Diagnoza uczniowska lokalnych zagroz en społecznych na terenie Gminy Poczesna

Transkrypt

1 Diagnoza uczniowska lokalnych zagroz en społecznych na terenie Gminy Poczesna Raport z badań zrealizowanych w 2019 roku

2 Spis treści 1. Wprowadzenie Metodologia badań Cele i ogólne założenia badania Problematyka badania Wybór metod i technik badawczych Dobór próby Narzędzia badawcze Etyka prowadzonych badań Badanie uczniów na terenie Gminy Poczesna Struktura badanej grupy Problem alkoholowy z perspektywy uczniów Problem nikotynowy z perspektywy uczniów Problem narkotykowy z perspektywy uczniów Problem przemocy z perspektywy uczniów Działania profilaktyczne z perspektywy uczniów Wnioski i rekomendacje profilaktyczne Załączniki Wykaz tabel i wykresów Bibliografia S t r o n a

3 1. Wprowadzenie Żyjemy w erze globalizacji. Ma ona dla nas pozytywne, jak i negatywne skutki. Według Doroty Czajkowskiej- Majewskiej globalizacja jest wehikułem postępu, poprawy warunków życia i zdrowia ludzkości 1. Panujące przekonanie, o tym, że dzięki globalizacji nastąpiła poprawa warunków życiowych wielu społeczeństw jest pozytywnym faktem, aczkolwiek trzeba mieć na uwadze to, że istnieją też negatywne konsekwencje globalizacyjne takie jak: zwiększenie ubóstwa, nasilanie się bezrobocia, bezdomności oraz wszelkie różnice miedzy narodami bogatymi i biednymi. W rezultacie w społeczeństwie polskim powyższe problemy społeczne widoczne są coraz to na szeroką skalę. Jerzy Kwaśniewski przez problem społeczny rozumie takie zachowania ludzkie i zjawiska społeczne, które ze względu na swój charakter, skutki czy intensywność występowania postrzegane są i odczuwane przez członków danej społeczności jako istotne dolegliwości w życiu zbiorowym, domagające się rozwiązania. O problemie społecznym mówimy wówczas, gdy dane zjawisko spełnia kilka kryteriów: dotyczy wielu osób w społeczności, ma charakter powtarzający się, a nie jednorazowy, jest postrzegane i odczuwane przez członków danej społeczności jako istotne dolegliwości w życiu zbiorowym, domaga się rozwiązania, można mu zaradzić poprzez zbiorowe działanie 2. Do problemów społecznych, które w ostatnich dekadach dają najwyraźniej znać o sobie w polskiej rzeczywistości należy zaliczyć: alkoholizm, narkomanię, nikotynizm, ubóstwo, bezrobocie, przemoc, hazard, bezradność opiekuńczo-wychowawczą oraz wykluczenie społeczne. Każdy z tych problemów wymaga odmiennego podejścia i działań specjalistów. Punktem wyjścia wszelkiej interwencji socjalnej jest diagnoza, będąca niezbędnym elementem poprawnie zaplanowanego procesu zmian. Pomaga ona zidentyfikować negatywne, nieakceptowane zjawiska, a także niezaspokojone potrzeby i oczekiwania mieszkańców. 1 Czajkowska- Majewska D., Człowiek globalny, s Kwaśniewski J., Rola diagnozy w rozwiązywaniu problemów społecznych, s.7. 3 S t r o n a

4 Termin diagnoza społeczna używany jest w szerokim i węższym znaczeniu. W szerokim znaczeniu diagnozą społeczną są społeczne badania, w których zbiera się dane szczegółowe, porządkuje je i interpretuje w celu udzielenia odpowiedzi na pytania: Jak jest? Co to jest? Dlaczego tak jest?. Celem takiej diagnozy jest poznanie problemów, a przedmiotem są różne zjawiska społeczne. O diagnozie społecznej w węższym znaczeniu mówimy, gdy badania dotyczą rozpoznawania zdarzeń i sytuacji społecznych ze względu na ich dotkliwość i potrzebę zmian. Zgodnie z tą definicją, przedmiotem badania są zdarzenia i sytuacje społecznie dotkliwe, celem zmiana społeczna, efektem zaś przede wszystkim wnioski i zalecenia dla praktyki 3. Diagnozę społeczną przeprowadza się w celu: identyfikacji przyczyn wywołujących sytuacje problemowe, identyfikacji wzajemnych związków pomiędzy problemami i kwestiami społecznymi, identyfikacji skali problemów społecznych w danym układzie administracyjnym, identyfikacji regionalnych, lokalnych uwarunkowań problemów społecznych, analizy podejmowanych działań zmierzających do rozwiązania sytuacji problemowej lub jej złagodzenia, analizy proponowanych rozwiązań przez politykę społeczną regionu. Można wyróżnić kilka typów diagnozy społecznej, w poniższej tabeli: które zostały przedstawione Tabela 1. Typy diagnozy społecznej. Źródło: Szatur Jaworska B., Diagnoza i diagnozowanie w polityce społecznej. TYPY DIAGNOZY SPOŁECZNEJ Diagnoza klasyfikacyjna Przyporządkowuje obserwowane zjawiska i cechy szerszym klasom społecznym, odpowiada na pytanie: z jakiego typu problemem mamy do czynienia. Diagnoza genetyczna Poszukuje przyczyn danego stanu rzeczy. Diagnoza znaczenia Określa wpływ badanych zjawisk na funkcjonowanie całego systemu. Diagnoza fazy Służy ustaleniu etapu badanego procesu oraz określeniu jego dynamiki. Diagnoza prognostyczna Służy przewidywaniu dalszych zmian badanego stanu rzeczy. 3 Szatur Jaworska B., Diagnoza i diagnozowanie w polityce społecznej, s S t r o n a

5 Rzetelnie przeprowadzona diagnoza jest fundamentem do planowania różnych programów rozwiązywania problemów społecznych. Wiedza, której dostarcza nam diagnoza pozwala na odpowiednią alokację zasobów w polecane programy. Dlatego jakość wykonanej diagnozy jest znacząca dla tworzenia właściwych i adekwatnych działań w społeczeństwie. 5 S t r o n a

6 2. Metodologia badań 2.1. Cele i ogólne założenia badania P kwestii: oniższa diagnoza społeczna realizowana na zlecenie Urzędu Gminy ma na celu ukazanie lokalnych zagrożeń społecznych wśród uczniów szkół na terenie gminy Poczesna. Zakres działań badawczych odnosił się do zidentyfikowania następujących zidentyfikowania problemów uzależnień wśród dzieci, młodzieży, zidentyfikowania przyczyn lub czynników wywołujących sytuacje problemowe, określenia skali oraz zakresu problemów uzależnień, zidentyfikowania skutków występujących problemów, pokazania rozwiązań mających na celu wyjaśnienie sytuacji problemowej lub złagodzenie jej skutków. Przeprowadzone badanie diagnozujące problemy społeczne składało się z kilku etapów, które zostały przedstawione poniżej. I ETAP planowanie badania diagnozującego problemy określenie obszarów tematycznych określenie możliwości realizacji diagnozy II ETAP określenie problemu badawczego wybór metod i technik badawczych opracowanie harmonogramu dobór próby III ETAP proces zbierania danych analiza i interpretacja danych IV ETAP opracowanie wniosków i rekomendacji opracowanie raportu z badania 6 S t r o n a

