Pañstwowe Muzeum na Majdanku. Oferta Edukacyjna

Transkrypt

1 Pañstwowe Muzeum na Majdanku Oferta Edukacyjna Lublin 2009

2 Wprowadzenie Zajêcia edukacyjne organizowane w Pañstwowym Muzeum na Majdanku Lekcje muzealne Dzieñ studyjny Zwiedzanie z aktywnym udzia³em m³odzie y szkó³ œrednich i studentów Spotkanie ze œwiadkiem przesz³oœci Kilkudniowe warsztaty historyczne Workcamp Miêdzynarodowe projekty i seminaria edukacyjno-historyczne Praktyki historyczne dla uczniów z zagranicy Seminaria dla nauczycieli i studentów Szkolenia dla studentów Sta e, praktyki, wolontariat Informacje praktyczne

3 Wprowadzenie Niemiecki obóz koncentracyjny, nazywany potocznie Majdankiem, funkcjonowa³ w latach Powsta³ jako obóz pracy w zwi¹zku z planem przekszta³cenia Lublina w bazê gospodarczo-militarn¹. W rzeczywistoœci sta³ siê miejscem przeœladowañ obywateli wielu krajów Europy. Wœród oko³o osób, które trafi³y do obozu, najliczniejsz¹ grupê stanowili ydzi, dla których Majdanek sta³ siê jednym z synonimów Zag³ady, a tak e Polacy oraz obywatele ZSRR. Misj¹ Pañstwowego Muzeum na Majdanku jest pielêgnowanie pamiêci i rozwijanie edukacji historycznej o okupacji niemieckiej na LubelszczyŸnie, w szczególnoœci poprzez upamiêtnianie ofiar obozu koncentracyjnego na Majdanku i obozu zag³ady w Be³ cu. Jednym z g³ównych zadañ Muzeum jest tak e ochrona zachowanych obiektów historycznych by³ego obozu na Majdanku. Nale ¹ do nich relikty o du ej wartoœci historycznej, tj. czêœæ oryginalnej infrastruktury obozowej wraz z barakami wiêÿniarskimi, ³aŸniami, krematoriami i komorami gazowymi. Sk³adaj¹ siê one na dostêpn¹ dla zwiedzaj¹cych ekspozycjê muzealn¹, któr¹ uzupe³nia sta³a wystawa historyczna przedstawiaj¹ca dzieje obozu. Wykorzystano na niej cenne zbiory muzealne, m.in. dokumenty, zdjêcia i przedmioty zwi¹zane z pobytem wiêÿniów w obozie. Muzeum prowadzi tak e badania naukowe maj¹ce na celu udokumentowanie historii obozu. Ich wyniki publikowane s¹ w periodyku muzealnym Zeszyty Majdanka. W archiwum Muzeum przechowywane s¹ dokumenty by³ej kancelarii obozowej oraz inne zespo³y akt dotycz¹ce okupacji niemieckiej w Lublinie. Dla poznania historii obozu najcenniejsze s¹ jednak wspomnienia wiêÿniów dostêpne w formie pamiêtników i relacji oraz nagrania audio i wideo. Archiwum dysponuje tak e zdjêciami, zarówno nielicznymi egzemplarzami fotografii obozu z lat jego istnienia, jak równie osób w nim wiêzionych. Wiedzê o obozie mo na uzupe³niæ korzystaj¹c ze zbiorów bibliotecznych Muzeum. Wœród publikacji obejmuj¹cych tematykê II wojny œwiatowej znajduj¹ siê tak e pozycje w jêzyku angielskim i niemieckim. Informacji o funkcjonowaniu obozu dostarcza tak e kolekcja filmów dokumentalnych wyœwietlanych w sali kinowej Centrum Obs³ugi Zwiedzaj¹cych. Korzystaj¹c z tego bogatego zaplecza, Muzeum prowadzi dzia³alnoœæ edukacyjn¹, która czerpie swoje inspiracje z teorii pedagogiki pamiêci. Ten nurt pozaszkolnej edukacji historycznej k³adzie nacisk na aktywne poznawanie i uczenie siê historii zak³adaj¹c, e samodzielne budowanie tez i s¹dów na podstawie zdobytych informacji oraz towarzysz¹ca temu refleksja nad wymiarem moralnym i spo³ecznym ycia ludzkiego ma znaczenie normatywne dla rozwoju osobistego, u³atwia orientacjê w œwiecie i zachêca do aktywnoœci spo³ecznej.

