1) OZNACZANIE ZAWARTOŚCI SACHAROZY W CUKRZE HANDLOWYM. Wstęp

Transkrypt

1 Wstęp 1) OZNACZANIE ZAWARTOŚCI SACHAROZY W CUKRZE HANDLOWYM Węglowodany należą do związków chiralnych. Wynika to z obecności, co najmniej jednego asymetrycznego atomu węgla w cząsteczkach tych związków (jest ich z reguły, co najmniej kilka). Asymetryczny atom węgla to taki atom, który jest połączony z czterema różnymi podstawnikami. Związki chiralne wykazują właściwość skręcania płaszczyzny światła spolaryzowanego. Zgodnie z tak zwanym prawem Biota istnieje liniowa zależność pomiędzy kątem skręcania płaszczyzny światła spolaryzowanego a stężeniem substancji optycznie czynnej. Do pomiaru kąta skręcenia płaszczyzny światła spolaryzowanego przez substancję optycznie czynną służy polarymetr półcieniowy Lippicha (Rysunek 1.). Rysunek 1. Schemat układu optycznego polarymetru półcieniowego. Układ optyczny polarymetru półcieniowego Lippicha składa się z następujących części: źródło światła lampa sodowa (1), polaryzator (2), pryzmaty półcieniowe Lippicha (3), przesłona (4), rurka polarymetryczna (5), analizator (6), okular luneta (7), obraz w okularze (8). W celu zwiększenia dokładności oznaczeń kąta skręcenia stosuje się trójpolowe polarymetry Lippicha. Trójdzielność pola widzenia uzyskuje się przez umieszczenie za polaryzatorem dwóch półpryzmatów. Obraz w okularze trójpolowego polarymetru Lippicha przedstawia Rysunek 2. Rysunek 2. Obraz w okularze trójpolowego polarymetru Lippicha. Pomiar kąta skręcenia płaszczyzny polaryzacji światła przez substancję optycznie czynną, umieszczoną w rurce polarymetrycznej pomiędzy polaryzatorem a analizatorem, polega na odczycie wartości kąta na noniuszu i skali sprzężonej z analizatorem, przy ustawieniu jednakowej jasności trzech sąsiadujących ze sobą pól, na które jest podzielone pole widzenia w okularze polarymetru. Pomiary polarymetryczne wykonuje się, używając, jako źródła światła monochromatycznego lampy sodowej Polarymetryczną analizę zawartości sacharozy przeprowadzić dla białego cukru buraczanego oraz rafinowanego cukru trzcinowego. Każdą analizę wykonać, w co najmniej dwóch powtórzeniach. Jako wynik analizy podać wartości cząstkowe, średnią oraz odchylenie standardowe. 1

2 Wykonanie analizy Cukier biały Na wadze analitycznej odważyć 5± 2 mg cukru, przenieść do kolby miarowej o pojemności 100 ml i rozpuścić w ok. 50 ml wody destylowanej. Kolbę dopełnić wodą do kreski, roztwór starannie wymieszać i przesączyć przez sączek z bibuły, odrzucając pierwsze 10 ml. Otrzymanym przesączem napełnić rurkę polarymetryczną i dokonać pomiaru. Cukier trzcinowy Na wadze analitycznej odważyć 5± 2 mg cukru, przenieść do kolby miarowej o pojemności 100 ml i rozpuścić w ok. 50 ml wody destylowanej. Dodać po 5ml roztworów Carreza I i II. Kolbę dopełnić wodą do kreski, roztwór starannie wymieszać i przesączyć przez sączek z bibuły, odrzucając pierwsze 10 ml. Otrzymanym przesączem napełnić rurkę polarymetryczną i dokonać pomiaru. Korzystając ze wzoru Biota (1.1), określającego zależność kąta skręcania płaszczyzny światła spolaryzowanego od stężenia, obliczyć stężenie sacharozy w sporządzonym roztworze (c) oraz, znając naważkę cukru, procentową zawartość sacharozy w cukrze handlowym. [ ] c l α - stężenie sacharozy w gramach na 1 ml roztworu, - długość rurki polarymetrycznej w dm, - skręcenie płaszczyzny polaryzacji w stopniach kątowych, D 20 - skręcalność właściwa, 66,5 o. 2) OZNACZANIE ZAWARTOŚCI SUBSTANCJI REDUKUJĄCYCH W CUKRZE HANDLOWYM Wstęp Cukier spożywczy pochodzący z buraka cukrowego lub trzciny cukrowej to w sensie chemicznym praktycznie czysta sacharoza. Związek ten należy do dwucukrów (disacharydów) i zbudowany jest z reszty glukozowej i fruktozowej połączonych wiązaniem glikozydowym. Położenie tego wiązania (pozycja α,β-1,2) powoduje że zablokowane są grupy odpowiadające za właściwości redukujące obu reszt monosacharydów. Sacharoza jest więc związkiem nieredukującym. Z drugiej strony wiadomo, że produkty jej hydrolizy (inwersji) należą do grupy cukrów redukujących. W ten sposób można określić zarówno czystość cukru jak i poprawność procesu technologicznego, który z definicji powinien przebiegać tak, aby na każdym etapie nie dopuszczać do kwasowej hydrolizy sacharozy. Cukry redukujące to węglowodany posiadające wolne grupy aldehydowe zdolne do utlenienia się do grup karboksylowych (Rysunek 3). Niektóre sacharydy takie jak fruktoza również wykazują właściwości redukujące. Wynika to z możliwości izomeryzacji w warunkach podwyższonego ph do układów posiadających wolne grupy CHO (w przypadku fruktozy do glukozy i mannozy) Rysunek 4. 2

