Osiągnięcia, strategia rozwoju i projekty na Wydziale Leśnym Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu

Transkrypt

1 fot. zasoby własne WL UP Osiągnięcia, strategia rozwoju i projekty na Wydziale Leśnym Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu Mariusz Blimel: Jakie są atuty Wydziału Leśnego Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu? Prof. dr hab. Piotr Łakomy, Dziekan Wydziału Leśnego UP: Wydział Leśny UP w Poznaniu jest nadal najlepszym, według Polskiej Komisji Akredytacyjnej, Wydziałem kształcącym na kierunku leśnictwo w Polsce i umacnia cały czas swoją pozycję na rynku edukacji przyrodniczej, nie zapominając o doskonaleniu procesu kształcenia. Utrzymujemy stabilną liczbę studentów, dzięki dobremu poziomowi kształcenia, coraz lepszemu zapleczu dydaktycznemu z perspektywą jego wzbogacania. Wydział ma stabilną sytuację finansową. Pozyskujemy skutecznie środki finansowe na badania naukowe, zarówno krajowe, jak i zagraniczne oraz na rozbudowę infrastruktury, a także publikowanie wyników badań w najlepszych czasopismach o zasięgu światowym. Kadrę Wydziału tworzy 72 pracowników naukowo-dydaktycznych (w tym 14 profesorów tytularnych, 58 adiunktów i asystentów) oraz 30 pracowników inżynieryjno-technicznych, a także 4 osóby w dziekanacie. M.B.: Jaka jest strategia rozwoju Wydziału? Jakie są najważniejsze punkty w strategii rozwoju? P.Ł.: Strategia rozowju Wydziału obejmuje: Zasoby ludzkie. Nieustannie inwestujemy w kadrę, stymulując jej rozwój. Dbamy o jasno określoną ścieżkę kariery zawodowej oraz o promocję najbardziej aktywnych pracowników, wspieramy uzyskiwanie przez pracowników stopnia naukowego doktora habilitowanego oraz tytułu naukowego profesora. Zasoby materialne. Najważniejszą częścią tych zasobów jest baza lokalowa na Sołaczu, na którą składają się budynki położone w kampusie w sąsiedztwie Kolegium Cieszkowskich, z unikatowym zapleczem dydaktyczno-naukowym Ogrodem Dendrologicznym, zajmującym powierzchnię 20 ha i posiadającym kolekcję około 900 taksonów krzewów i drzew, z narodową kolekcją jeżyn. W obszarze dydaktyki. W przyszłości powinniśmy nadal dostosowywać i udoskonalać naszą ofertę dydaktyczną do potrzeb rynku, a także aktywizować i poszerzać współpracę w zakresie dydaktyki i badań naukowych ze studentami i absolwentami naszego Wydziału oraz innych wydziałów leśnych. W obszarze nauki koncentrujemy się nad podnoszeniem poziomu badań oraz efektywnym zdobywaniu środków na badania i inwestycje. Współpraca Wydziału Leśnego Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, zarówno z podmiotami krajowymi, jak i zagranicznymi, ma bardzo istotne znaczenie dla jego prawidłowego 150

2 Wydział Leśny Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu funkcjonowania i rozwoju. Powinna ona być szeroka i dobrze ukierunkowana. M.B.: Jakie są najważniejsze cele? P.Ł.: Nasze cele to: w 2018 roku zakończenie inwestycji, podniesienie poziomu badań, remont Kampusu, przed 2019 rokiem, stulecia studiów leśnych w Poznaniu. M.B.: Jak ocenia Pan rozwój Wydziału w XXI wieku? Co zamierza Pan osiągnąć z Wydziałem w kadencji ? P.