2 / 24. Pracownicy naukowi:

Transkrypt

1 1 / 24 Przegląd niemieckich projektów badawczych związanych z wdraŝaniem krajowego systemu ocen dla makrozoobentosu wód płynących według wymagań Ramowej Dyrektywy Wodnej Unii Europejskiej Marta Wenikajtys Uniwersytet Duisburg-Essen Wydział Biologii i Geografii Instytut Biologii Zakład Hydrobiologii Essen, Niemcy

2 2 / 24 Pracownicy naukowi: Prof. Dr. H. Schuhmacher PD. Dr. D. Hering, Dr. P. Podraza, Dr. Chr. Feld, Dr. A. Lorenz, C. Meier, P.Rolauffs, S. Jaehning, T. Korte, S. Birk,, K. Birke, Dr. A.Heidekeer, J.Strackbein, M. Wenikajtys Tymczasowi pracownicy kontraktowi włączeni w bezpośrednią realizacje projektów: Dr. M. Sommerhäuser, T.Pottgiesser Profil badawczy: Hydrobiologia stosowana Typologia, System ocen wód płynących, interkalibracja, definicja wód zmodyfikowanych Renaturyzacja cieków Nowy kierunek studiów (TWM) Transnational ecosystem-based Water Management Współpraca z Holandią w zakresie gospodarki wodnej Wpływ zmian klimatycznych na europejskie ekosystemy słodkowodne Renaturyzacja ryfów koralowych

3 3 / 24 Procedura postępowania Dyskusja w LAWA Podkomisja modyfikacja Rozwój metodyki poprzez projekty Nowe metodyczne propozycje projektowe METODA modyfikacja Weryfikacja przez kraje związkowe

4 4 / 24 Projekty wstępne - prekursorskie Finansowanie Nazwa Przeprowadzenie Cel Czas realizacji Federalny Urząd Srodowiska BILANS TLENOWY Uniwersytet Duisburg-Essen (UDE) Oparty na warunkach referencyjnych - system saprobowy Unia Europejska AQEM UDE System ocen/miar ekologicznych dla makrozoobentosu

5 BILANS TLENOWY Projekt Ocena ekologiczna wód płynących w oparciu o warunki referencyjne - słuŝąca do charakterystyki bilansu tlenowego 5 / 24 Projekt normy DIN nowy wzbogacenie listy gatunków wskaźnikowych (z 148 na 612 taksony) dostosowanie systemu saprobowego do typów wód zdefiniowanie referencyjnych warunków saprobowych określenie pięciu klas jakości saprobowej RDW UE

6 6 / 24 Przykład: Indeks saprobowy = 1,85 wody płynące Alp strumienie gór średnich rzeki gór średnich rzeki nizinne o dnie piaszczystym Typ bardzo dobry dobry umiark. niezad. zły < 1,20< 1,80< 2,55< 3,25< 4,00 < 1,45< 2,00< 2,65< 3,35< 4,00 < 1,60< 2,10< 2,75< 3,35< 4,00 < 1,90< 2,35< 2,90< 3,45< 4,00

7 waŝniejsze realizowane projekty 7 / 24 Finansowanie Nazwa (Skrót) Przeprowadzenie Cel Czas trwania Unia Europejska STAR UDE, FS (Niemcy) Porównanie, standaryzacja i interkalibracja biologicznych metod oceny jakości wód LAWA Dane, Typologia FS, UDE, UH Weryfikacja typologi, Uzupełnienie danych 04/02-01/04 Metodyka FS, UDE Standaryzacja Metody 04/02-01/04 Praktyczne zastosowanie metody FS, UDE, UH Przetestowanie metody 02/04-12/04 Federalny Urząd Środowiska Metoda oceny MZB UDE, UH, LfU, FS, bfg Dalszy rozwój metody oceny; Materiały 04/02-03/06

