CHARAKTERYSTYKA CECH MORFOLOGICZNYCH I UśYTKOWYCH ODMIAN MIEJSCOWYCH MARCHWI

Transkrypt

1 ZESZYTY PROBLEMOWE POSTĘPÓW NAUK ROLNICZYCH 2007 z. 517: CHARAKTERYSTYKA CECH MORFOLOGICZNYCH I UśYTKOWYCH ODMIAN MIEJSCOWYCH MARCHWI Teresa Kotlińska 1, Alina Zabagło 2, Ewa śukowska 2, Katarzyna Machnicka 1, Alicja Kwiecień 1 1 Pracownia Zasobów Genowych, Instytut Warzywnictwa im. Emila Chroboczka, Skierniewice 2 Produkcja i Hodowla Roślin Ogrodniczych, Spółka z o.o., Krzeszowice Wstęp W kolekcji zasobów genowych rodzaju Daucus zgromadzono 570 obiektów, w tym 304 obiekty marchwi uprawnej (Daucus carota L.) i 266 obiektów dzikich gatunków (Daucus sp.). W banku genów gromadzone są przede wszystkim odmiany miejscowe i odmiany skreślone z krajowej listy odmian, którym grozi wyginięcie. Wśród zgromadzonych obiektów marchwi uprawnej znajduje się 119 odmian miejscowych zebranych w gospodarstwach podczas ekspedycji na terenie Polski i za granicą [SIMON i in. 2000; ASTLEY, KOTLIŃSKA 2005; KOTLIŃSKA 2005]. Zgromadzone materiały są wykorzystywane w róŝnych badaniach oraz słuŝą jako źródło poszukiwanych cech w hodowli twórczej [MICHALIK, ŚLĘCZEK 1997; BARAŃSKI i in. 2004]. Kolekcja robocza marchwi prowadzona w PHRO (Produkcja i Hodowla Roślin Ogrodniczych) w Krzeszowicach od 1995 roku ma na celu sporządzenie wszechstronnej charakterystyki zgromadzonych obiektów i ich rozmnoŝenie. Wykonuje się równieŝ dokumentację fotograficzną liści i korzeni. Kolekcja ta słuŝy takŝe do odnawiania nasion obiektów umieszczonych w przechowalni banku genów. W kolekcji roboczej podczas wegetacji ocenia się wschody, wigor roślin, występowanie chorób i szkodników oraz przeprowadza się obserwacje cech morfologicznych liści. Po zbiorach określa się strukturę plonu korzeni, zawartość podstawowych składników chemicznych i zdolność przechowalniczą. Obserwacje obejmują 43 cechy morfologiczne i 6 cech dotyczących składu chemicznego, zgodnie z klasyfikatorem IPGRI i UPOV [IPGRI 1998; UPOV 2004; KOTLIŃSKA 2004]. Celem badań była waloryzacja cech morfologicznych i uŝytkowych wybranych obiektów marchwi uprawnej z kolekcji banku genów. Materiał i metody W 2004 roku oceniano 24 obiekty marchwi z kolekcji banku genów: 20 odmian miejscowych pochodzących z Mołdawii, Słowacji, Ukrainy i Polski oraz 3 odmiany z Holandii i 1 odmiana z Japonii. Odmiany Autumn King, Amsterdam Sweet Heart i Parmex, wytypowane przez ECP/GR Umbellifer Crops Working Group działającą w ramach European Vegetable Network/IPGRI, słuŝą jako wzorce przy ocenie marchwi

