Analiza wykonalności dla projektu pn.: Zagospodarowanie nadbrzeży rzek i potoków w Gminie Rajcza

Transkrypt

1 Analiza wykonalności dla projektu pn.: Zagospodarowanie nadbrzeży rzek i potoków w Gminie Rajcza Bielsko-Biała, 2014

2 Zespół ekspertów w składzie: Karol Ciężak, Paweł Gałecki, Joanna Zalewska-Gałosz, Wojciech Gałosz, Izabela Kałczuga, Małgorzata Krzysztofik, Krzysztof Linek, Anna Ober, Roman Żurek 2

3 Spis treści Spis treści Charakterystyka projektu Tytuł i definicja projektu Lokalizacja projektu Logika interwencji, cele i wskaźniki projektu Analiza terytorialna Zgodność z politykami strategicznymi Komplementarność projektu Analiza instytucjonalna Beneficjenci projektu Wykonalność instytucjonalna projektu Analiza techniczna i technologiczna Analiza specyficzna dla sektora Stan aktualny Stan projektowany Analiza wariantowa Analiza środowiskowa Analiza prawna i pomoc publiczna Analiza finansowo-ekonomiczna Wykonalność i trwałość projektu Analiza ryzyk i zagrożeń w projekcie Plan wdrożenia projektu Raport z konsultacji społecznych Zakończenie Bibliografia

4 Spis rysunków Rysunek 1 Gmina Rajcza na mapie Województwa Śląskiego... 6 Rysunek 2 Lokalizacja projektu na terenie powiatu... 7 Rysunek 3 Lokalizacja projektu... 8 Spis tabel Tabela 1 Wskaźnik rezultatu Tabela 2 Wskaźnik produktu Tabela 3 Ludność w Gminie Rajcza wg miejsca zameldowania i płci Tabela 5 Wskaźnik obciążenia demograficznego w Gminie Rajcza Tabela 6 Wpływ projektu na polityki horyzontalne Tabela 7 Komplementarność projektu z innymi działaniami Tabela 8 Koszty przygotowania i realizacji projektu Tabela 9 Ocena porównawcza projektu: stan surowy stan z zastosowaniem rekomendacji środowiskowych (skala od -5 do +5) Tabela 10 Ryzyka środowiskowe w projekcie Tabela 11 Wycena i harmonogram w obszarze środowiskowym Tabela 12 Lista nieruchomości objętych projektem wraz ze wskazaniem czy istnieje podstawa dysponowania nieruchomością przez Beneficjenta Tabela 13 Harmonogram rzeczowo-finansowy Tabela 14 Kalkulacja kosztów operacyjnych w wybranych latach analizy Tabela 15 Obliczenie luki w finansowaniu Tabela 16 Obliczenie poziomu dofinansowania Tabela 17 Obliczenia wskaźników rentowności bez uwzględnienia dotacji Tabela 18 Obliczenia wskaźników rentowności z uwzględnieniem dotacji Tabela 19 Obliczenie ENPV i B/C Tabela 20 Ryzyka i zagrożenia w projekcie Tabela 21 Plan wdrożenia projektu

5 1. Charakterystyka projektu 1.1. Tytuł i definicja projektu Zagospodarowanie nadbrzeży rzek i potoków w Gminie Rajcza Projekt jest częścią zintegrowanego subregionalnego przedsięwzięcia pn. Rewitalizacja przestrzeni nadbrzeżnych rzek, potoków i zbiorników wodnych Subregionu Południowego. Przedsięwzięcie obejmuje działania polegające na ochronie obszarów nadwodnych wraz ze zrównoważonym wykorzystaniem lokalnych zasobów przyrodniczych i prowadzeniem kampanii informacyjnoedukacyjnych, a także budowę i modernizację niezbędnej infrastruktury związanej z ochroną i przywróceniem właściwego stanu siedlisk przyrodniczych i gatunków. Przedsięwzięcie zintegrowane złożone jest z 35 wzajemnie komplementarnych inwestycji zaplanowanych do realizacji w Bielsku-Białej oraz powiatach: bielskim, cieszyńskim i żywieckim. Przedmiotem projektu jest zagospodarowanie nadbrzeży rzek i potoków w Gminie Rajcza. Projekt przewiduje następujące działania wzdłuż potoków Soła, Rycerka, Słanica, Ujsoła: umocnienie linii brzegowej, likwidacja dzikich wysypisk śmieci budowa ścieżek przyrodniczo-ekologicznych pełniących funkcję edukacyjną, dokonanie nowych nasadzeń drzew i krzewów. Celem projektu jest ochrona i przywrócenie różnorodności biologicznej na obszarze Gminy Rajcza poprzez: Stworzenie warunków dla poprawy bioróżnorodności w obszarze projektowym; Stworzenie miejsca rekreacyjno-edukacyjnego i edukacji ekologicznej. 5

6 1.2. Lokalizacja projektu Rajcza gmina wiejska położona w powiecie żywieckim, w województwie śląskim, w południowozachodniej części Beskidu Żywieckiego. Lokalizacja projektu dotyczy nadbrzeży potoków Soła, Rycerka, Słanica, Ujsoła w obszarze Gminy Rajcza. Rysunek 1 Gmina Rajcza na mapie Województwa Śląskiego Źródło: 6

7 Rysunek 2 Lokalizacja projektu na terenie powiatu Źródło: Opracowanie własne na podstawie 7

8 Rysunek 3 Lokalizacja projektu Źródło: Opracowanie własne celem wzmocnienia współpracy między JST koniecznej do realizacji wspólnych działań na obszarze funkcjonalnym 8

