Wynalazek nowoczesnego serca

Transkrypt

1 Wynalazek nowoczesnego serca

2

3 Wynalazek nowoczesnego serca Filozoficzne źródła współczesnego myślenia o emocjach Karolina Wigura Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR Warszawa 2019

4 Recenzenci: prof. dr hab. Szymon Wróbel prof. dr hab. Jolanta Żelazna Redakcja i korekta: Anna Łagodzka Projekt okładki: Maryna Wiśniewska Na okładce wykorzystano rycinę Petera Iselburga zatytułowaną Affectus Comprime z cyklu Emblemata Politica, pochodzącą z rękopisu Georga Remusa Inscriptiones picturae et emplemata quae in aula magna curiae Norimbergensis publice extant (1620), Newberry Digital Collections (Newberry Library), Copyright by Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2019 ISBN Publikacja dofinansowana przez Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego ze środków statutowych BST 2018 Wydawnictwo Naukowe Scholar Spółka z o.o. ul. Wiślana 8 (róg Browarnej), Warszawa tel./faks: ; ; dział handlowy: jak wyżej w info@scholar.com.pl Wydanie pierwsze Skład i łamanie: WN Scholar (Stanisław Beczek) Druk: Totem, Inowrocław

5 Spis treści Wstęp. Wynalazek nowoczesnego serca Charakter XVII stulecia XVII stulecie i emocje Namiętności, afekty i emocje Badania historyka idei Struktura pracy Podziękowania Część I Emocje jako przedmiot zainteresowania historyka idei Rozdział pierwszy Metodyka pracy Historia idei Historia emocji Historia idei emocji Analiza refleksji na temat emocji w filozofii klasycznej Literatura Rozdział drugi Podstawowe pojęcia i definicje Definicja emocji O kwestii metapojęcia Tradycja, doktryna, paradygmat Uwagi na temat wyboru i tłumaczenia terminów Część II Trzy tradycje myślenia o emocjach od starożytności po XVII stulecie. Zarys problematyki Rozdział trzeci Tradycja starożytna Ukształtowanie się starożytnej tradycji myślenia o emocjach Namiętności jako biernie odczuwane siły lub doznania Pochodzenie namiętności u Platona i Arystotelesa Doktryny postępowania z namiętnościami u Platona i Arystotelesa Wymiar zbiorowy namiętności u Tukidydesa Podsumowanie

6 Spis treści Rozdział czwarty Tradycja hellenistyczna Narodziny hellenistycznej tradycji filozoficznej myślenia o emocjach Podstawy fizyki i metafizyki u stoików. Nauka o człowieku Rozum jako źródło namiętności Dwie typologie emocji u stoików: namiętności i afekty Alternatywna wersja tradycji hellenistycznej w filozofii epikurejskiej Podsumowanie Rozdział piąty Tradycja scholastyczna Pochodzenie emocji i ich rola w koncepcji antropologicznej św. Tomasza Budowa duszy zmysłowej i umysłowej a struktura emocji Typologie emocji. Namiętności i afekty Doktryna postępowania z namiętnościami Podsumowanie Część III Emocje jako problem filozoficzny na przykładzie pism wybranych myślicieli siedemnastowiecznych Rozdział szósty Geneza społeczno-polityczna i tło światopoglądowe zainteresowania emocjami w XVII stuleciu. Najważniejsze aspekty Powstanie nowożytnego państwa, społeczeństwo dworskie i nowa emocjonalność Upadek etosu rycerskiego jako przyczyna poszukiwania nowych filozoficzno- -politycznych koncepcji emocji Związek odczarowania świata z nowym rozumieniem pracy nad emocjami Podstawy nowej filozofii : stosunek do odziedziczonych tradycji, nowe pytania i presja nowoczesnej nauki Znaczenie programu jedności metody nauki dla refleksji o emocjach Podsumowanie Rozdział siódmy René Descartes jako filozof emocji Jedność duszy i pluralizm natury ludzkiej Namiętności, emocje i inne pojęcia Definicja namiętności duszy Typologia namiętności u Descartes a Zastane tradycje: krytyka, przebudowanie, integracja Emocje jako most łączący duszę i ciało Trzecia substancja? Emocje, władze poznawcze i dokonywanie osądów Emocje i moralność

7 Spis treści 4.1. Definicja emocji wewnętrznych Emocje intelektualne i dusza szlachetna Doktryna postępowania z emocjami: kształtowanie nawyków i trening namiętności Fizjologiczne aspekty emocji Podsumowanie Rozdział ósmy Thomas Hobbes jako filozof namiętności Pierwsza definicja natury ludzkiej: materializm i mechanika Definicja namiętności Namiętności jako myśli wywołane poruszeniami ciała Namiętności jako pożądanie mocy Typologia namiętności Wymiar zbiorowy koncepcji namiętności Hobbesa Druga definicja natury ludzkiej: sztuka i polityka Doktryna postępowania z namiętnościami Strach, śmierć i cierpienie Wygodne życie i zanik strachu Strach stworzony Podsumowanie Rozdział dziewiąty Baruch Spinoza jako filozof afektów Najważniejsze elementy światopoglądu Spinozjańskiego Substancja, Bóg, Natura Kondycja ludzka i wiedza pierwszego rodzaju Afekty jako namiętności Afekty jako efekt pożądania mocy. Conatus Typologia afektów biernych Afekty jako wzajemne dostosowanie Naśladownictwo Pragnienie wzajemności Doktryna postępowania z emocjami. Cnota jako stan emocjonalny Wiedza drugiego i trzeciego rodzaju Afekty aktywne Podsumowanie Rozdział dziesiąty Od zjawiska filozoficznego do fizjologicznego. Wybrane kontynuacje wątków siedemnastowiecznej filozofii emocji w XVIII i XIX stuleciu Kontynuacje dawnych tradycji: rozważania o namiętnościach w XVIII i XIX stuleciu u wybranych myślicieli francuskich Nowe oblicze doktryny dominującej namiętności Początki doktryny przeciwstawiania interesów namiętnościom Demokratyczny katalog namiętności i uczuć

8 Spis treści 2. Nurt kontynuacji rozważań o emocjach na wybranych przykładach brytyjskich Przykłady użycia słowa emocje w XVIII i XIX stuleciu Narodziny nowoczesnego paradygmatu emocji w XIX stuleciu Podsumowanie Zakończenie. Etyka, kondycja ludzka i liberalizm. W czym może nam pomóc historia idei emocji? Kwestia pochodzenia emocji Kwestia typologii emocji Kwestia charakteru emocji Kwestia roli emocji w rzeczywistości społeczno-politycznej Bibliografia Indeks nazwisk