2 426 T. Kotlińska i inni uprawnej na terenie Europy [ASTLEY; KOTLIŃSKA 2001] (tab. 1). Badane obiekty oceniano w doświadczeniu polowym załoŝonym metodą losowanych bloków w 3 powtórzeniach. Poletko obejmowało 2 rzędy w rozstawie 40 cm i długości 5 m. Nasiona wysiano 25 maja, a zbiór korzeni przeprowadzono 30 września 2004 roku. Zabiegi agrotechniczne wykonano zgodnie z zaleceniami dla uprawy marchwi z siewu. Obserwacje prowadzono na losowo pobranych próbach liści lub korzeni zgodnie z klasyfikatorem IPGRI i UPOV [IPGRI 1998, UPOV 2004]. Oceniano 75 roślin z kaŝdego obiektu (25 roślin z powtórzenia). Barwę korzeni oceniano na 30 korzeniach. Przedstawione wyniki obejmują charakterystykę 32 wybranych cech i stanowią średnią wartość poszczególnych cech. Obserwacje obejmowały następujące cechy: - podział blaszki liściowej, występowanie włosków na ogonku liściowym, występowanie antocyjanu na liściu i korzeniu, powierzchnię korzenia, zielenienie zewnętrzne głowy, zakończenie korzenia (tab. 1), barwę liścia, typ liścia, występowanie włosków na blaszce liściowej, pośpiechowatość, - długość i średnicę korzenia w ramionach, średnicę korzenia 1 cm powyŝej nasady, średnicę walca osiowego, masę i typ korzenia (tab. 2), - barwę zewnętrzną i wewnętrzną korzenia, barwę walca osiowego, obecność i zabarwienie smugi wzdłuŝ walca osiowego, wyrównanie barwy na przekroju podłuŝnym, intensywność i wyrównanie barwy kory, zielenienie wewnętrzne głowy i kory (tab. 3), - strukturę plonu: udział plonu handlowego, korzeni małych, spękanych i rozwidlonych (tab. 4), - zawartość w korzeniach - suchej masy, cukrów prostych i ogółem, karotenu i azotanów (tab. 5). Wyniki Stwierdzono duŝe zróŝnicowanie cech morfologicznych i cech decydujących o wartości gospodarczej marchwi. Wśród badanych obiektów marchwi nie obserwowano tendencji do wybijania w pędy kwiatostanowe w pierwszym roku uprawy (tzw. pośpiechowatość). Nie obserwowano zróŝnicowania w barwie liści. Barwa liści wszystkich obiektów była zielona. Obecność antocyjanu w liściach zanotowano u obiektu UKR 265 w średnim nasileniu, a u 5 obiektów występował sporadycznie. Większość obiektów miała blaszkę liściową średnio wciętą, obiekty PV 200 i UKRPKA słabo wciętą, a obiekt UKRZAK99-46 silnie wciętą. U 6 obiektów włoski na ogonku liściowym nie występowały w ogóle, u obiektu ZAM 21 było ich bardzo mało, średnio gęste były u obiektu BP 208, a pozostałe obiekty miały mało włosków (tab. 1).

