5. Negocjacje zamiast k ótni

Transkrypt

1 32 5. Negocjacje zamiast k ótni n Jak rozwiàzaç spór drogà negocjacji? n Jak oceniç, czy przyj te rozwiàzanie jest dobre? n Czym si ró nià negocjacje od mediacji? n O CO SI K ÓCIMY? Pracujàc w parach lub kilkuosobowych grupach, odpowiedzcie na nast pujàce pytania: O co ludzie si k ócà lub spierajà? (Podajcie przyk ady zarówno z ycia prywatnego, jak i publicznego). Czy spór mo e byç po yteczny? (Przyk ady!). Zapiszcie odpowiedzi na kartkach, a nast pnie zrelacjonujcie wyniki swojej pracy reszcie klasy. Kłótnie i poszturchiwania sà na szkolnym korytarzu cz stym zjawiskiem. Na szcz Êcie chłopcy na tym zdj ciu bijà si na niby MINIANKIETA JA A KONFLIKTY 1. Czy cz sto rezygnujesz z przedstawienia swojej opinii, nawet jeêli nie zgadzasz si ze zdaniem kole anek lub kolegów? 2. Czy cz sto obra asz si, gdy inni majà do ciebie pretensje? 3. Czy bardzo ci z oêci, gdy ktoê ci odmawia? 4. Czy wolisz ustàpiç, gdy spieracie si o coê z kolegà (kole ankà)? 5. Czy w czasie k ótni u ywasz wyzwisk i przekleƒstw? 6. Czy potrafisz zwróciç uwag osobie, która klnie w twoim towarzystwie? 7. Czy zdarza ci si w czasie k ótni wyjêç i trzasnàç drzwiami? Wype nij t miniankiet. Mo esz rozbudowaç jà, dodajàc swoje pytania. Skomentujcie wasze odpowiedzi. Czy zauwa yliêcie, jak ró ne mogà byç reakcje na sytuacje konfliktowe? KONSTRUKTYWNIE CZY AGRESYWNIE? Dwoje uczniów odegra teraz poni szà sytuacj (aktorom mogà pomagaç pomocnicy, którzy podpowiadajà, jak postàpiç lub co powiedzieç). Po odegraniu miniscenki porozmawiajcie o niej na forum klasy. Czy obie strony majà poczucie, e uda o im si ochroniç swoje interesy i porozumieç z drugà stronà? Czy w ich rozmowie dominowa y wypowiedzi konstruktywne, czy agresywne? Negocjacje bywajà trudne i czasem nie sà uwieƒczone sukcesem, a jednak zawsze warto próbowaç si dogadaç. Razem z kolegà (kole ankà) pe nisz w tym tygodniu dy ur klasowy. Po dzisiejszych zaj ciach technicznych klasa jest potwornie zaêmiecona, a sto y pomazane klejem i farbami. Kolega proponuje, ebyê sam posprzàta po lekcjach, bo on umówi si z kimê do kina. Ty natomiast chcia byê jak najszybciej wróciç do domu mia eê si wybraç z tatà na przeja d k rowerowà. Co mu powiesz?

