Z PRZESZŁOŚCI W LEPSZĄ E-PRZYSZŁOŚĆ

Transkrypt

1 JOANNA PIŁAT PROGRAM NAUCZANIA HISTORII I SPOŁECZEŃSTWA Z PRZESZŁOŚCI W LEPSZĄ E-PRZYSZŁOŚĆ W ramach prjektu POKL Działanie Nwczesna edukacja przedmitów ścisłych i humanistycznych realizwaneg przez Zespół Gimnazjaln Szkln Przedszklny w Chcianwicach. II ETAP EDUKACYJNY SZKOŁA PODSTAWOWA 1

2 Spis treści 1. Załżenia gólne prgramu 3 2. Zgdnść prgramu z pdstawą prgramwą kształcenia gólneg Treści przedmitu HISTORIA zawarte w pdstawie prgramwej Zgdnść prgramu z pdstawą prgramwą Cele prgramu Cele kształcenia Cele wychwania i czekiwane siągnięcia uczniów Prcedury siągania szczegółwych celów edukacyjnych Osiąganie celów edukacyjnych z uwzględnieniem indywidualizacji pracy Opis wybranych metd i technik nauczania Metda prjektu edukacyjneg Spsby ceniania Prpzycje kryteriów ceny i metd sprawdzania siągnięć ucznia Ocenianie kształtujące 95 2

3 1. Załżenia gólne prgramu Prgram nauczania histrii w gimnazjum Z przeszłści w lepszą e-przyszłść pwstał w ramach prjektu POKL Działanie Nwczesna edukacja przedmitów ścisłych i humanistycznych realizwaneg przez Zespół Gimnazjaln Szkln Przedszklny w Chcianwicach. Celem prjektu jest pracwanie i zrealizwanie interdyscyplinarnych prgramów nauczania w parciu TIK raz stwrzenie platfrmy e-learningwej i jej interaktywnych zasbów edukacyjnych dla szkły pdstawwej i gimnazjum. Prgram jest więc jednym z elementów służących d realizacji prjektu, wchdzi w skład zestawu interdyscyplinarnych autrskich prgramów nauczania z większści przedmitów humanistycznych i ścisłych, które będą realizwane w Zesple Gimnazjaln Szkln Przedszklnym w Chcianwicach pcząwszy d rku szklneg 2013/2014. Szkła ta już dziś psiada bgate dświadczenia we wdrażaniu w systemie edukacji nwczesnych technlgii i narzędzi TIK, psiada też dpwiednią bazę d realizacji zaawanswanych technlgicznie prjektów: pracwnie kmputerwe, tablice multimedialne, prjektry, kmputery, laptpy dla uczniów raz filmy i prgramy edukacyjne d nauki przedmitów. Równie ważne jest przygtwanie szkły w pstaci zmtywwanych d pdjęcia nweg wyzwania nauczycieli i uczniów. T kapitał spłeczny niezbędny d siągnięcia planwaneg sukcesu. Drgą d nieg jest właśnie realizacja niniejszeg prgramu nauczania raz praca na platfrmie e- learningwej plegająca na wykrzystaniu interaktywnych zasbów edukacyjnych. Niniejszy prgram nauczania histrii jest więc jednym z trybików machiny, która ma prwadzić uczniów d lepszej e-przyszłści. W tym prgramie ta ścieżka prwadzi z przeszłści. Nie ma przecież przyszłści bez pznania i zrzumienia przeszłści! 3

4 2.1. Treści przedmitu HISTORIA I SPOŁECZEŃSTWO zawarte w pdstawie prgramwej kształcenia gólneg Prezentwany prgram nauczania jest zgdny z Rzprządzeniem Ministra Edukacji z 27 sierpnia 2012 rku w sprawie pdstawy prgramwej wychwania przedszklneg i kształcenia gólneg w pszczególnych typach szkół (Dz.U nr 165 pz. 977), Rzprządzeniem Ministra Edukacji Nardwej z 7 luteg 2012 rku w sprawie ramwych planów nauczania w szkłach publicznych (Dz.U nr 37 pz. 204) raz z Rzprządzeniem Ministra Edukacji Nardwej z 21 czerwca 2012 rku w sprawie dpuszczania d użytku szklneg prgramów wychwania przedszklneg i prgramów nauczania raz dpuszczania d użytku szklneg pdręczników (Dz.U nr 125 pz. 752). Pniżej przytczn fragment rzprządzenia (Dz.U nr 165 pz. 977) zawierająceg wymagania gólne (cele) i szczegółwe (treści kształcenia) dla przedmitu HISTORIA na III etapie edukacyjnym: CELE KSZTAŁCENIA - WYMAGANIA OGÓLNE Chrnlgia histryczna Uczeń psługuje się pdstawwymi kreśleniami czasu histryczneg: kres, p.n.e., n.e., tysiąclecie, wiek, rk; przyprządkwuje fakty histryczne datm; blicza upływ czasu między wydarzeniami histrycznymi i umieszcza je na linii chrnlgicznej; dstrzega związki teraźniejszści z przeszłścią. Analiza i interpretacja histryczna Uczeń dpwiada na prste pytania pstawine d tekstu źródłweg, planu, mapy, ilustracji; pzyskuje infrmacje z różnych źródeł raz selekcjnuje je i prządkuje; stawia pytania dtyczące przyczyn i skutków analizwanych wydarzeń histrycznych i współczesnych. Twrzenie narracji histrycznej 4

5 Uczeń twrzy krótką wypwiedź pstaci i wydarzeniu histrycznym, psługując się pznanymi pjęciami; przedstawia własne stanwisk i próbuje je uzasadnić. Współdziałanie w sprawach publicznych Uczeń współpracuje z innymi planuje, dzieli się zadaniami i wywiązuje się z nich. Zaintereswanie prblematyką spłeczną Uczeń ma nawyk dciekania w kntekście spłecznym zadaje pytania dlaczeg jest tak, jak jest? i czy mgłby być inaczej? raz próbuje dpwiedzieć na te pytania. TREŚCI NAUCZANIA WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE 1. Refleksja nad sbą i tczeniem spłecznym. 1) wyjaśnia, w czym wyraża się dmiennść i niepwtarzalnść każdeg człwieka; 2) pdaje przykłady różnrdnych ptrzeb człwieka raz spsby ich zaspkajania; 3) wyjaśnia znaczenie rdziny w życiu raz wskazuje przykłady praw i bwiązków przysługujących pszczególnym człnkm rdziny; 4) wyraża pinię na temat kultywwania tradycji i grmadzenia pamiątek rdzinnych; 5) charakteryzuje spłecznść szklną, z uwzględnieniem swich praw i bwiązków; 6) pdaje przykłady działań samrządu uczniwskieg w swjej szkle; 7) tłumaczy, dwłując się d przykładów, na czym plega pstępwanie sprawiedliwe; 8) wyjaśnia, w czym przejawia się uprzejmść i tlerancja; 9) pdaje przykłady knfliktów między ludźmi i prpnuje spsby ich rzwiązywania. 2. Mała Ojczyzna. 1) pisuje swją małą Ojczyznę, uwzględniając tradycję histryczn--kulturwą i prblemy spłeczn-gspdarcze; 5

6 2) zbiera infrmacje rzmaitych frmach upamiętniania pstaci i wydarzeń z przeszłści małej Ojczyzny ; 3) wskazuje na planie miejscwści, siedzibę władz lkalnych i na przykładach mawia zakres działań raz spsby pwływania władz. 3. Ojczyzna. 1) wymienia i tłumaczy znaczenie najważniejszych świąt nardwych, symbli państwwych i miejsc ważnych dla pamięci nardwej; 2) wskazuje na mapie i pisuje główne reginy Plski; 3) wymienia mniejszści nardwe i etniczne żyjące w Plsce i na wybranych przykładach pisuje ich kulturę i tradycje raz wymienia miejsca największych skupisk Plaków na świecie. 4. Państw. 1) wyjaśnia, w czym wyraża się demkratyczny charakter państwa plskieg, używając pjęć: wlne wybry, wlnść słwa, wlne media, knstytucja; 2) wymienia rgany władzy w Rzeczypsplitej Plskiej: parlament, prezydent, rząd, sądy i mawia najważniejszą funkcję każdeg z tych rganów w systemie plitycznym; 3) pdaje przykłady praw i bwiązków bywateli Rzeczypsplitej Plskiej; 4) mawia wybrane prawa dziecka i pdaje, gdzie mżna się zwrócić, gdy są ne łamane. 5. Spłeczeństw. 1) wyjaśnia znaczenie pracy w życiu człwieka i dstrzega jej spłeczny pdział; 2) pisuje różne grupy spłeczne, wskazując ich rle w spłeczeństwie; 3) pdaje przykłady ważnych prblemów współczesnej Plski, krzystając z różnych źródeł infrmacji (d sób drsłych, z prasy, radia, telewizji, Internetu). 6. Wspólnta eurpejska. 6