7 2.2. Problematyka badania Zakres prac badawczych odnosił się do zdiagnozowania następujących problemów: Problemu alkoholowego (alkoholizmu) według WHO to,,wszelki sposób picia, który wykracza poza miarę tradycyjnego i zwyczajowego spożycia albo poza ramy obyczajowego, przyjętego w całej społeczności, picia towarzyskiego bez względu na czynniki, które do tego prowadzą 4. Alkoholizm ściśle wiąże się z negatywnymi zjawiskami społecznymi takimi jak: bezrobocie, przemoc, ubóstwo, czy zachowania kryminalne. Problem alkoholowy wśród współczesnych społeczeństw jest problemem o bardzo szerokim zasięgu, w związku z tym tej kwestii poświęcono najwięcej miejsca w poniższej diagnozie. Problemu narkotykowego (narkomania) według ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, narkomania to:,,stałe lub okresowe używanie w celach niemedycznych środków odurzających, substancji psychotropowych, środków zastępczych lub nowych substancji psychoaktywnych, w wyniku czego może powstać lub powstało uzależnienie od nich 5. W niniejszym raporcie zwrócono uwagę przede wszystkim na następujące kwestie związane z owym zjawiskiem: rozpowszechnienie i dostępność narkotyków, dopalaczy oraz skala zjawiska wśród dzieci i młodzieży szkolnej na terenie gminy. Problemu nikotynowego (nikotynizm) jest zjawiskiem, które polega na regularnym zażywaniu tytoniu, w skład którego wchodzi nikotyna silna trucizna oraz szereg innych substancji, które wykazują negatywny wpływ na nasz organizm. Nikotynizm jest uzależnieniem fizycznym i psychicznym. Został szczegółowo opisany w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD 10. Niniejsza diagnoza ma na celu ukazanie skali uzależnienia oraz dostępności papierosów dla uczniów na terenie gminy. Zjawisko przemocy domowej przemoc jest intencjonalnym i zamierzonym działaniem człowieka, które ma na celu kontrolowanie i podporządkowanie ofiary. Definicja przemocy w rodzinie według ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie mówi, że: przemoc w rodzinie należy rozumieć jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa albo dobra osobiste osób najbliższych lub innych osób wspólnie zamieszkujących lub gospodarujących, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, 4 T. Pilch, Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, str Ustawa z dnia 29 lipca 2005 o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U. z 2018 r. poz. 1030). 7 S t r o n a

8 zdrowia, narażające szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą. Niniejsza diagnoza ukazuje skale, przyczyny oraz rodzaj problemu. Zjawisko przemocy rówieśniczej Dan Olweus, pionier badań nad zjawiskiem przemocy szkolnej definiuje przemoc jako agresywne zachowanie, w którym sprawca używa swego ciała lub przedmiotu (włączając broń) do zranienia lub skrzywdzenia innej osoby. Z kolei WHO określa przemoc jako użycie z rozmysłem siły lub grożenie nią, przeciw sobie, innej osobie, grupie lub społeczności, co prowadzi do zranienia, śmierci, lub szkody psychicznej, a także do zaburzeń rozwojowych i upośledzenia społecznego 6. Nowym problemem, który pojawia się już coraz częściej wśród Polskich uczniów to zjawisko cyberbullyingu lub inaczej mówiąc cyberprzemocy. Poniższa tabela przedstawia różne sposoby rozumienia cech charakterystycznych dla systematycznej przemocy rówieśniczej w szkole i jej cyfrowego odpowiednika. Tabela 2. Dręczenie szkolne i cyberbullying. Różne rozumienie właściwości dręczenia w tradycyjnym dręczeniu i cyberbullyingu. Źródło: (J. Pyżalski, Agresja elektroniczna i cyberbullying jako nowe ryzykowne zachowania młodzieży s.124) Kryterium wyróżniające Tradycyjny bullying Cyberbullying Powtarzalność Nierównowaga sił Intencjonalność Wynika z wielokrotnego działania sprawców. Wynika z przewagi ilościowej, fizycznej lub psychologicznej sprawcy bądź sprawców. Jest operacjonalizowana najczęściej jako świadoma chęć skrzywdzenia ofiary. Może wynikać z cech samego materiału zamieszczonego w Internecie, który jest albo wielokrotnie kopiowany, albo długotrwale obecny; w obu tych przypadkach ofiara doświadcza powtarzalnej wiktymizacji. Może wynikać z większych kompetencji sprawców w zakresie obsługi nowych technologii komunikacyjnych. Część badań wskazuje, że ze względu na cechy komunikacji zapośredniczonej (m.in. redukcja sygnałów niewerbalnych) niektórzy sprawcy nieświadomie krzywdzą ofiary. 6 Przemoc i agresja w szkołach w Europie sposoby przeciwdziałania, Polskie Biuro Eurydice, Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa S t r o n a

9 Warto poznać przykłady agresji elektronicznej, z którą borykają się uczniowie szkół. 1. Flaming agresywna wymiana zdań, np. na czacie lub w ramach grupy dyskusyjnej. 2. Prześladowanie (ang. harassment) regularne przesyłanie nieprzyjemnych wiadomości do ofiary za pomocą elektronicznych kanałów komunikacji. 3. Kradzież tożsamości (ang. impersonation) podszywanie się pod ofiarę. 4. Upublicznianie tajemnic (ang. outing) udostępnianie prywatnych materiałów ofiary (np. zdjęcia). 5. Śledzenie (ang. cyberstalking) inwigilacja ofiary i nękanie jej niechcianymi komunikatami. 6. Happy slapping prowokowanie lub atakowanie innej osoby i dokumentowanie wydarzenia w postaci zdjęć lub filmu oraz upublicznienie nagrań lub zdjęć w Internecie. 7. Poniżenie (ang. denigration) upublicznienie poniżających, nieprawdziwych informacji lub materiałów na temat ofiary. 8. Wykluczenie (ang. exclusion) celowe usunięcie z listy kontaktów internetowych lub niedopuszczenie do niej ofiary. 9. Agresja techniczna działania przeciwko sprzętowi komputerowemu ofiary bardziej niż przeciwko samej ofierze Wybór metod i technik badawczych Istotą badania było poznanie opinii oraz postaw uczniów szkół względem wybranych problemów społecznych: problemu alkoholowego, nikotynowego, narkotykowego oraz przemocy domowej i rówieśniczej. W tym celu zdecydowano się na przeprowadzenie komplementarnych badań, zrealizowanych wśród jednej grupy społecznej- uczniów szkół. Przez metodę badawczą rozumie się na ogół system założeń i reguł pozwalających na takie uporządkowanie praktycznej lub teoretycznej działalności, aby można było osiągnąć cel, do jakiego się świadomie zmierza 8. Wyróżnia się metody ilościowe i jakościowe. Zarówno jedne, jak i drugie są użyteczne w prowadzeniu badań socjologicznych. Wszystko zależy od tego jakich danych potrzebujemy. Badacze jakościowi szukają odpowiedzi na pytania jak?, dlaczego?, skupiając się na pojedynczych jednostkach lub małych grupach. Badania te mają na celu zrozumieć głębsze przyczyny zachowań ludzi. Z racji tego, że obejmują niewielką 7 J. Pyżalski, Agresja elektroniczna i cyberbullying jako nowe ryzykowne zachowania młodzieży. s J. Sztumski, Wstęp do metod i technik badań społecznych, s S t r o n a