2 N e g o c j a c j e z a m i a s t k ł ó t n i 33 TRZY STYLE ROZWIÑZYWANIA KONFLIKTÓW: twardy: twoje interesy sà najwa niejsze, interesy innych ci nie obchodzà; mi kki: robisz wszystko, by nie wejêç w konflikt, a jeêli to niemo liwe zgadzasz si na warunki, które stawia druga strona; negocjacyjny: wspó pracujesz w wymyêlaniu i wyborze takiego rozwiàzania, które w miar mo liwoêci uwzgl dnia interesy obu stron. CIEKAWE, JAK WYGLÑDA OBY ZASTOSOWANIE STYLU TWARDEGO DO ROZWIÑZYWANIA KONFLIKTU Z MRÓWKOJADEM? Podyskutujcie na temat przedstawionych w ramce stylów rozwiàzywania konfliktów. Zastanówcie si nad ich konsekwencjami. Np. styl twardy wykorzystujesz i ura asz innych; styl mi kki dajesz si wykorzystywaç, rezygnujesz z realizacji swych potrzeb; styl negocjacyjny jest czasoch onny, nie zawsze druga strona zgadza si go przyjàç, stwarza jednak szans rozwiàzania mo liwego do przyj cia przez obie strony. CZY ZAWSZE TRZEBA SI POGODZIå? Wszyscy wiedzà, e zgoda buduje, niezgoda rujnuje. K ótnie z pewnoêcià sà gorsze od porozumienia. Czy jednak p ynie z tego wniosek, e zawsze powinniêmy ze wszystkich swoich si staraç si osiàgnàç zgod? Na pewno nale y spróbowaç. Zobaczyç, czy osoba, z którà si spieramy, by aby sk onna przyjàç nasze argumenty, mo e nawet samemu troch ustàpiç, jeêli w trakcie dyskusji dojdziemy do wniosku, e to jednak ona ma racj. Cz sto jednak zgody nie da si osiàgnàç. Uwa amy, e s usznoêç le y po naszej stronie, a sprawa jest zbyt powa na, aby mo na by o zrezygnowaç ze swojego stanowiska. Wtedy lepiej chyba powiedzieç: trudno, zgody nie b dzie, i zostaç przy swoim zdaniu. Warto tylko pami taç, e niezgoda w jednej kwestii nie musi wcale uniemo liwiaç porozumienia w innych. To, e nie zgadzamy si co do tego, na jaki cel przeznaczyç klasowe pieniàdze, nie oznacza przecie, e nie mo emy si wspólnie przygotowaç do klasówki z matematyki! KILKA NEGOCJACYJNYCH PRZYKAZA Atakuj problem, a nie ludzi. Nie skupiaj si na stanowisku, ale na ukrytych za nim potrzebach i interesach. Gdy zaczniecie mówiç o stojàcych za nimi potrzebach, atwiej b dzie znaleêç wspólne interesy i rozwiàzanie mo liwe do przyj cia dla wszystkich. Pytaj, na czym drugiej stronie zale y, zamiast samemu zgadywaç. Ciesz si z tego, co do tej pory uda o si osiàgnàç, i mów o tym drugiej stronie. To, co najwa niejsze, zapisuj od razu stanie si jaêniejsze. Poszukujàc ró nych wariantów rozwiàzaƒ, nie upieraj si sztywno przy swoim pierwszym pomyêle. A gdy rozmowy utknà w martwym punkcie: MUSIMY SI PODCIÑGNÑå W TECHNIKACH NEGOCJA- CYJNYCH. STANOWCZO ZA DROGO KUPUJEMY TE ÂWIERKOWE IG Y.

