Techniczno-ekonomiczne mo liwoœci wzbogacania w metan gazu ziemnego
|
|
- Magda Małek
- 9 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 POLITYKA ENERGETYCZNA Tom 1 Zeszyt 1 27 PL ISSN Andrzej OLAJOSSY* Techniczno-ekonomiczne mo liwoœci wzbogacania w metan gazu ziemnego STRESZCZENIE. Artyku³ wskazuje ró ne mo liwoœci wykorzystania gazów ziemnych, z których nale y usun¹æ azot. Do wzbogacania tych gazów w metan zaleca siê stosowaæ nowoczesn¹ technologiê PSA. Tego typu instalacje mog¹ produkowaæ: gaz handlowy np. grupy L w lub nawet gaz wysokometanowy grupy E, oraz dodatkowo energiê elektryczn¹. Dla drugiego z tych przypadków przedstawiono zarys wstêpnej analizy ekonomicznej takiego przedsiêwziêcia. S OWA KLUCZOWE: gaz naturalny, instalacja wzbogacania, analiza ekonomiczna 1. Uwagi wstêpne Niektóre modyfikacje nowych technologii separacji metanu od azotu i innych sk³adników mieszanin gazowych (dwutlenku wêgla, siarkowodoru, pary wodnej) by³y przedmiotem wczeœniejszych prac autora (Olajossy 25). Nale y tu wyraÿnie podkreœliæ problematykê odazotowania gazów, gdy obecnie stosowane metody odsiarczania i odwadniania gazów ziemnych s¹ ju rutynowo u ywane czêsto jako wstêpne, przed w³aœciwym rozdzieleniem metanu od azotu. Tym bardziej korzystne s¹ te Ÿród³a metanu z otworów gazu * Prof. dr hab. in. Wydzia³ Górnictwa i Geoin ynierii AGH, Kraków; olajossy@agh.edu.pl Recenzent: prof. dr hab. in. Eugeniusz Mokrzycki 119
2 ziemnego, które nie s¹ zasiarczone. Podobnie opanowana jest ju technika wydzielania z tych gazów etanu i propanu oraz ewentualnego ich odgazolinowania, o ile wystêpuj¹ wêglowodory ciê sze. W g³ównym zatem zagadnieniu odazotowania gazów ziemnych istotn¹ rolê odgrywaj¹ trzy zasadnicze parametry: aktualna i przewidywalna wydajnoœæ otworu, zawartoœæ metanu, stopieñ zaazotowania. Wa nym parametrem jest ponadto wartoœæ ciœnienia na g³owicy odwiertu. W warunkach eksploatacyjnych czynnych odwiertów wartoœci trzech wymienionych parametrów zmieniaj¹ siê w szerokich zakresach, przy czym ze zrozumia³ych wzglêdów brak jest przyjêtego sklasyfikowania w przedzia³ach ich zawartoœci. Na szczególn¹ uwagê podyktowan¹ aspektami energetycznymi i ekonomicznymi zas³uguj¹ liczne otwory gazu wysoko zaazotowanego, z których po wzbogaceniu w metan mo na produkowaæ gaz handlowy grupy L w. Niema³a jest te liczba otworów gazu œrednio zaazotowanego, który mo na wzbogacaæ w metan a do parametru gazu grupy E odpowiedniego dla sieci wysokoprê nej. Wreszcie do dyspozycji przed odpowiednio w³aœciw¹ technologi¹ mog¹ staæ liczne odwierty gazowe, nadal zag³owiczone, dotychczas uwa ane za nieop³acalne eksploatacyjnie. 2. Za³o enia dotycz¹ce jakoœci gazu surowego W artykule podane zostan¹ ogólne informacje dotycz¹ce jakoœci, czyli sk³adu gazu stanowi¹cego surowiec do przerobu w odpowiednio dobranym (dla danego sk³adu) typie instalacji odazotowania. Zgodnie z uwagami wstêpnymi, chodzi tu o relacjê w uk³adzie dwsk³adnikowym: metan azot. Wiadomo, e dla du ych iloœci przerabianego gazu (rzêdu ponad 1 tys. m 3 na godz.) i przy doœæ arbitralnie przyjmowanej zawartoœci metanu (byle tylko stabilnej czasowo) mo e byæ stosowana instalacja typu kriogenicznego oparta na technologii niskotemperaturowego rozfrakcjonowania takiej mieszaniny gazu. Z kolei dla ma³ych iloœci przerabianego gazu, z wydajnoœci¹ mniejsz¹ lub niewiele wiêksz¹od1tys.m 3 na godz. zalecane jest stosowanie instalacji separuj¹cych dzia³aj¹cych w oparciu o technikê membranow¹. Natomiast w praktycznie interesuj¹cym