Poznań, RECENZJA

Transkrypt

1 Dr hab. inż. arch. Agata Bonenberg Wydział Architektury Politechniki Poznańskiej Ul. Nieszawska 13 C Poznań agata.bonenberg@put.poznan.pl tel Poznań, RECENZJA pracy doktorskiej p.t. Gra przeciwieństw jako metoda kształtowania formy we współczesnej architekturze, której autorką jest pani mgr inż. arch. Magdalena Wąsowicz, a promotorem Prof. dr hab. inż. arch. Barbara Gronostajska. Praca doktorska p.t. Gra przeciwieństw jako metoda kształtowania formy we współczesnej architekturze, której autorką jest pani mgr inż. arch. Magdalena Wąsowicz stanowi głos w dyskusji o podstawowych strategiach budowania form w projektowaniu architektonicznym. Tematyka pracy dotyka fundamentalnych i rozstrzygających kwestii z dziedziny twórczości architektonicznej. Strategia polegająca na grze przeciwieństw jest znaną i prostą metodą budowania kompozycji, prowadzącą jednak do nieoczywistych rezultatów, prowokujących zarówno na poziomie kompozycyjno-estetycznym jak i semantycznym - znaczeniowym. Sytuacja bytu złożonego z komponentu oraz jego zaprzeczenia, mocno oddziałuje poprzez swoją dwuznaczność oraz wielość możliwych interpretacji. Tematyka pracy doktorskiej oraz przedstawiona zasada twórcza są zatem uniwersalne, natomiast posłużenie się w narracji współczesnymi przykładami badawczymi czyni ją niezwykle aktualną. Podejście do tematu badawczego jest oryginalne i twórcze. 1. Charakterystyka formalna pracy Pracę doktorską rozpoczyna Wstęp (Rozdział 1.), w którym zarysowany jest przedmiot i obszar badań, uzasadnienie wyboru tematu, cele badawcze i teza pracy oraz układ i metoda badawcza. W Rozdziale 2. nakreślono tło historyczne oraz omówiono kształtowanie formy architektonicznej i pojęcia pozytywu i negatywu. Problematykę podbudowano przedstawieniami graficznymi oraz modelami 3D opartymi na zależności pozytyw - negatyw w skali urbanistyki i architektury (podrozdziały 2.3., i 2.3.2). W Rozdziale 3. Autorka rozpatrzyła pozytyw i negatyw w sztuce jako inspirację dla architektów i przytoczyła przykłady z dziedzin malarstwa rzeźby i grafiki.

2 Rozdział 4. Poświęcony jest twórczości architektonicznej i szerokiemu opisowi przykładów badawczych. Autorka przywołuje tu jako wiodące: strategię pustek Office for Metropolitan Architecture, metodę drążenia Aires Mateus Arquitectos, metodę wycinania Stevena Holla oraz metodę przestrzennej matrycy Petera Zumthora. Rozdział 5. zawiera syntezę badań wybranych przykładów i oceny uzyskanych wyników w kategoriach: relacji budynku i przestrzeni, relacji przegrody i przestrzeni, relacji przegrody i zawartych w niej otworów oraz relacji komponentów funkcjonalnych. Istotnym aspektem poruszonym w tym rozdziale jest przestrzenność obiektu architektonicznego w kategoriach: komponentów formy i przestrzeni, komponentów funkcjonalnych oraz występujących efektów świetlnych. Rozdział 6. stanowi podsumowanie pracy natomiast wnioski zostały zebrane i przedstawione w Rozdziale 7. Praca doktorska zawiera w sumie 219 stron oraz bibliografię liczącą 221 pozycji wraz z odniesieniami do źródeł internetowych. Praca zawiera 240 ilustracji, z których część stanowi własne rysunki i diagramy Autorki. W tekście znajdują się 4 zestawienia tabelaryczne. 2. Ocena merytoryczna pracy Tytuł pracy doktorskiej Gra przeciwieństw jako metoda kształtowania formy we współczesnej architekturze odpowiada jej treści i w pełni informuje o zawartości. Równie pozytywnie ocenić należy tytuły podrozdziałów oraz czytelną strukturę tekstu. Prawidłowo ustalona została hierarchia omawianych zagadnień i ich pozycja w układzie dysertacji, w której poszczególne rozdziały odpowiadają postawionym trzem celom badawczym pracy. W Rozdziale 1. Autorka wymienia następujące cele badawcze: 1. identyfikację form, które stanowić mogą pozytyw i negatyw w kompozycji architektonicznej 2. analizę współczesnych przykładów kształtowania form jako pozytywu i negatywu przeprowadzoną na podstawie projektów i realizacji drugiej połowy XX wieku i początku XXI wieku 3. przedstawienie możliwości zastosowania pozytywu i negatywu w kształtowaniu przestrzeni architektonicznej i urbanistycznej. Zdaniem recenzentki tak sformułowane cele pozwalają na pełne rozpoznanie i opisanie zagadnienia będącego przedmiotem pracy doktorskiej, a cel badawczy nr 3. wskazuje na wartość aplikacyjną zawartych w niej badań. Teza pracy brzmi: współczesna architektura może być kształtowana w formie pozytywu i negatywu jako obraz dwuwymiarowy lub trójwymiarowy. Jest ona co prawda tezą prawdopodobną, ale nie jest tezą oczywistą, stąd spełnia warunki 2