3 Określenie zawartości cukrów redukujących opiera się na reakcji z miedzią na +II stopniu utlenienia. W trakcie reakcji miedź ta zostaje zredukowana do +1 stopnia utlenienia, a grupy CHO utleniają się do grup CO. Zredukowane związki miedzi(i) reagują z dodanym roztworem jodu (5.1). Nadmiar nieprzereagowanego I 2 odmiareczkowuje się mianowanym roztworem tiosiarczanu sodu - Na 2 S 2 O 3 Rys 5.2. utlenianie +1 C O H Cu O C + 2Cu + + H 2 O redukcja Rysunek 3. Utlenianie grup redukujących sacharydów D-glukoza CH 2 H H O HO O - HO HO CH 2 CH 2 CH 2 D-fruktoza endiol H O HO HO CH 2 Rysunek 4. Izomeryzacja fruktozy D-mannoza Cu + + I Cu + + I (5.1.) I + S O 3 S 4 O 6 + I (5.2.) Rysunek 5. Dodatkowe reakcje redoks przebiegające podczas analizy cukrów redukujących 3

4 W ramach ćwiczenia analizę zawartości substancji redukujących przeprowadzić dla białego cukru buraczanego oraz rafinowanego i nierafinowanego cukru trzcinowego. Każdą analizę wykonać w co najmniej dwóch powtórzeniach. Jako wynik analizy podać wartości cząstkowe, średnią oraz odchylenie standardowe. Wykonanie analizy Odważyć 20±0.01 g cukru buraczanego (i odpowiednio 10±0.01 g trzcinowego cukru rafinowanego) i przenieść ilościowo do kolby miarowej na 100 ml, rozpuścić w wodzie i uzupełnić do kreski. Do kolby stożkowej na 300 ml pobrać pipetą jednomiarową dokładnie 50 ml roztworu cukru, dodać 50 ml wody. Do kolby odmierzyć pipetą jednomiarową dokładnie 10 ml odczynnika Müllera (zasadowy roztwór CuSO 4 stabilizowany winianem sodowopotasowym) i ogrzewać pod przykryciem (szkiełko zegarkowe) we wrzącej łaźni wodnej przez 10 min ±5 s. Następnie kolbę ochłodzić w strumieniu zimnej wody, unikając potrząsania. Roztwór w kolbie z badaną próbką powinien mieć barwę niebieskozieloną W przypadku barwy żółtej lub zielonej próbę powtórzyć z mniejszą ilością roztworu cukru (kolory te świadczą o powstaniu skomplikowanej mieszaniny związków i kompleksów miedzi zawierającej między innymi wodorotlenek miedzi oraz zasadowy węglan miedzi (I)). Do kolby dodać 5 ml 5 mol/l CH 3 CO i 20 ml (przy pomocy pipety jednomiarowej) mol/l roztworu I2 w jodku potasu. Mieszać aż do rozpuszczenia osadów i dodać 2 ml 1% roztworu skrobi. Miareczkować mol/l Na 2 S 2 O 3 do zaniku barwy niebieskiej. Zawartość cukrów redukujących (R.S.) obliczyć na podstawie masy próbki analitu. Masę cukrów redukujących (mr.s.) obliczyć można, znając liczbę moli grup -CHO otrzymaną na podstawie równania z Rysunku 3. m R S M G u n CHO M G u n Cu + Potrzebną do tego wartość ncu+ określa się na podstawie równania 5.1.: n Cu + n I m a liczbę moli zużytego w reakcji jodu (n I ) obliczyć można, znając jego początkową ilość m (n I C t I V I ) oraz ilość jodu zużytą w reakcji z tiosiarczanem sodu (Reakcja 5.2) n I C s Na S O 3 V Na S O 3 : n I m n I t n I s C I V I C Na S O 3 V Na S O 3 Wstęp 3) OZNACZANIE ZAWARTOŚCI POPIOŁU WĘGLANOWEGO - ZAWARTOŚCI SKŁADNIKÓW MINERALNYCH Związki mineralne zawarte w cukrze handlowym pochodzą głównie z surowca, czyli buraka cukrowego lub trzciny cukrowej. W dobrze oczyszczonym lub rafinowanym cukrze, zgodnie 4