4 Zajêcia edukacyjne organizowane w Pañstwowym Muzeum na Majdanku

5 Lekcje muzealne Jest to forma zajêæ pozaszkolnych wychodz¹ca poza tradycyjne oprowadzanie po wystawie historycznej. Rozszerzona jest o wybrane zagadnienia zwi¹zane z histori¹ Majdanka. Przejœcie przez ekspozycjê poprzedza projekcja filmu dokumentalnego o obozie i prezentacja multimedialna. Proponowane zagadnienia lekcji muzealnych to m.in. obozowe losy dzieci, warunki funkcjonowania szpitala obozowego, twórczoœæ artystyczna jako forma samoobrony psychicznej wiêÿniów oraz warunki ycia obozowego na podstawie pamiêtnika prowadzonego w obozie przez 17-letni¹ Jadwigê Ankiewicz. Eksponaty muzealne - buty wiêÿniów Majdanka i ofiar "Akcji Reinhardt" M³odzie uczestniczy w lekcji muzealnej

6 Udzia³ w lekcji muzealnej by³ dla mnie ciekawym i wa nym doœwiadczeniem. Najbardziej w pamiêci utkwi³ mi los dzieci zobrazowany na ekspozycji "Elementarz" oraz baraki z butami, gdzie mog³am zobaczyæ malutkie buciki. Uczennica gimnazjum

7 Dzieñ studyjny W ramach dnia studyjnego m³odzie, oprócz uczestniczenia w tradycyjnym oprowadzaniu, ma mo liwoœæ samodzielnego, aktywnego odkrywania historii obozu. Uczestnicy zapoznaj¹ siê z jej ró nymi aspektami poprzez pracê z materia³ami Ÿród³owymi, g³ównie wspomnieniami wiêÿniów, ale równie dokumentami archiwalnymi czy te reliktami muzealnymi. Materia³y przygotowywane s¹ przez pracowników Muzeum po uprzednim ustaleniu tematów z nauczycielem lub opiekunem grupy. Zapoznanie siê z wybranymi aspektami historii Majdanka ma nie tylko umo liwiæ zdobycie wiedzy o fragmencie rzeczywistoœci obozowej, ale tak e zachêca do stawiania w³asnych pytañ i podjêcia refleksji nad znaczeniem pamiêci i upamiêtniania wydarzeñ z okresu II wojny œwiatowej. Proponowane tematy odnosz¹ siê przede wszystkim do losów ofiar nazistowskiego terroru, ale tak e sprawców cz³onków za³ogi SS z Majdanka. Podczas ok. 2-3 godzinnej pracy z materia³ami Ÿród³owymi uczniowie zg³êbiaj¹ m.in. nastêpuj¹ce zagadnienia: Obóz na Majdanku w relacjach wiêÿniów, Majdanek jako miejsce Holocaustu, Majdanek jako obóz dla kobiet, Sprawcy biografie, czyny, motywy. Archiwalia ze zbiorów Pañstwowego Muzeum na Majdanku Uczestnicy dnia studyjnego

8 Bardzo wartoœciowym doœwiadczeniem okaza³a siê praca z dokumentami z archiwum, które nie by³y przestawieniem suchych faktów, ale relacjami naocznych œwiadków, pe³nymi emocji i osobistych prze yæ. Uczennica liceum

9 "Jako ogromny plus tych warsztatów uwa am wcielanie siê uczestników w rolê przewodników. Taka forma przekazywania wiedzy jest po prostu ciekawsza, czyni ca³y przekaz bardziej zrozumia³ym, widzianym naszymi oczyma" Uczennica szko³y œredniej