3 CHARAKTERYSTYKA CECH MORFOLOGICZNYCH

4 428 T. Kotlińska i inni Obserwowano równieŝ zróŝnicowanie powierzchni korzenia, gdyŝ powierzchnię gładką do lekko chropowatej zanotowano u 13 obiektów, lekko chropowatą u 8 obiektów, lekko chropowatą do chropowatej u odmiany miejscowej PV 216 oraz lekko do silnie chropowatej u odmian miejscowych PV 200 i UKR 140 (tab. 1). Najwięcej obiektów (17) miało zaostrzone zakończenie korzenia, tępe do zaostrzonego 4 obiekty, zaostrzone do ostrego występowało u 3 obiektów. Ponadto stwierdzono zewnętrzne zielenienie głowy u wszystkich obiektów w róŝnym nasileniu. Najmniej intensywne zielenienie obserwowano u odmiany miejscowej ZAM 21, silne u 4 obiektów, a u pozostałych od słabego do średniego (tab. 1). Długość korzeni handlowych charakteryzowała się duŝą zmiennością zarówno między obiektami, jak i w poszczególnych obiektach. Średnia długość korzeni handlowych wahała się od 5,0 cm u odmiany Parmex (zakres od 4 do 6 cm) do 23,5 cm u odmiany miejscowej UKR 265 (zakres od 19 do 28 cm). Średnia średnicy korzenia w ramionach wahała się od 2,2 cm (obiekt BP 208) do 5,0 cm (obiekt UKRPKA98-326). Najmniejszą średnicę korzenia 1 cm powyŝej nasady miały korzenie odmian miejscowych KRA 61 i PV 200-1,2 cm, a największą odmiana Parmex - 3,3 cm. Średnia średnicy walca osiowego wahała się od 1,0 cm (odm. Amsterdam Sweet Heart i obiekt BP 208) do 3,4 cm (obiekt UKRPKA98-326). Średnia masa korzenia (korzeni handlowych) mieściła się w granicach od 70 g (obiekt BP 208) do 256 g (obiekt UKAR 306). Średnia masa korzenia 7 obiektów była powyŝej 200 g. Wśród badanych obiektów marchwi wyróŝniono 6 typów korzeni: Amsterdam (odmiana Amsterdam Sweet Heart), Paryski (odmiana Parmex), Flakker (odmiana miejscowa PV 200), Chantenay (3 obiekty), Berlicum (13 obiektów), Nantejski (5 obiektów), (tab. 2). Barwa zewnętrzna korzenia 2 obiektów była ciemno pomarańczowa (odmiany miejscowe POLPOD i UKR 52), 1 obiektu jasno pomarańczowa (obiekt UKR 265), 3 obiektów od jasno pomarańczowej do pomarańczowej, odmiany miejscowej UKRZAK99-46 od jasno pomarańczowej do ciemno pomarańczowej, a pozostałych pomarańczowa. Barwa wewnętrzna korzenia większości obiektów była pomarańczowa, odmian miejscowych BP 197 i UKR 265 ciemno pomarańczowa, natomiast odmian Parmex, KRA 61 i ZAM 21 jasno pomarańczowa (tab. 3). Większą zmienność obserwowano w barwie walca osiowego od barwy Ŝółtej (3 obiekty), jasno pomarańczowej (3 obiekty), pomarańczowej (13 obiektów), Ŝółtej do jasno pomarańczowej (2 obiekty), jasno pomarańczowej do Ŝółtej (3 obiekty). U wszystkich badanych obiektów była obecna smuga wzdłuŝ walca osiowego. Zabarwienie smugi 23 obiektów było kremowe, a tylko u obiektu PV 223 było białe (tab. 3). Dobrym wyrównaniem barwy na przekroju podłuŝnym odznaczało się 7 obiektów, pozostałe miały wyrównanie słabe lub średnie. Dobrym wyrównaniem i intensywnością barwy kory charakteryzowały się 4 obiekty. Najsłabszą intensywność i słabe wyrównanie barwy kory miał obiekt UKR 52 (tab. 3). We wszystkich obiektach stwierdzono wewnętrzne zielenienie głowy w róŝnym stopniu od bardzo słabego do średniego. U 10 obiektów nie występowało zielenienie wewnętrzne kory w ramionach, a u pozostałych było od bardzo słabego do średniego. Odmiana miejscowa BP 208 wyróŝniała się najsłabszym zielenieniem głowy i brakiem zielenienia wewnętrznego kory w ramionach (tab. 3).