5 z polskimi i europejskimi normami ich ilość powinna być jak najmniejsza. Stąd też oznaczenie sumy substancji mineralnych jest jednym ze wskaźników czystości cukru. Ponieważ substancje mineralne tworzą najczęściej rozpuszczalne sole nieorganiczne będące mocnymi elektrolitami, zawartość substancji mineralnych koreluje się z przewodnictwem wodnych roztworów cukru. Analizę zawartości substancji mineralnych w postaci popiołu węglanowego przeprowadzić dla białego cukru buraczanego, rafinowanego cukru trzcinowego oraz nieczyszczonego cukru trzcinowego. Każdą analizę wykonać, w co najmniej dwóch powtórzeniach. Jako wynik analizy podać wartości cząstkowe, średnią oraz odchylenie standardowe. Wykonanie analizy Naważkę 10 g ± 1 mg każdego produktu (cukier biały, cukier trzcinowy) rozpuścić w 50 ml wody destylowanej i przenieść do kolby miarowej o pojemności 200 ml. Po uzupełnieniu do kreski zawartość dokładnie wymieszać. Zmierzyć przewodnictwo otrzymanego roztworu w temperaturze 20 o C przy użyciu konduktometru. Równolegle zmierzyć przewodnictwo wody destylowanej, z której sporządzony był roztwór analitu. Od zmierzonej wartości odjąć przewodnictwo wody destylowanej i na podstawie równania prostej (3.1.) obliczonego na podstawie wykresu (Rysunek 6) określić zawartość składników mineralnych (popiołu). gdzie: P 9 Cond + 39 (3.1.) P zawartość związków mineralnych w %, Cond różnica przewodnictwa analitu i przewodnictwa wody destylowanej. Rysunek 6. Zależność zawartości składników mineralnych w funkcji odczytanego przewodnictwa 5

6 TECHNOLOGIA WĘGLOWODANÓW - TECHNOLOGIA ŻYWNOŚCI 4) OBLICZENIE RENDEMENTU Rendement jest miarą czystości cukru. Teoretycznie może on przyjmować wartości od 0 do 100%. W praktyce zawsze przekracza 90%. Im większa wartość rendementu, tym cukier uznaje się za lepiej oczyszczony. Obliczenia przeprowadzić dla cukru buraczanego oraz rafinowanego cukru trzcinowego. W próbce cukru oznaczyć w procentach zawartość sacharozy - Ck (metodą polarymetryczną), popiołu (badanie przewodnictwa) - P i cukrów redukujących R.S. Rendement (Rd) obliczyć ze wzoru: Rd C 4 P R S Porównać wartości otrzymane dla cukru buraczanego i trzcinowego. Wstęp 5) OZNACZANIE LICZBY DIASTAZOWEJ MIODU Jedna jednostka aktywności diastatycznej to taka aktywność enzymów (z grupy amylaz) zawartych w 100 g miodu, która pozwala na hydrolizę 1 g skrobi w ciągu 1 h w C. Liczbę diastazową (DN) wyraża się w stopniach Schade (lub Gothe). Oznaczanie DN polega na rozkładzie określonej ilości skrobi przez α-amylazę, znajdującą się w miodzie i wywołaniu zabarwienia roztworem jodu. Oznaczanie liczby diastazowej w miodzie wykonuje się według PN-88/A Analizę wykonać dla miodu nektarowego lub spadziowego jednokrotnie. Nr probówki Roztwór miodu Tabela 1. Skład roztworu w analizie liczby diastazowej Woda Kwas octowy 0,02 mol/l [ml] Roztwór NaCl 0,1 mol/l Roztwór skrobi 1.0 Razem Liczba Diastazowa