3 określone Ustawą. W Rozdziale 2. Autorka nakreśla tło historyczne. Sięga tu do prac teoretycznych XIX i XX wieku opisujących wizje relacji przestrzeni wewnętrznej i zewnętrznej. Rozpoczynając od konstrukcji serotomicznej i tektonicznej według Gottfrieda Sempera odwołuje się do Hermana Sörgela, Kennetha Framptona, Steena Eiler Rassmusena, Rudolfa Arnheima i Le Corbusiera. Narracja tej części dysertacji prowadzona jest w sposób spójny i interesujący. W podrozdziale 2.1. przedstawiono autorski opis pojęcia pozytywu i negatywu, a kolejne dwa podrozdziały zawierają grafiki oraz trójwymiarowe modele w skali urbanistyki i architektury, ilustrujące omawiane pojęcia. Rozdział 3. p.t. Pozytyw i negatyw w sztuce jako inspiracja dla architektów ma charakter porządkująco-systematyzujący i oparty jest na zestawieniu odpowiednio dobranych dzieł graficznych, malarskich i rzeźbiarskich, w szczególności prac Eeduardo Chillidy, Rachel Whiteread i Gordona Matta-Clarka. Zdaniem recenzentki powiązanie sztuki i architektury stanowi interesujący wątek w treści dysertacji ponieważ akcentuje uniwersalność omawianej strategii budowania koncepcji oraz osadza działania z zakresu architektury w szerokim w kontekście kulturowym. Poszerza też wachlarz znaczeń i narracji, którym może ona służyć. Recenzentka uważa dobór przykładów za trafny. I mimo, że tych referencji jest niewiele można je uznać za wystarczające, biorąc pod uwagę poboczną rolę tego wątku dla całości opracowania. Pewną wątpliwość może budzić zamieszczenie Balustrady Rogera Sheparda jako przykładu iluzji w podrozdziale grafika. Balustrada jest elementem architektonicznym i korzystniej byłoby, zdaniem recenzentki, gdyby została omówiona w innym rozdziale pracy. Rozdział 4. ma charakter porządkujący oraz analityczny. Autorka systematyzuje w nim różnorodne podejścia do zagadnienia pozytywu i negatywu w architekturze współczesnej, łącząc poszczególne strategie projektowe z nazwiskami znanych architektów i biur architektonicznych: Office for Metropolitan Architecture, Aires Mateus Arquitectos, Stevena Holla, Petera Zumthora. Cztery podrozdziały są monograficzne, poświęcone jednemu twórcy, a piąty mówi o kilku, równie znanych autorach, których pojedyncze realizacje są w pracy analizowane: Rojkind Arquitectos, Trahan Architects, Kovacs Architecture, Herzog & de Meuron, MVDRV, Ruddy Ricciotti. Materiał badawczy jest obszerny i dobrze udokumentowany, a treści opracowane zostały w sposób wyczerpujący, podane w nich zostały zarówno deklarowane cele architektów jak i wyniki projektowe. Pewnym mankamentem jest fakt, że powiązanie strategii projektowych z konkretnym biurem architektonicznym może sugerować, że dany model nie jest uniwersalny, a przypisany konkretnemu twórcy. W jakimś stopniu wrażenie to redukuje rozdział 4.5, prezentujący dorobek wielu autorów, działających według różnych, mieszanych strategii. Materiał ilustracyjny w tym rozdziale został pobrany z Internetu jest on obszerny i dobrze podbudowuje narrację. Prawidłowo wskazane są jego źródła. 3