7 pwiada uczestnictwie Plski we wspólncie eurpejskiej, używając pjęć: Unia Eurpejska, eurpejska slidarnść, stsunki międzynardwe, raz rzpznaje symble unijne: flagę i hymn Unii Eurpejskiej (Oda d radści). 7. Prblemy ludzkści. 1) wyjaśnia, c znacza pwiedzenie: świat stał się mniejszy i wskazuje przy czyny teg zjawiska; 2) pisuje i cenia na przykładach wpływ techniki na śrdwisk naturalne i życie człwieka; 3) wymienia pżytki i niebezpieczeństwa krzystania z mediów elektrnicznych; 4) pwiada przejawach nędzy na świecie raz frmułuje własną pinię działaniach pmcwych pdejmwanych przez państwa lub rganizacje pzarządwe; 5) wyjaśnia na przykładach przyczyny i następstwa knfliktów zbrjnych na świecie. 8. Histria jak dzieje. 1) dróżnia histrię rzumianą jak dzieje, przeszłść d histrii rzumianej jak pis dziejów przeszłści; 2) wyjaśnia, na czym plega praca histryka; 3) pdaje przykłady różnych źródeł histrycznych i wyjaśnia, dlaczeg należy je chrnić. 9. Fundamenty Eurpy. 1) wyjaśnia znaczenie wynalazku pisma dla wspólnty ludzkiej; 2) pisuje życie w Atenach peryklejskich, używając pjęć: teatr, filzfia, bgwie limpijscy (Zeus, Atena, Apll), mity (Herakles, Odyseusz), limpiada; 3) charakteryzuje siągnięcia Rzymu, używając pjęć i terminów: praw rzymskie, drgi, wdciągi; 4) pisuje nardziny chrześcijaństwa i jeg rzpwszechnianie w czasach starżytnych. 10. Państw plskie za Piastów. 7

8 1) pwiada legendy Piaście i Ppielu raz Lechu, Czechu i Rusie, a także rzpznaje cechy charakterystyczne legendy; 2) wskazuje na mapie Gniezn i państw Mieszka I; 3) pisuje panwanie Mieszka I, umiejscawiając je w czasie i używając pjęć: plemię, gród, drużyna, książę; 4) pwiada histrię zjazdu gnieźnieńskieg, uwzględniając pstacie: św. Wjciecha, Blesława Chrbreg i Ottna III; 5) wskazuje na mapie Kraków i państw Kazimierza Wielkieg, umiejscawiając je w czasie; 6) pwiada panwaniu Kazimierza Wielkieg, z uwzględnieniem pwstania Akademii Krakwskiej i uczty u Wierzynka. 11. Mnisi. 1) pisuje klasztr średniwieczny i tryb życia mnichów, używając pjęć: zakn, reguła, ubóstw; 2) charakteryzuje pstać św. Franciszka z Asyżu. 12. Rycerze. 1) charakteryzuje zamek średniwieczny i jeg mieszkańców; 2) pisuje charakterystyczne cechy wzru sbweg średniwieczneg rycerza. 13. Mieszczanie. 1) pisuje miast średniwieczne, używając pjęć: kupiec, rzemieślnik, cech, bur mistrz, samrząd miejski, rynek, mury miejskie; 2) prównuje warunki życia w mieście średniwiecznym i współczesnym. 14. Chłpi. 8

9 1) pisuje warunki życia na wsi średniwiecznej; 2) prównuje życie chłpa z życiem rycerza i mieszczanina. 15. Odkrycie Nweg Świata. 1) umieszcza Krzysztfa Klumba i jeg pierwszą dkrywczą wyprawę w czasie i w przestrzeni; 2) pisuje dkrycie Krzysztfa Klumba, używając pjęć: karawela, Nwy Świat, Indianie, brń palna; 3) wymienia następstwa wypraw dkrywczych dla Eurpy i dla Ameryki. 16. Mikłaj Kpernik i jeg dkrycie. 1) pwiada życiu Mikłaja Kpernika, używając pjęć: uczny, astrnm, dkrycie naukwe; 2) pisuje i umieszcza w czasie dkrycie Mikłaja Kpernika, wyjaśniając, c znaczy pwiedzenie: Wstrzymał Słńce, ruszył Ziemię. 17. Jadwiga i Jagiełł. 1) wskazuje na mapie Wielkie Księstw Litewskie; 2) wyjaśnia przyczyny unii plsk-litewskiej; 3) charakteryzuje sbę Jadwigi i wymienia jej zasługi dla kultury plskiej; 4) pwiada przyczynach i skutkach bitwy pd Grunwaldem. 18. Dwór Jagiellnów. pisuje życie dwrskie na Wawelu w kresie panwania Zygmuntów, używając pjęć: dwór, paziwie, kmnata, arras. 19. Plski szlachcic. 9

10 1) charakteryzuje bwiązki szlachcica wbec państwa, używając pjęć: sejm, sejmik, psplite ruszenie; 2) pisuje działalnść gspdarczą plskiej szlachty, używając pjęć: flwark, pańszczyzna, kmiecie, spichlerz, spław rzeczny Wisłą d Gdańska. 20. Rzeczpsplita Objga Nardów. 1) wyjaśnia, na czym plegała unia lubelska i wskazuje na mapie Rzeczypsplitą Objga Nardów; 2) pisuje, w jaki spsób dknywan wybru króla, używając pjęć: elekcja, ple elekcyjne, krnacja. 21. Rzeczpsplita w XVII w. 1) sytuuje w czasie i mawia wydarzenia ptpu szwedzkieg, z uwzględnieniem brny Częstchwy i pstaci Stefana Czarnieckieg; 2) sytuuje w czasie i pisuje wyprawę wiedeńską Jana III Sbieskieg, używając pjęć: blężenie, dsiecz, sułtan, husaria. 22. Upadek I Rzeczypsplitej. 1) pdaje przykłady naprawy państwa plskieg za panwania Stanisława Augusta Pniatwskieg, z uwzględnieniem Knstytucji 3 maja; 2) mawia i sytuuje w czasie wydarzenia pwstania kściuszkwskieg, używając pjęć: naczelnik pwstania, przysięga Kściuszki, ksynierzy; 3) wyjaśnia, w jakich klicznściach dszł d upadku państwa plskieg, pdaje datę III rzbiru. 23. Frmy walki niepdległść. 1) umiejscawia w czasie pwstanie listpadwe i pwstanie styczniwe; 2) wymienia cele walki pwstańców raz przykłady represji zastswanych wbec spłeczeństwa p przegranych pwstaniach; 10

11 3) mawia, na wybranym przykładzie, walkę język plski w nauczaniu; 4) zbiera z różnych źródeł infrmacje zasługach dla rzwju kultury plskiej: Jana Matejki, Stanisława Mniuszki, Henryka Sienkiewicza i Stanisława Wyspiańskieg. 24. Życie na emigracji. 1) wskazuje na mapie państwa, które przyjęły najwięcej emigrantów z ziem plskich; 2) rzróżnia emigrację plityczną i zarbkwą; 3) zbiera z różnych źródeł infrmacje zasługach dla kultury plskiej: Fryderyka Chpina, Adama Mickiewicza, Marii Skłdwskiej-Curie, Heleny Mdrzejewskiej. 25. Miast przemysłwe. 1) pwiada rzwju uprzemysłwienia w XIX w., używając pjęć: maszyna parwa, klej żelazna, statek parwy, silnik elektryczny, telegraf, fabryka; 2) wskazuje na mapie najbardziej uprzemysłwine miasta na ziemiach plskich; 3) rzróżnia rzemieślnicze i fabryczne (maszynwe) frmy prdukcji; 4) pisuje warunki pracy w XIX-wiecznej fabryce. 26. Odrdzenie państwa plskieg. 1) wskazuje na mapie granice II Rzeczypsplitej raz wymienia jej sąsiadów; 2) wymienia czynniki decydujące dzyskaniu niepdległści przez Plskę; 3) zbiera infrmacje zasługach dla państwa plskieg Józefa Piłsudskieg i Rmana Dmwskieg. 27. Plska w kresie II wjnie światwej. 1) wskazuje na mapie państwa, które dknały agresji na Plskę; 11