3 34 N e g o c j a c j e z a m i a s t k ł ó t n i Wyliczcie jeszcze raz wasze wspólne interesy. OkreÊlcie, co obie strony stracà, jeêli si nie dogadajà. Zaproponuj krótkà przerw. Nie zamykaj sobie drogi odwrotu i nie wpadaj w panik. Zastanów si, czy mo esz dalej dzia aç, mimo e nie uda wam si dogadaç. Jak? SPRÓBUJMY SI DOGADAå Zilustrujcie powy sze zasady przyk adami. Przykazania przydadzà si wam w grze negocjacyjnej, w której za chwil weêmiecie udzia. Spróbujcie przeprowadziç negocjacje grupowe na jakiê bliski szkolnemu yciu temat, np.: Uczniowie waszej klasy majà zorganizowaç bal karnawa owy dla wszystkich klas. Cz Êç z nich ma ochot na dyskotek z ostrà i g oênà muzykà rockowà, a cz Êç na bal maskowy z zabawami i konkursami. Nie mogà si w tej sprawie porozumieç. Dyrekcja zapowiedzia a, e jeêli szybko si nie zdecydujà balu w ogóle nie b dzie. Podzielcie si na dwie podobnie liczne grupy; ka da zajmuje inne stanowisko. Zespo y udajà si na narad, w trakcie której majà sformu owaç i spisaç argumenty przemawiajàce za wybranà formà balu. Wybierzcie z ka dej grupy po trzech przedstawicieli g ównych negocjatorów. Negocjatorzy siadajà naprzeciwko siebie i próbujà rozwiàzaç konflikt. Wybierzcie osob, która b dzie pe ni a funkcj sekretarza. Na poczàtku ustalcie zasady, których obie strony powinny przestrzegaç w czasie rozmów, np.: Nie przerywamy sobie nawzajem. Nie obra amy partnerów negocjacji. Na koniec podpiszcie uroczyste porozumienie. JeÊli negocjatorom nie uda o si osiàgnàç kompromisu, podpiszcie protokó rozbie noêci. Powinien on zawieraç ustalenia, które uda o si uzgodniç, oraz wszystko to, w czym nie zdo aliêcie si porozumieç. Nie zapomnijcie, e jeêli sporu nie uda si rozwiàzaç, obie strony poniosà pewne straty, bal zostanie odwo any. Omówcie przebieg negocjacji. Czy negocjatorom udawa o si przestrzegaç zasad? Czy sà zadowoleni z przebiegu i wyniku negocjacji? Czy majà poczucie, e pope nili jakieê b dy? Poznajcie etapy negocjacji. BAJKA Z MORA EM Opowiedz przedstawionà tu historyjk obrazkowà w formie krótkiej bajki z mora em, zach cajàcej do konstruktywnego rozwiàzywania konfliktów. Najzabawniejsze opowiastki wraz z obrazkami zamieêçcie w klasowej gazetce. åwiczenie w wersji online.

4 N e g o c j a c j e z a m i a s t k ł ó t n i 35 KONFLIKTY I MEDIACJE Konflikt to sytuacja, w której co najmniej dwie osoby albo grupy odkrywajà, e majà sprzeczne interesy, potrzeby, wartoêci czy cele. Najcz Êciej zale nie od sfery ycia, w jakiej si rozgrywajà wyró niamy konflikty polityczne, spo eczne, ekonomiczne, religijne. Mogà one mieç charakter grupowy czy lokalny, gdy dotyczà tylko niewielkiej spo ecznoêci, ale zdarza si, e zyskujà wymiar mi dzynarodowy czy nawet globalny. Skàd w aêciwie biorà si konflikty? Pierwszy powód jest oczywisty ludzie sà ró ni i kierujà si w yciu ró nymi wartoêciami. Dla jednych wa ne jest tylko własne dobro, dla innych praca na rzecz grupy. Jedni uwa ajà, e nale y znieêç kar Êmierci, inni e trzeba orzekaç jà w przypadku szczególnie brutalnych zbrodni. W sprawach publicznych rzadko panuje jednomyêlnoêç. Zresztà konflikty wartoêci ujawniajà si nie tylko w yciu zbiorowym, ale tak e osobistym: mamy z nimi do czynienia choçby w sytuacji, gdy trzeba dokonaç wyboru mi dzy meczem pi ki no nej w telewizji a przygotowaniem si do zbli ajàcej si klasówki. Ludzie majà prawo do swoich przekonaƒ i wyborów. Nie oznacza to jednak, e wszystko jest wzgl dne i e adne poglàdy nie sà ani lepsze, ani gorsze od innych. Przyw aszczanie cudzej w asnoêci, krzywdzenie innych takich czynów nie da si usprawiedliwiç, powo ujàc si na jakieê wartoêci... Konflikty sà nieod àcznà cz Êcià ludzkiego ycia nie chodzi wi c o to, by zupe nie je wyeliminowaç, ale eby nauczyç si je kontrolowaç i rozwiàzywaç. Gdy