8 8 / 24 Typologia niemieckich wód płynących Typ wód - zgrupowanie fragmentów odcinków cieków/dorzeczy, które w niezmienionym stanie cechują się jednakową biocenozą i abiotycznymi właściwościami. Zmodyfikowana biocentotycznie typologia a priori i top down według Sommerhäuser & Pottgiesser (2004)

9 9 / 24 Mapa niemieckich biocenotycznie znaczących typów wód płynących (Pottgiesser et al. 2003)

10 waŝniejsze realizowane projekty Finansowanie Unia Europejska Nazwa (Skrót) STAR Przeprowadzenie UDE, FS (Niemcy) Cel Porównanie, standaryzacja i interkalibracja biologicznych metod oceny jakości wód Czas trwania / 24 LAWA Federalny Urząd Środowiska Dane, Typologia Metodyka Praktyczne zastosowanie metody Metoda oceny MZB FS, UDE, UH FS, UDE FS, UDE, UH UDE, UH, LfU, FS, bfg Weryfikacja typologii, Uzupełnienie danych Standaryzacja Metody Przetestowanie metody Dalszy rozwój metody oceny; Materiały 04/02-01/04 04/02-01/04 02/04-12/04 04/02-03/06

11 waŝniejsze realizowane projekty Finansowanie Unia Europejska Nazwa (Skrót) STAR Przeprowadzenie UDE, FS (Niemcy) Cel Porównanie, standaryzacja i interkalibracja biologiczynch metod oceny jakości wód Czas trwania / 24 LAWA Dane, Typologia Metodyka FS, UDE, UH FS, UDE Weryfikacja typologii, Uzupełnienie danych Standaryzacja Metody 04/02-01/04 04/02-01/04 Federalny Urząd Środowiska Praktyczne zastosowanie metody Metoda oceny MZB FS, UDE, UH UDE, UH, LfU, FS, bfg Przetestowanie metody Dalszy rozwój metody oceny; Materiały 02/04-12/04 04/02-03/06

12 Ocena wód uwzględniająca wpływ róŝnych stresorów Lista gatunków Informacje o stanie saprobowości Informacje o zakwaszeniu Informacje o pozostałych stresorach warunki referencyjne Wzór oceny Wzór oceny Wzór oceny } 12 / 24 Klasa stanu ekologicznego potrzeba działania

13 Ocena wód uwzględniająca wpływ róŝnych stresorów Lista gatunków Informacje o stanie saprobowości Informacje o zakwaszeniu Informacje o pozostałych stresorach warunki referencyjne Wzór Moduł saprobowy oceny Wzór oceny Wzór oceny } 13 / 24 Klasa stanu ekologicznego Moduł zakwaszenia Moduł degradacji ogólnej potrzeba działania

14 Ocena wód uwzględniająca wpływ róŝnych stresorów Lista gatunków Informacje o stanie saprobowości Informacje o zakwaszeniu DIN nowy Klasy stanu kwasowości według Braukmann & Biss 14 / 24 Informacje o pozostałych stresorach Oparty na typologii wód płynących multimetryczny wskaźnik oceny z: Metriks 1? Metriks 2 Metriks 3...

15 Degradacja ogólna: kryteria wyboru metriksów: 15 / 24 - tyle miar/metriksów ile konieczne, aby uzyskać właściwy wynik - Pokrycie kryteriów RDW EU ( Skład i występowanie taksonów bezkręgowych, Udział taksonów wraŝliwych na wysoką prędkość wody, Udział taksonów odpornych/tolarancyjnych, Stopień róŝnorodności biologicznej taksonów fauny dennej ) - korelacja (równieŝ merytoryczna) ze stopniem degradacji, uwzględniając odchylenia/błędy ocen Wybór metriksów do wskaźnika multimetrycznego