4 Zasadnicze wartości poznawcze wnosi do pracy Rozdział 5., zawierający syntezę badań wybranych przykładów współczesnej architektury pod kątem pozytywu i negatywu, w podziale na reprezentację dwuwymiarową i trójwymiarową. W przestrzeni dwuwymiarowej Autorka rozpatruje relację budynku i przestrzeni, relację przegrody i przestrzeni, relację przegrody i zawartych w niej otworów oraz relację komponentów funkcjonalnych. W przestrzeni trójwymiarowej natomiast, relację komponentów form i przestrzeni, relację komponentów funkcjonalnych, relację występujących efektów świetnych. Opis zamyka obszerne, tabelaryczne zestawienie przykładów badawczych (case studies) uszeregowanych zgodnie z wyżej wymienionymi kategoriami. Zdaniem recenzentki zestawieniu mogłoby towarzyszyć podliczenie wyników i próba wskazania najczęściej występujących relacji, a otrzymany wynik mógłby być opatrzony autorskim komentarzem. Pomimo tego braku, ujęcie całości stanowi niewątpliwie udaną próbę uchwycenia reguł komponowania form na zasadach pozytywu i negatywu. Czytelnik może we własnym zakresie zaobserwować dominujące tendencje i prawidłowości. Należy podkreślić, że szczególnie istotną, twórczą i oryginalną rolę w tym rozdziale stanowią rysunki i schematy relacji budynków i przestrzeni, opracowane przez Autorkę na podstawie case studies. Doskonale tłumaczą i syntetyzują one przedmiot dociekań pracy doktorskiej. W Rozdziale 6., zamykającym opracowanie zostały zebrane główne wątki pracy i potwierdzona hipoteza badawcza współczesna architektura może być kształtowana w formie pozytywu i negatywu jako obraz dwuwymiarowy lub trójwymiarowy. Zamieszczona tu tabela inspiracji artystycznych eksploatujących motyw polegający na związku pozytyw-negatyw z projektami i realizacjami architektonicznymi stanowi unaocznienie rezultatów dysertacji. Zestawienie przedstawia przenikanie się koncepcji i przepływ idei pomiędzy różnymi dziedzinami twórczości. W Rozdziale 7. Wnioski Autorka podsumowuje osiągnięcie celów badawczych pracy, kończąc tym samym narrację opracowania. Słabą stroną pracy jest stosunkowo niewielkie podkreślenie aplikacyjności badań. Autorka wspomina o takiej możliwości, jednak nie precyzuje autorskiej metody postępowania. Literatura Bibliografia pracy jest bogata i istotna dla omawianych zagadnień. Zdecydowana większość pozycji wydana została za granicą, co wynika z doboru przykładów badawczych. Większość materiałów, na które powołuje się Autorka została wydana po roku 2000, można je zatem uznać za aktualne. Materiał ilustracyjny Materiał ilustracyjny stanowi znaczącą część opracowania. W Rozdziale 5. Pracy doktorskiej zamieszczono diagramy, schematy graficzne i rysunki własne Autorki które 4

5 stanowią jedno z ważnych narzędzi poznawania, opisywania rzeczywistości oraz jej analizy. W Rozdziałach 3.i 4. ilustracje zostały pobrane ze stron biur architektonicznych które zrealizowały projekty. 4. Wniosek końcowy Przeprowadzona ocena przedłożonej pracy doktorskiej stwarza podstawę do stwierdzenia, że dysertacja naukowa, której autorką jest pani mgr inż. arch. Magdalena Wąsowicz spełnia warunki zawarte w Ustawie z dnia 14 marca 2003 r, o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki z późn. zm. dla prac doktorskich. Praca stanowi oryginalne rozwiązanie problemu naukowego, którym jest identyfikacja i określenie zasad kształtowania form, które stanowią pozytyw i negatyw w kompozycji architektonicznej. Autorka dochodzi do interesujących nowych wniosków i danych w zakresie procesu odnajdowania i kreowania form architektonicznych. Ze względu na aktualność tematu i zebrany obszerny materiał - recenzentka sugeruje monograficzną publikację pracy. W treści pracy Doktorantka wykazuje się ogólną wiedzą teoretyczną w dyscyplinie architektura i urbanistyka i pogłębioną wiedzą specjalistyczną w zakresie strategii i teorii projektowania architektonicznego. Rozprawa dowodzi umiejętności samodzielnego prowadzenia pracy naukowej. Wnoszę o dopuszczenie jej do publicznej obrony na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej. 5