12 2) pdaje charakterystyczne cechy plityki Stalina i Hitlera wbec własnych spłeczeństw i państw pdbitych; 3) charakteryzuje życie ludnści na kupwanych terytriach Plski, z uwzględnieniem lsów ludnści żydwskiej; 4) mawia frmy pru spłeczeństwa wbec kupantów; 5) pisuje pstawę ludnści cywilnej i żłnierzy pwstańczej Warszawy 28. Plska Rzeczpsplita Ludwa. 1) wskazuje na mapie granice Plskiej Rzeczypsplitej Ludwej i wymienia jej sąsiadów; 2) pwiada Plskiej Rzeczypsplitej Ludwej, używając pjęć: dbudwa zniszczeń wjennych, awans spłeczny i likwidacja analfabetyzmu, planwanie centralne, zależnść d ZSRR, dyktatura partii kmunistycznej, cenzura, pzycja demkratyczna. 29. Slidarnść i pwstanie III Rzeczypsplitej. 1) wskazuje na mapie III Rzeczpsplitą i jej sąsiadów; 2) pisuje pwstanie i działania Slidarnści, używając kreśleń: strajk, walka bez przemcy, stan wjenny, Okrągły Stół ; 3) wyjaśnia, jakie najważniejsze zmiany zaszły w Plsce w 1989 r Zgdnść prgramu z pdstawą prgramwą kształcenia gólneg Niniejszy prgram mający dprwadzić d spełnienia przez ucznia wymagań z pdstawy prgramwej zawiera rzkład treści nauczania (pdział na cezury czaswe i treści tematyczne) zaprpnwany w prgramie nauczania Wczraj i dziś wydanym przez Wydawnictw Nwa Era 1. Wynika t z faktu wybru pdręcznika wydawnictwa Nwa Era, który będzie twarzyszył uczniwi w trakcie realizacji autrskieg prgramu nauczania. Zaprpnwany więc pdział 1 Tmasz Maćkwski, Wczraj i dziś prgram nauczania gólneg histrii i spłeczeństwa w klasach IV VI szkły pdstawwej, Nwa Era,

13 treści nauczania na pszczególne klasy i liczba jednstek tematycznych zstały w niniejszym prgramie dstswane d układu treści w pdręczniku, aby zapewnić nauczycielwi i ucznim kmfrtwe krzystanie z teg narzędzia. Mdyfikacje w rzkładzie treści względem prgramu Wczraj i dziś wprwadzne w tym prgramie wynikają z ich dstswania d realizacji pdstawy prgramwej bez pszerzania ich treści pza tę pdstawę wykraczające. Wydaje się bwiem, że wart w pracy z niniejszym prgramem większy akcent płżyć na kształcenie wiedzy i umiejętnści pisanych w pdstawie prgramwej jak knieczne niż na pszerzanie treści te wykraczające pza pdstawę prgramwą histrii w szkle pdstawwej, a zaplanwane dpier na nauczanie histrii i wiedzy spłeczeństwie w szkle gimnazjalnej. Dzięki temu rzkład treści nauczania lepiej będzie sprzyjał indywidualizacji nauczania i dstswaniu technik i metd nauczania d mżliwści uczniów, dla których prgram jest przeznaczny. Prgram nauczania histrii i spłeczeństwa w szkle pdstawwej realizwany będzie zgdnie z ramwym planem nauczania na tym szczeblu edukacyjnym w ciągu 4 gdzin dydaktycznych w kresie trzech lat. Ze względu na przyjęty w Zesple Gimnazjaln Szkln Przedszklnym w Chcianwicach rzkład gdzin histrii i spłeczeństwa prgram Z przeszłści w lepszą e- przyszłść przewiduje następujący pdział treści nauczania w klasach IV - VI: Klasa klasa IV klasa V klasa VI Ja i mje tczenie, Z histrią na ty, Czas i mapa w histrii, Z najdawniejszych dziejów, W starżytnej Grecji i Rzymie Plska pierwszych Piastów, Spłeczeństw Średniwiecza, Plska i Krzyżacy, Eurpejczycy dkrywają świat, W Rzeczypsplitej szlacheckiej, Upadek Rzeczypsplitej Walka dzyskanie niepdległści, Pd zabrami, Odrdzenie państwa plskieg, Między wjnami, II wjna światwa, Plska Rzeczpsplita Ludwa, Plska współczesna, Prblemy ludzkści Liczba gdzin w tygdniu Liczba jednstek tematycznych

14 14

15 3. Cele prgramu Prgram Z przeszłści w lepszą e-przyszłść realizuje następujące wymagania gólne związane z przedmitem histria i spłeczeństw na II etapie edukacyjnym i zapisane w pdstawie prgramwej kształcenia gólneg: Chrnlgia histryczna Uczeń psługuje się pdstawwymi kreśleniami czasu histryczneg: kres, p.n.e., n.e., tysiąclecie, wiek, rk; przyprządkwuje fakty histryczne datm; blicza upływ czasu między wydarzeniami histrycznymi i umieszcza je na linii chrnlgicznej; dstrzega związki teraźniejszści z przeszłścią. Analiza i interpretacja histryczna Uczeń dpwiada na prste pytania pstawine d tekstu źródłweg, planu, mapy, ilustracji; pzyskuje infrmacje z różnych źródeł raz selekcjnuje je i prządkuje; stawia pytania dtyczące przyczyn i skutków analizwanych wydarzeń histrycznych i współczesnych. Twrzenie narracji histrycznej Uczeń twrzy krótką wypwiedź pstaci i wydarzeniu histrycznym, psługując się pznanymi pjęciami; przedstawia własne stanwisk i próbuje je uzasadnić. Współdziałanie w sprawach publicznych Uczeń współpracuje z innymi planuje, dzieli się zadaniami i wywiązuje się z nich. Zaintereswanie prblematyką spłeczną Uczeń ma nawyk dciekania w kntekście spłecznym zadaje pytania dlaczeg jest tak, jak jest? i czy mgłby być inaczej? raz próbuje dpwiedzieć na te pytania Cele kształcenia 15

16 Celem kształcenia gólneg na II etapie edukacyjnym jest: 1) przyswjenie przez uczniów kreślneg zasbu wiadmści na temat faktów, zasad, terii i praktyki, dtyczących przede wszystkim tematów i zjawisk bliskich dświadczenim uczniów; 2) zdbycie przez uczniów umiejętnści wykrzystania psiadanych wiadmści pdczas wyknywania zadań i rzwiązywania prblemów; 3) kształtwanie u uczniów pstaw warunkujących sprawne i dpwiedzialne funkcjnwanie we współczesnym świecie; 2 Niniejszy prgram dnsi się d wszystkich trzech bszarów: wiedzy, umiejętnści i pstaw uczniów raz umżliwia realizację wymagań szczegółwych kreślnych w pdstawie prgramwej dla przedmitu histria i spłeczeństw na II etapie edukacyjnym. W trakcie realizacji prgramu uczniwie zdbywają wiedzę wybranych wydarzeniach i faktach histrycznych d dziejów najdawniejszych d czasów współczesnych raz pdstawwą wiedzę prcesach spłeczn plitycznych spłecznści lkalnej, państwwej i międzynardwej kreślną w celach szczegółwych pdstawy prgramwej. Prgram pzwala również na kształcenie i dsknalenie następujących umiejętnści: czytania ze zrzumieniem różneg rdzaju tekstów źródłwych i tekstów kultury raz ich przetwarzania w celu zdbywania wiedzy i uczestnictwa w życiu spłeczeństwa wyszukiwania, prządkwania i wykrzystywania infrmacji pchdzących z różnych źródeł dbiru i wykrzystywania śrdków masweg przekazu wykrzystania pdstawwych narzędzi matematyki w życiu cdziennym raz frmułwania wnisków partych na rzumwaniu matematycznym, np. analiza danych statystycznych, psługiwanie się sią czasu frmułwania wnisków partych na bserwacjach spłeczeństwa psługiwania się językiem plskim i sprawneg kmunikwania się w mwie i w piśmie, np. dbałść bgactw językwe i pprawnść wypwiedzi ustnych i pisemnych 2 Rzprządzanie Ministra Edukacji z 27 sierpnia 2012 rku w sprawie pdstawy prgramwej wychwania przedszklneg i kształcenia gólneg w pszczególnych typach szkół (Dz.U nr 165 pz. 977), s. 9 16