nie potrafimy poradziç sobie z konfliktem, zdarza si, e nast puje jego eskalacja. Niewinny spór sàsiadów przemienia si w gwa townà k ótni, skonfliktowana z dyrektorem za oga przedsi biorstwa og asza strajk, a poró nione paƒstwa od oskar eƒ przechodzà do dzia aƒ wojennych. Eskalacja konfliktu mo e prowadziç do trwa ej niech ci, nienawiêci czy nawet u ycia przemocy. Dlatego w aênie rodzàcych si konfliktów nie nale y bagatelizowaç. Negocjacje to taki sposób rozwiàzywania konfliktów, który opiera si na zasadzie uwzgl dniania interesów wszystkich stron. Znajduje zastosowanie nie tylko w rozmowach mi dzy partnerami handlowymi, ale tak e w konfliktach mi dzy grupami spo ecznymi (pracownicy i pracodawca) czy nawet dwojgiem ludzi (dyrektor i pracownik, rodzic i dziecko). Innà formà rozwiàzywania sporów jest mediacja. W tym przypadku w próbie porozumienia si stron poêredniczy mediator. Dzia alnoêç takiego neutralnego arbitra ma ogromne znaczenie szczególnie w przypadku bardzo zaognionych konfliktów mi dzynarodowych. Nawet jednak i w sprawach mniejszej wagi jego obecnoêç mo e byç pomocna. Lech Wa sa podpisuje s ynnym wielkim d ugopisem porozumienia gdaƒskie ( ) koƒczàce strajki na Wybrze u. Efektem zawartej umowy by o powstanie Niezale nego Samorzàdnego Zwiàzku Zawodowego SolidarnoÊç. Mediator pomaga uczestnikom mediacji w uêwiadomieniu sobie hierarchii swoich interesów, w okreêleniu granic kompromisu i we wskazaniu p aszczyzny porozumienia.

5 36 N e g o c j a c j e z a m i a s t k ł ó t n i RzeczywiÊcie dogadaliêmy si tak jak Polak z Polakiem. Bez u ycia siły. Lech Wał sa przed podpisaniem porozumieƒ gdaƒskich, 31 sierpnia 1980 r. SŁYNNE POLSKIE NEGOCJACJE 31 sierpnia 1980 r. w Gdaƒsku wicepremier Mieczysław Jagielski i stojàcy na czele Mi dzyzakładowego Komitetu Strajkowego Lech Wał sa podpisali porozumienie koƒczàce strajki na Wybrze u. Władze zgodziły si na realizacj przedstawionych przez robotników 21 postulatów, wêród nich na mo liwoêç tworzenia wolnych zwiàzków zawodowych 10 listopada 1980 r. Sàd Najwy szy zarejestrował NSZZ SolidarnoÊç. ywot porozumieƒ gdaƒskich nie był jednak długi. 13 grudnia 1981 r. generał Wojciech Jaruzelski ogłosił stan wojenny, SolidarnoÊç zdelegalizowano, a jej działaczy osadzono w obozach dla internowanych. Otwartej walce władzy z SolidarnoÊcià kres poło yło dopiero nowe porozumienie zawarte przy Okràgłym Stole w 1989 r. Porozumienie zawarte przez przedstawicieli władzy i opozycji politycznej, przewidywało legalizacj NSZZ SolidarnoÊç oraz przeprowadzenie cz Êciowo wolnych wyborów do Sejmu (obóz władzy miał zagwarantowane 65% poselskich mandatów) i demokratycznych wyborów do Senatu. W efekcie tych ustaleƒ władza miała wi c pozostaç w r kach partii komunistycznej (PZPR) i jej sojuszników, jednak opozycja zyskiwała prawo uczestnictwa w oficjalnym yciu politycznym. Kompromis zawarty przy Okràgłym Stole otworzył drog polskiej demokracji, choç szybko utracił aktualnoêç. Bezdyskusyjne zwyci stwo SolidarnoÊci w wyborach 4 czerwca 1989 r. stworzyło nowà sytuacj, w której powstał niekomunistyczny rzàd Tadeusza Mazowieckiego, a PZPR została zmuszona do oddania władzy. Kompromis zawarty przy Okràgłym Stole otworzył drog polskiej demokracji, choç wi kszoêç ustaleƒ wypracowanych w trakcie negocjacji szybko utraciła swà aktualnoêç. Tempo zmian w Polsce przerosło wszelkie oczekiwania. W najnowszej historii Polski istotnà rol odegrał kompromis zawarty podczas rozmów Okràgłego Stołu w 1989 r. W 20. rocznic tego historycznego porozumienia ruszyła ogólnopolska kampania społeczna Razem Zjednoczyła ona Polaków chcàcych wspólnie uczciç dwudziestolecie przemian roku Jednym z inicjatorów akcji jest Centrum Edukacji Obywatelskiej. Wi cej na temat negocjacji i sporów wokół Okràgłego Stołu.