7 Wykonanie analizy Przygotowanie próbki. 10±0,01 g miodu rozpuścić w 25ml wody destylowanej i miareczkować potencjometrycznie 0.1mol/l wodorotlenkiem sodowym do ph 8,3. Po zakończeniu miareczkowania dopełnić wodą do 100ml. Wykonanie oznaczenia. Do 12 probówek wlać w ilościach podanych w Tabeli 1: roztwór miodu, wodę, kwas octowy, roztwór chlorku sodowego i roztwór skrobi. Napełnione probówki, po wymieszaniu ich zawartości, inkubować 1 godzinę w łaźni wodnej o temperaturze 40 ± 0,2 o C, a następnie ochłodzić w łaźni wodnej przez 15 minut. Do każdej probówki dodać kroplę (0.05ml) roztworu jodu, wstrząsnąć i obserwować zabarwienie. W probówkach z pozostałością niezhydrolizowanej skrobi powstaje zabarwienie niebieskie do fioletowego. Wielkość liczby diastazowej należy odczytać z Tabeli 1, biorąc za podstawę probówkę o purpurowym zabarwieniu, świadczącym o całkowitym rozłożeniu skrobi. Wstęp 6) WYKRYWANIE OBECNOŚCI ZAFAŁSZOWAŃ MIODU W POSTACI DEKSTRYN SKROBIOWYCH Miód jest produktem spożywczym o charakterze niskotonażowym i relatywnie wysokiej cenie. Biorąc także pod uwagę skomplikowany sposób jego pozyskiwania i duży wpływ klimatu oraz innych czynników zewnętrznych na jakość miodu i żywotność pszczół, wielu producentów próbuje fałszować miód na etapie jego konfekcjonowania lub też produkcji przez pszczoły (sztuczne dokarmianie w trakcie pożytku). Jednym z częstszych fałszerstw miodu jest dodawanie melasu (produkt odpadowy przemysłu cukrowniczego) do miodów spadziowych lub syropów skrobiowych (hydrolizaty skrobiowe) do miodów nektarowych. Jakościową identyfikację zafałszowań wykonać dla miodu nektarowego oraz dla miodu oznaczonego symbolem D. Wykrywanie obecności dekstryn skrobiowych w miodach wykonuje się według PN-88/A Wykonanie analizy Przygotowanie próbki. Odważyć 5±0,01 g miodu, rozpuścić w 10ml wody destylowanej, podgrzewając na łaźni wodnej, aż do uzyskania jednorodnego roztworu. Z roztworu wytrącić białka, dodając 0.5ml 10% wodnego roztworu taniny, następnie ostudzić i po sklarowaniu odsączyć. Wykonanie badania Z przesączu pobrać 2ml, dodać 2 krople stężonego kwasu solnego oraz 20ml alkoholu etylowego. Powstanie białego osadu lub mlecznego zmętnienia świadczy o obecności dekstryn pochodzących z syropu ziemniaczanego. 7