przedziale wydajnoœci od 4 tys. m 3 na godz. do 2 tys. m 3 na godz., mo na z mniejsz¹ lub wiêksz¹ efektywnoœci¹ stosowaæ technologiê: PSA (Pressure Swing Adsorption) lub jej odmianê VPSA (Vacuum Pressure Swing Adsorption). Efektywnoœæ tych metod wyra ana stopniem czystoœci produktu (metanu) oraz sprawnoœci¹ instalacji, zale y m.in. od zawartoœci metanu w surowcu (tym samym od stopnia jego zaazotowania) oraz od iloœci przerabianego gazu. Du e znaczenie ma tak e czysto technologiczna strona wykonywanych czynnoœci procesowych, a wiêc przebiegów kolejnych cyklicznych etapów zmiennociœnieniowej adsorpcji na odpowiednio dobranym sorbencie. 12
3 Wreszcie jak to czêsto w praktyce przemys³owej bywa niebagateln¹ rolê odgrywaj¹ aspekty ekonomiczne (finansowe), g³ównie zwi¹zane z kosztami inwestycyjnymi, a mniej z kosztami eksploatacyjnymi. Im bli ej umownej dolnej granicy podanego przedzia³u iloœci przerobu surowego gazu, tym efektywnoœæ technologii PSA i VPSA maleje podobnie jest przy górnej granicy tego przedzia³u. Chodzi tu g³ównie o koszty inwestycji poniesione na budowê tego typu instalacji odazotowania gazu. Te z kolei rosn¹, co prawda niemonotonicznie, wraz ze wzrostem stopnia rozbudowy instalacji. Z oczywistych przyczyn efektywnoœæ instalacji wzrasta na ogó³ ze wzrostem zawartoœci metanu na wejœciu do instalacji. W odniesieniu do zawartoœci metanu w gazie wejœciowym nasuwaj¹ siê nastêpuj¹ce uwagi: W umownym zakresie niskich zawartoœci przyjmijmy do 3% obj. CH 4 czyli przy wysokim stopniu zaazotowania oko³o 65 7% obj. N 2, instalacja mo e pracowaæ z przeznaczeniem g³ównie do produkcji azotu, o czystoœci powy ej np. 96% N 2 oraz z mo liwoœci¹ wykorzystania pozosta³oœciowego metanu. Wytworzony azot mo e byæ u ytkowany w znanych, okreœlonych celach przy eksploatacji odwiertów ropno-gazowych. W nastêpnym zakresie zawartoœci metanu w gazie wejœciowym, który przyjmijmy siêga oko³o 6 65% obj. CH 4, mo na mieæ te do czynienia z alternatywnym rozwi¹zaniem, mianowicie: nad doln¹ granic¹ tego zakresu powy ej 3% obj. CH 4, wzbogacaæ gaz w metan do takiego stê enia, które odpowiada jakoœci paliwa dla odpowiednio dobranego silnika gazowego, celem generacji energii elektrycznej, pod górn¹ granic¹ tego zakresu poni ej 6% obj. C H 4, wzbogacaj¹c mieszaninê w metan produkowaæ gaz handlowy o parametrach L w. Nasuwa siê tu uwaga, e w okolicznoœciach wyraÿnego braku zapotrzebowania na energiê elektryczn¹ w otoczeniu kopalni gazu nale y wskazaæ tê drug¹ alternatywê. Najbardziej korzystna opcja dotyczy wzbogacenia w metan gazu wejœciowego o doœæ wysokiej zawartoœci metanu w zakresie, przyjmijmy, w przedziale od 65 7% obj. CH 4 do 9% obj. CH 4, z wyraÿnym przeznaczeniem wyprodukowania gazu wysokometanowego grupy E i skierowania go z instalacji do sieci wysokoprê nej. 3. Ogólne informacje odnoœnie do sk³adu elementów instalacji odazotowania gazów pracuj¹cej w technologii PSA (VPSA) Klasyczne technologie typu PSA w odniesieniu do gazów metanowych kopalñ wêgla oraz gazów naturalnych wymagaj¹ dokonania nowatorskich modyfikacji. Niektóre wiadomoœci na ich temat by³y ju zawarte w poprzednich pracach autora (Olajossy 23). Z³o onoœæ problematyki polega na kojarzeniu zagadnieñ in ynierii chemicznej i procesowej 121