10 liczbę badanych, wyników nie można uogólniać na całą populację. Metody badań ilościowych posługują się głównie liczbami i odpowiadają na pytania ile? i jak często?. Ten typ badań przeprowadzany jest na większą skalę, niż w metodach jakościowych, a jego wyniki można przekładać na populację 9. Badania wśród badanej grupy zostały wykonane zgodnie z metodologią ilościową. Kwestionariusze ankiet wśród uczniów zostały przeprowadzone za pomocą techniki CAWI (Computer Assisted Web Interviews). Metoda ta polega na przeprowadzeniu ankiety, która jest dostępna online. Pozwala ona na anonimowość, dzięki czemu osoby biorące udział w badaniu czują się swobodnie. Przed przystąpieniem do ankietowania uczniów, za każdym razem uzyskiwano zgodę dyrekcji placówki szkolnej na przeprowadzenie badania, udzielano informację o całkowitej anonimowości oraz o zasadach wypełniania kwestionariuszy, by zminimalizować ryzyko występowania braków danych. Podsumowując w obecnej diagnozie zastosowano metodę ilościową (sondaż diagnostyczny) rozumiejąc ją jako powtarzalne, skuteczne sposoby rozwiązania problemu badawczego. W ramach tej metody zastosowano jedną technikę CAWI, rozumianą jako sposób zbierania danych realizowanych w ramach obranej metody. Narzędziem, to znaczy przedmiotem służącym do realizacji techniki był kwestionariusz ankiety. Koncepcja badania uwzględniła zapewnienie trafności i rzetelności planowanych działań. Wiązała się z tym przede wszystkim triangulacja źródeł danych, polegająca na pozyskaniu informacji z różnych środowisk Dobór próby Najczęściej badana przez nas zbiorowość jest zbyt liczna, aby zbadać jej wszystkich członków, dlatego wybiera się jej reprezentację. Występują dwa typy doboru próby: losowy i nielosowy. Podejmując decyzję o wyborze doboru próby, powinniśmy kierować się tym, jaki jest cel naszych badań. Zróżnicowany (losowy) dobór próby umożliwił pogłębienie badanych zjawisk związanych bezpośrednio z zagrożeniami społecznymi na terenie gminy oraz uzyskanie informacji i opinii z różnych środowisk. 9 J. Przewłocka, CAWI- specyfika, wykorzystanie, perspektywa rozwoju. s S t r o n a

11 DOBÓR PRÓBY LOSOWY (probabilistyczny) NIELOSOWY (nieprobabilistyczny) Każdy ma jednakowe szanse, aby brać udział w badaniu Ankieter ma wpływ na dobór osób do badania Badania zostały przeprowadzane w maju 2019 roku. W badaniu łącznie wzięło udział 398 osób. Poniższa tabela przedstawia szczegółową strukturę próby badawczej: 2.5.Narzędzia badawcze Badacze, którzy zajmują się tworzeniem narzędzi badawczych rozróżniają dwa typy kwestionariusza: Kwestionariusz ankiety, czyli gotowy formularz z pytaniami skierowanymi do respondentów. To właśnie ten typ kwestionariusza wykorzystywany jest przez naszą firmę w prowadzonych badaniach. Kwestionariusz wywiadu składa się ze schematu pytań zadawanych przez ankietera, który wcześniej ma zaplanowaną ich formę i kolejność. Kwestionariusz ankiety można podzielić na 3 części. 1. Część adresowo-tytułowa umieszcza się ją na pierwszej stronie naszej ankiety, gdzie wyszczególnione są takie kwestie jak: nazwa ośrodka badawczego, tytuł kwestionariusza oraz szczegółowe instrukcje dla naszego respondenta 2. Część merytoryczna zawarte są w niej nasze pytania dotyczące zagadnienia, które badamy. 3. Część metryczkowa zawarte są w niej dane dotyczące respondenta. Są to np. płeć, wykształcenie, stan cywilny, przedział wiekowy lub miejsce zamieszkania. Informacje te pozwalają na korelacje z innymi pytaniami zawartymi w ankiecie. 11 S t r o n a

12 Kwestionariusz ankiety użyty do zebrania danych miał podobną konstrukcję niezależnie od badanej grupy. Składał się z pytań zamkniętych jednego lub wielokrotnego wyboru. Ze względu na specyfikę poszczególnych grup dokonano spersonalizowania pytań, dostosowując ich charakter do profilu respondenta. Wyniki przedstawione w raporcie mają charakter procentowy. Ewentualne dysproporcje związane są z zaokrągleniem do liczb całkowitych (maksymalnie +/- 1%) Etyka prowadzonych badań Podczas prowadzenia badań społecznych wyróżnia się kilka podstawowych reguł, jakimi powinien kierować się badacz, aby nasze badania były prowadzone w sposób etyczny. Wśród nich wymienia się między innymi: świadomą zgodę respondenta, który ma pełną wiedzę, co do charakteru swojego uczestnictwa w badaniu, unikanie wprowadzania w błąd respondentów, zagwarantowanie badanym poufności oraz uszanowania ich prywatności, niedopuszczenie do sytuacji celowych pominięć i manipulacji w trakcie zbierania i analizy danych, podmiotowe traktowanie badanych osób, nieszkodzenie w żaden sposób badanym, jasne i precyzyjne informowanie badanych o korzyściach i obciążeniach 10. Badane przez nas osoby wypełniały ankietę samodzielnie, co ma niebagatelną rolę w badaniu postaw i opinii względem delikatnych kwestii. Za każdym razem przed przystąpieniem do badania, uczestnicy zostawali informowani o pełnej anonimowości badania, został wyjaśniony cel oraz instrukcja wypełniania arkusza ankiety, co sprawia, że nasz badania prowadzone są w sposób etyczny. 10 E. Babbie, Badania społeczne w praktyce, s S t r o n a

13 3. Badanie uczniów na terenie Gminy Poczesna W niniejszym rozdziale przedstawiony został problem uzależnień i przemocy z perspektywy uczniów szkół podstawowych i III klas gimnazjum. Pytania zawarte w kwestionariuszu ankiety, miały na celu zbadanie opinii respondentów na temat alkoholu i narkotyków, oszacowanie skali występowania problemu uzależnień wśród młodych mieszkańców oraz sprawdzenie skali przemocy domowej, rówieśniczej i cyberprzemocy. 3.1.Struktura badanej grupy W badaniu diagnozującym problemy społeczne na terenie gminy Poczesna wzięło udział 398 uczniów. Badania zostały przeprowadzone wśród uczniów szkół podstawowych oraz III klas gimnazjum. Kwestionariusze ankiety wypełniło 46% dziewczynek i 54% chłopców. Wykres 1. Płeć: 54% 46% kobieta mężczyzna Największą grupą respondentów są uczniowie V klasy szkoły podstawowej (31%). Nieco mniejszy udział w badaniu mają uczniowie klasy IV (19%), VIII (15%), VI (14%) oraz VII (14%). Najmniej ankiet zostało wypełnionych w III gimnazjum (7%). 13 S t r o n a

14 Wykres 2. Klasa: 35% 30% 31% 25% 20% 15% 10% 5% 19% 15% 14% 14% 7% 0% V IV VIII VI VII III gim. 52% uczniów biorących udział w badaniu ma lat. Wiek 33% respondentów mieści się w przedziale lat, a 15% w przedziale 8-10 lat. Wykres 3. Wiek: 8-10 lat 15% lat 33% lat 52% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% W badaniu łącznie wzięło udział 398 uczniów. W Szkole Podstawowej im. Gustawa Morcinka w Poczesnej respondenci wypełnili 81 ankiet. Zarówno w Szkole Podstawowej im. Mikołaja Kopernika we Wrzosowej, jak i w Szkole Podstawowej im. Kazimierza Wielkiego w Hucie Starej B zostało zrealizowanych po 96 kwestionariuszy. W Szkole Podstawowej w Nieradzie wypełnionych zostało 87 ankiet, a w Szkole Podstawowej w Słowiku tylko 29 ankiet. Poniższy rysunek przedstawia powyższe dane w sposób szczegółowy. 14 S t r o n a