5 CHARAKTERYSTYKA CECH MORFOLOGICZNYCH

6 430 T. Kotlińska i inni

7 CHARAKTERYSTYKA CECH MORFOLOGICZNYCH

8 432 T. Kotlińska i inni Udział plonu handlowego badanych obiektów wahał się od 36% (obiekt UKR 140) do 86% (obiekty SLOKAR 513 i MDAZAP98-386), a u 7 obiektów był powyŝej 70%. W 5 obiektach nie stwierdzono małych korzeni, a w pozostałych obiektach było ich od 7% (odmiana Autumn King) do 46% (odmiana miejscowa M 16). Udział spękanych korzeni wynosił od 3% (obiekt POLPOD98-168) do 14% (obiekty SLOKAR 513 i UKR 140). Natomiast 16 odmian nie miało spękanych korzeni. Zaobserwowano duŝy udział korzeni rozwidlonych wahający się od 7% (odmiana Parmex) do 44% (obiekt UKR 265). Tylko 3 obiekty (BP 208, KRA 61 i SLOKAR 513) nie miały rozwidlonych korzeni (tab. 4) Tabela 4; Table 4 Struktura plonu ogólnego korzeni marchwi Distribution of total yield of carrot roots Nazwa; Name Struktura plonu ogólnego; Distribution of total yield (%) handlowe marketable małe; small spękane splitting rozwidlone forked UKR ,0 14,0 14,0 36,0 M 16 46,0 46,0 8,0 UKRPKA ,0 44,0 11,0 UKR ,0 8,0 44,0 Parmex 50,0 43,0 7,0 BP ,0 50,0 PV ,0 41,0 9,0 PV ,0 9,0 9,0 30,0 POLPOD ,0 13,0 3,0 29,0 ZAM 21 55,0 9,0 36,0 Amsterdam Sweet Heart 57,0 17,0 26,0 KRA 61 57,0 43,0 UKRPKA ,0 8,0 34,0 UKR 52 59,0 12,0 6,0 23,0 PV ,0 19,0 15,0 UKRPKA ,0 11,0 5,0 17,0 UKAR ,0 4,0 27,0 BP ,0 9,0 18,0 Benifuku ,0 8,0 8,0 8,0 Autumn King 79,0 7,0 14,0 E ,0 21,0 UKRZAK ,0 17,0 MDAZAP ,0 14,0 SLOKAR ,0 14,0 RóŜnice zanotowane w składzie chemicznym między badanymi obiektami były dość duŝe. Zawartość suchej masy wynosiła od 98,7 g kg -1 św.m. (odmiana Amsterdam Sweet Heart) do 130,3 g kg -1 św.m. (odmiana miejscowa ZAM 21). Zawartość karotenu wahała się od 104,7 mg kg -1 św.m. (obiekt UKRZAK99-46) do 200,6 mg kg -1 św.m. (obiekt UKR 140) i 201,4 mg kg -1 św.m. (obiekt UKR 52) (tab. 5). Tabela 5; Table 5 Zawartość niektórych składników w korzeniach marchwi Content of selected compounds in carrot roots

9 CHARAKTERYSTYKA CECH MORFOLOGICZNYCH Nazwa obiektu Accession name Sucha masa Dry matter (g kg -1 św.m.; FM) Cukry proste Monosaccharides (g kg -1 św.m.; FM) Cukry ogółem Total sugar (g kg -1 św.m.; FM) Karoten Carotene (mg kg -1 św.m.; FM) Zawartość azotanów Nitrogen content (mg KNO 3 kg -1 św.m.; FM) Benifuku ,3 35,6 60,8 113,3 340,0 MDAZAP ,2 33,2 67,2 123,0 100,0 Amsterdam Sweet 98,7 31,4 53,6 133,0 300,0 Heart Autumn King 106,6 34,0 64,0 135,5 390,0 Parmex 106,3 27,0 54,0 135,1 380,0 BP ,6 41,4 68,0 133,1 320,0 BP ,0 44,0 64,8 107,0 380,0 E ,0 43,8 80,0 144,9 215,0 KRA 61 99,6 38,0 53,8 134,2 400,0 M ,0 39,2 80,0 131,5 170,0 POLPOD ,3 42,4 76,0 169,8 240,0 PV ,0 37,4 63,2 124,0 270,0 PV ,6 33,2 52,8 110,3 240,0 PV ,2 35,0 58,0 109,2 250,0 ZAM ,3 32,4 62,8 181,2 150,0 SLOKAR ,4 33,2 60,8 138,4 215,0 UKAR ,0 29,6 56,8 138,9 260,0 UKR ,0 37,4 60,4 201,4 200,0 UKR ,7 37,0 61,2 200,6 300,0 UKR ,7 40,0 74,8 140,3 220,0 UKRPKA ,1 29,8 62,8 167,2 140,0 UKRPKA ,1 38,0 80,8 136,5 130,0 UKRPKA ,6 33,8 64,0 162,6 120,0 UKRZAK ,5 28,0 52,4 104,7 170,0 Cukry ogółem osiągały poziom od 52,4 g kg -1 św.m. (obiekt UKRZAK99-46) do 80,8 g kg -1 św.m. (obiekt UKRPKA ), a u 5 obiektów zawartość cukrów ogółem była ponad 70,0 g kg -1 św.m. Natomiast zawartość cukrów prostych wahała się od 27,0 g kg -1 św.m. (odmiana Parmex) do 44,0 g kg -1 św.m. (odmiana miejscowa BP 208), (tab. 5). Obserwowano równieŝ zróŝnicowanie w zdolności do gromadzenia azotanów w korzeniach. Zawartość azotanów w analizowanych materiałach wahała się od 100 mg KNO 3 kg -1 św.m. (odmiana miejscowa MDAZAP ) do 400 mg KNO 3 kg -1 św.m. (obiekt KRA 61). Wśród 24 badanych obiektów zawartość azotanów poniŝej 200 mg zanotowano u 8 obiektów (tab. 5). Charakterystyka cech morfologicznych i uŝytkowych badanych obiektów dołączona do istniejącej bazy danych Polskiego Banku Genów i Europejskiej Bazy Danych wzbogaca je oraz umoŝliwia odbiorcom wybór obiektów o poŝądanych cechach [KOTLIŃSKA 2004, 2005; THOMAS i in. 2005]. Wnioski 1. Waloryzacja obiektów marchwi z banku genów wskazuje na duŝe ich zróŝnicowanie pod względem badanych cech oraz umoŝliwia wykorzystanie naj-