4 oraz hydrodynamiki przep³ywów gazów w instalacji. Bowiem procesy zmiennociœnieniowej sorpcji gazu powtarzaj¹ siê cyklicznie w kolumnach instalacji poprzez kolejne etapy procesowe, na ogó³ takie jak: zasilanie ciœnieniowe surowcem, wysokociœnieniowa adsorpcja, desorpcja (mo e byæ do tzw. pró ni w odmianie VPSA) oraz regeneracja czy p³ukanie z³o a sorbentu. Bodaj najwa niejszym elementem instalacji pod wzglêdem jakoœciowym jest adsorbent bêd¹cy g³ównym sk³adnikiem z³o a pomieszczonego w adsorberze (kolumnie). To wype³nienie mog¹ tworzyæ: wêgle aktywne, specjalnie preparowane, spe³niaj¹ce okreœlone kryteria sorpcji równowagowej (selektywnoœæ równowagowa), zeolitowe sita molekularne, niekiedy aktywowane, determinuj¹ce przebiegi kinetyk sorpcji (selektywnoœæ kinetyczna). Po g³êbokiej analizie specyfikacji sorbentów nale y stwierdziæ, e wêgle aktywne (wybrane) mog¹ byæ stosowane do separacji azotu w gazach ubogich metanowo oraz do wzbogacania metanem gazów do poziomu potrzebnego dla celów handlowych (opa³owych). Odpowiada to podanym wy ej zakresom pod wzglêdem zawartoœci metanu i azotu. Poniewa selektywnoœæ adsorpcji tych dwóch sk³adników w wybranym wêglu aktywnym jest dobra i przewa nie rosn¹ca wraz z obni eniem temperatury procesu oraz ciœnienia, zatem desorpcyjne etapy PSA, a szczególnie VPSA, powinny odbywaæ siê pod wzglêdnie niskimi ciœnieniami. St¹d wynika potrzeba zastosowania co najmniej ssawy lub pompy pró niowej w module instalacyjnym odazotowania gazów. Wzglêdnie niewysoka zawartoœæ metanu na wejœciu tego modu³u implikuje potrzebê wyp³ukiwania azotu ze z³o a sorbentu za pomoc¹ drugiego sk³adnika gazów. Gaz pochodz¹cy z etapu wyp³ukiwania azotu jest wzbogacony w metan i mo e byæ odprowadzany z instalacji jako gaz opa³owy. Mo na równie wykorzystaæ czêœæ tego gazu do etapu podnoszenia ciœnienia procesu PSA w danym adsorberze. Nale y nadmieniæ, e iloœæ potrzebnych adsorberów (kolumn), w których reguluje siê przep³ywy w sposób automatyczny, jest ró na w zale noœci m.in. od wydajnoœci instalacji. Do sch³adzania azotu stosuje siê znane urz¹dzenia, np. dysze ekspansyjne. W instalacji potrzebne bêd¹ tak e ch³odnice i wymienniki ciep³a, do których kieruje siê za pomoc¹ sprê arki gaz p³ucz¹cy, a tak e inn¹ ssaw¹ odprowadza siê gaz o podwy szonej zawartoœci metanu z koñcowego podetapu desorpcji pró niowej. Przep³ywy gazów w poszczególnych etapach procesowych wymagaj¹ automatycznego sterowania w instalacji. Otó okreœlenie podwy szonej zawartoœci metanu dotyczy produktu, który w przypadku pierwszego zakresu jakoœci surowca, czyli gazu raczej ubogiego w metan, mo e stanowiæ paliwo dla dobranego silnika gazowego, a mo e te s³u yæ jako paliwo bêd¹ce gazem handlowym (opa³owym). Natomiast w drugim rozwa anym przypadku, czyli dla surowca o umownie œredniej zawartoœci metanu, mo na albo poprzestaæ na osi¹galnej wy ej jakoœci produktu L w albo poprowadziæ dalej procesy VPSA, modyfikuj¹c nieco tylko technikê procesow¹, np. przez wyd³u enie kolejnych etapów oraz ewentualnie przez wprowadzenie zawracania czêœci wysokometanowego gazu do obiegu. Perspektywê stanowi uzysk produktu w postaci gazu o parametrach cennego gazu grupy E. 122
5 Nale y zwróciæ uwagê, e dodatkowym produktem instalacji jest azot o zupe³nie niez³ej czystoœci, nadaj¹cy siê do zagospodarowania, np. w przenoœnych kontenerach do testowania odwiertów. Jednak najmniej skomplikowana procesowo i nie wymagaj¹ca technologicznie rozbudowania elementów instalacji jest aplikacja drugiego rodzaju sorbentu w trzecim rozwa anym zakresie jakoœci surowego gazu. Chodzi wiêc o gaz na wejœciu do instalacji z zawartoœci¹ jednak nie przekraczaj¹ca 3 35% obj. azotu, z wyraÿn¹ przewag¹ metanu i zastosowaniem do ich separacji selektywnego kinetycznie