8 Wstęp 7) WYKRYWANIE ZAFAŁSZOWAŃ W MIODACH W POSTACI MELASU Identyfikację zafałszowań wykonać dla miodu spadziowego oraz dla miodu oznaczonego symbolem M. Wykrywanie obecności melasu wykonuje się zgodnie z PN-88/A Badanie polega na wytrąceniu z miodu niecukrów organicznych z zasadowym octanem ołowiu(ii). Wykonanie analizy Do 5ml 20% roztworu miodu (20% roztwór miodu sporządzić przez odważenie np. 10 g miodu i rozpuszczenie w 50ml wody) dodać 5ml zasadowego roztworu octanu ołowiu(ii) oraz 20ml alkoholu metylowego. Otrzymaną mieszaninę wymieszać. Miód zanieczyszczony melasem tworzy obfity brunatnożółtawy osad, natomiast miód niezanieczyszczony pozostaje klarowny. Wstęp 8) OZNACZANIE SEDYMENTACJI KAKAO Kakao spożywane jako napój mleczny powinno wykazywać dobrą stabilność. Ponieważ cząstki proszku kakaowego są nierozpuszczalne w wodzie ani w mleku i stopień rozdrobnienia powinien umożliwiać otrzymanie stabilnej zawiesiny o długim czasie półtrwania. Jedną z miar jakości kakao jest czas jego sedymentacji, a w zasadzie ilość wysedymentowanego proszku w jednostce czasu. Im mniejsza ilość kakao opada na dno naczynia pomiarowego, tym lepsze i bardziej stabilne kakao. W ramach ćwiczeń określić sedymentację minimum dwóch różnych rodzajów kakao. Zasada oznaczenia polega na pomiarze szybkości opadania w określonym czasie zawiesiny proszku kakaowego w wodzie destylowanej o temperaturze 20 o C. Porównać otrzymane wartości i uszeregować produkty od najlepszego do najgorszego. Wykonanie analizy W zlewce o pojemności 100 cm 3 odważyć 4 g ± 0,1g kakao, dodać 50 cm 3 wody destylowanej i wymieszać bagietką do uzyskania jednolitej zawiesiny. Całość przenieść ilościowo do kolby stożkowej o pojemności 1 dm 3, popłukując zlewkę gorącą wodą. Dodać 450 cm 3 wody o temperaturze 90 o C i ciągle mieszając schłodzić zawartość kolby do temperatury 20 o C. Następnie zawiesinę przelać do leja sedymentacyjnego (lej Imhoffa) i uzupełnić wodą destylowaną do objętości 1 dm 3. Po upływie 5 i 10 min. (mierzonych stoperem) od chwili wlania, odczytać objętość powstałego osadu (w cm 3 ). Za wynik należy przyjąć średnią arytmetyczną co najmniej dwu równoległych oznaczeń, o ile nie różnią się one więcej niż o 0,2%. 8

9 WYCIĄG Z KART CHARAKTERYSTYKI SUBSTANCJI NIEBEZPIECZNYCH UŻYWANYCH W TRAKCIE ĆWICZEŃ Siarczan (VI) miedzi (II) Xn - Produkt szkodliwy N - Produkt niebezpieczny dla środowiska R22 - Działa szkodliwie po połknięciu. R36/38 - Działa drażniąco na oczy i skórę. R50/53 - Działa bardzo toksycznie na organizmy wodne; może powodować długo utrzymujące się niekorzystne zmiany w środowisku wodnym. Działa szkodliwie po połknięciu. Działa drażniąco na oczy i skórę. Działa bardzo toksycznie na organizmy wodne; może powodować długo utrzymujące się niekorzystne zmiany w środowisku wodnym. Zmyć mydłem i dużą ilością wody. Zasięgnąć porady medycznej. Przemywać dokładnie dużą ilością wody przynajmniej przez 15 minut i skonsultować się z lekarzem. Nieprzytomnej osobie nigdy nie podawać nic doustnie. Wypłukać usta wodą. Zasięgnąć porady medycznej. Winian sodowo-potasowy Produkt nie wymaga oznakowania zgodnie z dyrektywami UE lub odpowiadającymi im przepisami krajowymi. Ta substancja nie została sklasyfikowana jako niebezpieczna zgodnie z dyrektywą 67/548/EWG. W przypadku wdychania Jeżeli osoba poszkodowana oddycha, przenieść na świeże powietrze. Jeśli poszkodowany nie oddycha, zastosować sztuczne oddychanie Zmyć mydłem i dużą ilością wody. Zapobiegawczo przemyć oczy wodą. Nieprzytomnej osobie nigdy nie podawać nic doustnie. Wypłukać usta wodą. Kwas octowy C Produkt żrący R10 Produkt łatwopalny. R35 Powoduje poważne oparzenia. S23 Nie wdychać gazu/dymu/pary/rozpylonej cieczy. S26 Zanieczyszczone oczy przemyć natychmiast dużą ilością wody i zasięgnąć porady lekarza. S45 W przypadku awarii lub jeżeli źle się poczujesz, niezwłocznie zasięgnij porady lekarza - jeżeli to możliwe, pokaż etykietę. Powoduje poważne oparzenia. 9