9 1.3. Logika interwencji, cele i wskaźniki projektu Potoki Rycerka, Słanica i Ujsoła w większej części są nieuregulowanymi ciekami, często z dużymi kamieńcami, czasami o charakterze roztok. W wielu miejscach brzegi są nadsypywane przez okolicznych mieszkańców gruzem, popiołami, czy innymi odpadami. Otaczają je pola uprawne, wąskie pasy ziołorośli, nadrzecznych zarośli wierzbowych oraz lasów łęgowych. Na całej długości występują pojedyncze egzemplarze niecierka gruczołowatego (Impatiens glandulifera) i nawłoci późnej (Solidago gigantea). Obszar projektu miejscami bezpośrednio sąsiaduje z Obszarem Natura 2000 PLH Beskid Żywiecki i Żywieckim Parkiem Krajobrazowym. Dalsze pozostawienie terenów objętych projektem na niezorganizowane i niezaplanowane działania ludzkie polegające na braku wskazania i wydzielenia miejsc dla potrzeb rekreacji, narażą obszar na biologiczną degradację. Powyższy sytuacja wpływa na pogarszający się stan bioróżnorodności biologicznej na obszarze Gminy Rajcza, wobec czego w przedmiotowym projekcie jako problem kluczowy określono: niewystarczający stopień ochrony bioróżnorodności biologicznej na obszarze Gminy Rajcza. Mając na względzie konieczność znalezienia rozwiązania powyższego problemu jako cel projektu przyjęto ochronę i przywrócenie różnorodności biologicznej na obszarze Gminy Rajcza. Cel projektu zgodny jest w tym zakresie z celem RPO WSL na lata (wersja 5.1) w ramach osi priorytetowej VI OCHRONA ŚRODOWISKA I EFEKTYWNE WYKORZYSTANIE ZASOBÓW, w odniesieniu do priorytetu inwestycyjnego 6.4: ochrona i przywrócenie różnorodności biologicznej, ochrona i rekultywacja gleby oraz wspieranie usług ekosystemowych, także poprzez program Natura 2000 i zieloną infrastrukturę. W tej osi priorytetowej, w zakresie priorytetu inwestycyjnego 6.4 wyznaczono jeden cel szczegółowy: Ochrona i przywrócenie różnorodności biologicznej. Cel szczegółowy priorytetu inwestycyjnego 6.4 jest spójny z celami głównym i szczegółowym Umowy Partnerstwa, którymi są odpowiednio: zwiększenie konkurencyjności gospodarki oraz zwiększenie efektywności wykorzystania zasobów naturalnych i kulturowych oraz ich zachowanie. Zgodnie z Projektem Szczegółowego Opisu Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego (URPO WSL) na lata w zakresie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (wersja 2.0 z maja 2014) przedmiotowy projekt wpisuje się w Działanie 5.4 Ochrona różnorodności biologicznej. W tej wersji dokumentu - celem działania 5.4 jest ochrona i przywrócenie różnorodności biologicznej. Na etapie opracowania właściwego Studium Wykonalności należy odnieść się do zapisów URPO WSL , które aktualnie określają przykładowe rodzaje projektów odnoszące się do przedmiotowego projektu jako: 1. Budowa, modernizacja i doposażenie ośrodków prowadzących działalność w zakresie edukacji ekologicznej lub ochrony różnorodności biologicznej wraz z prowadzeniem kampanii informacyjnoedukacyjnych; 2. Ochrona obszarów nadwodnych wraz ze zrównoważonym wykorzystaniem lokalnych zasobów przyrodniczych wraz z prowadzeniem kampanii informacyjno-edukacyjnych; 3. Budowa i modernizacja niezbędnej infrastruktury związanej z ochroną, przywróceniem właściwego stanu siedlisk przyrodniczych i gatunków (również na terenach chronionych wraz z prowadzeniem kampanii informacyjno-edukacyjnych). 9

10 W ramach 1. przykładowego rodzaju projektu wsparcie uzyskają ośrodki prowadzące statutową działalność w zakresie edukacji ekologicznej lub ochrony bioróżnorodności, która związana jest z gatunkami rodzimymi stanowiącymi zasoby przyrodnicze województwa śląskiego. W ramach 2. przykładowego rodzaju projektu wsparcie uzyskają projekty związane z ochroną obszarów przybrzeżnych rzek, potoków i zbiorników wodnych wraz ze zrównoważonym wykorzystaniem lokalnych zasobów przyrodniczych w celu stworzenia wielofunkcyjnych przestrzeni publicznych o wysokiej jakości, także dla ich zagospodarowania na cele turystyczne. W ramach 3. przykładowego rodzaju projektu wsparcie uzyskają projekty związane z czynną ochroną gatunków rodzimych stanowiącymi zasoby przyrodnicze województwa śląskiego. W ramach wszystkich typów projektów Beneficjent zobowiązany jest do prowadzenia kampanii informacyjno-edukacyjnych. Przedmiotowy projekt wpisuje się w 2 przykładowy rodzaj projektu. Wskaźniki Planowanymi rezultatami wsparcia - zgodnie z aktualnymi zapisami w Projekcie RPO WSL na lata (wersja 5.1) w zakresie budowy, modernizacji i doposażenia ośrodków prowadzących działalność w zakresie edukacji ekologicznej lub ochrony różnorodności biologicznej; ochrony obszarów nadwodnych (poprzez zagospodarowanie tych przestrzeni jako bezpiecznych, wielofunkcyjnych przestrzeni publicznych o wysokiej jakości) wraz ze zrównoważonym wykorzystaniem lokalnych zasobów przyrodniczych (np. dla ich zagospodarowania na cele turystyczne), budowy i modernizacji niezbędnej infrastruktury związanej z ochroną, przywróceniem właściwego stanu siedlisk przyrodniczych i gatunków (również na terenach chronionych), będą: 1. Wzrost udziału obszarów chronionych w powierzchni obszarów ogółem; 2. Powstrzymanie procesu utraty różnorodności biologicznej, wzmacnianie potencjału rozwoju gospodarczego i społecznego w oparciu o zrównoważone wykorzystanie walorów przyrodniczych; 3. Rozwój infrastruktury związanej z właściwym ukierunkowaniem ruchu turystycznego na obszarach cennych przyrodniczo zapewniającej z jednej strony lepszą ochronę wartości przyrodniczych, a jednocześnie przyczyniające się do zwiększenia atrakcyjności turystycznej tych obszarów. Niniejszy projekt spełnia odpowiednio zapisy punktów 2 i 3. 10

11 Tabela 1 Wskaźnik rezultatu L.p. Wskaźnik Jednostka pomiaru Źródło danych Wartość bazowa Wartość docelowa (2020) 1. Udział powierzchni obszarów chronionych w powierzchni ogółem [%] GUS 0 Nie dotyczy 2. Wskaźnik mierzący: Powstrzymanie procesu utraty różnorodności biologicznej, wzmacnianie potencjału rozwoju gospodarczego i społecznego w oparciu o zrównoważone wykorzystanie walorów przyrodniczych zostanie uzupełnione po opublikowaniu odpowiednich wskaźników RPO WSL zostanie uzupełnione po opublikowaniu odpowiednich wskaźników RPO WSL zostanie uzupełnione po opublikowaniu odpowiednich wskaźników RPO WSL zostanie uzupełnione po opublikowaniu odpowiednich wskaźników RPO WSL 3. Wskaźnik mierzący: Rozwój infrastruktury związanej z właściwym ukierunkowaniem ruchu turystycznego na obszarach cennych przyrodniczo zapewniającej z jednej strony lepszą ochronę wartości przyrodniczych, a jednocześnie przyczyniające się do zwiększenia atrakcyjności turystycznej tych obszarów zostanie uzupełnione po opublikowaniu odpowiednich wskaźników RPO WSL zostanie uzupełnione po opublikowaniu odpowiednich wskaźników RPO WSL zostanie uzupełnione po opublikowaniu odpowiednich wskaźników RPO WSL Źródło: Opracowanie własne na podstawie RPO WSL na lata (wersja 5.1) zostanie uzupełnione po opublikowaniu odpowiednich wskaźników RPO WSL 11

