Ubezpieczenia rolne a zrównoważenie ekonomiczne i finansowe gospodarstw rolnych

Transkrypt

1 Ubezpieczenia rolne a zrównoważenie ekonomiczne i finansowe gospodarstw rolnych Joanna Pawłowska-Tyszko Michał Soliwoda Jelenia Góra, r.

2 Cel pracy Próba identyfikacji oddziaływania ubezpieczeo upraw na zrównoważenie ekonomiczne i finansowe gospodarstw rolnych.

3 Wprowadzenie Triada zrównoważonego rozwoju rolnictwa Wymiar środowiskowy Wymiar społeczny Wymiar ekonomiczny

4 Zrównoważenie od gospodarstwa do rolnictwa światowego Sektor rolny w Polsce Gospodarstwo 1 Gospodarstwo 2 Gospodarstwo Gospodarstwo n Sektor rolny w Niemczech Gospodarstwo 1 Gospodarstwo 2 Gospodarstwo Gospodarstwo n Rolnictwo UE Sektor rolny w X Gospodarstwo 1 Gospodarstwo 2 Gospodarstwo Gospodarstwo n Rolnictwo światowe

5 Ochrona ubezpieczeniowa a zrównoważony rozwój Ochrona ubezpieczeniowa Stabilnośd/ bezpieczeństwo finansowe niepewności działania, utrzymanie płynności finansowej gospodarstwa zapewnienie rentowności oraz stabilizacji dochodów Zrównoważony rozwój ład społeczny, ład ekonomiczny, ład środowiskowy dodatkowo ład instytucjonalnopolityczny

6 Ocena zrównoważenia ekonomicznego i finansowego gospodarstw rolniczych Paradygmat zrównoważonego rozwoju (sustainable development, SD), koncepcje zrównoważenia sektor rolny (poziom mezzo), gospodarstwa rolnicze (poziom mikro) Podejście interdyscyplinarne (por. **Majewski 2008; Baum 2008; Sadowski 2012, Zegar 2012]) Organizacja systemu kredytowania rolnictwa w USA, ale także utworzenie instytucjonalnych zrębów systemu ubezpieczeo -> potrzeby oceny również zrównoważenia finansowego

7 DUST BOWL, USA, l. 30. XX w.

8

9 Obszary badao nad zrównoważeniem gospodarstw rolniczych (ujęcie mikro) teoretyczny [Zegar 2012, Majewski 2008] metodologiczny i metodyczny, a także empiryczny [Baum 2008; Zegar 2012, Majewski, 2008; Wrzaszcz, 2013] aplikacyjny, np. dot. BSC [Nörreklit 2000; Kondraszuk i Jaworski, 2013]

10 Ocena zrównoważenia ekonomicznego gospodarstw rolniczych Wrzaszcz [2013] poziom mikro miary i wskaźniki związane z kategoriami dochodowymi wynagrodzenie pracy własnej w gospodarstwie/ przeciętne rocznego wynagrodzenia netto pracowników zatrudnionych w całej gospodarce narodowej. Wrzaszcz i Zegar [2015]: poziom mikro wartośd standardowej produkcji w przeliczeniu na hektar użytków rolnych (tys. euro/ha UR); wartośd standardowej nadwyżki bezpośredniej w przeliczeniu na pełnozatrudnionego (ESU/AWU). Poziom sektorowy: wskaźniki strukturalne, np. udział gospodarstw powiązanych z rynkiem lokalnym w liczbie gospodarstw ogółem.

11 Ocena zrównoważenia finansowego gospodarstw rolniczych Zbiory miar opartych na kategoriach dochodowych (np. w ramach BSC). Wiązki wskaźników finansowych, np. dot. rentowności, płynności finansowej czy zadłużenia, syntetyczne miary pozycji finansowej. Kategoria stopy wzrostu zrównoważonego

12 Kwestia zrównoważenia systemów ubezpieczeo rolnych (1/2) Kompleksowy systemu miar i wskaźników (w ujęciu mikro, mezzo i makro) dla poszczególnych ogniw (rolnicy, firmy ubezpieczeniowe, paostwo), z uwzględnieniem przepływów pieniężnych. Formy instytucjonalne opartych na PPP, a także upowszechnienie ubezpieczeo pakietowych *Agri, News 2013]. Stabilizacja dochodów małych gospodarstw, często o charakterze quasi-socjalnym udział systemów subsydiowanych ubezpieczeo.

13 Kwestia zrównoważenia systemów ubezpieczeo rolnych (2/2) Ifft i in. [2015]: korzystanie z programów subsydiowanych ubezpieczeń upraw przez farmerów amerykaoskich znacznie ułatwiało im dostęp do kredytu. O Donoghue [2015]: zwiększenie stopnia subsydiowania ubezpieczeo upraw w niewielkim stopniu przyczyniło się do wzrost specjalizacji i efektywności produkcji farm.