10 W przypadku wdychania Jeżeli osoba poszkodowana oddycha, przenieść na świeże powietrze. Jeśli poszkodowany nie oddycha, zastosować sztuczne oddychanie Zasięgnąć porady medycznej. Natychmiast zdjąć skażone obuwie i ubranie. Zmyć mydłem i dużą ilością wody. Zasięgnąć porady medycznej. Przemywać dokładnie dużą ilością wody przynajmniej przez 15 minut i skonsultować się z lekarzem. NIE prowokować wymiotów. Nieprzytomnej osobie nigdy nie podawać nic doustnie. Wypłukać usta wodą. Zasięgnąć porady medycznej. Roztwór jodu w KI Produkt nie wymaga oznakowania zgodnie z dyrektywami UE lub odpowiadającymi im przepisami krajowymi. Substancja lub mieszanina nie stwarza zagrożenia zgodnie z dyrektywami 67/548/EWG lub 1999/45/WE W przypadku wdychania Jeżeli osoba poszkodowana oddycha, przenieść na świeże powietrze. Jeśli poszkodowany nie oddycha, zastosować sztuczne oddychanie Zmyć mydłem i dużą ilością wody. Nieprzytomnej osobie nigdy nie podawać nic doustnie. Wypłukać usta wodą. Roztwór tiosiarczanu sodu Produkt nie wymaga oznakowania zgodnie z dyrektywami UE lub odpowiadającymi im przepisami krajowymi. Substancja lub mieszanina nie stwarza zagrożenia zgodnie z dyrektywami 67/548/EWG lub 1999/45/WE W przypadku wdychania W razie narażenia droga oddechowa zapewnić dostęp świeżego powietrza. W razie trudności w oddychaniu wezwać lekarza. W przypadku zanieczyszczenia natychmiast umyć skórę mydłem i dużymi ilościami wody. W przypadku zanieczyszczenia oczu Płukać dużymi ilościami wody przez co najmniej 15 minut. Zapewnić właściwe przepłukanie rozwierając powieki palcami. Wezwać lekarza. W razie połknięcia wyplukać usta wodą, o ile poszkodowany jest przytomny. Wezwać lekarza. Octan ołowiu (II) T Produkt toksyczny N Produkt niebezpieczny dla środowiska R61 Może działać szkodliwie na dziecko w łonie matki. R33 Niebezpieczeństwo kumulacji w organizmie. R48/22 Działa również szkodliwie po połknięciu; stwarza poważne zagrożenie zdrowia w następstwie długotrwałego narażenia. R62 Możliwe ryzyko upośledzenia płodności. R50/53 Działa bardzo toksycznie na organizmy wodne; może powodować długo utrzymujące się niekorzystne zmiany w środowisku wodnym. 10