12 Tabela 2 Wskaźnik produktu L.p. Wskaźnik Jednostka pomiaru Źródło danych Wartość bazowa Wartość docelowa (2019) Liczba ośrodków prowadzących działalność w zakresie edukacji ekologicznej objętych wsparciem Łączna powierzchnia zrekultywowanych gruntów Liczba wspartych form ochrony przyrody [szt.] [ha] Źródło: URPO WSL na lata (wersja 5.1) Dokumentacja wykonawczo - techniczna/ protokoły zdawczo odbiorcze Dokumentacja wykonawczo - techniczna/ protokoły zdawczo odbiorcze ,00 [szt.] Sprawozdanie 0 Nie dotyczy Na dzień przygotowania niniejszego opracowania ani projekt Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata , ani projekt uszczegółowienia tegoż programu nie przewidują wskaźników innych niż te, które podano w tabelach. Wskaźniki określone w dostępnych projektach dokumentów nie są adekwatne do zaplanowanych typów działań, jak również nie pozwalają na zmierzenie rezultatów wsparcia, jakimi zgodnie z projektem RPO WSL na lata (wersja 5.1) mają być: Powstrzymanie procesu utraty różnorodności biologicznej, wzmacnianie potencjału rozwoju gospodarczego i społecznego w oparciu o zrównoważone wykorzystanie walorów przyrodniczych; Rozwój infrastruktury związanej z właściwym ukierunkowaniem ruchu turystycznego na obszarach cennych przyrodniczo zapewniającej z jednej strony lepszą ochronę wartości przyrodniczych, a jednocześnie przyczyniające się do zwiększenia atrakcyjności turystycznej tych obszarów. W związku z powyższym, rezultaty te podano bez określenia nazwy wskaźnika. Jednocześnie przy wskaźniku Liczba ośrodków prowadzących działalność w zakresie edukacji ekologicznej objętych wsparciem podano wartość 1, gdyż beneficjent zobowiązany będzie do prowadzenia kampanii informacyjno-edukacyjnych w ramach projektu. Niezbędna będzie weryfikacja powyższych zapisów po opublikowaniu listy wskaźników obowiązujących dla tego typu projektu. Procedura raportowania i monitorowania wskaźników dostosowana będzie do Wytycznych z zakresu monitoringu i sprawozdawczości RPO Województwa Śląskiego Obowiązki beneficjenta w zakresie sprawozdawczości będzie również określać umowa o dofinansowanie. Funkcję sprawozdania na poziomie beneficjenta spełniać będzie część wniosku o płatność dotycząca postępu rzeczowego i finansowego danego projektu (w tym informacja nt. postępu prac, osiągniętych 12

13 produktów). Wskaźniki produktu będą monitorowane co najmniej 1 raz na kwartał, natomiast wskaźniki rezultatu najpóźniej w rok po zakończeniu inwestycji. 2. Analiza terytorialna Rajcza gmina wiejska położona w powiecie żywieckim, w województwie śląskim, w południowozachodniej części Beskidu Żywieckiego, u zbiegu potoków, które tworzą rzekę Sołę. Swoim specyficznym położeniem tworzy odrębną część Beskidów nazywaną Workiem Raczańskim (Grupa Wielkiej Raczy) ze szczytami Wielka Racza (1 236 m), Rachowiec (954 m), Skalanka (867 m), Oźna (962 m), Bendoszka (1 144 m), Praszywka (1 044 m) oraz pasmo Pilska Sucha Góra (1 040 m). Gmina Rajcza sąsiaduje z gminami: Milówka, Istebna i Ujsoły, a także ze Słowacją. Obejmuje swoim zasięgiem następujące miejscowości: Rajcza, Rycerka Dolna, Rycerka Górna, Sól, Sól-Kiczora i Zwardoń. Drogi dojazdowe - krajowe: 69 Bielsko-Biała Żywiec Laliki Zwardoń > Granica Państwa (PL-SLO) Rajcza położona jest na trasie linii kolejowej Żywiec Zwardoń. Gmina Rajcza należy do jednego z bardziej popularnych regionów turystycznych w województwie śląskim. Ze względu na górskie położenie, walory przyrodnicze oraz infrastrukturę turystyczną cieszy się popularnością nie tylko wśród mieszkańców województwa śląskiego, ale także Słowacji i województw ościennych. W bezpośrednim sąsiedztwie Rajczy znajduje się Żywiecki Park Krajobrazowy. Rajcza jest gminą o charakterze letniskowym z infrastrukturą do uprawiania sportów zimowych oraz licznymi szlakami turystycznymi. Atrakcją jest także rzeka Soła, która zaczyna się, jako połączenie kilku potoków górskich Beskidu Żywieckiego. Najbardziej wyrazistym miejscem, od którego można mówić o rzece Sole, jest połączenie dwu dużych potoków górskich w miejscowości Rajcza (obok przystanku kolejowego), od którego to miejsca woda z charakteru typowo górskiego, potokowego, zmienia się bardziej w rzeczny. Potokami tworzącymi Sołę w tym miejscu są: Potok Rycerski (nazwa miejscowa: Rycerka) i Woda Ujsolska (nazwa miejscowa: Ujsoła). Tabela 3 Ludność w Gminie Rajcza wg miejsca zameldowania i płci Wyszczególnienie j.m Ludność wg miejsca zameldowania i płci stan na 31 XII ogółem osoba mężczyźni osoba kobiety osoba Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS Według danych GUS na 31 grudnia 2013 r. Rajcza liczyła mieszkańców, natomiast jej powierzchnia wynosi 131 km². Gęstość zaludnienia stanowi aktualnie 69 os./km² i od kilku lat wraz ze 13

14 spadkiem liczy ludności powoli maleje (w 2010 r. gęstość zaludnienia wynosiła 70 os./km²). Saldo migracji na osób w 2013 r. było ujemne i wyniosło minus 1,9 (w 2010 r. wynosiło 0,3). Tabela 4 Wskaźnik obciążenia demograficznego w Gminie Rajcza Wyszczególnienie j.m ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym osoba 62,6 61,5 61,2 60,8 60,5 osoba 95,6 94,8 97,4 100,5 107,2 ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym osoba 30,6 29,9 30,2 30,5 31,3 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS W strukturze ludności gminy Rajcza w 2013 r. 62,3% mieszkańców stanowiły osoby w wieku produkcyjnym, 18,2% osoby w wieku przedprodukcyjnym, a 19,5% osoby w wieku poprodukcyjnym. Od lat wzrasta ilość osób w wieku poprodukcyjnym. Przyrost naturalny na ludności w 2013 r. był ujemny wyniósł minus 4,5 i ma tendencję malejącą. Liczba pracujących w gminie Rajcza to ogółem 906 osób (GUS, stan na 31 XII 2013 r.). Pracujący na ludności w 2013 r. stanowili 100 osób. Na koniec czerwca 2014 r. stopa bezrobocia w Polsce wyniosła 12%, w województwie śląskim 10,2%, a w powiecie żywieckim 14%. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w 2013 r. w PUP Żywiec z Rajczy to 662 osoby. Analizując wcześniejsze okresy zauważalnym jest niewielki spadek bezrobocia (w 2012 r. zarejestrowanych bezrobotnych było 677). Gospodarka Według danych GUS BDL (stan na koniec 2013 r.) podmioty gospodarki narodowej stanowiły w Rajczy ogółem 673 w tym z sektora publicznego 26, sektora prywatnego 647, a wśród nich sektor prywatny osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą 545 firm. Wiodącym sektorem wśród zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w Rajczy są firmy z sektora G handel detaliczny i hurtowy (140 firm), sektora F budownictwo (113), a także sektora C przetwórstwo przemysłowe (96). Zasoby mieszkaniowe gminy Rajcza stanowią (wg GUS, stan na XII 2013 r.), w tym budynki mieszkalne to ogółem Liczba mieszkań oddanych w 2013 r. do użytkowania to 25. Urządzenia sieciowe (dane GUS na 2013 r.): Wodociągi długość czynnej sieci rozdzielczej to 3,0 km, a połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania to 137 szt. Kanalizacja długość czynnej sieci kanalizacyjnej to 25,5 km, a połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania to szt. Ludność w % ogółu ludności korzystająca z instalacji (GUS, 2012 r.): wodociągowej 8,7 14