6 N e g o c j a c j e z a m i a s t k ł ó t n i 37 DWA GŁOSY O OKRÑGŁYM STOLE Politycy i historycy spierajà si o ocen Okràgłego Stołu: przyspieszył czy opóênił zmiany? Stworzył system demokratyczny czy zakłócił budow polskiej demokracji? Doprowadził do pokojowej zmiany ustroju czy te umo liwił przedstawicielom PRL-owskiej władzy zachowanie przywilejów i powstrzymał rozliczenia z przeszłoêcià? Przeczytaj zamieszczone poni ej wypowiedzi uczestników Okràgłego Stołu. Przy Okràgłym Stole usiedli naprzeciw siebie ludzie, których dzieliło wszystko. Nie znali si, nie szanowali, nie ufali sobie. I do tego szczerze si nie znosili. A przecie dla jednych i drugich był to moment egzaminu nie bójmy si wielkich słów z patriotyzmu i odpowiedzialnoêci za Polsk. MyÊl, e wszyscy w tamtych dniach zdaliêmy ten egzamin. Adam Michnik Gazeta Wyborcza, 4 kwietnia 2006 r. Fundamentalnym problemem okazało si, e słusznie czy te nie, powołujàc si na ducha Okràgłego Stołu, zaniechano wielu powa nych spraw. Widaç to w słaboêci wielu instytucji demokratycznego paƒstwa, w tym szczególnie prokuratury, sàdów i słu b specjalnych ( ) Uczestniczyłem osobiêcie w tamtych obradach. Ponosz zatem za nie swojà czàstk odpowiedzialnoêci. Z dzisiejszej perspektywy wiem, e mo na było chcieç wi cej i bardziej zdecydowanie negocjowaç. Lech Kaczyƒski Rzeczpospolita, 5 lutego 2009 r. NEGOCJACJE WOKÓŁ NAS Przejrzyj gazety z ostatnich dni, obejrzyj wiadomoêci telewizyjne, posłuchaj radiowych, wejdê na strony serwisów internetowych i wynotuj wszystkie przykłady toczàcych si w Polsce i na Êwiecie negocjacji, zarówno politycznych, jak i gospodarczych. O wybranych negocjacjach przygotuj krótkà notatk. Przygotuj kart negocjacji według poni szego wzoru: 1. Jakie strony biorà udział w negocjacji? 2. Czego dotyczà negocjacje? 3. Jakie sà stanowiska i interesy stron? 4. Kto reprezentuje obie strony? 5. Jak długo toczà si negocjacje? 6. Czy były w nich momenty przełomowe? 7. Jaki b dzie twoim zdaniem ich ostateczny rezultat? JeÊli masz trudnoêci z odnalezieniem przykładów w gazetach, opisz negocjacje znane ci z historii. Negocjacje prowadzà nie tylko politycy. Istnieje specjalny zawód negocjatora, m.in. w policji. Dowiedzcie si, na czym on polega. negocjacje negocjator kompromis interesy warianty tura negocjacji mediacje mediator protokó rozbie noêci