10 434 T. Kotlińska i inni lepszych genotypów w hodowli. 2. Odmiany miejscowe marchwi pochodzące z róŝnych regionów świata dostarczają nowe źródła zmienności genetycznej dla hodowli twórczej i innych badań. Literatura ASTLEY D., KOTLIŃSKA T Working Group Session on Umbellifers. Review of the workplan. Report of a Vegetables Network. Join Meeting with an ad hoc group on Leafy Vegetables, May 2003, Skierniewice, Poland. International Plant Genetic Resources Institute, Rome Italy: ASTLEY D., KOTLIŃSKA T ECP/GR Umbellifer Crops Working Group. Report of a Network Coordinating group on Vegetables. Ad hoc meeting, May 2000, Vila Real, Portugal, International Plant Genetic Resources Institute, Rome, Italy: BARAŃSKI R., GRZEBELUS D., KOTLIŃSKA T., MICHALIK B Wykorzystanie markerów DNA do oszacowania zmienności w polskiej kolekcji zasobów genowych marchwi. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 497: IPGRI Descriptors for wild and cultivated Carrots (Daucus carota L.). International Plant Genetic Resources Institute, Rome, Italy: 65 ss. KOTLIŃSKA T Ochrona zasobów genowych roślin - Gromadzenie i ocena materiałów kolekcyjnych roślin warzywnych, grzybów uprawnych i dzikorosnących. Sprawozdanie Instytutu Warzywnictwa, Skierniewice: 47 ss. KOTLIŃSKA T Umbellifer crop genetic resources in Poland. Report of a Vegetables Network. Join Meeting with an ad hoc group on Leafy Vegetables, May 2003, Skierniewice, Poland. International Plant Genetic Resources Institute, Rome Italy: MICHALIK B., ŚLĘCZEK S Evaluation of Daucus carota germplasm for tolerance to Erwinia carotovora. J. Appl. Genet. 38a: SIMON P., KOTLIŃSKA T., AL-SAFADI B., KUCUK A., SAMARAS S En expedition to collect new carrot genetic resources in Poland, Syria, Turkey and Greece. Carrot Country: THOMAS G., ASTLEY D., BOUKEMA I., DAUNAY M. C., DEL GRECO A., DIEZ M. J., VAN DOOIJEWEERT W., KELLER, J. KOTLINSKA T., LEBEDA A., LIPMAN E., MAGGIONI L., ROSA E., COMPILERS Report of a Vegetables Network. Joint Meeting with an ad hoc group on Leafy Vegetables May 2003, Skierniewice, Poland. International Plant Genetic Resources Institute, Rome, Italy: 146 ss. UPOV Guidelines for the conduct of tests for distinctness, uniformity and stability. Carrot (Daucus carota L.). International Union for the Protection of New Varieties of Plants. 29 ss. Słowa kluczowe: kolekcja marchwii, zasoby genowe, cechy morfologiczne, skład chemiczny Streszczenie W kolekcji banku genów zgromadzono 570 obiektów z rodzaju Daucus obejmujących 304 obiekty marchwi uprawnej (Daucus carota L.) i 266 obiektów z dzikich gatunków. Określono zróŝnicowania cech morfologicznych i uŝytkowych