15 kanalizacyjnej 40,1 gazowej 0,1 Infrastruktura społeczna Służba zdrowia: 1 przychodnia; liczba ludności na 1 przychodnię w 2013 r osoby; apteki ogólnodostępne 2; liczba ludności na 1 aptekę ogólnodostępną Placówki edukacyjne w Rajczy to: 5 przedszkoli dla 237 dzieci; 6 szkół podstawowych (dla 567 uczniów) oraz 4 gimnazja (dla 296 uczniów). Warunki do rekreacji rodzinnej i eko-edukacji Ze względu na górskie położenie, walory przyrodnicze oraz infrastrukturę noclegową, Rajcza cieszy się popularnością nie tylko wśród mieszkańców województwa śląskiego. W bezpośrednim sąsiedztwie Rajczy znajduje się Żywiecki Park Krajobrazowy. Gmina ma charakter letniskowy, posiada jednak również infrastrukturę do uprawiania sportów zimowych oraz licznymi szlakami umożliwiające górskie wędrówki. Istotną atrakcją jest rzeka Soła, która zaczyna się, jako połączenie kilku potoków górskich Beskidu Żywieckiego. Walory krajobrazowe i przyrodnicze oraz występująca w gminie infrastruktura tworzą dobre możliwości dla rozwoju rekreacji rodzinnej i eko-edukacji w gminie Rajcza. Podsumowanie Gmina Rajcza liczy mieszkańców, jej powierzchnia wynosi 131 km². Gęstość zaludnienia stanowi 69 os./km² i od kilku lat powoli maleje. Narasta ilość osób w wieku poprodukcyjnym. Przyrost naturalny na ludności w 2013 r. wyniósł minus 4,5 i ma tendencję malejącą. W Rajczy zauważa się niewielki spadek bezrobocia. W gminie Rajcza dominują działalności gospodarcze dot. handlu, budownictwa oraz przetwórstwa przemysłowego. Ze względu na górskie położenie, walory przyrodnicze oraz infrastrukturę noclegową, Rajcza cieszy się popularnością nie tylko wśród mieszkańców województwa śląskiego. W bezpośrednim sąsiedztwie Rajczy znajduje się Żywiecki Park Krajobrazowy. Gmina ma charakter letniskowy, posiada jednak również infrastrukturę do uprawiania sportów zimowych oraz licznymi szlakami umożliwiające górskie wędrówki. Istotną atrakcją jest rzeka Soła, która zaczyna się, jako połączenie kilku potoków górskich Beskidu Żywieckiego. Walory krajobrazowe i przyrodnicze oraz występująca w gminie infrastruktura tworzą dobre możliwości dla rozwoju rekreacji rodzinnej i eko-edukacji w gminie Rajcza. 3. Zgodność z politykami strategicznymi Projekt jest zgodny z poniższymi celami i priorytetami dokumentów strategicznych na poziomie kraju, regionu, powiatu i gminy. Zgodność przedmiotowego projektu z dokumentami strategicznymi na poziomie kraju, związanych z perspektywą finansową prezentują poniżej wskazane zapisy odnoszące się do specyfiki projektu Beneficjenta: Strategia Europa 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu 15

16 Priorytet: rozwój zrównoważony wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej. Działania: Konkurencyjność, Przeciwdziałanie zmianom klimatu, Czysta i efektywna energia. Programowanie perspektywy finansowej Umowa Partnerstwa Cel główny zwiększenie konkurencyjności gospodarki; cel szczegółowy zwiększenie efektywności wykorzystania zasobów naturalnych i kulturowych oraz ich zachowanie. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego : Regiony, Miasta, Obszary wiejskie Cele polityki regionalnej do 2020: 1. Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów ( konkurencyjność ), w tym: Wspieranie rozwoju i znaczenia miast subregionalnych; 2. Budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych ( spójność ); 2.3. Restrukturyzacja i rewitalizacja miast i innych obszarów tracących dotychczasowe funkcje społeczno-gospodarcze. Krajowy Program Reform 2013 Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko (MG/MŚ) cel główny: zapewnienie wysokiej jakości życia obecnych i przyszłych pokoleń z uwzględnieniem ochrony środowiska oraz stworzenie warunków do zrównoważonego rozwoju nowoczesnego sektora energetycznego, zdolnego zapewnić Polsce bezpieczeństwo energetyczne oraz konkurencyjną i efektywną energetycznie gospodarkę; cel szczegółowy: poprawa stanu środowiska (w tym ochrona wód i powietrza, racjonalna gospodarka odpadami, promocja technologii środowiskowych i zachowań ekologicznych). Strategia Rozwoju Kraju 2020 Cel II.6.4. Poprawa stanu środowiska; III.3.4. Zwiększenie spójności terytorialnej. Polska Wyzwania rozwojowe Wyzwanie 5 - BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNO-KLIMATYCZNE, w tym: Wyzwania klimatyczne, Energetyka klimat. Dylematy, oś czasu i zadania. Osiągnięcie celów klimatycznych (radykalne ograniczenie emisji) oraz środowiskowych (zrównoważony rozwój poprawa lesistości, waloryzacja różnorodności biologicznej, ochrona światowych podziemnych zasobów wody, zmniejszenie deficytu wody); Poprawa stanu wód i zmniejszanie deficytu wody. Rekomendacje m.in.: dot. opracowania PLANU NA RZECZ OCHRONY ZASOBÓW NATURALNYCH I ŚRODOWISKA i wskazane tam działania wspierające w perspektywie długofalowej. Regionalne i lokalne dokumenty programowe odnoszące się do specyfiki przedmiotowego projektu: Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego Śląskie Obszar Priorytetowy (C) PRZESTRZEŃ. Cel strategiczny: Województwo śląskie regionem atrakcyjnej i funkcjonalnej przestrzeni. Cel operacyjny: C.1. Zrównoważone wykorzystanie zasobów środowiska. Kierunki działań tj.: 3. Wspieranie wdrażania rozwiązań w zakresie zintegrowanego i zrównoważonego zarządzania zasobami wodnymi w zlewni, w tym ochrony przeciwpowodziowej i przeciwdziałania skutkom suszy; 5. Wspieranie działań na rzecz poprawy jakości wód powierzchniowych oraz ochrony wód podziemnych i racjonalizacji ich wykorzystania; 9. Wspieranie działań zmierzających do zachowania i odtwarzania bio- 16