14 Materiał badawczy indywidualne gospodarstwa rolne znajdujące się w systemie FADN, kryterium podziału gospodarstw: kategoria FADN (UAA6) podział na 6 grup obszarowych płacące i nie płacące składek na ubezpieczenia upraw okres średnia liczebnośd próby badawczej gospodarstwa rolne Użytkujące >= 1 ha UR Sady w strukturze użytkowania ziemi <= 50%

15 Metoda badawcza Ocena zrównoważenia za pomocą analizy wskaźników: Produkcja ogółem na 1 ha UR (tys. zł/ha UR) Wartośd dodana brutto na 1 osobę pełnozatrudnioną (tys. zł/awu) Relacja dochodu z gospodarstwa rolnego do wartości kapitału własnego ROE (%) Relacja dochodu z gospodarstwa rolnego do uzyskanych przychodów ROS (%) Relacja zobowiązao ogółem do kapitałów własnych gospodarstwa wskaźnik zadłużenia kapitału własnego (%)

16 Stan ochrony ubezpieczeniowej (ubezpieczenia upraw) w latach (mln zł) (tys. szt.) Wartośd składek (mln zł) Wartośd odszkodowao (mln zł) Liczba ubezpieczeo (tys. szt.) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych zakładów ubezpieczeo - Projekt ustawy o zmianie ustawy o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (data sporządzenia: ), s

17 Przeciętne wskaźniki zrównoważenia ekonomicznego (średnia dla lat ) dla grup obszarowych gospodarstw FADN Wskaźniki dla gospodarstw ubezpieczających i nieubezpieczających Wyszczególnienie PR/UR WDB/AWU (tys. zł.ha UR) (tys. zł/awu) NUB UB NUB UB Bardzo małe (<=5 ha) 40,78 80,55 21,72 21,21 Małe (5<=10 ha) 8,86 8,92 21,73 25,03 Średnio - małe (10<=20 ha) 6,98 7,44 32,04 34,38 Średnio - duże (20<=30 ha) 7,21 7,72 50,26 52,69 Duże (30<=50 ha) 6,99 7,52 72,53 77,42 Bardzo duże (>50 ha) 6,14 6,24 124,73 140,05 RAZEM 7,85 8,30 56,91 86,13 * PR/UR wartośd produkcji ogółem. 1 ha użytków rolnych, WDB/AWU wartośd dodana brutto/ jednostkę pełnozatrudnioną, NUB gospodarstwa nie posiadające ubezpieczeo, UB gospodarstwa posiadające ubezpieczenia.. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych FADN

18 Przeciętne wskaźniki zrównoważenia finansowego (średnia dla lat ) dla grup obszarowych gospodarstw FADN Wyszczególnienie Bardzo małe (<=5 ha) Małe (5<=10 ha) Wskaźniki dla gospodarstw ubezpieczających i nieubezpieczających ROS (%) ROE (%) ZAD_KW (%) NUB UB NUB UB NUB UB 4,25 10,31 17,16 21,08 6,37 3,70 6,28 6,36 31,52 24,47 2,17 2,25 Średnio - małe (10<=20 ha) 4,89 5,72 28,34 31,19 3,99 4,02 Średnio - duże (20<=30 ha) 5,91 6,51 31,77 29,77 7,10 7,15 Duże (30<=50 ha) 6,13 7,24 30,48 36,72 11,05 11,68 Bardzo duże (>50 ha) 9,76 9,68 34,48 41,66 18,81 23,47 RAZEM 6,97 7,16 31,75 32,66 10,58 13,14 * ROE rentownośd kapitałów własnych, ROS rentownośd sprzedaży, ZAD_KW zadłużenie kapitałów własnych, NUB gospodarstwa nie posiadające ubezpieczeo, UB gospodarstwa posiadające ubezpieczenia.. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych FADN

19 Wnioski 1. Wyniki badao wskazują, że ubezpieczenia rolne mogą mied wpływ na bezpieczeostwo i stabilnośd finansową podmiotów gospodarczych, co z jednej strony może przekładad się na bardziej ryzykowne działania, z drugiej zaś na efektywniejsze i bardziej racjonalne wykorzystanie posiadanych zasobów przez gospodarstwa korzystające z ochrony ubezpieczeniowej. W gospodarstwach ubezpieczających się badane wskaźniki osiągały nieco wyższe wartości aniżeli w gospodarstwach nie posiadających ubezpieczeo. 2. Ubezpieczenia mogą wpływad na poprawę produktywności ziemi (lepszy dobór nasion, wyższa kultura upraw itp.) i efektywnośd wykorzystania zasobów pracy (większa możliwości ograniczania kosztów na odtworzenie produkcji rolniczej w perspektywie posiadania zabezpieczenia w postaci odszkodowania) na co wskazują wyższe wskaźniki w gospodarstwach ubezpieczających się niż w gospodarstwach nie posiadających ubezpieczeo.

20 Wnioski i rekomendacje 3. Posiadanie polis ubezpieczeniowych nie zawsze stanowi gwarancję uzyskania lepszych wskaźników finansowych. Zakup polisy wiąże się bowiem z ponoszeniem wysokich kosztów ubezpieczenia (szczególnie w dużych gospodarstwach) i większą skłonnością do podejmowania ryzykownych działao. 4. Badane gospodarstwa efektywnie wykorzystywały posiadany kapitał i generowały dobre wyniki ekonomiczne, co może stanowid przyczynek do ich zrównoważonego rozwoju.

21 Dziękujemy Paostwu za uwagę!