11 CHARAKTERYSTYKA CECH MORFOLOGICZNYCH wybranych obiektów z kolekcji. W 2004 roku oceniano 24 obiekty pochodzące z Holandii, Japonii, Mołdawii, Słowacji, Ukrainy, Wielkiej Brytanii i Polski. Obserwacje cech morfologicznych prowadzono zgodnie z klasyfikatorami IPGRI i UPOV. Określano następujące cechy: barwa liścia, kształt korzenia w ramionach, zakończenie korzenia, powierzchnia korzenia, zielenienie zewnętrzne głowy, typ korzenia, długość i średnica korzenia 1 cm powyŝej nasady, średnica walca osiowego, masa i barwa korzenia, barwa walca osiowego, obecność i zabarwienie smugi wzdłuŝ walca osiowego, plon i jego strukturę; zawartość suchej masy, cukrów prostych i ogółem, karotenu i azotanów. Stwierdzono duŝe zróŝnicowanie cech decydujących o wartości gospodarczej marchwi. Udział plonu handlowego u badanych obiektów wahał się od 36% do 86%. Masa korzenia wynosiła od 79 g do 256 g. Zawartość suchej masy była w zakresie od 98,7 g kg -1 św.m. do 130,3 g kg -1 św.m. Zawartość karotenu wahała się od 104,7 mg kg -1 św.m. do 201,4 mg kg -1 św.m. Zawartość cukrów ogółem mieściła się w granicach od 52,4 g kg -1 św.m. do 80,8 g kg -1 św.m., a cukrów prostych była od 27,0 g kg -1 św.m. do 44,0 g kg -1 św.m. Ilość azotanów wahała się od 100 mg KNO 3 kg -1 św.m. do 400 mg KNO 3 kg -1 św.m. Uzyskane wyniki wskazujące duŝą zmienność genetyczną mogą słuŝyć jako źródło poszukiwanych cech w hodowli twórczej i innych badaniach. CHARACTERIZATION OF MORPHOLOGICAL AND ECONOMIC TRAITS OF CARROT LOCAL CULTIVARS Teresa Kotlińska 1, Alina Zabagło 2, Ewa śukowska 2, Katarzyna Machnicka 1, Alicja Kwiecień 1 1 Plant Genetic Resources Laboratory, Research Institute of Vegetable Crops, Skierniewice 2 Production and Breeding of Horticultural Planes Ltd., Krzeszowice Key words: carrot collection, germplasm, morphological traits, chemical composition Summary Carrot (Daucus carota L.) germplasm collection in Plant Genetic Resources Lab. of RIVC, Skierniewice includes 570 accessions (304 accessions of cultivated carrot and 266 accessions of wild species). Results of estimation of the variability of morphological and functional traits of carrot and their usefulness for breeding are presented. During the year 2004, twenty four carrot accessions originated from the Netherlands, Japan, Moldova, Slovakia, Ukraine, United Kingdom and Poland with regards to 32 traits selected from IPGRI and UPOV descriptor list were characterized. These traits included: leaf colour, root diameter 1 cm above root tip/end (cm), root tip/end shape, root surface, green colouration of the interior of the top, root type grouping, root shoulder shape, root length, root and core diameter, root weight, colour, yield, and structure. Chemical composition of roots (dry matter, sugar content, carotene and nitrate) was also determined. The results confirm a great variability of the valorized traits. For example the marketable yield ranged from 36 to 86%, weight of roots from 79 to 256 g, carotene content from to mg kg -1 FM, total sugar from 52.4 to, 80.8 g kg -1 FM, monosaccharides from 27.0 to 44,0 g kg -1 FM, nitrogen content from 100 do 400 mg KNO 3 kg -1 FM. Carrot local varieties provide new source of

