Copyright by Wydawnictwo Naukowe Scholar Sp. z o.o., Warszawa Publikacja dotowana przez Uniwersytet w Białymstoku

Transkrypt

1

2

3 Warszawa 2017

4 Recenzja: prof. dr hab. Wiesław Dobrzycki Redaktor prowadzący: Michał Zgutka Redakcja i korekta: Jerzy Lewiński Projekt okładki: Maryna Wiśniewska Ilustracja na okładce: Fotolia / niciak Copyright by Wydawnictwo Naukowe Scholar Sp. z o.o., Warszawa 2017 Publikacja dotowana przez Uniwersytet w Białymstoku ISBN Wydawnictwo Naukowe Scholar Spółka z o.o. ul. Wiślana 8 (róg Browarnej), Warszawa tel./fax ; ; dział handlowy: jak wyżej w info@scholar.com.pl Wydanie pierwsze Skład i łamanie: Mercurius Druk i oprawa: Mazowieckie Centrum Poligrafii, Marki

5 Spis treści Słowo wstępne Rozdział I. Od geografii fizycznej do konstrukcji symbolicznych, czyli o mnogości Ameryk (Maja Biernacka) Ameryka Łacińska. Od Rio Grande do Ziemi Ognistej Ameryka Południowa i Centralna, czyli gdzie? Problem z Mezoameryką. Między archeologią a programami rozwojowymi Ameryka Łacińska, czyli o nowej ramie symbolicznej schyłku epoki kolonializmu Ameryka Hiszpańska. Od monokulturowości do kontestacji Po cóż w książce Brazylia? Luzoameryka i Luzofonia Iberoameryka i współczesna instytucjonalizacja terminu Wykraczając poza kontynent. Dlaczego Gwinea Równikowa? Literatura cytowana Rozdział II. Studia nad granicami i pograniczami w Ameryce Łacińskiej (Wojciech Opioła) Uwarunkowania geopolityczne badań nad granicami w Ameryce Łacińskiej Relatywnie niski poziom napięcia w stosunkach międzynarodowych między państwami regionu Znaczenie geopolityczne Przesmyku Panamskiego Siła oddziaływania granicy meksykańsko-amerykańskiej Kolonialny rodowód granic państwowych w regionie Zmiany funkcji granic i inicjatywy integracyjne w Ameryce Łacińskiej Aktualne kierunki i podejścia badawcze Kwestia bezpieczeństwa i ochrony granic Polityka migracyjna Socjologia i antropologia pogranicza

6 Spis treści Ekonomiczne konsekwencje istnienia i zmian funkcji granic Ochrona środowiska naturalnego Podziękowania Literatura cytowana Rozdział III. Rasa i etniczność w procesach formowania narodów w Ameryce Hiszpańskiej (Anna Kaganiec-Kamieńska) Rasa w epoce kolonialnej Porządek społeczny Różnice w postrzeganiu rasy w koloniach hiszpańskich Dyskurs elit latynoamerykańskich na temat rasy na początku XIX w Naród, czyli kto? Ideologie rasowe od uzyskania niepodległości do lat XX w Idee pozytywizmu i ich znaczenie w regionie Ulepszanie populacji i polityka integracji imigrantów Rewizja poglądów na temat rasy Indygenizm Dwukulturowość jako podstawa tożsamości narodowej Integracja ludności czarnoskórej. Przykład Kuby Zakończenie Literatura cytowana Rozdział IV. Mobilizacja ludów rdzennych Ameryki Łacińskiej na przykładzie konfliktu Mapuczów z rządem Chile (Dorota Morel) Dekolonizacja ruchów społecznych w Ameryce Łacińskiej Rozwój ruchów społecznych w Ameryce Łacińskiej Aktywność ludności rdzennej w Ameryce Łacińskiej Konflikt Mapuczów z rządem chilijskim Mapuczowie przed konkwistą i w okresie kolonialnym Mapuczowie w niepodległym Chile Aktywność Mapuczów w XX w. (do transformacji demokratycznej w 1989 r.) Organizacja Mapuczów po transformacji demokratycznej i początek współczesnego konfliktu Konflikt Mapuczów z rządem chilijskim w XXI w Specyfika współczesnego ruchu Mapuczów Literatura cytowana Rozdział V. W poszukiwaniu lepszego jutra. Hiszpańska emigracja do Ameryki Łacińskiej (Anna Bartnik) Zarys historii migracji z Hiszpanii do Ameryki Łacińskiej Dwudziestowieczne prądy migracyjne w świecie hiszpańskojęzycznym Emigracja hiszpańska do Ameryki Łacińskiej dziś Literatura cytowana

7 Spis treści Rozdział VI. O przekraczaniu granic rasowych oraz spłacaniu historycznego długu. Spotkania Brazylii z Afryką (Monika Sawicka) Mit demokracji rasowej i jego dekonstrukcja Rasa i początki brazylijskiej państwowości Hybrydowość tożsamości w ujęciu brazylijskich teoretyków Brazylijski raj rasowy? Sytuacja ludności czarnoskórej w połowie XX w Współczesne zjawisko kulturowego wybielania Afryka i Afrobrazylijczycy w brazylijskim dyskursie prezydenckim Afryka i Afrobrazylijczycy jako podmioty podporządkowane Historyczny dług Brazylii wobec Afryki Ocean, który stał się rzeką. Powiązania kulturowe Brazylii i Afryki Brazylijskie inicjatywy gospodarcze i rozwojowe w Afryce Polityka rasowa w Brazylii Debata nad brazylijskością na początku XXI w Zbliżenie Brazylii z Afryką? Dwie wizje akcji afirmatywnej. Spory akademickie wokół polityki rasowej w Brazylii Możliwe konsekwencje polityki rasowej Rasa a pozycja społeczno-ekonomiczna w Brazylii Literatura cytowana Rozdział VII. Gwinea Równikowa jako symboliczna przestrzeń dialogu. Afrohiszpański projekt tożsamościowy (Renata Díaz-Szmidt) Lata ciszy postkolonialna dyktatura Francisca Macíasa ( ) Aktualna dyktatura. Rządy Teodora Obianga Reinterpretacja hiszpańskiej spuścizny kolonialnej jako szansa na pokonanie postkolonialnej traumy Rywalizacja imperiów europejskich i początek hiszpańskiej obecności w Afryce Hiszpański kolonializm i hispanizacja Gwinei Równikowej Koncepcja hispanidad w Gwinei Równikowej Wykraczając poza hispanidad pytanie o wyznaczniki gwinejskiej tożsamości narodowej Africanidad jako poszukiwanie jedności w różnorodności i szansa na nową tożsamość Afrohiszpańskość jako komponent narodowej koncepcji gwinejskości Literatura cytowana Indeks rzeczowy (Maja Biernacka) Spis rycin i tabel