17 sprawneg psługiwania się technlgiami infrmacyjn kmunikacyjnymi, np. wyszukiwania i krzystania z infrmacji z różnych źródeł czy przygtwania prezentacji multimedialnych umiejętnść uczenia się jak spsbu zaspakajania naturalnej ciekawści świata, dkrywania swich zaintereswań i przygtwania d dalszej edukacji efektywneg współdziałania w zesple, zwłaszcza pprzez realizację prjektów zespłwych angażwania się w działania spłeczne dstrzegania przejawów niesprawiedliwści i reagwania na nie 3.2. Cele wychwania Prgram Wspólnie w lepszą e-przyszłść umżliwia ucznim rzwijanie pstaw wymieninych w pdstawie prgramwej, a w szczególnści: rzbudzania zaintereswania histrią ciekawści pznawczej pszanwania tradycji i kultury własneg nardu, a także pszanwania dla innych kultur i tradycji kształtwania pstawy patritycznej i bywatelskiej pczucia więzi ze wspólntą lkalną, nardwą, eurpejską i glbalną tlerancji wbec dmiennych pglądów i pstaw raz braku akceptacji dla rasizmu i innych frm dyskryminacji szacunku dla innych ludzi i ich praw kreatywnści w rzwiązywaniu prblemów uczciwści w życiu sbistym i spłecznym wytrwałści w pszukiwaniu i realizwaniu celów życiwych 17

18 pczucia własnej wartści dpwiedzialnści za siebie i innych knstruktywneg zachwania w sytuacjach knfliktwych gtwści d uczestnictwa w kulturze twartści i dialgu w kntaktach z innymi kultury sbistej pszanwania nrm życia spłeczneg 18

19 4. i czekiwane siągnięcia uczniów Zamieszczne pniżej treści nauczania zstały pdzielne na działy zgdnie z pdziałem treści w pdręczniku Wczraj i dziś wydawnictwa Nwa Era, który będzie wykrzystywany na lekcjach histrii jak pdręcznik twarzyszący prgramwi. Odpwiadają ne klejnym wymaganim szczegółwym zawartym w pdstawie prgramwej z histrii i spłeczeństwa dla II etapu edukacyjneg. Dział prgramu Liczba jednstek tematycznych I. Ja i mje tczenie 4 II. Z histrią na ty 3 Klasa IV III. Czas i mapa w histrii 3 IV. Z najdawniejszych dziejów 3 V. W starżytnej Grecji 4 VI. W starżytnym Rzymie 3 Razem: 20 I. Plska pierwszych Piastów 3 II. Spłeczeństw Średniwiecza 4 Klasa V III. Plska i Krzyżacy 3 IV. Eurpejczycy dkrywają świat 3 V. W Rzeczypsplitej szlacheckiej 6 VI. XVII wiek stulecie wjen 4 Razem: 23 I. Walka dzyskanie niepdległści 4 II. Pd zabrami 3 Klasa VI III. Odrdzenie państwa plskieg 4 IV. Między wjnami 4 V. II wjna światwa 5 19

20 VI. Plska Rzeczpsplita Ludwa 5 VII. Plska współczesna 6 VIII. Prblemy ludzkści 4 Razem: 35 Każdy prpnwany zakres tematyczny zawiera: lekcji Odwłanie d wymagań szczegółwych z pdstawy prgramwej realizwanych na lekcji na pzimie pdstawwym (na cenę dstateczną) i pnadpdstawwym (na cenę bardz dbrą) Prpzycje metd/technik nauczania mające ułatwić ucznim zdbycie przewidzianej wiedzy i panwanie kluczwych umiejętnści na lekcji Ze względu na specyfikę wdrażania prjektu, prgram ten zawiera prpzycje metd i technik kształcenia, które mgą być dwlnie mdyfikwane przez nauczyciela i uzupełniane ddatkwe materiały TIK zamieszczane na platfrmie edukacyjnej. Prgram nie prpnuje takich materiałów, gdyż zstaną ne przygtwane przez nauczyciela w trakcie realizacji prgramu. Metdy prpnwane przez autra prgramu są więc prpzycjami przygtwanymi na tradycyjne lekcje histrii i wiedzy spłeczeństwie (chć z wykrzystaniem zasbów Internetu). Wzbgacenie ich materiały i narzędzia TIK urzmaici paletę metd i technik raz pzwli ucznim na skuteczne uczenie się histrii i spłeczeństwa w nwczesny spsób i przygtuje ich d uczenia się i wykrzystywania wiedzy histrycznej i bywatelskiej w e przyszłści. 20

21 y zawierające w całści treści nauczania wykraczające pza pdstawę prgramwą zstały wyróżnine zacieniwaniem. Nauczyciel mże je zrealizwać, ile pzwlą na t warunki czaswe realizacji prgramu i mżliwści pznawcze uczniów. KLASA IV ROZDZIAŁ I: JA I MOJE OTOCZENIE Pdstawa prgramwa histrii z Ja i mja rdzina niepwtarzalnść i wyjątkwść każdeg człwieka, ptrzeby ludzkie: naturalne, bezpieczeństwa, przynależnści, uznania i szacunku, samrealizacji, spłecznść jak śrdwisk funkcjnwania człwieka, rdzina jak pierwsza spłecznść w życiu człwieka, rla rdziny w życiu człwieka, rdzina dawniej i dziś 1. Refleksja nad sbą i tczeniem spłecznym. 1) wyjaśnia, w czym wyraża się dmiennść i niepwtarzalnść każdeg człwieka; 2) pdaje przykłady różnrdnych ptrzeb człwieka raz spsby ich zaspkajania; 3) wyjaśnia znaczenie rdziny w życiu raz wskazuje przykłady praw i bwiązków przysługujących pszczególnym człnkm rdziny; metda/technika Wymienia cechy, którymi ludzie różnią się d siebie Pdaje przykłady zaspakajanie ptrzeb przez człwieka (na swim Wskazuje cechy, którymi dróżnia się d innych (np. klegów) przykładzie) Wyjaśnia, dlaczeg realizacja Wskazuje ptrzeby człwieka ptrzeb jest ważna Wymienia człnków swjej rdziny raz rle jakie pełnią w rdzinie Wskazuje ptrzeby, które zaspakaja rdzina Wskazuje różnice między rdziną Wymienia prawa i bwiązki człnków rdziny dawniejszą i współczesną Pierwsza lekcja histrii i spłeczeństwa ma kluczwe znaczenie dla dalszej nauki ucznia. Pwinna na zaspkić jeg ciekawść związaną z tym, czeg uczeń 21