12 436 T. Kotlińska i inni genetic variability for breeding. Dr Teresa Kotlińska Pracownia Zasobów Genowych Instytut Warzywnictwa im Emila Chroboczka ul. Konstytucji 3 Maja 1/ SKIERNIEWICE tkotlin@inwarz.skierniewice.pl

13 Charakterystyka wybranych cech marchwi Characterization of selected traits of carrot Tabela 3; Table 3 Nazwa obiektu Accession name Barwa zewnętrzna korzenia 1 Outer root colour 1 Barwa wewnętrzna korzenia 1 Inner root colour 1 Barwa walca osiowego 1 Core colour 1 Obecność smugi wzdłuŝ walca osiowego 2 Existence of streak around core 2 Barwa smugi 1 Colouring of streak 1 Wyrównanie barwy na przekroju podłuŝnym 3 Homogeneity of flesh colouring throughout root lenght 3 Intensywność barwy kory 3 Bark colour intensity 3 Wyrównanie barwy kory 3 Homogeneity of bark colour 3 Wewnętrzne zielenienie głowy 4 Green colouration of interior of the top 4 Zielenienie wewnętrzne kory w ramionach 4 Green colouration of bark at shoulder 4 Wyrównanie barwy na przekroju poprzecznym 5 Homogeneity of colour in transverse section Benifuku do MDAZAP do Amsterdam Sweet eart Autumn King Parmex do BP BP E KRA M 16 4 do POLPOD PV do 3 2 do PV PV ZAM cd. tabeli 3; Table 3 - continued

14 SLOKAR do UKAR do UKR do UKR UKR UKRPKA do UKRPKA UKRPKA UKRZAK do do biała; white, 2 - kremowa; cream, 3 - Ŝółta; yellow, 4 - jasno pomarańczowa; light orange, 5 - pomarańczowa; orange, 6 - ciemno pomarańczowa; dark orange 1 - bardzo słaba; very weak, 2 - słaba; weak, 3 - średnia; intermediate, 5 - wyraźna; distinct 1 - bardzo słabe; very weak, 2 - słabe; weak, 3 - średnie; intermediate, 4 - dobre; well 0 - brak; absent, 1 - bardzo słabe; very weak, 2 - słabe; weak, 3 - średnie; intermediate 1 - słabo zróŝnicowana; weak diverse, 2 - lekko zróŝnicowana; slightly diverse, 3 - średnio zróŝnicowana; medium diverse, 4 - przewaga lekko zróŝnicowanej; predominantly slightly diversed, 5 - przewaga średnio zróŝnicowanej; predominantly medium diverse, 6 - zróŝnicowana; diversed

15 Charakterystyka wybranych cech marchwi Characterization of selected traits of carrot Tabela 1; Table 1 Nazwa obiektu Accession name Pochodzenie Origin Podział blaszki liściowej 1 Leaf dissection 1 Występowanie włosków na ogonku liściowym 2 Petiole hairiness 2 Występowanie antocyjanu na liściu 3 Anthocyanin colouration in leaf 3 Występowanie antocyjanu na korzeniu 3 Anthocyanin colouration in root 3 Powierzchnia korzenia 4 Root surface 4 Zielenienie zewnętrzne głowy 5 Extent of green colour of skin on shoulder 5 Zakończenie korzenia 6 Root tip/end shape Benifuku 625 Japonia; Japan do 3 MDAZAP Mołdawia; Moldova Amsterdam Sweet Heart Holandia; Holland do 2 Autumn King Holandia; Holland Parmex Holandia; Holland do 2 BP 197 Polska; Poland BP 208 Polska; Poland E 4248 Polska; Poland KRA 61 Polska; Poland do 2 M 16 Polska; Poland do 3 POLPOD Polska; Poland PV 200 Polska; Poland do 3 PV 216 Polska; Poland PV 223 Polska; Poland ZAM 21 Polska; Poland do 2 SLOKAR 513 Słowacja; Slovakia UKAR 306 Ukraina; Ukraine do 5 2 UKR 52 Ukraina; Ukraine cd. tabeli 1; Table 1 - continued

