ARKUSZ EGZAMINACYJNY ETAP PRAKTYCZNY EGZAMINU POTWIERDZAJĄCEGO KWALIFIKACJE ZAWODOWE CZERWIEC 2010

Transkrypt

1 Zawód: technik analityk Symbol cyfrowy zawodu: 311[02] Numer zadania: 1 Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu 311[02] Czas trwania egzaminu: 240 minut ARKUSZ EGZAMINACYJNY ETAP PRAKTYCZNY EGZAMINU POTWIERDZAJĄCEGO KWALIFIKACJE ZAWODOWE CZERWIEC 2010 Informacje dla zdającego: 1. Materiały egzaminacyjne obejmują: ARKUSZ EGZAMINACYJNY z treścią zadania i dokumentacją, zeszyt ze stroną tytułową KARTA PRACY EGZAMINACYJNEJ oraz KARTĘ OCENY. 2. Sprawdź, czy arkusz egzaminacyjny zawiera stron. Sprawdź, czy materiały egzaminacyjne są czytelne i nie zawierają błędnie wydrukowanych stron. Ewentualny brak stron lub inne usterki w materiałach egzaminacyjnych zgłoś przewodniczącemu zespołu nadzorującego etap praktyczny. 3. Na KARCIE PRACY EGZAMINACYJNEJ: wpisz swoją datę urodzenia, wpisz swój numer PESEL. 4. Na KARCIE OCENY: wpisz swoją datę urodzenia, wpisz swój numer PESEL, wpisz symbol cyfrowy zawodu, zamaluj kratkę z numerem odpowiadającym numerowi zadania, przyklej naklejkę ze swoim numerem PESEL w oznaczonym miejscu na karcie. 5. Zapoznaj się z treścią zadania egzaminacyjnego, dokumentacją załączoną do zadania, stanowiskiem egzaminacyjnym i jego wyposażeniem. Masz na to 20 minut. Czas ten nie jest wliczany do czasu trwania egzaminu. 6. Po upływie tego czasu przystąp do rozwiązywania zadania. Rozwiązanie obejmuje opracowanie projektu realizacji prac określonych w treści zadania, wykonanie prac związanych z opracowywanym projektem i sporządzenie dokumentacji z ich wykonania. 7. Zadanie rozwiązuj w zeszycie KARTA PRACY EGZAMINACYJNEJ od razu na czysto. Notatki, pomocnicze obliczenia itp., jeżeli nie należą do pracy, obwiedź linią i oznacz słowem BRUDNOPIS. Zapisy oznaczone BRUDNOPIS nie będą oceniane. 8. Po rozwiązaniu zadania ponumeruj strony pracy egzaminacyjnej. Numerowanie rozpocznij od strony, na której jest miejsce do zapisania tytułu pracy. Wszystkie materiały, które załączasz do pracy, opisz swoim numerem PESEL w prawym górnym rogu. 9. Na stronie tytułowej zeszytu KARTA PRACY EGZAMINACYJNEJ, wpisz liczbę stron swojej pracy i liczbę sztuk załączonych materiałów. 10. Zeszyt KARTA PRACY EGZAMINACYJNEJ i KARTĘ OCENY przekaż zespołowi nadzorującemu etap praktyczny. Powodzenia!