22 pracy na lekcji będzie się uczył (szczególnie ważne jest t dla uczniów klasy IV, który rzpczynają nwy etap w swjej edukacji) na nwym przedmicie. Pierwsza lekcja pwinna też zachęcić ucznia d przychdzenia na lekcje następne, wzbudzić energię d przyszłej aktywnści, zaintereswać przedmitem, pkazać uczniwi, że będzie uczył się czegś ważneg, ptrzebneg ale i ciekaweg zarazem. Pierwszy temat w tym prgramie idealnie się d teg nadaje. Wart najpierw pkazać uczniwi, czeg będzie się uczył na histrii i spłeczeństwie, a dpier ptem (np. na drugiej lekcji rganizacyjnej) pdawać zasady rganizacji i pracy na lekcji, wymagania i zasady ceniania. Faza I: Mżna zacząć d gry integracyjnej, w której uczniwie pznaliby się z nauczycielem (b sami już d trzech lat się znają), a jedncześnie dstrzegli, że są d siebie pdbni i jedncześnie bardz się d siebie różnią. Uczniwie mgą pwiadać w rundzie bez przymusu sbie (np. dkańczać zdania: Jestem, Nie lubię, gdy, Uwielbiam, itp. Uczniwie mgą też pwiadać swich przygdach z klas I III (np. wycieczce), tym c się wydarzył, kt, jak się zachwał, itp. Im bardziej naturalnie uczniwie dstrzegą pdbieństwa i różnice miedzy sbą, tym bardziej autentyczne będzie wprwadzenie d prblematyki przedmitu. Bardz ważne są tu też pzytywne emcje, a te wywłują wspmnienia, przyjaźń, przeknanie, że inni nas słuchają, że jesteśmy częścią grupy. Dbrze by był, aby ta pierwsza lekcja dbyła się pza ławkami szklnymi, aby uczeń pczuł się dbrze i bezpiecznie w grupie (także z nwym nauczycielem) i miał dwagę mówić. Faza II: Wyjaśnienie w rzmwie nauczającej czym uczniwie będą się uczyć na histrii i spłeczeństwie. Mżna d tej fazy wykrzystać infgrafikę ze s. 4 5, a uczniwie mgą znaleźć więcej różnic miedzy tym, jak był dawniej i tym jak jest dziś. Na kniec uczniwie pwinni dpwiedzieć na pytanie: P c uczyć się histrii i spłeczeństwa? Uwaga: wydaje się, że wart pświęcić niec więcej czasu na pierwsze lekcje histrii i spłeczeństwa, aby uczniwie mgli na nich się uaktywnić, pdzielić własnym dświadczeniem spłecznym, pczuć, że są gspdarzami lekcji. Gdy histria i spłeczeństw będzie im się kjarzyć z wkuciem na pamięć definicji i dat, szybk stracą zaintereswanie przedmitem. Gdy będą siedzieć w ławce i słuchać nauczyciela lub czytać pdręcznik, znudzą się bardz szybk i nie będą dczuwać przyjemnści z lekcji. Pdstawa prgramwa z Mja szkła szkła jak spłecznść, uprawnienia władz szklnych, statut szkły, prawa i bwiązki ucznia, spsób działania rady samrządu uczniwskieg, spsby zapbiegania knfliktm, szkła dawniej i dziś 1. Refleksja nad sbą i tczeniem spłecznym. 22

23 histrii 5) charakteryzuje spłecznść szklną, z uwzględnieniem swich praw i bwiązków; 6) pdaje przykłady działań samrządu uczniwskieg w swjej szkle; 7) tłumaczy, dwłując się d przykładów, na czym plega pstępwanie sprawiedliwe; 8) wyjaśnia, w czym przejawia się uprzejmść i tlerancja; 9) pdaje przykłady knfliktów między ludźmi i prpnuje spsby ich rzwiązywania. Wskazuje rgany władz szkły i pisuje ich zadania Wie, czym jest statut szkły Pdaje przykłady działań samrządu uczniwskieg w szkle Wymienia prawa i bwiązki ucznia Pdaje przykłady knfliktów w szkle i pza nią Wskazuje cechy i pstawy człwieka, które sprzyjają rzwiązywaniu knfliktów Wyjaśnia, c znacza pjęcie: spłecznść szklna Odnajduje na strnie szkły jej statut Wyjaśnia znaczenie samrządu uczniwskieg w szkle Ocenia znaczenie praw i bwiązków ucznia w szkle Pdaje spsby rzwiązywania knfliktów miedzy ludźmi metda/technika pracy na lekcji Drama: uczniwie pdzieleni zstają na 4 grupy: dyrekcja, rada pedaggiczna, rada szkły, rada samrządu uczniwskieg. Każda z grup przygtwuje infrmacje swim działaniu, prawach i bwiązkach w szkle. P kilku minutach, grupy prezentują się przed pzstałymi uczniami (nazwa, skład, zadania i uprawnienia w szkle, bwiązki). Praca z pdręcznikiem zad. s. 15 (prawa i bwiązki ucznia). Rzmwa nauczająca lub dgrywanie scenek przygtwanych przez nauczyciela (lub analiza ilustracji z pdręcznika, s. 16) knflikty i ich rzwiązywanie. Ojczyzna duża i mała kreślenie jczyzny jak duchweg i materialneg drbku mininych pkleń, małe jczyzny i ich tradycje patrityzm jak przywiązanie d jczyzny, definicja 23

24 Pdstawa prgramwa histrii z patrityzmu lkalneg, herby jak symble pszczególnych miast i reginów 2. Mała Ojczyzna. 1) pisuje swją małą Ojczyznę, uwzględniając tradycję histryczn--kulturwą i prblemy spłeczn-gspdarcze; 2) zbiera infrmacje rzmaitych frmach upamiętniania pstaci i wydarzeń z przeszłści małej Ojczyzny ; 3) wskazuje na planie miejscwści, siedzibę władz lkalnych i na przykładach mawia zakres działań raz spsby pwływania władz. metda/technika pracy na lekcji Wskazuje swją małą i dużą jczyzną Wyjaśnia różnicę między małą i dużą jczyzną Pdaje przykłady zwyczajów i tradycji swjej małej jczyzny Wskazuje przykłady tradycji i zwyczajów różnych reginów Plski Wskazuje czym mże przejawiać się patrityzm lkalny Wyjaśnia różnicę miedzy patrityzmem i patrityzmem Wymienia mżliwe źródła wiedzy lkalnym swjej małej jczyźnie Zdbywa i grmadzi infrmacje Wskazuje na mapie swją swjej malej jczyźnie miejscwść raz kreśla jej płżenie Wskazuje siedzibę władz lkalnych raz pdaje nazwisk własneg słtysa i jeg zadania Praca z mapą, rzmwa nauczająca, praca z infgrafiką (s. 20) przygtwanie d wyknania zadania dmweg (wspólne ułżenie pytań d rzmwy). Zadanie dmwe (indywidualizacja nauczania i ceniania): przeprwadź rzmwę z jednym z mieszkańców Twjej miejscwści na temat histrii i tradycji waszej małej jczyzny. Napisz ntatkę z tej rzmwy d zeszytu i przygtuj się d pwiedzenia najciekawszych, Twim zdaniem, infrmacji, które zdbyłeś/łaś w trakcie tej rzmwy. W pwiadaniu pwiedź innymi z kim rzmawiałeś/łaś i czeg ciekaweg dwiedziałeś/łaś się Twjej miejscwści. Opcja ddatkwa: wycieczka d karczmy reginalnej w Chcianwicach glądanie ekspnatów. Prezentacja pwiadań uczniwskich mże dbyć się w karczmie. Mieszkamy w Plsce pchdzenie słwa Plska, naród jak spłecznść ludzi psługujących się tym 24

25 Pdstawa prgramwa histrii z samym językiem i związanych wspólną przeszłścią, plskie symble nardwe i ich pchdzenie, krainy histryczn-gegraficzne Plski, mniejszści nardwe i etniczne na terenie współczesnej Plski, Plnia na świecie 3. Ojczyzna. 1) wymienia i tłumaczy znaczenie najważniejszych świąt nardwych, symbli państwwych i miejsc ważnych dla pamięci nardwej; 2) wskazuje na mapie i pisuje główne reginy Plski; 3) wymienia mniejszści nardwe i etniczne żyjące w Plsce i na wybranych przykładach pisuje ich kulturę i tradycje raz wymienia miejsca największych skupisk Plaków na świecie. metda/technika pracy na lekcji Wskazuje Plskę na mapie Eurpy raz pdaje pełną nazwę państwa Wskazuje przykłady dzieł sztuki i architektury, które należą d plskieg dziedzictwa nardweg Wymienia plskie symble nardwe raz plskie święta państwwe Recytuje słwa pierwszej zwrtki i refrenu hymnu plskieg Wymienia przykłady mniejszści nardwych i etnicznych zamieszkujących w Plsce Wymienia pdstawwe prawa mniejszści nardwych w Plsce Wskazuje na mapie i wymienia największe skupiska Plnii w świecie Wskazuje elementy składające się na pczucie przynależnści d nardu Wyjaśnia klicznści pwstania hymnu plskieg Wskazuje na mapie reginy Plski raz krótk je charakteryzuje Wyjaśnia kt należy d grup kreślanych jak mniejszści nardwe i etniczne w Plsce Opisuje kulturę i tradycję wybranych mniejszści nardwych i etnicznych w Plsce Wyjaśnia, w jaki spsób Plnia utrzymuje kntakt z jczyzną Faza I: Praca z mapą, ilustracjami z pdręcznika (s. 22), tekstem źródłwym (s. 23), infgrafiką (s. 24) Ddatkwa pcja I: praca z materiałem filmwym fragmenty infrmacji bchdach świąt państwwych w Plsce (np. fragmenty wiadmści telewizyjnych) Ddatkwa pcja II: praca z prezentacją uczniwską (lub nauczycielską) przykłady dziedzictwa nardweg np. w frmie quizu (Zgadnij, c przedstawia 25