Ł.: Jesteśmy świadkami i twórcami progresu rozwoju Wydziału. W ubiegłym roku uzyskaliśmy kategorię naukową A. Wspomnę tylko, że dziewięć lat temu, kiedy obejmowałem funkcję prodziekana Wydziału, po parametryzacji byliśmy w kategorii B, jednak bliżej kategorii C niż A. Ciężka praca wszystkich pracowników Wydziału, przede wszystkim zmiana mentalności, mobilizujący system rozwoju aktywności, system nagród, podziału środków finansowych na Wydziale, model awansowania przyczyniły się do rozwoju. Jako czynniki warunkujące rozwój należy także wymienić: podniesienie jakości badań naukowych, utrzymanie wysokiej jakości kształcenia (podwójne wyróżnienie PKA kierunku leśnictwo), rozwój kadry i zwiększenie aktywności, po pierwsze w zdobywaniu projektów (m. in. NCN), po drugie we współpracy między katedrami tworzenia zespołów badawczych i po trzecie we współpracy międzynarodowej. M.B.: W jakim kierunku rozwoju, Pana zdaniem, powinien podążać Wydział, by osiągnąć sukcesy, rozwijać się i osiągać bardzo dobre wyniki? P.Ł.: Głównymi czynnikami są: rozwój badań interdyscyplinarnych, zarówno w obszarze badań podstawowych, jak i aplikacyjnych; szeroko rozwinięta współpraca z różnorakimi ośrodkami; stymulowanie rozwoju kadry naukowej; zwiększenie aktywności i wchodzenie w zespoły międzynarodowe; rozwój i modernizacja bazy laboratoryjnej, wspieranie innowacyjności. M.B.: W jakim sensie Wydział jest nowoczesną i innowacyjną organizacją? P.Ł.: Poniższe działania świadczą o nowoczesności naszego Wydziału: Staramy się kreować proces dydaktyczny i badania naukowe w oparciu o najnowsze osiągnięciach o zasięgu światowym. Wykorzystujemy najnowsze technologie np. skaning laserowy. Programy stażowe dla studentów Zbuduj kompetencje. Na ten cel pozyskaliśmy dofinansowanie w wysokości zł. 144 osoby przeszły szkolenia certyfikowane z zakresu pilarza, brakarstwa, arborystyki, kursy branżowe z języka angielskiego, brały też udział w warsztatach kompetencji interpersonalnych, w wizytach studyjnych przedsiębiorstwa czy w stażach zawodowych. Nie było problemu z naborem. Studenci nie zawsze mają szanse nabycia odpowiednich umiejętności, a tutaj dostali je w pakiecie i byliśmy jedynym wydziałem z kierunków przyrodniczych, który realizował ten projekt. Wspólnie z Wydziałem Technologii Drewna i z komórką UPP do spraw projektów strukturalnych otrzymaliśmy następny projekt, ukierunkowany na staże zawodowe Studiujesz, praktykuj, przeznaczony dla studentów leśnictwa i technologii drewna. Dwustu czterdziestu z nich odbywa trzymiesięczne staże zawodowe, co zwiększa ich szanse na rynku pracy, a miejsca odbywania staży są też ewentualnymi miejscami przyszłego zatrudnienia. Udział Wydziału w projekcie uzyskanym przez UPP Najlepsi z natury! Zintegrowany program rozwoju Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Projekt zakłada wieloobszarowy rozwój UPP, poprzez wzmocnienie jego pozycji w kraju i za granicą, podniesienie konkurencyjności oraz dostosowanie jego oferty edukacyjnej, tak aby przynosiła wymierne efekty gospodarce i rynkowi pracy (NCBiR Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój na lata ). Autorski fakultet Lasy Świata, w ramach którego studenci starają się o stypendium wyjazdowe. Zwykle dziekan funduje 1-2 stypendia, a także 151

3 Mistrzowie Nauki i Innowacyjności osoby prywatne i firmy prywatne oraz państwowe - pracodawcy naszych studentów. Zazwyczaj wysyłamy pięć osób na 2-3 tygodniową wyprawę w ciekawe zakątki świata. Były już Karaiby, Borneo, Amazonia, Sumatra, a w tym roku Kenia. Po każdej wyprawie organizowane są wystawy fotograficzne, seminaria, a nawet powstają artykuły naukowe, autorami których są studenci. Odnowiona świetna baza dydaktyczna i laboratoria, m.in. genetyczne, gleboznawcze, pracownia systemów informacji przestrzennej i fotogrametrii. M.B.: Współpraca z otoczeniem, gospodarką - jakie są w tej dziedzinie dokonania Wydziału? P.