10 Zwiedzanie z aktywnym udzia³em m³odzie y szkó³ œrednich i studentów Ta forma zajêæ odwo³uje siê do koncepcji edukacji rówieœniczej i polega na w³¹czeniu m³odzie y w oprowadzanie po wystawie historycznej. Uczniowie przejmuj¹ rolê przewodników przy omawianiu kilku aspektów ycia obozowego. Taka forma pracy umo liwia im g³êbsze zapoznanie siê z danym tematem, a w rezultacie jego lepsze zrozumienie i przyswojenie. Treœci historyczne przedstawione z perspektywy rówieœników staj¹ siê ³atwiejsze w odbiorze równie dla m³odzie y przys³uchuj¹cej siê oprowadzaniu. Dodatkowo uczestnicy takiego zwiedzania kszta³c¹ swoje umiejêtnoœci komunikacyjne. Zajêcia rozpoczyna film dokumentalny, który wprowadza w historiê obozu. Nastêpnie uczniowie zostaj¹ podzieleni na ma³e grupy. Na podstawie przygotowanych materia³ów zapoznaj¹ siê z zagadnieniami takimi jak: dzieci w obozie, wiêÿniowie, sprawcy, warunki ycia w obozie, praca. W trakcie oprowadzania, które zamyka wizytê, poszczególne grupy dziel¹ siê zdobytymi informacjami z pozosta³ymi uczestnikami. Przekazane przez nich informacje s¹ w razie potrzeby uzupe³niane przez przewodnika.

11 Jesteœmy prawdopodobnie ostatni¹ generacj¹, która ma mo liwoœæ rozmawiania ze œwiadkami historii i ofiarami, zale y wiêc to od nas, aby przekazaæ to doœwiadczenie nastêpnym pokoleniom. Uczeñ szko³y œredniej

12 Spotkanie ze œwiadkiem przesz³oœci Jednym z najwa niejszych punktów programów edukacyjnych jest rozmowa z osob¹, która przebywa³a w obozie koncentracyjnym, getcie lub w inny sposób zosta³a poddana represjom w okresie okupacji niemieckiej. Relacje ocalonych i naocznych œwiadków s¹ niezast¹pionym œwiadectwem i Ÿród³em poznania przesz³oœci. Autentycznoœæ prze yæ i sugestywnoœæ przekazu œwiadka historii zapada w pamiêæ i jest wyj¹tkowym doœwiadczeniem dla uczestników projektów. Istnieje mo liwoœæ zorganizowania spotkania ze œwiadkiem historii za poœrednictwem pracowników Dzia³u Edukacji w ramach projektów realizowanych w Muzeum, jak równie na terenie szko³y.

13 Kilkudniowe warsztaty historyczne Ta forma zajêæ pozaszkolnych opiera siê na podobnych za³o eniach jak dzieñ studyjny, czyli na samodzielnym odkrywaniu historii poprzez pracê z materia³ami Ÿród³owymi, trwa jednak od 2 do 4 dni. D³u sze warsztaty daj¹ mo liwoœæ lepszego poznania historii obozu, czego nie udaje siê w pe³ni zrealizowaæ podczas kilkugodzinnego pobytu w miejscu pamiêci. Warsztaty historyczne s¹ ponadto ukierunkowane na produkt, który bêdzie dokumentowa³ i prezentowa³ prace uczniów. Jego forma ustalana jest wczeœniej przez nauczycieli i uczniów. Proponowane formy to opracowanie broszury, przygotowanie niedu ej wystawy, prezentacja plastyczna, fotograficzna, komputerowa, przygotowanie strony internetowej itp. Przyk³adowy zakres tematyczny obejmuje rzeczywistoœæ obozow¹ z perspektywy sprawców i wiêÿniów. Pierwszego dnia warsztatów uczniowie zapoznaj¹ siê podczas oprowadzania z histori¹ obozu. Nastêpne dni s¹ przeznaczone na indywidualn¹ i grupow¹ pracê z materia³ami Ÿród³owymi, dokumentami i muzealiami. Podsumowanie i prezentowanie wyniku pracy odbywa siê w koñcowej fazie warsztatów lub po ich zakoñczeniu w szkole.