sorbentu, bêd¹cego odpowiednim zeolitowym sitem molekularnym. Takie sito zatrzymuje w swej mikroporowej strukturze cz¹steczki azotu, a przepuszcza cz¹steczki metanu. Mo na wiêc wzglêdnie ³atwo pozyskiwaæ metan o wysokim stopniu czystoœci np. 96% obj. CH 4, usuwaj¹c przez kilkustopniow¹ desorpcjê azot ze z³o a w technologii PSA. Aktualnie takie naturalne zeolity s¹ ju dostêpne nale y tylko opanowaæ technikê ich aktywowania. Maj¹ one przewagê nad trudniej dostêpnymi i dro szymi zeolitami np. tytanowo-krzemowymi. Obok cennego, metanowego produktu mo na tak e uzyskiwaæ azot. Ponadto ze wzglêdów operacyjno-procesowych ³atwo do modu³u odazotowania gazu dodaæ i tak potrzebny modu³ silnika gazowego. Rysuje siê zatem przysz³oœciowo kilka wyraÿnych zalet tak zmodyfikowanej technologii, która racjonalnie wykorzystuje wysokie ciœnienie gazu na wejœciu do instalacji i przekazuje produkt do u ytku w sieci bez potrzeby jego powtórnego sprê ania. 4. Wprowadzenie silnika gazowego jako elementu skojarzonego z instalacja dla wytwarzania energii W ca³ym dysponowanym wy ej spektrum zawartoœci metanu (oraz azotu) w gazie surowym istnieje mo liwoœæ, a w trzecim przypadku obligatoryjnoœæ u ycia innego ni gaz ziemny generatora energii, a to: silnika gazowego. W polskim górnictwie wêgla kamiennego, np. KWK Pniówek, egzemplarze takich silników ju od kilku lat dostarczaj¹ energiê elektryczn¹ na potrzeby w³asne i otoczenia kopalni. Dzia³aj¹ one w systemie skojarzonego generowania energii przetwarzaj¹c z gazu odmetanowania kopalni wêgla gaz na pr¹d i ciep³o. W krajowym gazownictwie nie spotyka siê jeszcze takich rozwi¹zañ na zauwa aln¹ skalê techniczn¹. Autor niniejszego artyku³u obok innych prac w tym przedmiocie podj¹³ inicjatywê wprowadzenia na niektóre tereny kopalñ gazu tego typu urz¹dzeñ. Ich aplikacji nale y upatrywaæ tam, gdzie brak jest dostêpu do infrastruktury (energii elektrycznej). Mog¹ one pokryæ zapotrzebowanie w³asne oraz pobliskich osiedli czy ma³ych zak³adów rolniczo-przemys³owych, szczególnie w relacji ekonomicznej: pr¹d gaz koks (wêgiel). Aspekty ekonomiczno-finansowe s¹ obecnie stymulatorem wielu inicjatyw, które nale y podejmowaæ w warunkach polskiego gazownictwa. Ni ej przedstawiono zatem tak e wstêp- 123
6 n¹ analizê ekonomiczn¹ zwi¹zan¹ z inwestycj¹ opisywanej technologii, dotycz¹cej w³aœnie trzeciego zakresu jakoœci gazu na przyk³adzie hipotetycznej kopalni gazu. Symulacje zosta³y wykonane dla z³o a o warunkach zbli onych do z³ó gazu wystêpuj¹cych na Ni u Polskim. 5. Wstêpna analiza ekonomiczno-finansowa Rozwa ania bêd¹ dotyczyæ implementacji do produkcji gazu grupy E takiej instalacji, która odpowiada wy ej przedstawionemu przypadkowi trzeciemu. Poni a analiza ma charakter wstêpnego studium mo liwoœci realizacji w wymiarze ekonomicznym w pe³ni komercyjnych przedsiêwziêæ. Dok³adna analiza ekonomiczna przysz³ych przedsiêwziêæ powinna byæ przedmiotem zadania realizowanego w fazie w³aœciwego cyklu projektowego. Proponowane rozwi¹zanie mo na sklasyfikowaæ w wymiarze ekonomicznym jako metodê pozwalaj¹c¹ na wytwarzanie wzbogaconego, oczyszczonego gazu na bazie zubo a³ej i zanieczyszczonej mieszaniny metanu pozyskiwanej z nastêpuj¹cych Ÿróde³: otworów wiertniczych, instalacji odmetanowywania kopalñ oraz ze sk³adowisk odpadów organicznych. Analizie poddano dwa warianty rozwi¹zania: wariant A z silnikiem gazowym, wariant B bez silnika gazowego. W przypadku zastosowania silnika gazowego uzyskiwane s¹ dodatkowo dwa produkty: energia elektryczna z nadwy ki