11 S53 Unikać narażenia - przed użyciem zapoznać się z instrukcją. S45 W przypadku awarii lub jeżeli źle się poczujesz, niezwłocznie zasięgnij porady lekarza - jeżeli to możliwe, pokaż etykietę. S60 Produkt i opakowanie usuwać jako odpad niebezpieczny. S61 Unikać zrzutów do środowiska. Postępować zgodnie z instrukcją lub kartą charakterystyki. Może działać szkodliwie na dziecko w łonie matki. Niebezpieczeństwo kumulacji w organizmie. Działa również szkodliwie po połknięciu; stwarza poważne zagrożenie zdrowia w następstwie długotrwałego narażenia. Możliwe ryzyko upośledzenia płodności. Działa bardzo toksycznie na organizmy wodne; może powodować długo utrzymujące się niekorzystne zmiany w środowisku wodnym. Zmyć mydłem i dużą ilością wody. Zabrać poszkodowanego niezwłocznie do szpitala. Zasięgnąć porady medycznej. Przemywać dokładnie dużą ilością wody przynajmniej przez 15 minut i skonsultować się z lekarzem. Nieprzytomnej osobie nigdy nie podawać nic doustnie. Wypłukać usta wodą. Zasięgnąć porady medycznej. Kwas glutaminowy Nie dotyczy Nie dotyczy Stosować odpowiednią wentylację wywiewną i miejscową. Zaleca się wyposażenie miejsca pracy w wodny natrysk do płukania oczu oraz prysznic. Nie dopuszczać do przedostania się do wód powierzchniowych i gruntowych. Przepłukać wodą Przepłukać wodą Zasięgnąć porady medycznej jeśli poszkodowany czuje się niezdrowo. Kwas octowy C Produkt żrący R10 Produkt łatwopalny. R35 Powoduje poważne oparzenia. S23 Nie wdychać gazu/dymu/pary/rozpylonej cieczy. S26 Zanieczyszczone oczy przemyć natychmiast dużą ilością wody i zasięgnąć porady lekarza. S45 W przypadku awarii lub jeżeli źle się poczujesz, niezwłocznie zasięgnij porady lekarza - jeżeli to możliwe, pokaż etykietę. Powoduje poważne oparzenia. 11

12 W przypadku wdychania Jeżeli osoba poszkodowana oddycha, przenieść na świeże powietrze. Jeśli poszkodowany nie oddycha, zastosować sztuczne oddychanie Zasięgnąć porady medycznej. Natychmiast zdjąć skażone obuwie i ubranie. Zmyć mydłem i dużą ilością wody. Zasięgnąć porady medycznej. Przemywać dokładnie dużą ilością wody przynajmniej przez 15 minut i skonsultować się z lekarzem. NIE prowokować wymiotów. Nieprzytomnej osobie nigdy nie podawać nic doustnie. Wypłukać usta wodą. Zasięgnąć porady medycznej. HCl stężony C Produkt żrący R Powoduje oparzenia. Działa drażniąco na drogi oddechowe. S: 26-36/37/39-45 Zanieczyszczone oczy przemyć natychmiast dużą ilością wody i zasięgnąć porady lekarza. Nosić odpowiednia odzież ochronną, odpowiednie rękawice ochronne i okulary lub ochronne twarzy. W przypadku awarii lub jeżeli źle sie poczujesz, niezwłocznie zasięgnij porady lekarza - jeżeli to możliwe, pokaz etykietę. Powoduje oparzenia. Działa drażniąco na drogi oddechowe. Materiał działa skrajnie niszcząco na tkankę błon śluzowych i górnych dróg oddechowych, oczy i skórę. Wdychanie może spowodować skurcz, zapalenie i obrzęk krtani i oskrzeli, chemiczne zapalenie płuc i obrzęk płuc. Objawy narażenia mogą obejmować uczucie pieczenia, kaszel, sapanie, zapalenie krtani, zadyszkę, ból głowy, mdłości i wymioty. Używać tylko pod wyciągiem. W razie narażenia droga oddechowa zapewnić dostęp świeżego powietrza. W razie trudności w oddychaniu wezwać lekarza. W przypadku zanieczyszczenia oczu płukać dużymi ilościami wody przez co najmniej 15 minut. Zapewnić właściwe przepłukanie rozwierając powieki palcami. Wezwać lekarza. W razie połknięcia wypłukać usta wodą, o ile poszkodowany jest przytomny. Wezwać lekarza. Nie wywoływać wymiotów. Roztwór Na i HCl C Produkt żrący R35 Powoduje poważne oparzenia. Działa szkodliwie po połknięciu. Działa drażniąco na oczy i skórę. Zmyć dużą ilością wody. Zasięgnąć porady medycznej. Przemywać dokładnie dużą ilością wody przynajmniej przez 15 minut i skonsultować się z lekarzem. Można przełukać oczy roztworem kwasu bornego. Wypłukać usta wodą. Zasięgnąć porady medycznej. Etanol 12