14 Warsztaty nie by³y jak film, który trwa³ chwilê i nie dawa³ czasu do namys³u, ale raczej podró ¹, w której mogliœmy stan¹æ, popatrzeæ, zapytaæ, dotkn¹æ. Uczeñ liceum

15 Podoba³o mi siê to, e sama forma warsztatów wymaga³a od nas aktywnoœci zarówno intelektualnej jak i fizycznej - mówiê tu o zajêciach fizycznych pierwszego dnia, przez co tak jakby 'dotykaliœmy' historii, a sam pobyt zapada³ g³êbiej w pamiêæ. Uczennica szko³y œredniej

16 Workcamp To warsztaty historyczne po³¹czone z prac¹ fizyczn¹ na terenie Muzeum. Nale y na nie poœwieciæ min. 2 dni. Jest to forma zajêæ przeznaczona zarówno dla polskich grup szkolnych, jak i grup o charakterze miêdzynarodowym. Wykonywane prace fizyczne s³u ¹ pielêgnowaniu oraz zachowaniu przestrzeni i reliktów obozowych. Poprzedzone s¹ one warsztatami historycznymi, podczas których m³odzie korzystaj¹c z materia³ów Ÿród³owych poznaje historiê miejsca. Zdobyta podczas warsztatów wiedza staje siê impulsem do refleksji nad znaczeniem miejsca historycznego dla wspó³czesnego pokolenia. Papieroœnica znaleziona na terenie obozu przez uczestników workcampu Uczestnicy workcampu przy pracy

17 Miêdzynarodowe projekty i seminaria edukacyjno-historyczne Programy realizowane z grupami miêdzynarodowymi maj¹ charakter warsztatów historycznych lub podró y studyjnych. Opieraj¹ siê one na samodzielnej pracy uczestników w mieszanych grupach roboczych. Celem tych programów jest zachowanie pamiêci o ofiarach obozów koncentracyjnych, wspólna refleksja nad znaczeniem pamiêci w yciu indywidualnym i zbiorowym oraz budowanie kultury pamiêci w wymiarze europejskim. Miêdzykulturowy charakter projektu i praca w mieszanych zespo³ach badawczych umo liwia uczestnikom ciekawe prze ycie historii i inspiruje do refleksji nie tylko nad przesz³oœci¹, lecz równie nad teraÿniejszoœci¹ w kontekœcie takich zjawisk, jak rasizm, nietolerancja czy dyskryminacja.

18 Uwa am, e wizyta na Majdanku by³a bardzo wa nym prze yciem dla ka dego z nas. We mnie wzbudzi³a bardzo wiele g³êbszych uczuæ i yciowych przemyœleñ. Moim zdaniem wysz³am stamt¹d z wiêksz¹ wra liwoœci¹. Wizyta w tym szczególnym miejscu nauczy³a nas, moich znajomych i mnie, e bez wzglêdu na kolor skóry lub te wyznawan¹ religiê, ka dy cz³owiek zas³uguje na tolerancjê i szacunek. Uczennica liceum

19 Praktyki historyczne dla uczniów z zagranicy Celem organizowania praktyk w Muzeum jest umo liwienie uczniom nabycia umiejêtnoœci korzystania z ró nych materia³ów Ÿród³owych, formu³owania wniosków i uzasadniania w³asnego stanowiska. Praktyki szkolne wspieraj¹ rozwój krytycznego myœlenia i uczenia siê przez odkrywanie. Najczêœciej bior¹ w nich udzia³ uczniowie kursu historii na poziomie rozszerzonym. Ich zadanie polega na samodzielnym zmaganiu siê z okreœlonym zagadnieniem historycznym. Praca z materia³em Ÿród³owym i zbiorami muzealnym odbywa siê w grupach lub ma charakter indywidualny. Uczestnicy praktyk sami formu³uj¹ temat lub maj¹ do wyboru kilka projektów, które realizuj¹ w zale noœci od swoich zainteresowañ. Praktyka koñczy siê przygotowaniem wystawy prezentowanej w szkole lub napisaniem pracy specjalistycznej.

20 Osobiœcie praktyka bardzo mi siê podoba³a. Konfrontacja z przesz³oœci¹ wyda³a mi siê bardzo wa na i czêsto sk³ania³a mnie do refleksji. Zobaczyæ, jak siê pracuje w takim archiwum i jak jest ono zorganizowane, by³o czymœ, co wywar³o na nas wra enie. Doœwiadczenie przebywania bezpoœrednio w miejscu wydarzenia pomog³o naszej grupie lepiej zrozumieæ to, co rzeczywiœcie siê tutaj wydarzy³o. Uczennica z Niemiec