17 i georóżnorodności; 12. Wspieranie edukacji ekologicznej i kształtowanie postaw pro środowiskowych; 13. Rekultywacja terenów zdegradowanych na cele środowiskowe. Cel operacyjny: C.3. Wysoki poziom ładu przestrzennego i efektywne wykorzystanie przestrzeni. Kierunki działań tj.: 3. Tworzenie i rewitalizacja obszarów zieleni urządzonej oraz terenów rekreacyjnych; 8. Wsparcie działań podnoszących jakość planowania przestrzennego na poziomie regionalnym i lokalnym, w tym działań integracyjnych. Realizacja przedmiotowego projektu przyczyni się do spełnienia wskazanych celów, ponieważ swoim zakresem wpłynie na poprawę atrakcyjności i funkcjonalności przestrzeni w obszarze gminy i spełni założenia operacyjne wskazanych wyżej celów wojewódzkich. Projekt Strategii Rozwoju Subregionu Południowego Województwa Śląskiego wraz ze Strategią Regionalnych Inwestycji Terytorialnych na lata (Bielsko-Biała, wrzesień 2014 r.) Cel RIT I. Poprawa infrastruktury ochrony środowiska poprzez zabezpieczenie i wykorzystanie zasobów obszaru funkcjonalnego subregionu południowego wynikający z priorytetu III Strategii Rozwoju Subregionu Południowego: Rozwój infrastruktury i usług dla zrównoważonego rozwoju oraz jest spójny z jego celem operacyjnym III.1 Ochrona środowiska i zrównoważone wykorzystanie zasobów środowiska. Priorytet II Ochrona środowiska i efektywne wykorzystanie zasobów. Przedmiotowy projekt spełnia te zapisy, ponieważ poprawi infrastrukturę ochrony środowiska i wykorzysta lokalne zasoby naturalne gminy na rzecz ochrony środowiska i jego zrównoważonego rozwoju na tle całego Subregionu oraz województwa. Projekt RPO WSL wersja 5.1 z dnia Oś Priorytetowa: VI Ochrona środowiska i efektywne wykorzystanie zasobów, w zakresie priorytetu inwestycyjnego 6.4: ochrona i przywrócenie różnorodności biologicznej, ochrona i rekultywacja gleby oraz wspieranie usług ekosystemowych, także poprzez program Natura 2000 i zieloną infrastrukturę. Gmina niniejszym projektem planuje efektywnie wykorzystać swoje naturalne zasoby i chronić środowisko w obrębie objętym projektem z właściwym dostosowaniem się do wytycznych tego RPO WSL. Projekt Szczegółowego Opisu Osi Priorytetowych RPO WSL w zakresie EFRR w. 2.0 Oś Priorytetowa: IV Ochrona środowiska i efektywne wykorzystanie zasobów. Działanie 5.4 Ochrona różnorodności biologicznej. Niniejszy projekt w swoich założeniach realizować będzie przedsięwzięcia oparte na wytycznych programowych wskazanego URPO, ponieważ zakłada ochronę bioróżnorodności w obszarze objętym projektem i odnosi się w swoich efektach do celów tej części działań RPO WSL. Strategia Zrównoważonego Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Żywieckiego na lata (aktualizacja 2013) P I Trwały rozwój gospodarczy w powiecie; C I.2 Rozwój usług turystycznych; C I.2 Rozwój usług turystycznych; Z I.21.4 Wykorzystanie na cele rekreacyjno zdrowotne zasobów naturalnych, w tym solanek; C I.3 Zachowanie przestrzennych walorów powiatu; C I.6 Uatrakcyjnienie wizerunku powiatu i stworzenie warunków do inwestowania; Z I.61.3 Promocja przedsięwzięć ekologicznych. P IV Eliminacja zagrożeń środowiskowych i racjonalizacja ochrony środowiska; C IV.1 Podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców; 17

18 C IV.3 Zachowanie terenów cennych pod względem przyrodniczym; Z IV.31.1 Organizacja ochrony różnorodności biologicznej przyrody; Z IV.31.2 Organizacja ochrony wód na terenie powiatu; Z IV.31.3 Organizacja ochrony istniejącej bioróżnorodności zbiorowisk leśnych i nieleśnych. C IV.4 Właściwe kształtowanie istniejących walorów środowiskowych; O IV.41 Racjonalna gospodarki zasobami środowiska. Wykazane cele będą realizowane w niniejszym projekcie, ponieważ zaplanowane działania w zakresie: stworzenie warunków dla poprawy bioróżnorodności w obszarze projektowym i stworzenie miejsca rekreacyjno-edukacyjnego i edukacji rodzinnej są komplementarne do tych zapisów i kierunku rozwoju regionu. Strategia Rozwoju Gminy Rajcza do roku 2015 CEL A: Wszechstronne wsparcie dla rozwoju turystyki; Cel cząstkowy A3: Turystyka edukacyjna. Zakres przedmiotowego projektu spełnia wskazane cele założone w lokalnej strategii na rzecz optymalnego wykorzystania naturalnych walorów gminy dla rozwoju poprzez turystykę. Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Rajcza na lata z perspektywą do roku 2018 Program w zakresie Ochrony powierzchni ziemi i gleby zakłada m.in: poprawę jakości środowiska pod względem ziemi i gleb, w tym zwiększenie atrakcyjności gminy; racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych. W zakresie Ochrona przyrody zakłada m.in.: ochronę, zwiększenie ilości oraz uporządkowanie terenów zielonych; utrzymanie bioróżnorodności, zwłaszcza na terenach chronionych. Niniejszy projekt spełnia założenia lokalnego POŚ ze względu na zaplanowane działania w zakresie ochrony lokalnej bioróżnorodności środowiska naturalnego. Polityki horyzontalne Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 ustanawiającego wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/ nakłada na państwa członkowskie wdrażające fundusze strukturalne, obowiązek stosowania tzw. polityk horyzontalnych: W Artykule 7 - Promowanie równości mężczyzn i kobiet oraz niedyskryminacji; W Artykule 8 - Zrównoważony rozwój. 18

19 Planowane działanie następująco wpływa na poszczególne polityki horyzontalne: Tabela 5 Wpływ projektu na polityki horyzontalne Polityki horyzontalne Zrównoważony rozwój Promowanie równości mężczyzn i kobiet oraz niedyskryminacji Zgodność projektu z politykami Realizacja projektu będzie miała pozytywny wpływ na politykę zrównoważonego rozwoju przede wszystkim poprzez oddziaływanie na ochronę i poprawę jakości środowiska naturalnego. Zgodnie z założeniami zrównoważonego rozwoju, przy korzystaniu z zasobów naturalnych nie należy kierować się jedynie zaspokajaniem własnych potrzeb, ale też brać pod uwagę przyszłe pokolenia i stan otaczającego środowiska. Przedmiotowy projekt spełnia te założenia oraz tej polityki horyzontalnej rozwoju UE, która skupia się także na takich elementach jak: budowanie bardziej konkurencyjnej gospodarki, która będzie korzystać z zasobów w sposób racjonalny i oszczędny. Do infrastruktury powstałej w ramach projektu zapewniony zostanie równy dostęp kobietom i mężczyznom oraz osobom niepełnosprawnym różnych płci, wyznań i religii, rasy i narodowości. W pływ projektu na polityki pozytywny neutralny Źródło: Opracowanie własne na podstawie Rozporządzenia ramowego dla EFSI nr 1303/2013 (Dz. Urz. UE L 347 z 20 grudnia 2013 r.) oraz Projektu RPO WSL (wersja 5.1) 4. Komplementarność projektu Projekt jest częścią zintegrowanego subregionalnego przedsięwzięcia pn. Rewitalizacja przestrzeni nadbrzeżnych rzek, potoków i zbiorników wodnych Subregionu Południowego, w związku z czym przedsięwzięciami komplementarnymi do niniejszego projektu będą wszystkie działania zaplanowane do realizacji w przedsięwzięciu zintegrowanym. Projekt jest komplementarny z innym projektem, współfinansowanym ze środków UE zmierzającym do poprawy warunków rekreacji na obszarze Gminy Rajcza. 19