mocy silnika i energia cieplna w postaci ciep³ej wody. Przeprowadzenie pe³nej analizy op³acalnoœci przedsiêwziêcia odbywa siê zwykle w oparciu o zaktualizowan¹ wartoœæ netto (NPV), wewnêtrzn¹ stopê zwrotu (IRR), okres zwrotu inwestycji (T zw ), break-even point (Q ). Wymaga to projekcji strony przychodowej dla produktów koñcowych oraz dodatkowych ustaleñ dotycz¹cych strony kosztowej/inwestycyjnej w zakresie m.in.: instalacji doprowadzaj¹cej gaz-surowiec do proponowanej instalacji, instalacji przetwarzaj¹cej produkty wyjœciowe z instalacji, sieci dystrybucji, kosztów gazu-surowca. W chwili obecnej brak dok³adnych danych odnoœnie do wy ej wymienionych elementów uniemo liwia przeprowadzenie takich analiz. W takiej sytuacji przeprowadzono obliczenia kosztów-przerobu ca³kowitych oraz jednostkowych jakie by³yby ponoszone przy wykorzystaniu proponowanej instalacji wed³ug relacji cenowych z 25 roku. Dodatkowo przeprowadzono analizê wra liwoœci na zmianê kosztu energii elektrycznej, zmiany iloœci produkcji, zmiany nak³adów inwestycyjnych. Przyjêto nastêpuj¹cy scenariusz przedsiêwziêcia: dostêpne Ÿród³o gazu-surowca o ca³kowitej wielkoœci 65 mln m 3 zapewnia 6,5 mln m 3 rocznie przez 1 lat; 124
7 ceny, koszty jednostkowe za³o ono na jednakowym poziomie przez ca³y okres dzia³ania instalacji ze wzglêdu na trudnoœci w okreœleniu d³ugoterminowych trendów m.in.: koszt 1 KWh energii elektrycznej =,25 ; okres amortyzacji instalacji: dla modu³u silnika: 8 lat oraz 15 lat, dla modu³u wzbogacania gazu: 1 lat oraz 2 lat; poziom nak³adów inwestycyjnych oraz pocz¹tkowy kapita³ obrotowy ustalono na poziomie: wariant A z silnikiem gazowym 3 3, wariant B bez silnika gazowego 2 ; silnik gazowy bêdzie poddany remontowi kapitalnemu po 6 tys. godzin pracy (pod koniec ósmego roku), koszt tego remontu wynosi 65. Remont kapitalny pozwala na dalsz¹ pracê silnika przez nastêpne 6 tys. godzin; zu ycie metanu przez silnik dla uzyskania mocy 33 KW wynosi 65 m 3 /h w czystym metanie; koszty/nak³ady inwestycyjne nie uwzglêdniaj¹ instalacji doprowadzaj¹cych gaz-surowiec do instalacji oraz instalacji odbieraj¹cych produkty koñcowe; pocz¹tkowe nak³ady inwestycyjne uwzglêdniaj¹ wk³ad sorbentu, którego ywotnoœæ przekracza 1 lat; koszty nie uwzglêdniaj¹ op³at zwi¹zanych z emisjami szkodliwych gazów; w wariancie z silnikiem koszty przypisano do produktów koñcowych gaz, pr¹d elektryczny. Energiê ciepln¹ potraktowano jako produkt trudny do dalszego wykorzystania; klucz alokacji kosztów modu³u silnika gazowego do produktów koñcowych oparto na wykorzystaniu energii elektrycznej; klucz alokacji kosztów modu³u wzbogacania do produktów koñcowych oparto na zu yciu gazu; instalacja po 1 latach posiada nadal okreœlon¹ wartoœæ, poniewa czas amortyzacji okreœlonych elementów instalacji przekracza 1 lat. Po dziesiêciu latach wartoœci koñcowe elementów instalacji wynosz¹: modu³ silnika: , modu³ wzbogacania gazu: W tabelach 1i 2 przedstawiono obliczenia kosztów przerobu gazu w wariantach z silnikiem i bez silnika gazowego, a w tabelach 3 i 4 podano wartoœci œrednie kosztu przerobu dla produktów koñcowych. Wykonano jeszcze analizê wra liwoœci w zwi¹zku z tym, e nowe przedsiêwziêcie jest obarczone ryzykiem niepowodzenia osi¹gniêcia celów wynikaj¹cym z szeregu czynników wewnêtrznych i zewnêtrznych. W tabeli 5 przedstawiono wp³yw zmiany poszczególnych elementów na wartoœæ kosztu przerobu wskutek wzrostu cen energii elektrycznej, spadku wydajnoœci Ÿróde³ gazu-surowca, wzrostu nak³adów inwestycyjnych. Analizowane przypadki wra liwoœci wskazuj¹, e koszt przerobu przypadaj¹cy na 1 m 3 gazu wyjœciowego zawiera siê w przedziale