21 Seminaria dla nauczycieli i studentów Rola nauczycieli z perspektywy dzia³añ edukacyjnych Muzeum jest bardzo wa na, gdy s¹ oni inicjatorami wizyt w miejscach pamiêci, na nich spoczywa równie ciê ar przygotowania i podsumowania wizyty. Dlatego z myœl¹ o nauczycielach Muzeum organizuje programy specjalistyczne, które s¹ tak e przeznaczone dla studentów zainteresowanych edukacj¹ w miejscach pamiêci. Podstawowym ich celem jest zapoznanie uczestników z metodami dzia³alnoœci pedagogicznej w tego typu instytucjach. Centralne zagadnienia dotycz¹ metodyki i dydaktyki pedagogiki pamiêci. Programy obejmuj¹ zwiedzanie wystawy historycznej pod k¹tem metodycznym, wyk³ady z teorii edukacji w miejscach pamiêci, prezentacjê zrealizowanych projektów oraz pracê w grupach roboczych nad scenariuszami projektów odbywaj¹cych siê w ramach pozaszkolnej edukacji spo³eczno-historycznej. Seminaria mog¹ mieæ równie charakter spotkañ miêdzynarodowych. Jednym z realizowanych przez Muzeum programów dla nauczycieli jest seminarium dotycz¹ce wykorzystania reliktów obozowych w pracy projektowej z m³odzie ¹. Podczas seminarium nauczyciele zapoznaj¹ siê ze zbiorami muzealnymi oraz rol¹ archiwum i dzia³u zbiorów w pracy edukacyjnej. Przedstawione zostaj¹ metody pracy z m³odzie ¹ z wykorzystaniem muzealiów. Spotkanie zamyka dyskusja i wymiana doœwiadczeñ.

22 Udzia³ w seminarium specjalistycznym zainspirowa³ mnie do pracy z uczniami i uœwiadomi³, e trudna do zrozumienia i przyswojenia historia nazizmu, mo e byæ dla m³odzie y ciekawa i wa na, jeœli opowie siê o niej w autentycznym miejscu, w niekonwencjonalny sposób. Nauczycielka gimnazjum

23 Szkolenia dla studentów 0d 2006 roku Muzeum na Majdanku w ramach wspó³pracy ze œrodowiskiem studenckim realizuje program edukacyjny, który ma na celu szkolenie i przygotowanie studentów do oprowadzania grup m³odzie y szkolnej po wystawie historycznej oraz terenie by³ego obozu koncentracyjnego na Majdanku. Wybrani kandydaci na przewodników uczestnicz¹ w wyk³adach przygotowanych przez pracowników Muzeum na Majdanku obejmuj¹cych problematykê zwi¹zan¹ z niemieck¹ okupacj¹ w Polsce i histori¹ KL Lublin. Wa nym aspektem szkolenia jest równie nabycie przez studentów wiedzy z zakresu dydaktyki muzealnej i metod oprowadzania zwiedzaj¹cych. Dlatego czêœæ zajêæ poœwiêcona jest praktycznym aspektom opieki nad grupami w czasie wizyty na Majdanku. Ponadto tematem wyk³adów s¹ podstawowe pojêcia z historii i tradycji judaizmu. Na zakoñczenie szkolenia odbywa siê egzamin teoretyczny ze znajomoœci historii obozu na Majdanku oraz praktyczny z umiejêtnoœci oprowadzania po wystawie historycznej. Osoby, które przejd¹ pomyœlnie oba sprawdziany, uzyskuj¹ uprawnienia do oprowadzania zwiedzaj¹cych po ekspozycji muzealnej.

24 Uwa am, e oprowadzanie grup daje ogromn¹ satysfakcjê, daje poczucie, e robi siê coœ wa nego, nie chodzi tu tylko o m³odzie szkoln¹ i ich œwiadomoœæ historyczn¹, ale równie o pamiêæ tych ludzi, którzy zginêli na Majdanku. Studentka historii - przewodniczka po Muzeum na Majdanku

25 Sta e, praktyki, wolontariat Zainteresowani dzia³alnoœci¹ naszej placówki studenci oraz uczniowie szkó³ œrednich maj¹ mo liwoœæ odbycia sta y, praktyk lub wolontariatu w Muzeum. Zostaj¹ oni w³¹czeni w pracê poszczególnych dzia³ów, gdzie poznaj¹ sposób ich funkcjonowania i rolê w wype³nianiu misji Muzeum. Jest to dla m³odych ludzi okazja do uzyskania dodatkowych umiejêtnoœci oraz wgl¹du w dzia³alnoœæ miejsca pamiêci.