16 Przykład rzeki gór średnich (Typ 9) metriks-typu metriks informacja 16 / 24 Skład i abundancja Bogactwo i róŝnorodność Tolerancja Funkcje Jętki, Widelnice, Chruściki [%] Wskaźnik Shannon- Wiener Wskaźnik faunistyczny Typu 9 Org. zasiedlające metarytral-[%] Org. zasiedlające Pelal [%] Wskaźnik Rheo wg Banninga Udział wraŝliwych taksonów róŝnorodność fauny i habitatów Występowanie specjalistów rzadkich siedlisk Sytuacja w zlewni Efekty sedymentacji Efekty zaporowe

17 AQEM-program komputerowy systemu oceny 17 / 24

18 Przygotowanie strony infromacyjnego i dyskusyjnego Portalu 18 / 24

19 Ocena wód uwzględniająca wpływ róŝnych stresorów Lista gatunków Informacje o stanie saprobowości Informacje o zakwaszeniu Informacje o pozostałych stresorach warunki referencyjne Wzór oceny Wzór oceny Wzór oceny } 19 / 24 Klasa stanu ekologicznego potrzeba działania

20 Przykład rzek nizinnych o dnie piaszczystym hydromorfologicznie zegradowanych (Niemcy) 20 / 24 Dinkel NRW Lippe NRW

21 Projekt DEMARECO 21 / 24 Rozwój bazującej na Makrozoobentosie Biocenozy referencyjnej dla rzek nizinnych o dnie piaszczystym jako podstawa do metody oceny według RDW EU Współpraca UDE i Uniwersytetu Łódzkiego, Dr.Chr. Feld, Mgr M. Wenikajtys, Dr. B. Bis Sfinansowany przez Związek Fundacji Niemieckiej Nauki Lata (06/01 06/02) Warunki referencyjne według kryteriów konsorcjum AQEM Pobór prób na 8 odcinkach rzek w centralnej i zachodniej Polski

22 22 / 24 polskie średnie i duŝe rzeki nizinne o dnie piaszczystym Słomianka Liwiec Pl. Centralna Pl. Centralna Brzuśnia Wieprza Pl.Centralna Pl. Pomorze

23 Perspektywy 23 / 24 Aby dąŝenie do zachowania tego bogactwa naturalnego jakimi są dobrze zachowane fragementy rzek były wspierane przez jednostki administracje na szczeblu centralnym i regionalnym Czerpanie z doświadczeń krajów Unii Europejskiej

24 24 / 24 Podziękowania PD. Dr. D.Hering, Dr. Christian Feld, Carolin Meier, Katja Birke, Dr. Armin Lorenz, Peter Rolauffs, Thomas Korte, Sebastian Birk, Jörg Strackbein (UDE) Dr. Peter Haase i Andrea Sundermann (Zespół Badawczy Senkenberg), Dr. Jürgen Böhmer, Dr. Claudia Rawer-Jost, Armin Zenker (Uniwersytet Hohenheim), Tanja Pottgiesser (Umweltbüro Essen), Dr. Mario Sommerhäuser (Emscher- Lippe Verband) Dr. Barbara Bis z zespołem (Uniwersytet Łódzki), Dr. hab. inŝ Krzysztof Szoszkiewicz, Jacek Kupiec, Artur Golis, Szymon Jusik i Dominik Mendyk (Akademia Rolnicza w Poznaniu) Dyrekcji Drawieńskiego Parku Narodowego z Krzysztofem Grucą Prof. dr. hab. Andrzej Górniak (Uniwersytet w Białymstoku)

25 25 / 24

26 Multi-Habitat-Sampling 26 / 24

27 Przebieranie prób Laboratorium - redukcja materiału - przesiewanie sitem powyŝej 2 mm - wybieranie co najmniej 350 osobników i 1/6 materiału Teren - redukcja materiału (do wyboru) - rozdzielenie na kilka szalek - liczenie albo szacowanie w klasach 27 / 24

28 Oznaczanie Operacyjna lista taksonów (963 Taksonów)- kryteria: - wykaz kluczy do oznaczania - oznaczanie bez preparowania - umoŝliwia zastosowanie w metodzie oceny biol. - do zastosowania po przebieraniu próby w terenie i laboratorium 28 / 24

29 Typologia 29 / 24