2 Zadanie egzaminacyjne Akredytowane Laboratorium Fizykochemiczne, w związku z licznymi doniesieniami o nieprawidłowym działaniu płynów do dezynfekcji, otrzymało zlecenie przeprowadzenia kontroli jakości jednego z nich. Opracuj projekt realizacji prac związanych z oznaczeniem zawartości chloru aktywnego w płynie do dezynfekcji. Uwzględnij etapy procedury analitycznej: pobieranie próbek, przygotowanie próbek, przygotowanie odczynników, wykonanie oznaczeń ilościowych oraz postępowanie z niewykorzystanymi roztworami i unieszkodliwianie odpadów poreakcyjnych. Sporządź 100 g roztworu jodku potasu o stężeniu 10%, potrzebnego do przeprowadzenia badania analitycznego próbek, wykonaj oznaczanie zawartości chloru aktywnego w próbkach płynu do dezynfekcji metodą miareczkowania jodometrycznego. Na podstawie otrzymanych wyników oblicz zawartość chloru aktywnego w badanym roztworze i dokonaj oceny jakości badanego płynu. Projekt realizacji prac powinien zawierać: 1. Tytuł pracy egzaminacyjnej. 2. Założenia, czyli dane niezbędne do wykonania zadania, wynikające z analizy treści zadania i załączonej dokumentacji. 3. Opis metody oznaczania zawartości chloru aktywnego w płynach do dezynfekcji z uwzględnieniem równań zachodzących reakcji chemicznych i sposobu przygotowania próbki do badań. 4. Wykazy kolejnych prac, w formie listy prac, dotyczące: organizacji stanowiska do badań analitycznych z uwzględnieniem przygotowania odpowiednich odczynników chemicznych, ze wskazaniem, które odczynniki zostały przygotowane, a które należy wykonać; sporządzenia 100 g roztworu jodku potasu o stężeniu 10%, wraz z niezbędnymi obliczeniami ilości poszczególnych składników roztworu; oznaczenia zawartości chloru aktywnego w próbkach płynu do dezynfekcji. 5. Wykaz sprzętu podstawowego i pomocniczego z uwzględnieniem pojemności naczyń laboratoryjnych, niezbędnego do wykonania na stanowisku planowanych prac: sporządzenia roztworu jodku potasu oraz oznaczenia zawartości chloru w badanej próbce. 6. Dokumentację z wykonania wskazanych prac analitycznych na stanowisku, zawierającą: opis wykonania 100 g 10%-ego roztworu jodku potasu; opis wykonania oznaczenia zawartości chloru w płynie do dezynfekcji, z uwzględnieniem kolejności wykonywanych prac, sposobu ich wykonania, sposobu zagospodarowania odpadów i roztworów niewykorzystanych oraz stosowania zasad BHP, wykazem środków ochrony osobistej. Strona 2 z 8

3 7. Protokół badań zawierający: określenie nazwy, celu i metody badania analitycznego, wyniki przeprowadzonych oznaczeń, obliczenia niezbędne do określenia zawartości chloru aktywnego w badanych próbkach, interpretację wyników oraz ocenę jakości środka dezynfekującego. Do wykonania zadania wykorzystaj: Stanowisko wyposażone w sprzęt laboratoryjny i odczynniki chemiczne oraz otrzymane wraz z arkuszem materiały do wykonania zadania. Procedurę oznaczania zawartości chloru aktywnego w płynach do dezynfekcji Załącznik 1 Wyciąg z etykiety badanego płynu do dezynfekcji Załącznik 2 Wyciąg z Kart Charakterystyk Substancji Niebezpiecznych Załącznik 3 Zamieszczone w zeszycie Karta Pracy Egzaminacyjnej do sporządzenia - Karta Badań oraz Protokół badań. Uwaga: ważenie, obliczenia należy wykonywać z dokładnością do 0,01. Otrzymaną w materiałach próbkę do badań należy oznaczyć swoim nr PESEL, sprawdzić, czy do wykonania wskazanych prac, na stanowisku są przygotowane: 60 cm 3 kwasu solnego o stężeniu 4 mol/ dm 3 ; 10 cm 3 roztworu skrobi rozpuszczalnej o stężeniu 1%; 100 cm 3 tiosiarczanu sodu o stężeniu ściśle podanym na opakowaniu (ok.0,1 mol/dm 3 ); stały jodek potasu cz.d.a około 12 g; woda destylowana 1 dm 3. Czas przeznaczony na wykonanie zadania wynosi 240 minut. Procedura oznaczania zawartości chloru aktywnego w płynach do dezynfekcji w laboratorium analiz fizykochemicznych. Załącznik 1 Procedura została opracowana na podstawie procedury badawczej Akredytowanego Laboratorium Badawczego J. Budsławski Metody analizy żywności Aktywny chlor utlenia jony jodkowe do wolnego jodu, a sam ulega redukcji. Wydzielony wolny jod w ilości równoważnej do znajdującego się w roztworze chloru aktywnego miareczkuje się mianowanym roztworem tiosiarczanu sodu wobec skrobi jako wskaźnika. Strona 3 z 8