20 Tabela 6 Komplementarność projektu z innymi działaniami L.p. Nazwa projektu Podmiot realizujący Źródło finansowania Wartość brutto w PLN Stan realizacji przedsięwzięcia 1. Polepszenie dostępności komunikacyjnej na pograniczu polskosłowackim Gmina Rajcza EFRR ,16 zrealizowany Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z ankiety dla beneficjentów projektu. 5. Analiza instytucjonalna 5.1. Beneficjenci projektu Beneficjentem projektu będzie jednostka samorządu terytorialnego Gmina Rajcza. Podstawę prawną w tym względzie określa ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r., nr 142 poz z późn. zm.). Gmina Rajcza jest podstawową jednostką samorządu terytorialnego, powołaną do organizacji życia publicznego na swoim terytorium. Organem stanowiącym i kontrolnym w Gminie jest Rada Gminy, organem wykonawczym Gminy jest wójt. Aktami prawnymi są uchwały Rady i zarządzenia wójta. Zadania i obowiązki Urzędu Gminy oraz zasady funkcjonowania Urzędu określa Regulamin Organizacyjny Urzędu Gminy Rajcza. Urząd jest jednostką organizacyjną gminy zapewniającą obsługę administracyjną, organizacyjną i techniczną wójta, oraz Rady i jej organów wewnętrznych. Urząd funkcjonuje na podstawie wewnętrznego podziału organizacyjnego na referaty, biura, i samodzielne stanowiska pracy. Beneficjentem pośrednim (ostatecznym) będą mieszkańcy gminy Rajcza oraz turyści. Właścicielem wykonanej inwestycji w ramach projektu, będzie Beneficjent Gmina Rajcza Wykonalność instytucjonalna projektu Beneficjent nie wskazał struktury, stanowisk i zakresu odpowiedzialności poszczególnych osób, które będą brały udział w realizacji projektu. Z uwagi na powyższe, nie jest możliwa pełna ocena przygotowania Beneficjenta do realizacji projektu, w szczególności poprzez ocenę czy Beneficjent posiada zdolność organizacyjną do wdrożenia projektu i jego utrzymania. Jednakże wskazane przez Beneficjenta doświadczenie w zrealizowaniu kilku projektów dofinansowanych ze środków unijnych daje możliwość uznania, iż istnieje potencjał do wdrożenia projektu. 20

21 6. Analiza techniczna i technologiczna Analiza stanu aktualnego Rzeka Soła to rzeka przepływa kolejno przez: Kotlinę Żywiecką, Beskid Mały i Pogórze Śląskie i jest pierwszym dużym prawobrzeżnym dopływem Wisły. Długość 88,9 km, powierzchnia dorzecza 1,4 tys. km². Rzeka zaczyna się jako połączenie kilku potoków górskich Beskidu Żywieckiego najbardziej wyrazistym miejscem, od którego można mówić o rzece Soła, jest połączenie dwu dużych potoków górskich właśnie na terenie gminy Rajcza. Potokami tworzącymi Sołę w tym miejscu są potoki położone na obszaże gminy Rajcza w tym min rewitalizowane: Rycerka (nazwa miejscowa: Potok Rycerki) i Woda Ujsolska (nazwa miejscowa: Ujsoła). W dalszym odcinku rzeka Soła stanowi obszar Natura 2000 PLH Dolna Soła oraz Dolina Dolnej Soły PLB Na odcinku rewitalizowanym rzeka Soła płynie przez obszar Rajczy wąską doliną i górzystą w częściowo uregulowanym korycie obudowanym zniszczoną opaską kamienną. W obszarze tym na miedzy-walu Soły zlokalizowane są liczne wypłacenia i łachy żwirów stanowiące najprawdopodobniej miejsca rozrodów ptaków i tarła ryb. Brzegi rzeki Soły zalesione i zadrzewione z licznymi obszarami (płatami) roślinności inwazyjnej. Potoki Rycerka, Słanica i Ujsoła w większej części są nieuregulowanymi ciekami, często z dużymi kamieńcami, czasami o charakterze roztok. Teren tych potoków wykazuje ślady ingerencji ludzkiej, w obszarze zainteresowani widoczne są liczne wysypiska śmieci w tym gruzu budowlanego. Brzegi rzeki Rycerka, Słanica i Ujsoła cześciowo zalesione i zadrzewione z obszarami (płatami) roślinności inwazyjnej. Obszar zainteresowania o bardzo dużym potencjale przyrodniczym. Opis wybranego wariantu technicznego/ technologicznego Przedmiotem projektu będzie: Ochrona i przywrócenie różnorodności biologicznej przy jednoczesny zagospodarowaniu nabrzeży dla celów rekreacyjnych. Umocnienie linii brzegowej, Likwidacja dzikich wysypisk śmieci Budowa ścieżek przyrodniczo- ekologicznych pełniących funkcję edukacyjną Dokonanie nowych nasadzeni drzew i krzewów wzdłuż potoków Soła, Rycerka, Słanica, Ujsoła. a) Podstawowe założenia projektowe: Dla budowy ścieżek i placów wokół elementów zagospodarowania terenu proponuje się nawierzchnie szutrowo żwirową lub przy użyciu wodno-przepuszczalnych materiałów. Zaprojektowanie ścieżki i lokalizację urządzeń tak aby zarówno jej przebieg, jak i użyte materiały w jak najmniejszym stopniu ingerowały w środowisko. Zaprojektowanie prac, żeby w maksymalnym stopniu uniknąć wycinki drzew. Zaleca się ochronę ziołorośli i łęgów, W przypadku montażu oświetlenia terenów - Stosować oświetlenie hybrydowe połączenie energii słonecznej i turbin wiatrowych w celu eliminacji budowy sieci kablowej ziemnej lub napowietrznej. W wypadku wykonania oświetlenia obiektów - stosować wyłącznie oprawy lamp z ULOR=0, o zerowej emisji do górnej półsfery. Maksimum emisji musi przypadać na 21

22 światło żółte i zielone (długości fali w zakresie nm) o widmie ciągłym; Zaleca się zastosować zasilanie fotowoltaiczne, w przypadku konieczności budowy sieci oświetleniowej. Dla potrzeb budowy miejsc odpoczynku i zlokalizowania małej architektury rekomenduje się terenu otwarte, niezadrzewione. W wypadku nasadzeń - sadzić rośliny rodzimych gatunków, lokalnego pochodzenia, siedliskowo dopasowane do terenu. Należy do absolutnego minimum zredukować umacnianie brzegów. Ewentualne umocnienia realizować tylko w miejscach, gdzie w bezpośredni sposób zagrożona jest infrastruktura techniczna. Tam należy umocnienia maksymalnie odsunąć od nurtu, aby zostawić rzece miejsce na anastomozowanie. Zaleca się mocniejsze wyeksponowanie eko-edukacyjnej roli obszaru, opracowanie zwartej koncepcji wraz z urządzeniami wchodzącymi w interakcję z użytkownikiem ścieżki. Zaprojektowanie prac, tak by nie zmniejszyć dostępności cieku dla zwierząt - zwłaszcza drobnych ssaków i płazów. Znaczący pozytywny wpływ projektu na środowisko można osiągnąć w szczególności poprzez: zaprojektowanie, utworzenie i utrzymanie "hotelu dla owadów" oraz włączenie do projektu usuwania i niszczenia roślin inwazyjnych - są one jedną z głównych przyczyn zmniejszania się bioróżnorodności w zbiorowiskach roślinnych i wśród zwierząt. b) Zalecenia dotyczące prac przygotowawczych i wykonawczych: Nadbrzeża w świetle definicji zawartej w ustawie z dnia 18 lipca 2001r. Prawo wodne art. 9 ust 1, pkt 19h są urządzeniem wodnym, na które zgodnie z art. 122, ust. 1pkt 3 jest wymagane opracowanie operatu wodno-prawnego i uzyskanie pozwolenia wodno-prawnego. Dla potrzeb budowy miejsc odpoczynku może zaistnieć potrzeba uzyskania dodatkowych uzgodnień z Regionalnym Zarządem Gospodarki Wodnej. W przypadku stwierdzenia w drodze uzgodnień z Regionalną Dyrekcją Zarządu Gospodarki Wodnej że teren objęty projektem jest terenem zalewowym, konieczne jest za podstawie Ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo Wodne, zgodnie z art. 88l ust.1a. uzyskanie decyzji zwalniającej od zakazów Dyrektora RZGW o której mowa w art. 88l ust 1 Prawa wodnego Na podstawie Ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo Wodne, zgodnie z art. 88l ust.1a. budowa, przebudowa lub remont drogi rowerowej oraz wyznaczenie szlaku turystycznego pieszego lub rowerowego wymaga zgłoszenia Dyrektorowi Zarządu Gospodarki Wodnej, w przypadku wcześniejszego stwierdzenia w drodze uzgodnień z w/w Instytucją że teren projektu jest terenem zalewowym. c) Ryzyko projektu: Beneficjent nie posiada zatwierdzonego decyzją projektu budowlanego, ani też nie posiada stosowanych uzgodnień na realizację projektu. Opracowana jest jedynie koncepcja architektoniczna. Beneficjent nie posiada własności terenów dla których planuje realizować projekt, konieczne uzyskanie zgód właścicieli na realizację projektu na ich terenie. d) Harmonogram prac przygotowawczych i wykonawczych: Uzyskanie zezwoleń i uzgodnień: od 0 do 300 dnia Opracowanie dokumentacji projektowej: od 300 do 460 dnia 22