16 UKR 140 Ukraina; Ukraine UKR 265 Ukraina; Ukraine UKRPKA Ukraina; Ukraine UKRPKA Ukraina; Ukraine do 5 2 UKRPKA Ukraina; Ukraine UKRZAK99-46 Ukraina; Ukraine Objaśnienia; Explanations: (tab. 1) 1 - słabo wcięta; slightly dissected, 2 - średnio wcięta; intermediate, 3 - silnie wcięta; highly dissected 0 - brak; absent, 1 - bardzo mało; very sparse, 3 - mało; sparse, 5 - średnio gęste; intermediate, 7 gęste; dense 0 - brak; absent, 1 - sporadycznie; sporadically, 2 - słabe; slightly coloured, 3 - występuje; exist 1 - lekko chropowata; slightly coarse, 2 - gładka do lekko chropowatej; smooth to slightly coarse, 3 - lekko chropowata do chropowatej; slightly coarse to coarse, 4 - lekko do silnie chropowatej; slightly coarse to strong coarse 1 - bardzo słabe; very low, 3 - słabe; low, 5 - średnie; intermediate, 7 - silne; high 1 - tępe; blunt, 2 - zaostrzone; rounded, 3 - ostre; pointed

17 Charakterystyka wybranych cech korzenia marchwi Characterization of selected traits of carrot root Tabela 2; Table 2 Nazwa obiektu Accession name Długość korzeni handlowych zakres od-do Lenght of marketable roots range from-to (cm) Długość korzenia Roots lenght (cm) Średnica korzenia w ramionach Root diameter (cm) Średnica korzenia 1 cm powyŝej nasady Root diameter 1 cm above root tip/end (cm) Średnica walca osiowego Core diameter (cm) Masa korzenia Root weight (g) Typ korzenia Root type grouping Benifuku ,2 4,2 1,5 2,1 200 Berlicum MDAZAP ,2 4,2 1,6 2,3 180 Chantenay Amsterdam Sweet ,5 2,6 1,4 1,0 96 Amsterdam Heart Autumn King ,8 3,8 1,4 2,4 200 Berlicum Parmex 4-6 5,0 4,6 3,3 2,4 97 Paryski BP ,0 2,9 1,6 1,4 140 Nantejski BP ,2 2,2 1,5 1,0 70 Nantejski E ,2 3,8 1,7 2,0 188 Nantejski KRA ,1 2,6 1,2 1,6 84 Nantejski M ,4 3,0 1,5 1,1 74 Berlicum POLPOD ,3 3,4 1,8 2,0 154 Berlicum PV ,8 2,9 1,2 2,7 217 Flakker PV ,0 3,2 1,6 1,9 195 Nantejski PV ,0 3,6 1,3 1,8 176 Berlicum ZAM ,4 3,9 1,7 2,2 207 Berlicum SLOKAR ,3 4,0 1,8 2,5 153 Berlicum UKAR ,1 4,5 2,0 2,6 256 Chantenay UKR ,6 3,5 1,7 1,7 175 Berlicum cd. tabeli 2; Table 2 - continued

18 UKR ,5 3,4 1,3 1,7 172 Berlicum UKR ,5 3,9 1,9 2,1 242 Berlicum UKRPKA ,7 3,6 1,7 1,8 199 Berlicum UKRPKA ,0 3,5 1,5 1,8 197 Berlicum UKRPKA ,4 5,0 2,2 3,4 225 Berlicum UKRZAK ,4 4,3 1,7 2,1 176 Chantenay