15 Szkoła Podstawowa im. Gustawa Morcinka w Poczesnej Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika we Wrzosowej Szkoła Podstawowa im. Kazimierza Wielkiego w Hucie Starej B Szkoła Podstawowa w Nieradzie Szkoła Podstawowa w Słowiku 81 ankiet (21%) 96 ankiet (25%) 96 ankiet (25%) 87 ankiet (22%) 29 ankiet (7%) 3.2.Problem alkoholowy z perspektywy uczniów Pierwszy blok tematyczny dotyczył problemu alkoholowego wśród uczniów. W celu oszacowania skali problemu spożywania napojów wysokoprocentowych przez młodych mieszkańców gminy, zadano pytanie, czy ich rówieśnicy piją alkohol. 24% odpowiedziało twierdząco na to pytanie, a 51% przecząco. 25% uczniów nie potrafiło odpowiedzieć na to pytanie. Wykres 4. Czy osoby w Twoim wieku piją alkohol? 25% 24% tak nie nie wiem 51% 15 S t r o n a

16 Następne pytanie odnosiło się do tego, czy badani uczniowie próbowali pić alkohol. 22% respondentów odpowiedziało twierdząco na to pytanie, natomiast 78% deklaruje, że nigdy tego nie robiło. Wykres 5. Czy próbowałeś/aś pić alkohol? 22% 78% tak nie Uczniowie, którzy mają za sobą inicjację alkoholową, w większości po raz pierwszy spożywali alkohol w wieku lat (57%). 35% badanych miało wówczas lat, a 8% badanych 8-10 lat. Wykres 6. W jakim wieku zacząłeś pić alkohol? 60% 57% 50% 40% 35% 30% 20% 10% 0% 8% lat lat 8-10 lat Zdecydowana większość uczniów próbowała pić piwo (70%) i szampana (66%). Respondenci sięgali również po wino (52%), wódkę (45%) oraz likiery i nalewki (24%). 9% uczniów wskazało na inny rodzaj alkoholu, a w odpowiedziach wymieniają whisky, denaturat, bimber, burbon oraz cydr. 16 S t r o n a

17 Wykres 7. Jaki rodzaj alkoholu próbowałeś? inne 9% likier, nalewka 24% wódka wino 45% 52% szampan piwo 66% 70% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% *Pytanie wielokrotnego wyboru, odpowiedzi nie sumują się do 100% Kolejne pytanie dotyczyło okoliczności spożywania po raz pierwszy alkoholu przez uczniów. Większość respondentów miało inicjację alkoholową w czasie uroczystości rodzinnej (62%). Znaczny odsetek badanych wskazał również na spożywanie alkoholu w czasie imprezy towarzyskiej (32%) oraz pod nieobecność rodziców (22%). Nieco mniej odpowiedzi padło na próbowanie alkoholu ze znajomymi na podwórku (17%), na dyskotece (7%) oraz w czasie wycieczki szkolnej (6%). Wśród innych odpowiedzi uczniowie podają, iż spożywali alkohol podczas sylwestra, ktoś z rodziny dał im na spróbowanie, na ślubie oraz na Pierwszej Komunii Świętej. Wykres 8. W jakich okolicznościach spożyłeś/aś alkohol po raz pierwszy? w czasie wycieczki szkolnej na dyskotece inne ze znajomymi na podwórku pod nieobecność rodziców w domu w czasie imprezy towarzyskiej w czasie uroczystości rodzinnej 6% 7% 9% 17% 22% 32% 62% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% *Pytanie wielokrotnego wyboru, odpowiedzi nie sumują się do 100% 17 S t r o n a

18 Większość uczniów nie miało przykrych doświadczeń związanych ze spożywaniem alkoholu (85%), jednak 11% badanych wskazuje na problemy w rodzinie, 5% na problemy w szkole, 3% na pogorszenie relacji koleżeńskich, a 2% na problemy finansowe. Wykres 9. Czy miałeś jakieś przykre doświadczenia związane ze spożywaniem alkoholu? inne problemy finansowe pogorszenie relacji koleżeńskich problemy w szkole problemy w rodzinie nie miałem/am przykrych doświadczeń 2% 2% 3% 5% 11% 85% 0% 20% 40% 60% 80% 100% *Pytanie wielokrotnego wyboru, odpowiedzi nie sumują się do 100% W kolejnym pytaniu uczniowie zostali poproszeni o określenie w jaki sposób otrzymali lub zdobyli alkohol. Znaczna część respondentów (71%) została nim poczęstowana, a 22% uczniów podkradło alkohol rodzicom. 16% dostało alkohol od starszych kolegów, 13% zakupiło alkohol samemu, a 10% poprosiło kogoś o kupno. Wykres 10. Jak otrzymałeś/zdobyłeś alkohol? inne poprosiłem kogoś o kupno kupiłem sobie sam dostałem od starszych kolegów podkradłem rodzicom ktoś mnie poczęstował 9% 10% 13% 16% 22% 71% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% *Pytanie wielokrotnego wyboru, odpowiedzi nie sumują się do 100% Jak wynika z odpowiedzi udzielonych przez uczniów, 74% przyznało, że ich rodzice wiedzą, że próbowali pić alkohol, a 26% nie wie o tym fakcie. 18 S t r o n a

19 Wykres 11. Czy rodzice wiedzą, że próbowałeś pić alkohol? 26% 74% tak nie Spośród rodziców, którzy wiedzą, że ich dzieci spożywały alkohol, 40% nie zareagowało, 28% przeprowadziło z uczniem rozmowę, 6% zdenerwowało się i wyznaczyło dziecku karę, a 2% szukało pomocy u specjalisty. Wykres 12. Jak Twoi rodzice zareagowali na spożywanie przez Ciebie alkoholu? szukali pomocy u specjalisty zdenerwowali się i wyznaczyli karę 2% 6% inne 12% przeprowadzili ze mną rozmowę nie zareagowali, bo nie wiedzieli 28% 29% nie zareagowali, mimo że wiedzieli 40% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% *Pytanie wielokrotnego wyboru, odpowiedzi nie sumują się do 100% Następne pytanie miało na celu sprawdzenie dostępności alkoholu dla młodych ludzi w gminie. 17% uważa, że zdobycie napojów wysokoprocentowych byłoby łatwe, a 48% nie ma wiedzy na ten temat. Zdaniem 35% uczniów uzyskanie alkoholu na terenie ich miejscowości byłoby trudne. 19 S t r o n a

20 Wykres 13. Gdybyś chciał zdobyć alkohol w swojej miejscowości byłoby to: 17% 48% 35% łatwe trudne nie wiem 3.3.Problem nikotynowy z perspektywy uczniów Kolejne pytania dotyczyły problemu palenia papierosów przez uczniów. W celu oszacowania skali tego zjawiska, poproszono uczniów o udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy ich rówieśnicy palą papierosy. 26% badanych odpowiedziało twierdząco na to pytanie, a 45% przecząco. Wykres 14. Czy osoby w Twoim wieku palą papierosy? 29% 26% tak nie nie wiem 45% Następnie zapytaliśmy, ile razy w życiu uczniom zdarzyło się próbować palić papierosy. Większość nigdy tego nie robiła (84%), a 12% próbowało kilka razy. 3% uczniów przyznało, że pali od czasu do czasu, a 1% regularnie/codziennie. 20 S t r o n a