26 braz). Faza II: Mniejszści nardwe i Plnia na świecie praca z mapą, pdręcznikiem (s. 26), rzmwa nauczająca. Opcja ddatkwa: sptkanie z przedstawicielem mniejszści niemieckiej w Chcianwicach dtyczące histrii mniejszści nardwej w tej miejscwści i praw mniejszści. ROZDZIAŁ II: Z HISTORIĄ NA TY Pdstawa prgramwa z histrii Histria nasza przeszłść histria jak nauka przeszłści, histria a baśnie i legendy, związki przyczynw-skutkwe wydarzeń histrycznych (przyczyna dlaczeg?, przebieg w jaki spsób?, skutek z jakim skutkiem?), efekty pracy histryków 8. Histria jak dzieje. 1) dróżnia histrię rzumianą jak dzieje, przeszłść d histrii rzumianej jak pis dziejów przeszłści; 2) wyjaśnia, na czym plega praca histryka; metda/technika pracy na lekcji Wyjaśnia, czym zajmuje się histria Wyjaśnia różnicę między pstaciami i wydarzeniami Pdaje przykłady pstaci baśniwych, legendarnych i histrycznych legendarnymi i histrycznymi Wskazuje na przykładach przyczyny i skutki wydarzeń Wyjaśnia, na czym plega praca histryka histrycznych Ocenia znaczenie pracy histryka Wymienia przykłady książek, filmów i gier histrycznych Burza mózgów: z czym kjarzy Ci się pjęcie histria? Praca z pdręcznikiem: infgrafika (s. 32, 33 i 34) rzmwa nauczająca: pdawanie przykładów uzupełniających tekst pdręcznika. 26

27 Pdstawa prgramwa z histrii Źródła histryczne źródła histryczne ich pdział i przykłady, archelgia jak ważna nauka pmcnicza histrii, źródła histryczne i ich przechwywanie w muzeach, skansenach i archiwach, chrna zabytków, metdy badania wiarygdnści źródeł histrycznych 8. Histria jak dzieje. 2) wyjaśnia, na czym plega praca histryka; 3) pdaje przykłady różnych źródeł histrycznych i wyjaśnia, dlaczeg należy je chrnić. Źródła histryczne metda/technika pracy na lekcji Wyjaśnia czym są źródła histryczne i pdaje ich przykłady Wyjaśnia, czym zajmuje się archelgia Opisuje, w jaki spsób histryk bada źródł histryczne Wskazuje miejsca, w których mżna znaleźć źródła histryczne Wymienia zasady zachwania w muzeum Wskazuje rdzaje źródeł histrycznych i ich przykłady Ocenia znaczenie pracy archelgów Ocenia znaczenie badania źródła histryczneg przez histryka Wyjaśnia czym są muzea, skanseny i archiwa Rzmwa nauczająca, praca z pdręcznikiem (infgrafika, s. 39, ilustracje s. 41, infgrafika s ). Opcja II: lekcja w Muzeum im. Jana Dzierżna w Kluczbrku Praca z filmem: analiza fragmentu filmu pracy archelgów. Opcja II: sptkanie z archelgiem lub wizyta na stanwisku archelgicznym w Byczynie (lub prezentacja nauczyciela pświęcna pracy archelgów w Byczynie). Pamiątki i tradycje rdzinne 27

28 Pdstawa prgramwa z histrii znaczenie pamiątek rdzinnych, pjęcie rdu, tradycje rdzinne jak czynnik łączący człnków rdziny, spsby pdtrzymywania tradycji, genealgia jak nauka badająca histrię rdziny, drzew genealgiczne spsób przedstawienia histrii rdziny 1. Refleksja nad sbą i tczeniem spłecznym. 4) wyraża pinię na temat kultywwania tradycji i grmadzenia pamiątek rdzinnych; metda/technika pracy na lekcji Wskazuje przykłady pamiątek i tradycji rdzinnych Twrzy drzew genealgiczne swjej rdziny Opwiada tradycjach i histrii swjej rdziny Ocenia znaczenie pdtrzymywania tradycji rdzinnych we Wyjaśnia, w jaki spsób mżna pdtrzymywać tradycje rdzinne współczesnym świecie Mini prjekt: Uczniwie trzymują wcześniej zadanie d przygtwania na lekcję histrii: Znajdź dwa źródła histryczne pwiadające histrii Twjej rdziny, kreśl ich rdzaj i zaprezentuj je klasie. Opwiedz krótk wybranym wydarzeniu lub tradycji w Twjej rdzinie. Wyjaśnij, skąd dwiedziałeś/łaś się histrii Twjej rdziny i zbadaj wiarygdnść swich źródeł. Opcja ddatkwa (indywidualizacja nauczania i ceniania): Uczniwie wyknują drzew genealgiczne swjej rdziny i rganizują ich wystawę w klasie szklnej lub w szkle. ROZDZIAŁ III: CZAS I MAPA W HISTORII Czas w histrii chrnlgia i przedmit jej badań, krnika jak chrnlgiczny zapis wydarzeń, ś czasu i umieszczanie na niej dat, pdział czasu na kresy p.n.e. i n.e., cyfry rzymskie raz ich arabskie dpwiedniki, terminy: data, era, epka histryczna, tysiąclecie, wiek, epki histryczne: starżytnść, średniwiecze, nwżytnść, współczesnść, raz ich daty graniczne, inne spsby rachuby czasu 28

29 Pdstawa prgramwa histrii z Chrnlgia histryczna Uczeń psługuje się pdstawwymi kreśleniami czasu histryczneg: kres, p.n.e., n.e., tysiąclecie, wiek, rk; przyprządkwuje fakty histryczne datm; blicza upływ czasu między wydarzeniami histrycznymi i umieszcza je na linii chrnlgicznej; dstrzega związki teraźniejszści z przeszłścią. metda/technika pracy na lekcji Wymienia pdstawwe jednstki czasu: rk, wiek, tysiąclecie i wskazuje je na si czasu Wyjaśnia, na czym plega pdział czasu na ery i wskazuje je na si czasu Wyjaśnia, dlaczeg nie mżna kreślić dat wszystkich wydarzeń Wymienia epki histryczne i wskazuje ich cechy charakterystyczne Knstruuje samdzielnie ś czasu i umieszcza na niej ery, tysiąclecia, wieki i daty Ocenia znaczenie datwania wydarzeń w nauce histrii Wskazuje cezury czaswe między epkami histrycznymi i krótk je charakteryzuje Praca z siami czasu w pdręczniku ( i w ćwiczeniach lub zeszycie), praca z infgrafiką (s ). Zadanie (indywidualizacja nauczania) dla chętnych: przygtwanie prezentacji (multimedialnej) innych rachubach czasu i kalendarzach. Krelacja z matematyką. Pdstawa prgramwa histrii z Obliczanie czasu w histrii bliczanie upływu czasu między pszczególnymi wydarzeniami, kreślanie wieku wydarzeń, pdział czasu na wieki i półwiecza Chrnlgia histryczna Uczeń psługuje się pdstawwymi kreśleniami czasu histryczneg: kres, p.n.e., n.e., tysiąclecie, wiek, rk; przyprządkwuje fakty histryczne datm; blicza upływ czasu między wydarzeniami histrycznymi i umieszcza je na linii chrnlgicznej; dstrzega związki teraźniejszści z przeszłścią. 29