8 TABELA 1. Koszty przerobu gazu wariant z silnikiem gazowym TABLE 1. Costs of gas processing: allow for the gas engine 1. Rok [lata] Suma Dane iloœciowe pomocnicze Iloœæ godzin pracy instalacji Iloœæ godzin pracy instalacji suma Iloœæ gazu wydobytego ze Ÿród³a Iloœæ gazu wydobytego ze Ÿród³a suma Iloœæ gazu wydobytego ze Ÿród³a w metanie Iloœæ gazu wydobytego ze Ÿród³a w metanie suma Iloœæ gazu zu ytego przez silnik w metanie Iloœæ gazu zu ytego przez silnik w metanie suma h h 1 m 3 1 m 3 1 m 3 1 m 3 1 m 3 1 m Produkty koñcowe iloœci Iloœæ wyprodukowanego gazu Iloœæ wyprodukowane gazu suma Iloœæ wyprodukowanej energii elektrycznej Iloœæ wyprodukowanej energii elektrycznej suma Iloœæ energii cieplnej woda 9/7 C Iloœæ energii cieplnej woda 9/7 C suma 1 m 3 1 m 3 KWh KWh KWh KWh Modu³ silnika - koszty remont kapitalny - koniec roku Nak³ady inwestycyjne Amortyzacja pocz. nak³adów inwest. na 8 lat Amortyzacja pocz. nak³adów inwest. na 15 lat Amortyzacja - remont kapitalny Koszty remontów bie ¹cych Obs³uga Suma Modu³ wzbogacania gazu koszty Nak³ady inwestycyjne Amortyzacja nak³ad³ów inwestycyjnych na 1 lat Amortyzacja nak³ad³ów inwestycyjnych na 15 lat Koszty remontów bie ¹cych Obs³uga Suma Suma Kosztów Produkty koñcowe - koszty przerobu wyprodukowany gaz wyprodukowana energia elektryczna energia cieplna - woda 9 C Produkty koñcowe koszty przerobu jedn. wyprodukowany gaz wyprodukowana energia elektryczna energia cieplna woda 9/7 C /1 m 3 /KWh /KWh ,7, ,7, ,7, ,7, ,7, ,7, ,7, ,7, ,5,6, ,5,6, Œrednia 47,36,7, 126
9 TABELA 2. Koszty przerobu gazu wariant bez silnika gazowego TABLE 2. Costs of gas processing: without the gas engine Rok [lata] Suma Dane iloœciowe pomocnicze Iloœæ godzin pracy instalacji Iloœæ godzin pracy instalacji suma Iloœæ gazu wydobytego ze Ÿród³a Iloœæ gazu wydobytego ze Ÿród³a suma Iloœæ gazu wydobytego ze Ÿród³a w metanie Iloœæ gazu wydobytego ze Ÿród³a w metanie suma Iloœæ gazu do dalszego wykorzystania w metanie Iloœæ gazu do dalszego wykorz. w metanie suma Produkty koñcowe iloœci Iloœæ wyprodukowanego gazu Iloœæ wyprodukowane gazu suma Iloœæ wyprodukowanej energii elektrycznej Iloœæ energii cieplnej woda 9 C Modu³ silnika koszty Nak³ady inwestycyjne Amortyzacja nak³ad³ów inwestycyjnych Koszty remontów Obs³uga Suma h h 1 m 3 1 m 3 1 m 3 1 m 3 1 m 3 1 m 3 1 m 3 1 m 3 KWh KWh Modu³ wzbogacania gazu koszty Nak³ady inwestycyjne Amortyzacja nak³ad³ów inwestycyjnych na 1 lat Amortyzacja nak³ad³ów inwestycyjnych na 15 lat Energia elektryczna Koszty remontów Obs³uga Suma Suma Kosztów Produkty koñcowe koszty przerobu wyprodukowany gaz wyprodukowana energia elektryczna energia cieplna woda 9 C 7. Produkty koñcowe koszty przerobu jednostkowe wyprodukowany gaz wyprodukowana energia elektryczna energia cieplna woda 9 C /1 m 3 /KWh /KWh,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, Œrednia,, 127