4 1. Przygotowanie odczynników do oznaczania zawartości chloru aktywnego w płynach do dezynfekcji Przygotowanie roztworu kwasu solnego o stężeniu 4mol/dm 3. Do kolby miarowej pojemności 1dm 3 pobrać 254cm 3 stężonego roztworu HCl cz.d.a. i dopełnić wodą destylowaną do kreski Przygotowanie roztworu jodku potasu o stężeniu 10%. W zlewce rozpuścić obliczoną i odważoną masę stałego KI cz.d.a. w odpowiedniej ilości wody destylowanej Przygotowanie roztworu skrobi, roztwór 1% Rozpuścić 1 g skrobi rozpuszczalnej w 99 g gorącej wody destylowanej. Całość zagotować, a następnie ostudzić do temperatury pokojowej Przygotowanie roztworu Na 2 S 2 O 3, roztwór o stężeniu 0,1mol/dm 3. Roztwór przygotowuje się z odważek analitycznych zawierających po 0,1 mola Na 2 S 2 O 3 Zawartość naważki przenieść ilościowo do kolby miarowej poj. 1 dm 3 i uzupełnić do kreski wodą destylowaną. 2. Przygotowanie sprzętu Należy dobrać sprzęt laboratoryjny oraz biuretę 25 cm Przygotowanie próbki do badań. Otrzymaną do analizy próbkę wymieszać. Na wadze analitycznej odważyć w małej zlewce próbkę płynu do dezynfekcji o masie od 2 do 3 g. Próbkę przenieść ilościowo do kolby miarowej poj. 200 cm 3 i uzupełnić do kreski wodą destylowaną. Całość wymieszać. 4. Oznaczanie zawartości chloru aktywnego w płynach do dezynfekcji metodą miareczkowania jodometrycznego. 4.1 Sposób wykonania oznaczenia Do kolby stożkowej o pojemności 250 cm 3 pobrać dokładnie 20 cm 3 przygotowanego roztworu. Następnie dodać 20 cm 3 roztworu KI, 15 cm 3 roztworu HCl oraz 1cm 3 wskaźnika skrobiowego. Wydzielający się w trakcie reakcji jod odmiareczkowuje się mianowanym roztworem Na 2 S 2 O 3 do zaniku granatowego zabarwienia. 4.2 Obliczanie wyników Za wynik należy przyjąć średnią arytmetyczną trzech równoległych oznaczeń, nie różniących się między sobą o więcej niż 0,2 cm 3 użytego do miareczkowania tiosiarczanu sodu. Strona 4 z 8

5 Zawartość procentową chloru aktywnego w badanym płynie do dezynfekcji należy obliczyć według wzoru: X C Na S O 2 2 V. 3, śr a V m Cl pr. w którym: C - stężenie molowe roztworu Na 2 S 2 O 3 [mol/dm 3 ] Na 2S2O3 Vśr. - objętość mianowanego roztworu Na 2 S 2 O 3 zużyta do miareczkowania próbki (średnia arytmetyczna trzech oznaczeń) [cm 3 ] a - pojemność kolby miarowej służącej do przygotowania roztworu badanego [cm 3 ] VCl - objętość badanej próbki użytej do oznaczenia [cm 3 ] m pr. - masa próbki pobrana do oznaczenia [g] 5. Sposób postępowania z niewykorzystanymi roztworami i odpadami 5.1 Pozostałą po oznaczeniu próbkę należy zostawić w szczelnie zamkniętej i opisanej butelce do dalszych oznaczeń. 5.2 Niewykorzystane roztwory należy pozostawić w opisanych butelkach do dalszych oznaczeń. 5.3 Odpady poreakcyjne należy przelać do odpowiednio oznaczonych pojemników i pozostawić do utylizacji. 6. Interpretacja wyników oznaczenia zawartości chloru aktywnego w detergentach. Producent określa zawartość chloru aktywnego w badanym płynie do dezynfekcji na mniejszą niż 5%. Na podstawie uzyskanych wyników oceń, czy zawartość chloru aktywnego w badanym płynie do dezynfekcji jest zgodna z wartością podaną na etykiecie produktu (Załącznik 2). Wyciąg z etykiety badanego płynu do dezynfekcji Załącznik 2 Skład i informacje o składnikach płynu do dezynfekcji Nazwy składników CAS WE Klasyfikacja Zawartość procentowa WĘGLAN SODU Xi; R36 <5% LAURYLOSIARCZAN SODU Xi; R38, R41 <5% WODOROTLENEK SODU C; R35 <1% PODCHLORYN SODU (AKTYWNY CHLOR) C; R31, R34 <5% Strona 5 z 8