30 metda/technika pracy na lekcji Oblicza ile lat upłynęł między wydarzeniami w tej samej erze Określa wiek daneg wydarzenia Określa I i II płwę wieku w wypadku wydarzeń naszej ery Praca z pdręcznikiem i ćwiczeniami. Oblicza ile lat upłynęł między wydarzeniami z różnych er Określa pczątek i kniec wieku Określa I i II płwę wieku w wypadku wydarzeń przed naszą erą Zadanie dmwe: sknstruuj ś czasu wieku XX i XXI i zaznacz na niej 5 wydarzeń z histrii Twjej rdziny. Krelacja z matematyką. Pdstawa prgramwa histrii z Czytamy mapę i plan kartgrafia jak nauka, pdbieństwa i różnice między mapą a planem, znaczenie mapy w pracy histryka, skala i legenda mapy, infrmacje, jakie mżna dczytać z mapy, pdbieństwa i różnice między mapami histrycznymi a gegraficznymi, najstarsze mapy świata Analiza i interpretacja histryczna Uczeń dpwiada na prste pytania pstawine d tekstu źródłweg, planu, mapy, ilustracji; pzyskuje infrmacje z różnych źródeł raz selekcjnuje je i prządkuje; stawia pytania dtyczące przyczyn i skutków analizwanych wydarzeń histrycznych i współczesnych. 3. Ojczyzna. 2) wskazuje na mapie i pisuje główne reginy Plski; metda/technika pracy na lekcji Wyjaśnia, czym jest mapa, plan, legenda Wyjaśnia czym różnią się mapy histryczne d gegraficznych Pdaje przykłady map histrycznych Odczytuje tytuł mapy i legendę wskazując na mapie jej treść Wskazuje na mapie jej najważniejsze elementy Praca z pdręcznikiem, atlasem histrycznym, mapami interaktywnymi. Zadanie dmwe: Na mapie knturwej Plski zaznacz regin, w którym mieszkasz (zaklruj g i umieść ten symbl w legendzie), miejscwść, w której mieszkasz, nazwy krain histryczn gegraficznych Plski raz dwa inne 30

31 dwlnie wybrane miejsca (pis symbli zamieść w legendzie mapy). Krelacja z gegrafią. ROZDZIAŁ IV: Z NAJDAWNIEJSZYCH DZIEJÓW Pdstawa prgramwa z histrii Życie pierwszych ludzi pchdzenie człwieka, epka kamienia, epka brązu, epka żelaza, życie człwieka pierwtneg, różnice między kczwniczym a siadłym trybem życia, pczątki rlnictwa i udmwienie zwierząt, spsby wytapiania żelaza dawniej i dziś Treści wykraczające pza pdstawę prgramwą. metda/technika pracy na lekcji Wymienia kntynent raz wskazuje na mapie bszar występwania praludzi Charakteryzuje kczwniczy i siadły tryb życia Wymienia materiał, z któreg przdkwie człwieka wytwarzali narzędzia i brń raz pdaje ich przykłady Praca z mapą, ilustracjami i infgrafiką (s ). Odczytuje z mapy kierunki rzprzestrzeniania się człwieka rzumneg Wymienia umiejętnści, które panwali praludzie i cenia ich znaczenie dla ich życia Prównuje kczwniczy i siadły tryb życia raz wyjaśnia przyczyny zmiany trybu życia ludzi pierwtnych Prównuje narzędzia z kamienia, brązu i żelaza raz cenia skutki zmiany spsbu ich wytwarzania Pierwsze cywilizacje termin cywilizacja, pierwsze miasta-państwa, Egipt i Mezptamia jak miejsca pwstania najstarszych cywilizacji, życie w dlinach wielkich rzek, kultura i sztuka pierwszych cywilizacji, pdział spłeczeństwa w starżytnym Egipcie, terminy: 31

32 Pdstawa prgramwa histrii z mumia, sarkfag, piramida, faran, kanał nawadniający, znaczenie dkrycia skarbu Tutenchamna dla histryków Treści wykraczające pza pdstawę prgramwą. Wyjaśnia znaczenie pjęcia: cywilizacja Wskazuje na mapie terytrium starżytneg Egiptu i starżytnej Mezptamii raz rzeki, nad którymi pwstały te cywilizacje Opisuje jak nawadnian pla w Egipcie Wyjaśnia, kt stał na czele państw starżytnej Mezptamii i Egiptu Wymienia grupy spłeczne starżytneg Egiptu Wymienia siągnięcia ludów Mezptamii i Egiptu Wskazuje na si czasu pwstanie pierwszych cywilizacji Wyjaśnia rlę wielkich rzek i kanałów nawadniających dla pwstania pierwszych cywilizacji Opisuje warunki życia i zajęcia mieszkańców Mezptamii i Egiptu Ocenia znaczenie dknań mieszkańców starżytneg wschdu dla współczesnej cywilizacji metda/technika pracy na lekcji Mapa mentalna: uczniwie w dwóch grupach przygtwują na dużych plakatach mapę myślwą dtyczącą cywilizacji starżytnej Mezptamii i Egiptu. Uwzględniają w niej: płżenie, warunki życia, strukturę spłeczną, strukturę władzy, siągnięcia. Następnie uczniwie prezentują całej klasie swją pracę i wspólnie wyciągają wniski. Od hierglifów d alfabetu Pdstawa prgramwa z histrii pwstanie pisma i jeg znaczenie, pism brazkwe i klinwe, hierglify egipskie, pism alfabetyczne, histria materiałów pisarskich, współczesne pism brazkwe 9. Fundamenty Eurpy. 1) wyjaśnia znaczenie wynalazku pisma dla wspólnty ludzkiej; siągnięcia ucznia Wyjaśnia, w jakim celu ludzie Prównuje pism brazkwe, 32

33 metda/technika na lekcji pracy wynaleźli pism klinwe i alfabetyczne Rzpznaje pism brazkwe i klinwe raz wyjaśnia jak Ocenia znaczenie pjawienia się alfabetu pwstały te dwa rdzaje pisma Prównuje spsób wytwarzania Wskazuje skutki pjawienia się książek na przestrzeni wieków pisma alfabetyczneg Wskazuje przykłady Wymienia i rzpznaje rdzaje materiału pisarskieg, na którym zapisywan teksty współczesneg pisma brazkweg Rzmwa nauczająca, praca z ilustracjami w pdręczniku. Zadanie dmwe: Wyknaj zdjęcie lub narysuj w zeszycie współczesne piktgramy. Opisz, w jakim miejscu się znajdują i dczytaj ich sens. ROZDZIAŁ V: W STAROŻYTNEJ GRECJI Pdstawa prgramwa histrii z Demkratyczne Ateny antyczna Grecja jak kraj żeglarzy, płżenie gegraficzne Grecji, terminy: Hellada, Hellenwie, wielka klnizacja, klnia, Akrpl, agra, demkracja, plis, Ateny jak przykład greckiej plis, Perykles najwybitniejszy przywódca demkratycznych Aten, cechy charakterystyczne demkracji ateńskiej 9. Fundamenty Eurpy. 2) pisuje życie w Atenach peryklejskich( ) metda/technika Wskazuje na mapie bszar zamieszkiwany przez starżytnych Greków raz ich cechy wspólne Opisuje warunki życia starżytnych Greków Wyjaśnia, w jakim celu Grecy zakładali klnie Opisuje życie w starżytnych Atenach Wyjaśnia, czym były plis greckie i wskazuje ich przykłady na mapie Wyjaśnia, w jaki spsób Ateńczycy rządzili swim państwem w V wieku p.n.e. Faza I: grmadzenie infrmacji praca z tekstem pdręcznika, mapą, ilustracjami, tekstem źródłwym (s. 97) i infgrafiką (s ). 33