21 Wykres 15. Ile razy w życiu (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci się próbować palić papierosy? palę regularnie /codziennie 1% palę od czasu do czasu 3% próbowałem kilka razy 12% nigdy nie paliłem/am 84% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Spośród osób, które deklarują, że paliły papierosy 33% uczniów sięgnęło po nie w ciągu ostatnich 30 dni 1-2 razy, 8% parę razy (3-5), 5% wiele razy (więcej niż 6), a 2% paliło codziennie. Wykres 16. Jak często paliłe(a)ś papierosy w ciągu OSTATNICH 30 DNI?- palę codziennie wiele razy (więcej niż 6) parę razy (3-5) 2% 5% 8% 1-2 razy 33% nie palę papierosów 52% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% W kolejnych pytaniach zapytaliśmy uczniów, czy próbowali palić papierosy elektroniczne (e-papierosy). Większość odpowiedziała na to pytanie przecząco (79%), a 16% próbowało palić e-papierosy kilka razy. 4% uczniów często pali papierosy elektroniczne, a 2% robi to regularnie/codziennie. 21 S t r o n a

22 Wykres 17. Ile razy w życiu (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci się próbować palić e-papierosy (papierosy elektroniczne)? palę regularnie /codziennie 2% palę często 4% próbowałem kilka razy 16% nigdy nie paliłem/am 79% 0% 20% 40% 60% 80% Spośród osób, które deklarują, że paliły e-papierosa 27% uczniów sięgnęło po nie w ciągu ostatnich 30 dni 1-2 razy, 15% paliło wiele razy (więcej niż 6), 14% parę razy (3-5), a 6% codziennie. Wykres 18. Jak często paliłe(a)ś e-papierosy w ciągu OSTATNICH 30 DNI? palę codziennie 6% parę razy (3-5) wiele razy (więcej niż 6) 14% 15% 1-2 razy 27% nie palę e-papierosów 38% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% W kolejnym pytaniu uczniowie mieli określić skąd mieli e-papierosa. 64% badanych dostało go od koleżanki/kolegi, 22% ma go na własność, a 9% dostało od kogoś z rodziny. Wśród innych osób respondenci odpowiadali, że dostali e-papierosa od kolegi, kuzyna lub rodzice dali na spróbowanie. 22 S t r o n a

23 Wykres 19. Skąd miałeś/aś e-papierosa? dostałem od kogoś z rodziny (brata, siostry, kuzyna) od innej osoby 9% 12% kupiłem/am (mam na własność) 22% dostałem/am od kolegi/koleżanki 64% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% *Pytanie wielokrotnego wyboru, odpowiedzi nie sumują się do 100% W ostatnim pytaniu wszyscy badani uczniowie mieli określić swoje stanowisko w kontekście bezpieczeństwa papierosów elektronicznych dla zdrowia. 33% respondentów uważa, że e-papierosy są tak samo niebezpieczne, jak tradycyjne papierosy, a aż 42% myśli, że są one bezpieczniejsze niż te zwykłe papierosy. 16% twierdzi, że e-papierosy są bardziej szkodliwe, a 8% uważa, że są całkowicie bezpieczne. Wykres 20. Czy uważasz, że e-papierosy są bezpieczne dla zdrowia? tak, są całkowicie bezpieczne 8% nie, są bardziej niebezpieczne niż tradycyjne papierosy 16% nie, są tak samo niebezpieczne, jak tradycyjne papierosy 33% nie, ale są bezpieczniejsze niż tradycyjne papierosy 42% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 3.4.Problem narkotykowy z perspektywy uczniów Kolejny blok pytań dotyczył używania przez młodzież substancji psychoaktywnych. W pierwszym pytaniu uczniowie zostali zapytani o to, czy kiedykolwiek próbowali zażywać narkotyki, dopalacze lub inne środki psychoaktywne. Odpowiedzi na postawione pytanie pokazują, że zdecydowana większość respondentów nie stosowała nigdy takich substancji (98%). Tylko 2% uczniów sięgnęło po narkotyki, dopalacze lub inne środki psychoaktywne (7 osób). 23 S t r o n a

24 Wykres 21. Czy próbowałeś kiedykolwiek zażywać narkotyki/dopalacze/inne środki psychoaktywne? 2% 98% tak nie Respondenci, którzy odpowiedzieli twierdząco na poprzednie pytanie, zostali poproszeni również o wskazanie, ile mieli wtedy lat. Pięć osób sięgnęło po substancje psychoaktywne mając lat, a dwie w wieku lat. Tabela 3. Jeśli tak, to ile miałeś/aś wtedy lat? Odpowiedź % Liczba odp lat 71% lat 29% lat 0% 0 Uczniowie, którzy zażywali substancje musieli określić jej rodzaj. 6 badanych zażywało marihuanę lub haszysz, a 3 inne formy konopi. Dwie osoby próbowały amfetaminę, kokainę oraz heroinę. Po jednym głosie padło na takie odpowiedzi jak: grzyby halucynogenne, ekstazy oraz substancje wziewne. Wśród innych środków psychoaktywnych uczniowie wymienili Seronil, Atarax i Pramolan. Tabela 4. Jakie były to substancje? Odpowiedź % Liczba odp. marihuana lub haszysz 86% 6 inne formy konopi 43% 3 amfetamina 29% 2 kokaina 29% 2 heroina 29% 2 grzyby halucynogenne 14% 1 ekstazy 14% 1 substancje wziewne 14% 1 inne 14% 1 LSD 0% 0 *Pytanie wielokrotnego wyboru, odpowiedzi nie sumują się do 100% 24 S t r o n a

25 Respondenci, którzy zadeklarowali zażywanie substancji psychoaktywnych, sięgnęli po nie ze znajomymi na podwórku (5 osób), w czasie imprezy towarzyskiej (2 osoby), w czasie wycieczki szkolnej (1 osoba) oraz pod nieobecności rodziców w domu (1 osoba). Tabela 5. W jakich okolicznościach zażyłeś/aś narkotyki/dopalacze/inne środki psychoaktywne po raz pierwszy? Odpowiedź % Liczba odp. ze znajomymi na podwórku 71% 5 w czasie imprezy towarzyskiej 29% 2 w czasie wycieczki szkolnej 14% 1 pod nieobecność rodziców w domu 14% 1 inne 14% 1 w czasie uroczystości rodzinnej 0% 0 na dyskotece 0% 0 *Pytanie wielokrotnego wyboru, odpowiedzi nie sumują się do 100% Uczniowie, którzy spożywali substancje psychoaktywne zostali także poproszeni o zaznaczenie od kogo otrzymali tą substancję. 3 osoby dostały używki od kolegi lub koleżanki, a 2 nie wiedzą skąd była substancja. Po jednym wskazaniu padło na takie odpowiedzi jak: wspólne zażywanie w grupie przyjaciół oraz zakupienie substancji od kolegi. Wśród innych odpowiedzi jeden uczeń wskazał, że dostał powyższe środki psychoaktywne od lekarza. Tabela 6. Skąd wziąłeś(ęłaś) tę substancję? Odpowiedź % Liczba odp. Dostałem(am) od kolegi/koleżanki 43% 3 nie wiem 29% 2 Braliśmy to wspólnie, w grupie przyjaciół 14% 1 Kupiłem od kolegi 14% 1 inne 14% 1 Dostałem(am) od starszego brata lub siostry 0% 0 Dostałem(am) od kogoś, kogo znałem(am) ze słyszenia, ale nie osobiście 0% 0 Dostałem(am) od obcej osoby 0% 0 Kupiłem od kogoś znanego mi ze słyszenia, ale 0% 0 nie osobiście Kupiłem od obcej osoby 0% 0 Otrzymałem/am ją nieświadomie (bez mojej zgody) 0% 0 *Pytanie wielokrotnego wyboru, odpowiedzi nie sumują się do 100% Uczniowie zostali spytani również o motywy sięgania po narkotyki, dopalacze lub inne środki psychoaktywne. Wśród młodych mieszkańców gminy dominowała przyjemność/relaksacja 25 S t r o n a