23 Uzyskanie pozwoleń na realizację: od 460do 550 dnia Realizacja prac budowlanych: od 550do 900 dnia Zakładany przez Beneficjenta termin realizacji zadania do dnia jest realny. W planowanym zakresie projekt jest wykonalny technicznie i technologicznie. W projekcie należy przyjąć sprawdzone rozwiązania, które zagwarantują wysoką jakość, trwałość i funkcjonalność, przy równoczesnej oszczędności kosztów na etapie inwestycji i późniejszej eksploatacji. Tabela 7 Koszty przygotowania i realizacji projektu L.p. Koszt Kwota netto Vat [23%] Kwota brutto Przygotowanie dokumentacji (studium wykonalności) Wykonanie dokumentacji projektowej i uzyskanie zezwoleń Ekspertyzy, inwentaryzacje przyrodnicze i nadzory Szacunkowa wartość rzeczowej realizacji inwestycji , , , , , , , , , , , ,52 5. Promocja wraz z kampanią informacyjno-edukacyjną , , ,00 6. Razem: , , ,52 Źródło: Opracowanie własne 23

24 7. Analiza specyficzna dla sektora Elementami specyficznymi w projekcie są: Stworzenie warunków dla poprawy bioróżnorodności w obszarze projektowym; Stworzenie miejsca rekreacyjno-edukacyjnego i edukacji ekologicznej Stan aktualny Potoki Rycerka, Słanica i Ujsoła w większej części są nieuregulowanymi ciekami, często z dużymi kamieńcami, czasami o charakterze roztok. Otaczają je pola uprawne, wąskie pasy ziołorośli, nadrzecznych zarośli wierzbowych oraz lasów łęgowych. Na całej długości występują pojedyncze egzemplarze niecierka gruczołowatego (Impatiens glandulifera) i nawłoci późnej (Solidago gigantea). Teren objęty projektem znajduje się w obszarze występowania elementów specyficznych bioróżnorodnych, które zostały stwierdzone przez ekspertów w analizie środowiskowej i poprzez działania objęte projektem poprawi się występującą bioróżnorodność obszaru. Obszar projektu leży w sąsiedztwie: bezpośrednio sąsiaduje z Obszarem Natura 2000 PLH Beskid Żywiecki i Żywieckim Parkiem Krajobrazowym. Żywiecki Park Krajobrazowy Stan projektowany W projekcie zaplanowano przywrócenie różnorodności biologicznej przy jednoczesnym zagospodarowaniu nabrzeży dla celów rekreacyjnych poprzez umocnienie linii brzegowej, likwidację dzikich wysypisk śmieci wzdłuż potoków na terenie Gminy Rajcza, a także budowę ścieżek przyrodniczo-ekologicznych pełniących funkcję edukacyjną wraz z dokonaniem nowych nasadzeń drzew i krzewów wzdłuż potoków Soła, Rycerka, Słanica i Ujsoła. Przyjęty zakres projektu umożliwi uzyskanie i wyróżnienie elementów specyficznych występujących we wskazanej lokalizacji: Jedynie racjonalne zagospodarowanie miejsca zapobiegnie inwazyjnemu niszczeniu występującej w tym terenie bioróżnorodności i uniemożliwi jego dalszą inwazyjną dewastację. Poprzez przewidziane w projekcie działania jak: ochrona i przywrócenie różnorodności biologicznej przy jednoczesny zagospodarowaniu nabrzeży dla celów rekreacyjnych, dokonywanie nowych nasadzeni drzew i krzewów wzdłuż potoków Soła, Rycerka, Słanica, Ujsoła, uporządkowanie i zagospodarowanie zielenią nadbrzeży, likwidacja dzikich wysypisk śmieci i zbliżenie cieku dla płazów i drobnych ssaków możliwe jest stworzenie warunków dla poprawy bioróżnorodności. Dalsze pozostawienie terenów objętych projektem na inwazyjne, niezorganizowane i niezaplanowane działania ludzkie, narażą obszar na biologiczną degradację. Znaczący pozytywny wpływ na środowisko mogą mieć następujące działania projektowe dotyczące środowiska naturalnego: odtwarzanie i ochrona łęgu, szczepienie runa łęgu, ochrona ziołorośli. W wypadku nasadzeń należy skorzystać z rodzimych gatunków, dostosowanych do warunków siedliskowych (gatunki łęgowe), lokalnego pochodzenia. Znaczący pozytywny wpływ projektu na środowisko można osiągnąć w szczególności poprzez: zaprojektowanie, utworzenie i utrzymanie "hotelu dla owadów" oraz włączenie do 24

25 projektu usuwania i niszczenia roślin inwazyjnych - są one jedną z głównych przyczyn zmniejszania się bioróżnorodności w zbiorowiskach roślinnych i wśród zwierząt. Poprzez racjonalne zagospodarowanie terenu, możliwe jest poprawa elementu specyficznego terenu jakim jest stworzenie miejsca aktywnego wypoczynku i edukacji ekologicznej. Podjęcie działań inwestycyjnych polegających na: budowie ścieżek przyrodniczo- ekologicznych pełniących funkcję edukacyjną, przyczyni się do stworzenia w miejscu dotychczas zaniedbanym i niedocenionym przyrodniczo przestrzeni aktywnego wypoczynku i edukacji ekologicznej. Przewiduje się możliwość rekreacyjno-edukacyjnego skorzystania z obiektu poprzez rodzin rocznie. Dodatkowo, umiejscowienie tablic dydaktycznych o tematyce związanej z występującą w rejonie bioróżnorodnością i wartością krajobrazową okolicy przyczyni się do wzmocnienia postaw ekologicznych mieszkańców. 8. Analiza wariantowa Do analizy wariantowości niniejszego przedsięwzięcia przyjęto trzy rozwiązania: Wariant I realizacja zakresu podanego przez Beneficjenta, który przewidywał: Ochrona i przywrócenie różnorodności biologicznej przy jednoczesny zagospodarowaniu nabrzeży dla celów rekreacyjnych. Umocnienie linii brzegowej, likwidacja dzikich wysypisk śmieci wzdłuż potoków na terenie Gminy Rajcza Budowa ścieżek przyrodniczo- ekologicznych pełniących funkcję edukacyjną Dokonanie nowych nasadzeni drzew i krzewów wzdłuż potoków Soła, Rycerka, Słanica, Ujsoła. Wariant ten został odrzucony w następujących powodów: Nie przewidziano działań, które mogłyby w znaczący sposób poprawić lokalną bioróżnorodność. Koszt tego wariantu wyniesie ok. 80% wartości ogólnych kosztów podanych w analizie technicznotechnologicznej dział nr 6. Wariant II - realizacja inwestycji w wariancie przyjętym do realizacji i opisanym w rozdziale 6 łącznie z rekomendacjami zawartymi w punkcie a) - podstawowych założeń projektowych, uwzględniających rekomendacje analizy środowiskowej działu nr 9. Wariant III rozszerzenie zakresu zadania. Zakładał on większą realizację zadania: Budowę podestów widokowych z budynkami, dojazdami i miejscami postojowymi dla potrzeb edukacji i promocji lokalnej bioróżnorodności. Wariant ten został odrzucony w następujących powodów: Znacznie zwiększone nakłady inwestycyjne; 25