6 WYCIĄG Z KART CHARAKTERYSTYK SUBSTANCJI NIEBEZPIECZNYCH Załącznik 3 Kwas solny 35-38% cz.d.a. Powoduje oparzenia. Działa drażniąco na drogi oddechowe. Przy kontakcie z oczami: przepłukać dużą ilością wody, przy szeroko odchylonej powiece przez co najmniej 10 minut, natychmiast skonsultować się z okulistą. Przy kontakcie ze skórą: zmyć dużą ilością wody, natychmiast zdjąć zanieczyszczoną odzież. Skonsultować się z lekarzem. Przy spożyciu: podać dużą ilość wody, unikać wymiotów, natychmiast wezwać lekarza. Przy wdychaniu: świeże powietrze, wezwać lekarza. Postępować zgodnie z ogólnymi zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy z substancjami chemicznymi. Stosować środki ochrony osobistej (okulary ochronne, rękawice ochronne, fartuch ochronny). Nie opróżniać do kanalizacji. Magazynowanie: Szczelne opakowanie. Wentylowane pomieszczenie. Temperatura pokojowa. 5. Postępowanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do środowiska Nie wdychać par. Unikać kontaktu z substancją. Zebrać przy pomocy substancji absorbującej ciecze. Przekazać do likwidacji. Oczyścić zanieczyszczony teren. W celu zmniejszenia szkodliwości zobojętnić rozcieńczonym roztworem NaOH lub roztworem Na 2 CO 3. Nie dopuścić do dostania się do kanalizacji. Nie dopuścić do dostania się do wód, ścieków i gleby. 6. Informacje ekologiczne Działanie szkodliwe na organizmy wodne. Szkodliwość zależna od wartości ph. Żrący nawet w rozcieńczeniu. Działa toksycznie na ryby i glony. Zagrożenie dla ujęć wody pitnej. Możliwość zobojętnienia w oczyszczalni ścieków. Nie dopuścić do dostania się do wód, ścieków i gleby. Utylizacją odpadów powinny zająć się wyspecjalizowane firmy. Opakowanie traktować jako odpad. Potasu Jodek cz.d.a. Nie jest klasyfikowana jako substancja niebezpieczna. Przy kontakcie z oczami: przepłukać dużą ilością wody, przy szeroko odciągniętej powiece. Przy kontakcie ze skórą: zmyć dużą ilością wody, zdjąć zanieczyszczone ubranie. Przy spożyciu: podać dużą ilość wody, spowodować wymioty, wezwać lekarza. Przy wdychaniu: świeże powietrze, skonsultować się z lekarzem, jeżeli poszkodowany poczuje się niezdrowo. Postępować zgodnie z ogólnymi zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy z substancjami chemicznymi. Stosować środki ochrony osobistej (okulary ochronne, rękawice ochronne, fartuch ochronny). Nie opróżniać do kanalizacji. Magazynowanie: Szczelne opakowanie. Temperatura pokojowa. Chronić przed światłem. Strona 6 z 8