26 (5 osób), ciekawość (3 osoby), chęć dobrej zabawy (2 osoby) oraz chęć bycia modnym (1 osoba). Tabela 7. Co skłoniło Cię do zażywania narkotyków/dopalaczy/innych środków psychoaktywnych? Odpowiedź % Liczba odp. przyjemność/relaksacja 71% 5 ciekawość 43% 3 chęć dobrej zabawy 29% 2 chęć bycia modnym 14% 1 inne 14% 1 presja grupy 0% 0 zaimponowanie w towarzystwie 0% 0 otrzymałem/am je nieświadomie (bez mojej zgody) 0% 0 *Pytanie wielokrotnego wyboru, odpowiedzi nie sumują się do 100% Uczniowie zażywali powyższe substancje w domu (4 osoby) oraz u koleżanki, kolegi (3 osoby). Po jednym głosie padło na takie odpowiedzi, że uczniowie zażywali środki psychoaktywne podczas wycieczek szkolnych, w barze, klubie oraz na podwórku. Tabela 8. Gdzie zdarzyło Ci się zażywać narkotyki/dopalacze/inne środki psychoaktywne? Odpowiedź % Liczba odp. w domu 57% 4 u koleżanki, kolegi 43% 3 podczas szkolnych wycieczek 14% 1 w barze, klubie 14% 1 w innym miejscu 14% 1 na podwórku 14% 1 na terenie szkoły 0% 0 *Pytanie wielokrotnego wyboru, odpowiedzi nie sumują się do 100% Nikt z uczniów zażywających środki psychoaktywne, nie miał przykrych doświadczeń związanych z ich próbowaniem. Tabela 9. Czy miałeś jakieś przykre doświadczenia związane z zażywaniem narkotyków lub dopalaczy? Odpowiedź % Liczba odp. nie miałem/am przykrych doświadczeń 100% 7 problemy w szkole 0% 0 problemy w rodzinie 0% 0 problemy finansowe 0% 0 pogorszenie relacji koleżeńskich 0% 0 inne 0% 0 *Pytanie wielokrotnego wyboru, odpowiedzi nie sumują się do 100% 26 S t r o n a

27 Kolejne pytanie skierowane do uczniów, dotyczyło wiedzy ich rodziców na temat zażywania przez nich narkotyków. Wszyscy respondenci przyznali, że ich rodzice nie wiedzą o tym fakcie. Tabela 10. Czy rodzice wiedzą, że zażywasz narkotyki/dopalacze? Odpowiedź % Liczba odp. nie 100% 7 tak 0% 0 Kolejne pytanie miało na celu sprawdzenie dostępności narkotyków na terenie gminy Poczesna. Znaczna część respondentów stwierdziła, że nie ma wiedzy na ten temat (48%). 49% uczniów uważa, że zdobycie takich substancji byłoby trudne, a 3% określa to jako łatwe. Wykres 22. Gdybyś chciał zdobyć narkotyki w swojej miejscowości byłoby to: 3% 48% 49% łatwe trudne nie wiem Uczniowie zostali również poproszeni o określenie stopnia dostępności dopalaczy w ich miejscowości. Podobnie jak w przypadku pytania o dostępność narkotyków - 3% twierdzi, że zdobycie takich substancji byłoby łatwe, 48% określa jako trudne, a 49% nie ma zdania na ten temat. 27 S t r o n a

28 Wykres 23. Gdybyś chciał zdobyć dopalacze w swojej miejscowości byłoby to: 3% 49% 48% łatwe trudne nie wiem Przeważająca część respondentów nie zna miejsc w swojej miejscowości, gdzie mogłaby kupić narkotyki lub dopalacze (94%). Część osób wskazuje jednak na konkretną osobę, u której może je zdobyć (4%). 2% uczniów twierdzi, że może kupić środki psychoaktywne na osiedlu, a 1% na dyskotece oraz w centrum miejscowości. 2% respondentów określiło, że jest w stanie zdobyć powyższe substancje w szkole, przed szkołą lub na dyskotece. Wśród innych miejsc uczniowie wymieniali, że kupią narkotyki w aptece, przez Internet oraz w centrum miasta. Wykres 24. Czy znasz miejsca w swojej miejscowości gdzie można kupić narkotyki lub dopalacze? w siłowni w szkole, przed szkołą w centrum miejscowości na dyskotece na osiedlu inne miejsca znam konkretną osobę, u której je można zdobyć nie znam takich miejsc 0% 0% 1% 1% 2% 3% 4% 94% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% *Pytanie wielokrotnego wyboru, odpowiedzi nie sumują się do 100% 28 S t r o n a

29 Większość uczniów uważa, że zażywanie narkotyków jest szkodliwe dla zdrowia. 80% udzieliło odpowiedzi zdecydowanie tak, a 11% - raczej tak. 6% uczniów trudno to ocenić, 2% ocenia te substancje jako raczej lub zdecydowanie nieszkodliwe. Wykres 25. Czy uważasz, że zażywanie narkotyków jest szkodliwe dla zdrowia? zdecydowanie nie raczej nie trudno powiedzieć raczej tak zdecydowanie tak 2% 2% 6% 11% 80% 0% 20% 40% 60% 80% 100% W przypadku pytania o szkodliwość dopalaczy, 87% respondentów stwierdziło, że takie substancje są zdecydowanie szkodliwe, a zdaniem 7% - raczej szkodliwe. 1% respondentów udzielił odpowiedzi zdecydowanie nie, a 2% raczej nie. 3% uczniów trudno było odpowiedzieć na to pytanie. Wykres 26. Czy uważasz, że zażywanie dopalaczy jest szkodliwe dla zdrowia? zdecydowanie nie raczej nie trudno powiedzieć raczej tak 1% 2% 3% 7% zdecydowanie tak 87% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Uczniów poproszono również o odpowiedź na pytanie, jakie mogą być negatywne konsekwencje związane z uzależnieniem od alkoholu, narkotyków, dopalaczy i papierosów. Respondenci najczęściej wskazywali na zaburzenia zdrowia fizycznego i psychicznego (74%). Innymi konsekwencjami według badanych są kolejno według liczby wskazań: pogorszenie relacji rodzinnych (54%), nieodpowiednie towarzystwo (49%), obniżenie efektywności nauki (47%), poważne kłopoty finansowe (41%) oraz pogorszenie relacji 29 S t r o n a

30 koleżeńskich (38%). Warto zwrócić uwagę na to, że aż 17% nie wie jakie mogą być negatywne konsekwencje, a 5% uważa, że takie nie występują. W przypadku innych odpowiedzi uczniowie wskazywali na uzależnienia, uszkodzenie zdrowia, a w konsekwencji śmierć. Wykres 27. Jakie według Ciebie mogą być negatywne konsekwencje związane z uzależnieniem od alkoholu, narkotyków, dopalaczy i papierosów? inne nie występują negatywne konsekwencje nie wiem pogorszenie relacji koleżeńskich poważne kłopoty finansowe obniżenie efektywności nauki nieodpowiednie towarzystwo pogorszenie relacji rodzinnych zaburzenia zdrowia fizycznego i psychicznego 5% 5% 17% 38% 41% 47% 49% 54% 74% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% *Pytanie wielokrotnego wyboru, odpowiedzi nie sumują się do 100% Na temat działania i szkodliwości środków takich jak alkohol, narkotyki, dopalacze i papierosy, uczniowie rozmawiali głównie z nauczycielami (59%) i rodzicami (56%). Mniej osób wskazało na pedagoga, psychologa szkolnego (27%), na to, że samemu pozyskuje wiedzę (17%) oraz czerpie ją od koleżanek/kolegów (11%). 17% przyznaje, iż nikt z nimi o tym nie rozmawiał. Wśród innych osób uczniowie wymieniają policję, babcię, ciocię, rodzeństwo oraz księdza. 30 S t r o n a