26 Istotnie utrudnione i wydłużone uzyskiwanie pozwoleń prawnych na realizację rozszerzonego zakresu projektu; Zwiększone koszty eksploatacyjne. Dodatkowy koszt tego wariantu może zwiększyć koszt o ok. 150%. Mając powyższe na uwadze rekomenduje się przyjąć wariant II. Wariant ten uwzględnia zarówno propozycje Beneficjenta, jak również zaproponowane przez ekspertów działania wzmacniające pozytywny wpływ na środowisko naturalne nieznacznie tylko podnosząc budżet projektu. Wariant ten przedstawia najlepszy stosunek korzyści do ceny. 9. Analiza środowiskowa Analiza środowiskowa projektu wykonana została w oparciu o audyt terenowy, który odbył się w dniu roku. Stan aktualny środowiska naturalnego projektu przedstawia się następująco: 1. Potoki Rycerka, Słanica i Ujsoła w większej części są nieuregulowanymi ciekami, często z dużymi kamieńcami, czasami o charakterze roztok. W wielu miejscach brzegi są nadsypywane przez okolicznych mieszkańców gruzem, popiołami, czy innymi odpadami. Otaczają je pola uprawne, wąskie pasy ziołorośli, nadrzecznych zarośli wierzbowych oraz lasów łęgowych. Na całej długości występują pojedyncze egzemplarze niecierka gruczołowatego (Impatiens glandulifera) i nawłoci późnej (Solidago gigantea). Na projektowym odcinku nie zaobserwowano rdestowców (Reynoutria sp.). W trakcie audytu nie udało się odnaleźć gatunków cennych. Z przeprowadzonego z mieszkańcami wywiadu wynika, że w runie lasów łęgowych spotyka się śnieżyczkę przebiśnieg (Galanthus nivalis). 2. Obiekty podlegające ochronie na terenie projektowym: a) Brak. Teren miejscami bezpośrednio sąsiaduje z Obszarem Natura 2000 PLH Beskid Żywiecki i Żywieckim Parkiem Krajobrazowym. 3. Obiekty podlegające ochronie w bezpośredniej bliskości terenu projektowego: a) 0 m Obszar Natura 2000 PLH Beskid Żywiecki, b) 0 m Żywiecki Park Krajobrazowy. 4. Flora: Konieczne jest właściwe (z punktu środowiskowego) poprowadzenie ścieżki, żeby uniknąć degradacji zbiorowisk. Znaczący pozytywny wpływ na środowisko mogą mieć następujące działania projektowe dotyczące środowiska naturalnego: usuwanie roślinności inwazyjnej, ochrona łęgu i ziołorośli. Unikać cięć drzewostanu. Ewentualne cięcia należy ograniczyć do absolutnego minimum. Nasadzenia mogą mieć znaczący pozytywny wpływ na środowisko pod warunkiem zastosowania sadzonek rodzimych gatunków, lokalnego pochodzenia, z gatunków naturalnie występujących w łęgach. 5. Fauna: Konieczne jest odpowiednie poprowadzenie ścieżek, by nie zmniejszyć dostępności cieku dla zwierząt - zwłaszcza płazów. Znaczący pozytywny wpływ projektu na środowisko można osiągnąć w szczególności poprzez: włączenie do projektu usuwania i niszczenia roślin inwazyjnych - są one jedną z głównych przyczyn zmniejszania się bioróżnorodności w zbiorowiskach roślinnych i wśród zwierząt. Warto zastanowić się nad wykonaniem nasadzeń sztobrów wierzbowych, które byłyby dalej prowadzone w wierzby głowiaste. dalszej perspektywie, w rozrastającej się części "głowy" wierzby tworzą się siedliska dla cennych gatunków zwierząt. W wypadku wykonania oświetlenia obiektów - stosować wyłącznie lampy z ULOR=0 26

27 6. Wody (ze szczególnym uwzględnieniem Ramowej Dyrektywy Wodnej): Znaczący wpływ negatywny. Umacnianie brzegów należy usunąć z projektu lub ograniczyć do miejsc szczególnie mocno zagrożonych przez podmywanie. Z umocnieniami w takim wypadku należy maksymalnie odsunąć sie od nurtu, aby zostawić rzece przestrzeń do meandrowania. Absolutnie nie wolno zasypywać kamieńców i zwężać koryta. 7. Zbiorowiska roślinne: nieodpowiednie poprowadzenie ścieżki, mogłoby spowodować degradację i zanik niektórych siedlisk. Znaczący pozytywny wpływ na środowisko można uzyskać w projekcie poprzez następujące działania: ochrona łęgów, ochrona ziołorośli, usuwanie roślinności inwazyjnej. 8. Obszary chronione inne niż Natura 2000: Brak istotnego wpływu. 9. Obszary Natura 2000: Brak istotnego wpływu. 10. Korytarze ekologiczne: Nieodpowiednia realizacja może spowodować lokalne zwężenie korytarza ekologicznego, jakim jest otoczenie cieku. W wypadku podjęcia proponowanych działań - brak znaczącego wpływu. Rekomendacje środowiskowe dla projektu: a) mocniejsze wyeksponowanie ekoedukacyjnej roli ścieżki, opracowanie zwartej koncepcji wraz z urządzeniami wchodzącymi w interakcję z użytkownikiem ścieżki, b) wykonanie inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej terenu, c) porządkowanie terenu ograniczyć do usuwania odpadów i śmieci, d) jeśli jest planowana wycinka drzew - ograniczyć ją do absolutnego minimum, w wypadkach zagrażających bezpieczeństwu należy rozważyć redukcję korony zamiast wycinki e) takie zaprojektowanie ścieżki, aby zarówno jej przebieg, jak i użyte materiały w jak najmniejszym stopniu ingerowały w środowisko, f) włączenie w projekt mechanicznego usuwania i niszczenia roślin inwazyjnych są one jedną z głównych przyczyn zmniejszania się bioróżnorodności w zbiorowiskach roślinnych i wśród zwierząt, g) ochrona ziołorośli i łęgów, h) zaniechanie regulacji brzegów i) w wypadku wykonania oświetlenia obiektów stosować wyłącznie lampy z ULOR=0, zaleca się zastosować zasilanie fotowoltaiczne, a jako źródło światła diody LED. 27