Ł.: W 2012 roku powołaliśmy Radę Pracodawców Wydziału Leśnego, złożoną z przedstawicieli Lasów Państwowych, przemysłu drzewnego, Parków Narodowych, Biura Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej, firm prywatnych świadczących usługi na rzecz leśnictwa i drzewnictwa, czy dyrekcji ochrony środowiska. Osoby te mają realny wpływ na kształtowanie programów dydaktycznych. Spotykamy się i dyskutujemy nad profilem absolwenta, co warto zmieniać i jak dostosowywać program kształcenia do oczekiwań otoczenia gospodarczego. Pracownicy Wydziału są często powoływani przez LP i Parki Narodowe w charakterze ekspertów do rozwiązywania czy wspomagania leśników w rozwiązywaniu często trudnych problemów. Realizujemy także na rzecz LP i innych jednostek ekspertyzy badawcze lub badawczo-rozwojowe, których wyniki często publikujemy w renomowanych czasopismach o zasięgu światowym. M.B.: Jaki, Pana zdaniem, jest przepis na sukces dla nauki w Polsce? P.Ł.: Nie wiem, czy można podać prosty, jeden przepis na sukces. Myślę, że najogólniej można powiedzieć, iż rozwój nauki zależy od wzrostu poziomu finansowania prac naukowych, zarówno badań podstawowych, jak i stosowanych, ale także od wspierania interdyscyplinarności i nowych obszarów badawczych, umiędzynarodowienia badań i zespołów naukowych, czy wzrostu innowacyjności. Rozwój nauki zależy także od współpracy z otoczeniem gospodarczym i wdrażania wyników prac badawczo-rozwojowych. Myślę także, że instytucje prowadzące badania w zakresie różnych dziedzin naukowych będą miały nieco odmienny przepis na sukces. M.B.: Jakie są Pana osiągnięcia zawodowe i/lub naukowe? P.Ł.: Osiągnięcia to moja ścieżka rozwoju naukowego, od stanowiska pracownika technicznego, do profesora zwyczajnego (26 lat), w wieku 31 lat doktorat, 39 lat habilitacja, 45 profesura. Od 2009 roku byłem prodziekanem, a od dwóch lat jestem dziekanem. Uczestniczyłem w wielu zespołach badawczych (26), kierowałem 5 projektami krajowymi (MNiSW, NCN, Lasy Państwowe) i 1 międzynarodowym, w 20 projektach byłem głównym wykonawcą (MNiSW, NCN, LP). Wypromowałem 4 doktorów i 53 magistrów oraz 8 inżynierów. W pracy zajmuję się grzybami, głównie tymi, które powodują choroby drzew, ale także saprotrofami, które powodują rozkład drewna i przyspieszają obieg materii w środowisku. Szczególnie interesują mnie dwie grupy grzybów opieńki i korzeniowce, które powodują najważniejsze, pod względem gospodarczym, choroby drzew na całym świecie. Przykładem ich znaczenia jest fakt, że gospodarka krajów Unii Europejskiej traci szacunkowo około 800 mln euro rocznie z powodu obecności korzeniowców w drzewostanach iglastych rozkład cennego surowca oraz straty przyrostu drewna porażonych drzew. Nauka - osiągnięcia: Określenie zasięgów występowania grzybów rodzaju Heterobasidion w Polsce. Pierwsze doniesienie o Heterobasidion abietinum w Polsce (północna granica europejskiego zasięgu występowania). Wpływ zróżnicowania genetycznego populacji Heterobasidion annosum na wirulencję poszczególnych szczepów patogena i rozmiar szkód gospodarczych w drzewostanach sosnowych, świerkowych i jodłowych. 152