31 Wykres 28. Kto rozmawiał z Tobą na temat działania i szkodliwości środków takich jak alkohol, narkotyki, dopalacze, papierosy? inne osoby koleżanki, koledzy nikt nie rozmawiał ze mną na ten temat sam pozyskuję wiedzę na ten temat pedagog, psycholog szkolny rodzice nauczyciele 3% 11% 17% 17% 27% 56% 59% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% *Pytanie wielokrotnego wyboru, odpowiedzi nie sumują się do 100% Badani uczniowie czerpią wiedzę dotyczącą narkotyków i dopalaczy głównie z telewizji i Internetu (53%). 41% pozyskuje informacje na ten temat od nauczycieli, 31% od rodziny, zaś 14% od znajomych. Warto zwrócić uwagę na to, że 31% uczniów nie zdobywa wiedzy na temat tych substancji. Wykres 29. Skąd czerpiesz wiedzę dotyczącą narkotyków i dopalaczy? z innych źródeł 4% od znajomych 14% od rodziny nie czerpię wiedzy 31% 31% od nauczycieli 41% z telewizji i Internetu 53% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% *Pytanie wielokrotnego wyboru, odpowiedzi nie sumują się do 100% W przypadku problemów związanych z alkoholem, narkotykami lub dopalaczami, większość uczniów zwróciłoby się do rodziców/opiekunów (74%). 29% poprosiłoby o pomoc nauczycieli, 16% Telefon Zaufania, 15% Policję lub koleżanki, kolegów, a 11% księdza. Mniejszą popularnością cieszy się Ośrodek Pomocy Społecznej (9%) i Ośrodek Interwencji Kryzysowej (3%). Znaczna część osób nie wie gdzie zwróciłaby się mając problem związany z alkoholem, narkotykami lub dopalaczami (17%). 31 S t r o n a

32 Wykres 30. Do kogo zwróciłbyś się o pomoc mając problem związany z alkoholem, narkotykami lub dopalaczami? ośrodka interwencji kryzysowej inne osoby/miejsca Ośrodka Pomocy Społecznej Ksiądz kolegów, koleżanek Policji Telefonu Zaufania nie wiem nauczycieli rodziców, opiekunów 3% 4% 9% 11% 15% 15% 16% 17% 29% 74% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% *Pytanie wielokrotnego wyboru, odpowiedzi nie sumują się do 100% 3.5.Problem przemocy z perspektywy uczniów Kolejny blok tematyczny dotyczył problemu przemocy. Pierwsze pytanie miało na celu oszacowanie skali problemu przemocy wśród dzieci i młodzieży w gminie. Uczniów spytano więc o to, czy zdarzyło im się doświadczyć przemocy. 27% respondentów odpowiedziało twierdząco na to pytanie. Wykres 31. Czy zdarzyło Ci się doświadczyć przemocy? 73% 27% tak nie 32 S t r o n a

33 Warto zwrócić uwagę na fakt, że spośród uczniów, którzy odpowiedzieli twierdząco na poprzednie pytanie, ponad połowa doświadczyła przemocy ze strony kolegów ze szkoły (62%). 21% wskazało na znajomych, 14% na brata, 11% na tatę, 7% na siostrę, a 4% na mamę. Wśród innych osób, które stosowały przemoc wobec badanych uczniowie wymieniali koleżanki, kolegów, rodziców i księdza. Tabela 11. Kto stosował wobec Ciebie przemoc? Odpowiedź % Liczba odp. koledzy ze szkoły 62% 61 znajomi 21% 21 inne osoby 18% 18 brat 14% 14 tata 11% 11 siostra 7% 7 mama 4% 4 *Pytanie wielokrotnego wyboru, odpowiedzi nie sumują się do 100% Często zdarza się, że osoba która stosuje przemoc, znajduje się pod wpływem substancji psychoaktywnych, spytano więc uczniów o ich doświadczenia z tym związane. 75% respondentów stwierdziło, że osoba, która stosowała przemoc nie była pod wpływem żadnej substancji, a 24% nie zna odpowiedzi na to pytanie. 7% uczniów wskazało, że osoba stosująca wobec niej przemoc była pod wpływem alkoholu, 2% pod wpływem narkotyków, a 1% pod wpływem dopalaczy lub leków. Tabela 12. Czy osoba, która stosowała wobec Ciebie przemoc była pod wpływem: Odpowiedź % Liczba odp. nie była pod wpływem substancji 75% 75 nie wiem 24% 24 alkoholu 7% 7 inne 3% 3 narkotyków 2% 2 dopalaczy 1% 1 leków 1% 1 *Pytanie wielokrotnego wyboru, odpowiedzi nie sumują się do 100% Niepokojący jest fakt, że w opinii 33% uczniów - w ich szkole występuje przemoc. Duża część respondentów stwierdziła, iż nie ma wiedzy na ten temat (35%), a 33% twierdzi, że przemoc w ich szkole nie występuje. 33 S t r o n a

34 Wykres 32. Czy w Twojej szkole występuje problem przemocy między uczniami? 33% 33% 35% tak nie nie wiem Uczniowie zostali zapytani również o to, czy stosowali przemoc wobec innych. Znaczna część badanych odpowiedziała przecząco (80%), jednak 20% przyznało się do stosowania przemocy. Wykres 33. Czy samemu zdarzyło Ci się stosować przemoc wobec innych? 20% 80% tak nie Spośród osób, które odpowiedziały twierdząco na poprzednie pytanie, najwięcej deklaruje stosowanie przemocy wobec rówieśników (69%). Pozostałe odpowiedzi padły na rodzeństwo (29%), rodziców (1%) oraz inne osoby, przy czym w odpowiedziach podają głównie kolegów, znajomych oraz w obronie własnej lub kolegi, koleżanki (23%). 34 S t r o n a

35 Tabela 13. Wobec kogo zdarzyło Ci się stosować przemoc? Odpowiedź % Liczba odp. wobec rówieśników 69% 52 wobec rodzeństwa 29% 22 innych osób 23% 17 wobec rodziców 1% 1 *Pytanie wielokrotnego wyboru, odpowiedzi nie sumują się do 100% W celu oszacowania skali przemocy w rodzinie w gminie Poczesna uczniowie zostali zapytani o to, czy znają kogoś, kto jest ofiarą przemocy w swoim domu. Większość respondentów nie zna takiej osoby (66%). 9% uczniów deklaruje, że zna kogoś kto jest ofiarą przemocy, a 25% trudno odpowiedzieć na to pytanie. Wykres 34. Czy znasz kogoś w swoim otoczeniu, kto jest ofiarą przemocy w swoim domu? 25% 9% 66% tak nie trudno powiedzieć Kolejne pytania dotyczyły zjawiska cyberprzemocy. Według większości uczniów, cyberprzemoc jest to publikowanie obraźliwych treści na czyiś temat (68%) oraz agresja elektroniczna (51%). Wielu respondentów wskazało również na naruszanie czyjejś prywatności (42%), naśmiewanie się z kogoś (41%) oraz przezwiska w stronę innych osób (35%). Warto zwrócić uwagę na to, że 17% uczniów nie ma wiedzy na ten temat. 35 S t r o n a