34 pracy na lekcji Faza II: Drama praca w grupach. Uczniwie pdzieleni na 3 grupy przygtwują się d rli przewdników p starżytnej Helladzie i Atenach. Grupa I: Opwiedzcie turystm gdzie i w jakich warunkach naturalnych żyli mieszkańcy starżytnej Hellady. Psłużcie się mapą. Grupa II: Oprwadźcie turystów p starżytnych Atenach, pkażcie im na plakacie (psterze) jak wyglądał miast i jeg najważniejsze miejsca. Grupa III: Opwiedzcie turystm tym, jak Ateńczycy rządzili swją plis w V wieku p.n.e. Nie zapmnijcie wspmnieć Peryklesie. Zadanie dla uczniów zdlnych (indywidualizacja nauczania i ceniania): Przygtuj prezentację multimedialną współczesnych Atenach, pkaż w niej jak dziś wygląda miast i jak żyją Ateńczycy. Pdstawa prgramwa z histrii Teatr w starżytnej Grecji geneza teatru greckieg, najważniejsi tragedi- i kmedipisarze greccy, przebieg knkursów teatralnych, budwa greckieg amfiteatru, teatr współcześnie 9. Fundamenty Eurpy. 2) pisuje życie w Atenach peryklejskich, używając pjęć: teatr, filzfia, bgwie limpijscy (Zeus, Atena, Apll), mity (Herakles, Odyseusz), limpiada; metda/technika pracy na lekcji Opisuje czym pwiadały greckie widwiska teatralne i gdzie się dbywały Wyjaśnia jak nardził się teatr w starżytnej Grecji Opisuje, w jaki spsób przebiegały Wskazuje na rysunku elementy teatru greckieg i mawia ich przeznaczenie urczystści ku czci Dinizsa Wskazuje różnice między tragedią i kmedią Prównuje teatr grecki z teatrem współczesnym Rzmwa nauczająca, praca z infgrafiką (s. 102), tekstem źródłwym (s. 103), prównywanie teatru greckieg z teatrem współczesnym uczniwie wskazują zauważne pdbieństwa i różnice między teatrem starżytnych Greków a teatrem współczesnym i zapisują je w tabeli. Krelacja z językiem plskim wykrzystanie wiedzy ucznia pchdzącej z lekcji języka plskieg (teatr, teatr antyczny). 34

35 Pdstawa prgramwa histrii z Bgwie, mity i uczeni terminy: pliteizm, mit, hers, filzfia, najważniejsi greccy bgwie: Zeus, Hera, Psejdn, Afrdyta, Atena, Hades, Hefajsts, Ares, Apll, Hermes, dwanaście prac Heraklesa, Hmer i przypisywane mu dzieła, starżytna Grecja jczyzną filzfii, siągnięcia starżytnych Greków 9. Fundamenty Eurpy. 2) pisuje życie w Atenach peryklejskich, używając pjęć: teatr, filzfia, bgwie limpijscy (Zeus, Atena, Apll), mity (Herakles, Odyseusz), limpiada; metda/technika pracy na lekcji Wyjaśnia, w jaki spsób starżytni Grecy wybrażali sbie swich bgów Wymienia imina i charakteryzuje krótk najważniejszych bgów greckich Opisuje, w jaki spsób Grecy ddawali cześć swim bgm Opwiada mit Heraklesie i Odyseuszu Praca z pdręcznikiem i infgrafiką (s ) Wyjaśnia znaczenie pjęć: pliteizm, mit Wyjaśnia wpływ wierzeń Greków na ich życie cdzienne Drama: uczniwie w parach przygtwują się d quizu bgach greckich. Para lsuje imię bga i przygtwuje scenkę (pantmima, wywiad, rzeźba, scenka rdzajwa), w której prezentuje swjeg bga. Pzstali uczniwie mają dgadnąć imię bga raz wymienić jeg cechy pkazane w scence. Wygrywa para, która pkazała najwięcej cech bga i przygtwała najciekawszą frmę jeg prezentacji. Uwaga! Zadanie t mżna zadać ucznim wcześniej, aby mieli mżliwść przygtwanie scenki i rekwizytów w dmu. Zadanie dmwe: naucz się pwiadać mit Heraklesie i Odyseuszu. Opcja II (lekcja druga): uczniwie glądają na lekcji fragment filmu animwaneg Heraklesie i dstrzegają w nim dniesienia d mitu, wierzeń starżytnych Greków raz ich życia. Krelacja z językiem plskim mity. 35

36 Pdstawa prgramwa histrii z Na greckim stadinie terminy: limpiada, igrzyska limpijskie, rla sprtu w starżytnej Grecji, tradycje starżytnych igrzysk we współczesnych limpiadach 9. Fundamenty Eurpy. 2) pisuje życie w Atenach peryklejskich, używając pjęć: teatr, filzfia, bgwie limpijscy (Zeus, Atena, Apll), mity (Herakles, Odyseusz), limpiada; metda/technika pracy na lekcji Wymienia dyscypliny, które uprawiali starżytni Grecy Wyjaśnia, jakie znaczenie miał sprt w życiu Greków Wyjaśnia znaczenie pjęć: igrzyska, limpiada raz pdaje miejsce, gdzie dbywały się najsłynniejsze igrzyska w starżytnej Grecji Pdaje datę pierwszych starżytnych igrzysk limpijskich raz dnwienia idei igrzysk w XIX wieku Prównuje starżytne i współczesne Opisuje przebieg igrzysk greckich igrzyska limpijskie Praca z pdręcznikiem, infgrafiką (s. 115), praca w grupach/parach prównywanie starżytnych i współczesnych igrzysk limpijskich. Każdy zespół znajduje jak najwięcej pdbieństw i różnic między igrzyskami i zapisuje je. Następnie każda dwójka pdaje jedną różnicę lub pdbieństw aż d wyczerpania pmysłów. Opcja ddatkwa: uczniwie glądają fragment urczystści twarcia igrzysk w Lndynie i dszukują w nim dwłania d starżytnych igrzysk. Krelacja z wychwaniem fizycznym współczesne igrzyska limpijskie i rywalizacja sprtwa. ROZDZIAŁ VI: W STAROŻYTNYM RZYMIE Rzym drga d ptęgi geneza państwa rzymskieg, legenda Rmulusie i Remusie, ustrój republiki 36

37 Pdstawa prgramwa histrii z rzymskiej, spłeczeństw starżytneg Rzymu, drga Rzymu d ptęgi, pstać Juliusza Cezara, Imperium Rzymskie i jeg zasięg terytrialny, leginista jak żłnierz rzymskiej piechty, ślady Imperium Rzymskieg zachwane d czasów współczesnych 3) charakteryzuje siągnięcia Rzymu, używając pjęć i terminów: praw rzymskie, drgi, wdciągi; metda/technika pracy na lekcji Wskazuje na mapie Półwysep Apeniński i Rzym Wyjaśnia jak Rzymianie rządzili swim państwem w kresie Pdaje datę i wiek załżenia Rzymu według legendy królestwa, republiki i cesarstwa Wskazuje na mapie zasięg Opwiada legendę załżeniu Rzymu Imperium Rzymskieg u szczytu swjej ptęgi Wymienia grupy spłeczeństwa rzymskieg i pisuje ich prawa Ocenia znaczenie pdbjów Rzymian dla mieszkańców Italii i Wyjaśnia, w jaki spsób Rzym stał się imperium ludów pdbitych Opisuje wygląd i uzbrjenie rzymskieg leginisty Faza I: Praca z mapami (s. 120 i 122), infgrafikami (s. 121 i 123) raz tekstem pdręcznika. Faza II: Analiza SWOT Pwstanie Imperium Rzymskieg: uczniwie dnajdują mcne i słabe strny pwstania imperium rzymskieg raz wynikające z nich szanse i zagrżenia. Pdstawa prgramwa histrii z Osiągnięcia starżytnych Rzymian kultura i sztuka starżytneg Rzymu jak kntynuacja dknań antycznych Greków, terminy: bazylika, gladiatr, kdeks, praw rzymskie i jeg znaczenie dla współczesneg prawa eurpejskieg, siągnięcia starżytnych Rzymian w dziedzinie architektury i budwnictwa (Frum Rmanum, Panten, Klseum, akwedukty, drgi, łuki triumfalne, termy) 3) charakteryzuje siągnięcia Rzymu, używając pjęć i terminów: praw rzymskie, drgi, wdciągi; 37