4 Wydział Leśny Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu Opracowanie modelu rozwoju huby korzeni w drzewostanach sosnowych, świerkowych i jodłowych w ramach projektu finansowanego przez Unię Europejską. Biologia korzeni jako czynnik kształtujący podatność dębów na okresowe zamieranie. Wyjaśnienie filogenezy grzybów rodzaju Armillaria występujących na półkuli północnej. M.B.: Dziękuję za rozmowę i życzę sukcesów. Najważniejsze osiągnięcia Dydaktyka dwukrotnie uzyskane wyróżnienie kierunku leśnictwo przez Polską Komisję Akredytacyjną. Zostaliśmy docenieni w rankingu Perspektyw, wyróżnieni na pierwszym miejscu wśród kierunków rolniczych. Nauka - to kilkadziesiąt opisanych gatunków roztoczy nowych dla nauki, czy nowych dla fauny Polskiej np. Arctoseius wisniewskii. Opisanie nowych gatunków roślin Salix anatolica Zieliński et Tomaszewski, nowego dla Afryki gatunku z rodzaju Rosa, Clematis, nowych stanowisk Rubus ambrosius Travnicek et Oklejewicz, oraz endemicznego dla Polski, niedawno opisanego gatunku Rubus limitaneus T. Maliński & J. Zieliński. Opisanie nowego rodzaju grzybów Siepmania, a także drugi rekord grzyba Goidanichiella sphaerospora na świecie i pierwszy w Polsce. Opracowanie strategii ochrony obszarów mokradłowych na terenach leśnych. Prof. dr hab. Władysław Barzdajn i prof. dr hab. Piotr Robakowski Nagroda Ministra Środowiska za szczególne osiągnięcia naukowo-badawcze w zakresie: «Restytucja jodły pospolitej w Karkonoskim Parku Narodowym.» Prof. dr hab. Hanna Kwaśna Nagroda V Wydziału PAN za osiągnięcia w zakresie badań mikroorganizmów środowiska glebowego. Prof. dr hab. Andrzej Czerniak Nagroda Ministra Środowiska za szczególne osiągnięcia naukowo-badawcze w zakresie ochrony, kształtowania i użytkowania środowiska i jego zasobów za «Opracowanie i wdrożenie metody monitoringu przejść dla zwierząt oraz techniczno-biologicznych rozwiązań ułatwiających migrację i zachowanie bioróżnorodności w sąsiedztwie szlaków komunikacyjnych.» Wyjaśnienie chemotaksonomicznej specyfiki krajowych gatunków z rodzaju Rosa. Opublikowanie wyników badań opisujących po raz pierwszy w Polsce potencjał inwazyjny i zakres penetracji środowiska leśnego przez dwa obce gatunki roślin drzewiastych tawułę kutnerowatą i dęba burgundzkiego. Poznanie i opisania bezkręgowców na obszarze Arktyki. Opisanie zależności między różnorodnością biologiczną, a produktywnością ekosystemów. Obliczono też, że znaczenie różnorodności biologicznej w utrzymywaniu produkcyjności lasów jest ponad pięciokrotnie większe niż nakłady finansowe ponoszone na aktywną ochronę lasów w ujęciu globalnym. Uzyskanie wyników badań z zakresu ekofizjologii drzew leśnych, w szczególności nad przebiegiem procesu fotosyntezy i konkurencji międzygatunkowej siewek drzew leśnych. Opublikowano nowy model matematyczny opisujący transfer elektronów w jasnej fazie fotosyntezy. Opisano sezonową zmienność zawartości prunazyny w korzeniach czeremchy amerykańskiej oraz korelacje między prunazyną, a fotosyntezą i koncentracją nutrientów w liściach tego gatunku w różnych warunkach świetlnych oraz międzygatunkowej konkurencji. Zespoły naukowe na Wydziale Zajmujące się badaniem biomasy w ekosystemach leśnych, które mają fundamentalne znaczenie dla zrozumienia dynamiki tych układów, ich struktury i funkcji. Badania nad oszacowaniem stanu biomasy i jej zmian w ekosystemie leśnym, co jest istotne dla oceny produkcyjności drzewostanu, a także trwałości lasu. Badania związane z sekwestracją przez ekosystemy leśne dwutlenku węgla, oraz czynny udział w badaniach nad bilansem CO 2 w układzie atmosfera zbiorowiska leśne sekwestracją węgla w biomasie roślin drzewiastych. 153