36 Wykres 35. Czym według Ciebie jest cyberprzemoc? inne nie wiem przezwiska w stronę innych osób naśmiewanie się z kogoś naruszanie czyjejś prywatności agresja elektroniczna publikowanie obraźliwych treści na czyiś temat 3% 17% 35% 41% 42% 51% 68% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% *Pytanie wielokrotnego wyboru, odpowiedzi nie sumują się do 100% Uczniowie zostali również poproszeni o odpowiedź na pytanie, co według nich przyczynia się do powstawania cyberprzemocy. Najwięcej odpowiedzi padło na chęć zemsty (53%) i poczucie anonimowości w Internecie (48%). W dalszej kolejności uczniowie wskazywali na chęć dotarcia do dużej liczby odbiorców/zdobycie popularności (39%) oraz na łatwość dostępu do Internetu i portali społecznościowych (31%). W 11% uczniowie twierdzą, że to brak możliwości wyciągnięcia konsekwencji przyczynia się do powstawania cyberprzemocy. Warto zwrócić uwagę na to, że 23% badanych respondentów nie wie, co jest przyczyną cyberprzemocy. Wykres 36. Co według Ciebie przyczynia się do powstawania cyberprzemocy? inne brak możliwości wyciągnięcia konsekwencji nie wiem łatwość dostępu do Internetu i portali społecznościowych chęć dotarcia do dużej liczby odbiorców/zdobycie popularności poczucie anonimowości w Internecie chęć zemsty 2% 11% 23% 31% 39% 48% 53% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% *Pytanie wielokrotnego wyboru, odpowiedzi nie sumują się do 100% 36 S t r o n a

37 Następnie badanym zostało zadane pytanie, czy zdarzyło im się doświadczyć cyberprzemocy. Warto zwrócić uwagę na fakt, że 15% uczniów deklaruje, iż doznało aktów przemocy w sieci. Wykres 37. Czy zdarzyło Ci się doświadczyć cyberprzemocy? 15% tak nie 85% W celu oszacowania skali zjawiska, uczniom zadano również pytanie o to, czy stosowali kiedykolwiek cyberprzemoc. Fakt ten przybiera w gminie stosunkowo małe rozmiary, jednak wymaga podjęcia działań, gdyż 8% uczniów deklaruje, iż stosowało cyberprzemoc. Wykres 38. Czy stosowałeś cyberprzemoc? 8% tak nie 92% 37 S t r o n a

38 3.6. Działania profilaktyczne z perspektywy uczniów Ostatni blok tematyczny dotyczył spostrzegania działań profilaktycznych przez uczniów. W pierwszym pytaniu uczniowie zostali poproszeni o wskazanie najciekawszych i najefektywniejszych według nich zajęć. Najwięcej odpowiedzi padło na pogadanki z wychowawcą (56%). W dalszej kolejności uczniowie wskazywali na zajęcia warsztatowe z psychologiem pedagogiem lub innym specjalistą (47%), zajęcia z przedstawicielem Policji (32%) oraz spektakl lub musical profilaktyczny (23%). Wykres 39. Jaka forma zajęć profilaktycznych jest wg Ciebie najciekawsza/ najefektywniejsza? inna forma 8% spektakl lub musical profilaktyczny 23% zajęcia z przedstawicielem Policji 32% zajęcia warsztatowe z psychologiem, pedagogiem lub innym specjalistą 47% pogadanki z wychowawcą 56% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% *Pytanie wielokrotnego wyboru, odpowiedzi nie sumują się do 100% W celu realizacji jak najskuteczniejszych działań profilaktycznych, uczniów spytano również o to, jakich zajęć profilaktycznych brakuje w ich szkole. Według 41% badanych nie ma w wystarczającej ilości spektaklów lub musicali profilaktycznych, 33% brakuje zajęć z wykorzystaniem form multimedialnych oraz zajęć warsztatowych z psychologiem, pedagogiem lub innym specjalistą. Zdaniem 23% brakuje zajęć z przedstawicielem Policji. 38 S t r o n a

39 Wykres 40. Jakiego rodzaju zajęć profilaktycznych brakuje w Twojej szkole? inna forma 10% zajęcia z przedstawicielem Policji 23% zajęcia warsztatowe z psychologiem, pedagogiem lub innym specjalistą zajęcia z wykorzystaniem form multimedialnych 33% 33% spektakl lub musical profilaktyczny 41% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% *Pytanie wielokrotnego wyboru, odpowiedzi nie sumują się do 100% Zdaniem 61% uczniów prowadzone zajęcia profilaktyczne spełniają swoje zadanie ponieważ badani wiele się dowiedzieli i były one ciekawe. Warto zwrócić uwagę, że 21% respondentów nie brało udziału takich zajęciach, a 19% uważa, że nie wniosły one nic nowego i były nieciekawe. Wykres 41. Czy Twoim zdaniem prowadzone zajęcia profilaktyczne spełniają swoje zadanie? 19% 21% 61% tak, ponieważ wiele się dowiedziałem, były ciekawe nie, ponieważ nie wniosły nic nowego, były nieciekawe nie brałem udziału w zajęciach profilaktycznych 39 S t r o n a

40 4. Wnioski i rekomendacje profilaktyczne C elem badania było przedstawienie aktualnych problemów alkoholowych, narkotykowych oraz przemocy dotykającej uczniów gminy Poczesna. Cel ten został osiągnięty w toku weryfikacji zebranego materiału badawczego, będącego podstawą do opracowania wniosków i rekomendacji, które następnie posłużą do tworzenia różnego rodzaju programów pomocowych zmierzających do poprawy sytuacji na terenie gminy, w tym jakości życia jej mieszkańców. Przeprowadzona diagnoza oraz analiza danych umożliwiła: Zapoznanie się z problemami uczniów szkoły podstawowej oraz gimnazjalnej, szczególnie ich postaw i doświadczeń związanych z wybranymi zagrożeniami społecznymi oraz uzależnieniami. W oparciu o dokonaną analizę problemów społecznych zostały sformułowane rekomendacje. Poniżej znajduje się podsumowanie wniosków z badania diagnozującego aktualne problemy alkoholowe, narkotykowe oraz przemocy wśród uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnych na terenie gminy Poczesna. W następnej części pojawią się również rekomendacje, co do dalszych działań profilaktycznych skierowanych do uczniów i mieszkańców gminy oraz instytucji, których celem jest profilaktyka. 40 S t r o n a

41 UCZNIOWIE SZKÓŁ ALKOHOL Nadmierne spożywanie alkoholu wśród uczniów to problem społeczny, który z oczywistych względów napawa niepokojem. Bardzo ważna w kwestii uzależnień wśród młodych ludzi jest znajomość tego zjawiska wśród dorosłych- rodziców, pedagogów, lekarzy, czy psychologów. Ze względów na coraz większą skalę tego zjawiska należy podejmować działania profilaktyczne, aby uświadomić uczniom, że szybko można stać się niewolnikiem substancji odurzających. Na poniższym rysunku zostały przedstawione wnioski płynące z badań na temat problemu alkoholowego wśród uczniów szkół. Skala spożywania alkoholu 24% uważa, że ich rówiesnicy piją alkohol. 22% uczniów spożywało alkohol. Wiek inicjacji alkoholowej 57% uczniów sięgnęło po alkohol po raz pierwszy w wieku lat, a 35% w wieku lat. Rodzaj spożywanego alkoholu Uczniowie sięgali najczęściej po piwo (70%) i szampana (66%). Okoliczności spożycia alkoholu po raz pierwszy Większość młodych ludzi spożywało alkohol w czasie uroczystości rodzinnej. Przykre doświadczenia związane ze spożywaniem alkoholu 85% uczniów nie miało żadnych przykrych sytuacji związanych z próbowaniem alkoholu. Możliwości zdobycia alkoholu przez osoby niepełnoletnie w gminie Wiedza rodziców na temat spożywania alkoholu przez ich dzieci 17% wszystkich respondentów oceniło możliwość zdobycia alkoholu jako łatwe. 74% uczniów deklaruje, że ich rodzice wiedzą o tym, że spożywali alkohol. 28% rodziców przeprowadziło z uczniem rozmowę, a 40% nie zareagowało. 41 S t r o n a