10 TABELA 3. Œredni koszt przerobu gazu dla produktów koñcowych wariant z silnikiem gazowym TABLE 3. Average cost of gas processing for terminals products: allow for the gas engine Produkty koñcowe koszty przerobu jednostkowe Jednostka Koszt Wyprodukowany gaz /1 m 3 47,36 Wyprodukowana energia elektryczna /KWh,7 Energia cieplna woda 9/7 C /KWh, TABELA 4. Œredni koszt przerobu gazu dla produktów koñcowych wariant bez silnika gazowego TABLE 4. Average cost of gas processing for terminals products: without the gas engin Produkty koñcowe koszty przerobu jednostkowe Jednostka Koszt Wyprodukowany gaz /1 m 3 Wyprodukowana energia elektryczna /KWh, Energia cieplna woda 9 C /KWh, TABELA 5. Analiza wra liwoœci TABLE 5. Analysis of sensitivity Analiza wra liwoœci Wariant bez silnika Jednostka Scenariusz bazowy Wzrost cen energii elektrycznej Spadek wydobycia Wzrost nak³adów inwestycyjnych - 2,% -2,% 2,% wyprodukowany gaz /1 m 3 69,37 81,42 75,45 Wariant z silnikiem wyprodukowany gaz /1 m 3 47,36 47,36 58,34 55,9 wyprodukowana energia elektryczna /KWh,7 7,,7,8 energia cieplna woda 9 C /KWh,,,, Wartoœci uzyskane przy spadku wydobycia wskazuj¹ na doœæ du ¹ wra liwoœæ kosztu jednostkowego na koszty sta³e, które w proponowanym rozwi¹zaniu stanowi¹ zasadnicz¹ czêœæ. Z przeprowadzonego zarysu analizy ekonomicznej wynikaj¹ nastêpuj¹ce wnioski: Proponowane rozwi¹zanie cechuje du y udzia³ kosztów sta³ych, g³ównie amortyzacji nak³adów inwestycyjnych. W konsekwencji rentownoœæ przysz³ych projektów mocno zale y od stopnia wykorzystania instalacji i wielkoœci Ÿród³a gazu. W takiej sytuacji zalecane jest, aby budowana instalacja by³a w du ym stopniu skalowalna z mo liwoœci¹ dosto- 128
11 sowania do wydajnoœci Ÿród³a. Zaleceniem konstrukcyjnym mo e te byæ przenoœnoœæ, mobilnoœæ instalacji. Istotnym elementem do rozwa enia jest mo liwoœæ dalszego przetwarzania i dystrybucji produktów koñcowych. W przypadku lokalizacji w odleg³ych rejonach, wyprodukowany gaz wymaga dalszego przetwarzania na przyk³ad w instalacji skraplania lub w uzasadnionych ekonomicznie przypadkach budowy gazoci¹gu doprowadzaj¹cego do g³ównych sieci dystrybucji. W odniesieniu do energii elektrycznej, problem pod³¹czenia do sieci dystrybutora jest ³atwiejszy do rozwi¹zania proponowane rozwi¹zanie mo e byæ wyposa one w odpowiednie urz¹dzenia do pod³¹czenia do sieci. Produkowany nadmiar energii mo e byæ wykorzystywany na potrzeby w³asne, w szczególnoœci do zasilania innych instalacji przetwarzania gazu. Energia cieplna w postaci ciep³ej wody mo e byæ wykorzystana do celów w³asnych oraz sprzedawana na zewn¹trz, pod warunkiem lokalizacji bliskich sieci centralnego ogrzewania. Energia cieplna mo e byæ wykorzystywana w dodatkowych instalacjach. Przedstawione rozwi¹zanie jest korzystnie konkurencyjne w stosunku do nieco innych rozwi¹zañ przyjêtych w firmie amerykañskiej (Engelhard Co. 22). Przy zak³adanej takiej samej iloœci przerabianego gazu, koszty przerobu kszta³tuj¹ siê tam na poziomie 25 USD (75 ) za 1 m 3. W proponowanym rozwi¹zaniu ni szy koszt jednostkowy kszta³tuje siê na poziomie 47 /1 m 3. Praca wykonana czêœciowo w ramach badañ w³asnych autora w AGH nr oraz w ramach projektu rozwojowego nr R9231. Literatura [1] Engelhard Corp., 22 Purification of natural gas. http/ [2] OLAJOSSY A., 25 Nowe mo liwoœci energetycznego wykorzystania gazów o niskiej zawartoœci metanu. Polityka Energetyczna. Wyd. Instytutu GSMiE PAN, t. 8, z. 1, s [3] OLAJOSSY A., 23 Method of methane separation from mine gas. International Coalbed Methane Symposium. May, Tuscalusa, Alabama, USA. 129
12 Andrzej OLAJOSSY Technical and economic possibilities of enriching natural gas with methane Abstract A variety of possibilities of nitrogen-contaminated natural gas utilization are presented in the paper. The PSA technology is recommended for enriching gases with methane. This type of systems is capable of producing saleable gas, e.g. gas of group L w or gas with high methane content (group E) and extra electrical energy. An outline of a preliminary economic analysis of such an undertaking is presented for the latter case. KEY WORDS: natural gas, enrichment system, economic analysis