7 5. Postępowanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do środowiska Unikać kontaktu z substancją. Nie wdychać pyłu. Zebrać na sucho. Przekazać do likwidacji. Oczyścić zanieczyszczony teren. Nie dopuścić do dostania się do wód, ścieków i gleby. 6. Informacje ekologiczne Przy ostrożnym i fachowym posługiwaniu się substancją, nie powinny wystąpić problemy ekologiczne. Utylizacją odpadów powinny zająć się wyspecjalizowane firmy. Opakowanie traktować jako odpad. Skrobia rozpuszczalna cz.d.a. Nie jest klasyfikowana jako substancja niebezpieczna. Przy kontakcie z oczami przepłukać wodą. Postępować zgodnie z ogólnymi zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy z substancjami chemicznymi. Stosować środki ochrony osobistej (okulary ochronne, rękawice ochronne, fartuch ochronny). Nie opróżniać do kanalizacji. Magazynowanie: Szczelne opakowanie. Temperatura pokojowa. 5. Postępowanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do środowiska Zebrać na sucho. Przekazać do likwidacji. Oczyścić zanieczyszczony teren (zmyć wodą). Nie dopuścić do dostania się do wód, ścieków i gleby. Unikać pylenia. Nie wdychać pyłów. 6. Informacje ekologiczne Nie stanowi zagrożenia. Szybko biodegradowalna. Utylizacją odpadów powinny zająć się wyspecjalizowane firmy. Opakowanie traktować jako odpad. Odważka analityczna Sodu Tiosiarczan 0,1mol/dm 3 cz.d.a. Nie jest klasyfikowana jako substancja niebezpieczna. Przy kontakcie z oczami: przepłukać wodą. Przy kontakcie ze skórą: zmyć wodą. Przy spożyciu znacznych ilości: wezwać lekarza jeżeli poszkodowany poczuje się niezdrowo. Przy wdychaniu: świeże powietrze. Postępować zgodnie z ogólnymi zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy z substancjami chemicznymi. Stosować środki ochrony osobistej (okulary ochronne, rękawice ochronne, fartuch ochronny). Nie opróżniać do kanalizacji. Magazynowanie: Szczelne opakowanie. Temperatura pokojowa. 5. Postępowanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do środowiska Zebrać przy pomocy substancji absorbującej ciecze, przekazać do likwidacji. Oczyścić zanieczyszczony teren (zmyć wodą). Nie dopuścić do dostania się do wód, ścieków i gleby. Strona 7 z 8

8 6. Informacje ekologiczne Przy ostrożnym i fachowym posługiwaniu się substancją nie powinny wystąpić problemy ekologiczne. Utylizacją odpadów powinny zająć się wyspecjalizowane firmy. Opakowanie traktować jako odpad. Płyn dezynfekujący Preparat niebezpieczny podrażniający oczy i skórę. Przy kontakcie z oczami: przepłukać dużą ilością wody, przez co najmniej 15 minut, jeżeli symptomy się utrzymują skonsultować się z lekarzem. Przy kontakcie ze skórą: zmyć dużą ilością wody. Jeżeli podrażnienie nie ustępuje skonsultować się z lekarzem. Przy spożyciu: podać dużą ilość wody, unikać wymiotów, natychmiast wezwać lekarza. Przy wdychaniu: przemyć usta i gardło wodą, wyjść na świeże powietrze. Jeżeli podrażnienie nie ustępuje skonsultować się z lekarzem. Postępować zgodnie z ogólnymi zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy z substancjami chemicznymi. Stosować środki ochrony osobistej (okulary ochronne, rękawice ochronne, fartuch ochronny). Nie opróżniać do kanalizacji. Magazynowanie: Szczelne opakowanie. Wentylowane pomieszczenie. Temperatura pokojowa. Nie przechowywać w metalowych pojemnikach. 5. Postępowanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do środowiska Unikać przedostania się do wód gruntowych. Zebrać przy pomocy substancji absorbującej ciecze i wrzucić do pojemnika na śmieci. Nie dopuścić do kontaktu z kwasami. 6. Informacje ekologiczne Produkt przeznaczony do szerokiej dystrybucji i może być wylany do kanalizacji. Środek nie jest uważany za szkodliwy dla organizmów wodnych i nie powoduje długotrwałych szkodliwych działań ubocznych na środowisko. Substancje powierzchniowo czynne zastosowane w produkcie są zgodnie z regulacjami dotyczącymi biodegradacji. Po użyciu produkt powinien być wylany do kanalizacji. Opłukane opakowanie produktu może być wyrzucone do śmieci socjalnych i nie podlega specjalnej procedurze odzysku. Strona 8 z 8

9