5 Mistrzowie Nauki i Innowacyjności Badania bioróżnorodności organizmów w środowisku leśnym, ze szczególnym uwzględnieniem środowiska glebowego, środowiska tzw, martwego drewna (oragnizmy saproksyliczne). Technologiami prac leśnych. Hodowli lasu. Często badania interdyscyplinarne, z zakresu bioróżnorodności w zależności od zastosowanej technologii prac w lesie itp. Ważniejsze projekty badawcze Teledetekcyjne określanie biomasy drzewnej i zasobów węgla w lasach (Projekt finansowany przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, BIOSTRATEG). Projekt realizowany przez jednostki: Instytut Badawczy Leśnictwa, Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych, Instytut Dendrologii Polskiej Akademii Nauk, Instytut Geodezji i Kartografii, Instytut Technologii Drewna, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie; Wydział Leśny, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu; Wydział Leśny, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie: Wydział Leśny. Różnorodność i funkcje grzybów glebowych (NCN). Ekologiczne uwarunkowania zdrowotności drzewostanów dębowych dotkniętych klęską powodzi (NCN). Wpływ sposobu traktowania pozostałości zrębowych i sposobu przygotowania gleby na skład zbiorowisk mikroorganizmów glebowych i zdrowotność sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris L.), (NCN). Umiejętności kierownicze w procesie zarządzania kluczowymi kompetencjami przedsiębiorstwa studium Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych we Wrocławiu (LP). Konkurencja między siewkami Quercus petraea i Padus serotina w różnych warunkach świetlnych i allelochemicznych (NCN). Zależność pomiędzy zróżnicowaniem genetycznym populacji Heterobasidion spp. w drzewostanach sosnowych i świerkowych, a wirulencją poszczególnych genotypów, rozmiarem szkód i zmiennością roślin gospodarzy (NCN). Program testowania potomstwa drzewostanów wyselekcjonowanych (WDN), drzew matecznych (DD), plantacji nasiennych (PN) i plantacyjnych upraw nasiennych (LP). Restytucja jodły pospolitej w Karkonoskim Parku Narodowym (LP). Współpraca międzynarodowa Poziom dydaktyczny. ERAZMUS +: Gruzja, Azerbejdżan, Serbia, Bośnia i Hercegowina oraz Rosja. Umowy dwustronne z Uniwersytetami Rolniczymi w Szwecji (Alnarp) i Rosji (Irkutsk). Poziom naukowy. Programy międzynarodowe: ICA1-CT Development of molecular techniques to characterize fungal community in roots and rhizosphere. ConForest Project Centre: The question of CONversion of coniferous FORESTs on sites naturally dominated by broadleaves for the sustainable fulfillment of society s needs. QLK5-CT ( ) - Modelling of Heterobasidion Infection in European Forests: A Decision Support Tool for Forest Manager (akronim: MOHIEF)], projekt w ramach V Progamu Ramowego UE. COST ACTION E 51: Integrating Innovation and Development Policies for the Forest Sector. Projekt finansowany w EU RTD Framework Programme. Opracowanie transgranicznego systemu wspomagania procesów decyzyjnych dla zdalnej i modelowej oceny biomasy drzewnej w lasach obszaru wsparcia POMERANIA. Projekt w ramach programu Unii Europejskiej. Program Operacyjny Celu 3 Europejska Współpraca Terytorialna. Nr projektu INT Krajobraz bałtycki w czasie przekształceń - innowacyjne podejścia do zrównoważonych krajobrazów leśnych. Projekt w ramach programu Unii Europejskiej. Program Regionu Morza Bałtyckiego Nr projektu CCI nr 2007CB163PO020. Badania i ekspedycje naukowe w wielu krajach świata: kraje europejskie, a także Antarktyda, Arktyka, Iran, Maroko, Meksyk, Peru, Rosja (Syberia). Lokomotywy Wydziału. Nauka: prof. dr hab. Dariusz J. Gwiazdowicz, prof. dr hab. Hanna Kwaśna, dr hab. Andrzej M. Jagodziński, dr hab. Piotr Mederski; młodzi naukowcy: dr inż. Jolanta Behnke-Borowczyk. Projekty: dr inż. Paweł Strzeliński. 154