26 Dziêki pobytowi na sta u w Muzeum na Majdanku dowiedzia³em siê wiêcej o historii obozu. Mam szansê odbywaæ sta w autentycznym miejscu, gdzie zginê³o du o niewinnych ludzi, gdzie rozegra³o siê wiele ludzkich dramatów. Równie wa nym doœwiadczeniem jest dla mnie szansa d³u szego pobytu na ekspozycji. Dziêki temu mam szansê zobaczyæ, jak zorganizowana jest tego rodzaju wystawa. Sta ysta - absolwent historii

27 Informacje praktyczne Przedstawione w niniejszej publikacji formy edukacji historyczno-obywatelskiej adresowane s¹ do szerokiego krêgu odbiorców, ale przede wszystkim do m³odzie y szkolnej szczebla gimnazjalnego, która ukoñczy³a 14. rok ycia, uczniów szkó³ œrednich, studentów, nauczycieli i pedagogów zainteresowanych metodyk¹ i dydaktyk¹ pedagogiki pamiêci. Zajêcia prowadzone s¹ w grupach licz¹cych maksymalnie 30 osób. Odbywaj¹ siê one w sali edukacyjnej i dwóch pracowniach naukowych archiwum i biblioteki, a tak e na ekspozycji muzealnej. Uczestnikom programów Muzeum udostêpnia materia³y dydaktyczne, reprodukcje Ÿróde³ archiwalnych i literaturê specjalistyczn¹. Organizowane s¹ dla nich równie wyk³ady, prezentacje multimedialne i projekcje filmów dokumentalnych. Udzia³ w programie edukacyjnym powinien wynikaæ ze œwiadomie podjêtej decyzji. Wa ne jest, aby wczeœniej poznaæ oczekiwania, w¹tpliwoœci i motywacjê uczniów, którzy zadeklaruj¹ chêæ realizacji projektu. Kluczow¹ rolê w przygotowaniu, realizacji i podsumowaniu programów z zakresu pedagogiki pamiêci odgrywaj¹, oprócz pracowników Muzeum, nauczyciele i opiekunowie grup. Ich g³ównym zadaniem jest merytoryczne przygotowanie uczestników do wizyty w Muzeum, omówienie i zaplanowanie programu z pracownikami Dzia³u Edukacji, dostosowanie go do zainteresowañ, oczekiwañ oraz mo liwoœci intelektualno-emocjonalnych uczniów, a po jego zakoñczeniu dokonanie ewaluacji ca³ego przedsiêwziêcia. Polecamy publikacje poœwiêcone problematyce edukacji i pamiêci o II wojnie œwiatowej znajduj¹ce siê w naszych zbiorach bibliotecznych. Wykaz zalecanych pozycji oraz katalog biblioteczny dostêpne s¹ na naszej stronie internetowej: Zainteresowanych ofert¹ edukacyjn¹ Pañstwowego Muzeum na Majdanku zachêcamy do spotkania z pracownikami Dzia³u Edukacji, które pozwoli w³aœciwie przygotowaæ wizytê w Muzeum, omówiæ koncepcjê zajêæ i dopasowaæ j¹ do potrzeb i umiejêtnoœci uczniów.

28 Zg³oszenia dotycz¹ce udzia³u w zajêciach przyjmuj¹ pracownicy Dzia³u Edukacji: Wies³aw Wysok tel w.wysok@majdanek.pl Ewa B¹bol tel e.babol@majdanek.pl Informacje o op³atach znajduj¹ siê na stronie internetowej. Istnieje mo liwoœæ zwolnienia z op³at.

29 Wydawca:Pañstwowe Muzeum na Majdanku Tekst:Wies³aw Wysok, Ewa B¹bol Fotografie:Izabella Ma³ecka, Piotr Maciuk, Andrzej Osoba Fotografie archiwalne:pañstwowe Muzeum na Majdanku Projekt graficzny: Krzysztof Kokowicz Pañstwowe Muzeum na Majdanku ul. Droga Mêczenników Majdanka 67, Lublin tel.: , fax: Copyright by Pañstwowe Muzeum na Majdanku, Lublin 2009

30