13 T Produkt toksyczny R20/21/22 Działa szkodliwie przez drogi oddechowe, w kontakcie ze skórą i po połknięciu. R39/23/24/25 Działa toksycznie przez drogi oddechowe, w kontakcie ze skórą i po połknięciu; zagraża powstaniem bardzo poważnych nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia. S36/37 Nosić odpowiednią odzież ochronną i odpowiednie rękawice ochronne. Działa szkodliwie przez drogi oddechowe, w kontakcie ze skórą i po połknięciu. Działa toksycznie przez drogi oddechowe, w kontakcie ze skórą i po połknięciu; zagraża powstaniem bardzo poważnych nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia. Zmyć mydłem i dużą ilością wody. Zasięgnąć porady medycznej. Przemywać dokładnie dużą ilością wody przynajmniej przez 15 minut i skonsultować się z lekarzem. Nieprzytomnej osobie nigdy nie podawać nic doustnie. Wypłukać usta wodą. Zasięgnąć porady medycznej. Metanol F Produkt wysoce łatwopalny T Produkt toksyczny R11 Produkt wysoce łatwopalny. R23/24/25 Działa toksycznie przez drogi oddechowe, w kontakcie ze skórą i po połknięciu. R39/23/24/25 Działa toksycznie przez drogi oddechowe, w kontakcie ze skórą i po połknięciu; zagraża powstaniem bardzo poważnych nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia. S 7 Przechowywać pojemnik szczelnie zamknięty. S16 Nie przechowywać w pobliżu źródeł zapłonu - nie palić tytoniu. S36/37 Nosić odpowiednią odzież ochronną i odpowiednie rękawice ochronne. S45 W przypadku awarii lub jeżeli źle się poczujesz, niezwłocznie zasięgnij porady lekarza - jeżeli to możliwe, pokaż etykietę. Działa szkodliwie przez drogi oddechowe, w kontakcie ze skórą i po połknięciu. Działa toksycznie przez drogi oddechowe, w kontakcie ze skórą i po połknięciu; zagraża powstaniem bardzo poważnych nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia. Zmyć mydłem i dużą ilością wody. Zabrać poszkodowanego niezwłocznie do szpitala. Zasięgnąć porady medycznej. Przemywać dokładnie dużą ilością wody przynajmniej przez 15 minut i skonsultować się z lekarzem. NIE prowokować wymiotów. Nieprzytomnej osobie nigdy nie podawać nic doustnie. Wypłukać usta wodą. Zasięgnąć porady medycznej. Octan ołowiu (II) T Produkt toksyczny N Produkt niebezpieczny dla środowiska R61 Może działać szkodliwie na dziecko w łonie matki. 13

14 R33 Niebezpieczeństwo kumulacji w organizmie. R48/22 Działa również szkodliwie po połknięciu; stwarza poważne zagrożenie zdrowia w następstwie długotrwałego narażenia. R62 Możliwe ryzyko upośledzenia płodności. R50/53 Działa bardzo toksycznie na organizmy wodne; może powodować długo utrzymujące się niekorzystne zmiany w środowisku wodnym. S53 Unikać narażenia - przed użyciem zapoznać się z instrukcją. S45 W przypadku awarii lub jeżeli źle się poczujesz, niezwłocznie zasięgnij porady lekarza - jeżeli to możliwe, pokaż etykietę. S60 Produkt i opakowanie usuwać jako odpad niebezpieczny. S61 Unikać zrzutów do środowiska. Postępować zgodnie z instrukcją lub kartą charakterystyki. Może działać szkodliwie na dziecko w łonie matki. Niebezpieczeństwo kumulacji w organizmie. Działa również szkodliwie po połknięciu; stwarza poważne zagrożenie zdrowia w następstwie długotrwałego narażenia. Możliwe ryzyko upośledzenia płodności. Działa bardzo toksycznie na organizmy wodne; może powodować długo utrzymujące się niekorzystne zmiany w środowisku wodnym. Zmyć mydłem i dużą ilością wody. Zabrać poszkodowanego niezwłocznie do szpitala. Zasięgnąć porady medycznej. Przemywać dokładnie dużą ilością wody przynajmniej przez 15 minut i skonsultować się z lekarzem. Nieprzytomnej osobie nigdy nie podawać nic doustnie. Wypłukać usta wodą. Zasięgnąć porady medycznej. 14