wêgiel 19 28 38 48 59 70 79 88 drewno 15 21 28 36 44 52 60 68
wêgiel drewno 19 28 38 48 59 70 79 88 15 21 28 36 44 52 60 68 Kocio³ SOLID EKO jest eliwnym, automatycznym kot³em na paliwa sta³e wyposa onym w dodatkowe rusztowe palenisko sta³e do spalania drewna kawa³kowego,
Gazowa pompa ciepła firmy Panasonic
Gazowa pompa ciepła firmy Panasonic Gazowa pompa ciepła różni się od pompy ciepła zasilanej energią elektryczną tym, że jej kompresor napędzany jest przez silnik gazowy. Agregat GHP (gazowej pompy ciepła)
Nowe mo liwoœci energetycznego wykorzystania gazów o niskiej zawartoœci metanu
POLITYKA ENERGETYCZNA Tom 8 Zeszyt 1 2005 PL ISSN 1429-6675 Andrzej OLAJOSSY* Nowe mo liwoœci energetycznego wykorzystania gazów o niskiej zawartoœci metanu STRESZCZENIE. Prezentowany artyku³ wskazuje
Dynamika wzrostu cen nośników energetycznych
AKTUALIZACJA PROJEKTU ZAŁOŻEŃ DO PLANU ZAOPATRZENIA W CIEPŁO, ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ I PALIWA GAZOWE DLA MIASTA KATOWICE Część 13 Dynamika wzrostu cen nośników energetycznych W 880.13 2/24 SPIS TREŚCI 13.1
1 FILTR. Jak usun¹æ 5 zanieczyszczeñ za pomoc¹ jednego z³o a? PROBLEMÓW Z WOD ROZWI ZUJE. NOWATORSKIE uzdatnianie wody 5 w 1
Jak usun¹æ 5 zanieczyszczeñ za pomoc¹ jednego z³o a? 1 FILTR ROZWI ZUJE PROBLEMÓW Z WOD 1 TWARDOŒÆ 2 ELAZO 3 MANGAN 4 AMONIAK 5 ORGANIKA Zanieczyszczenia takie jak: twardoœæ, mangan, elazo, naturalne substancje
REGULAMIN ZADANIA KONKURENCJI CASE STUDY V OGOLNOPOLSKIEGO KONKURSU BEST EGINEERING COMPETITION 2011
REGULAMIN ZADANIA KONKURENCJI CASE STUDY V OGOLNOPOLSKIEGO KONKURSU BEST EGINEERING COMPETITION 2011 Cel zadania: Zaplanować 20-letni plan rozwoju energetyki elektrycznej w Polsce uwzględniając obecny
Innowacyjna gospodarka elektroenergetyczna gminy Gierałtowice
J. Bargiel, H. Grzywok, M. Pyzik, A. Nowak, D. Góralski Innowacyjna gospodarka elektroenergetyczna gminy Gierałtowice Streszczenie W artykule przedstawiono główne elektroenergetyczne innowacyjne realizacje
GOSPODARCZE WYKORZYSTANIE METANU Z POK ADÓW WÊGLA JSW S.A. W INSTALACJACH ENERGETYCZNYCH
Górnictwo i Geoin ynieria Rok 29 Zeszyt 4 2005 Andrzej Tor*, Kazimierz Gatnar* GOSPODARCZE WYKORZYSTANIE METANU Z POK ADÓW WÊGLA JSW S.A. W INSTALACJACH ENERGETYCZNYCH Jastrzêbska Spó³ka Wêglowa S.A. (JSW
1. Wstêp... 9 Literatura... 13
Spis treœci 1. Wstêp... 9 Literatura... 13 2. Potencja³ cieplny i sposoby udostêpniania ciep³a Ziemi... 15 2.1. Parametry charakterystyczne dla potencja³u cieplnego Ziemi... 15 2.2. Rozk³ad pola temperaturowego
Uwarunkowania rozwoju miasta
AKTUALIZACJA PROJEKTU ZAŁOŻEŃ DO PLANU ZAOPATRZENIA W CIEPŁO, ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ I PALIWA GAZOWE DLA MIASTA KATOWICE Część 06 Uwarunkowania rozwoju miasta W 880.06 2/9 SPIS TREŚCI 6.1 Główne czynniki
Zarządzanie Produkcją II
Zarządzanie Produkcją II Dr Janusz Sasak Poziomy zarządzania produkcją Strategiczny Taktyczny Operatywny Uwarunkowania decyzyjne w ZP Poziom strategiczny - wybór strategii - wybór systemu produkcyjnego
gdy wielomian p(x) jest podzielny bez reszty przez trójmian kwadratowy x rx q. W takim przypadku (5.10)
5.5. Wyznaczanie zer wielomianów 79 gdy wielomian p(x) jest podzielny bez reszty przez trójmian kwadratowy x rx q. W takim przypadku (5.10) gdzie stopieñ wielomianu p 1(x) jest mniejszy lub równy n, przy
Krótka informacja o instytucjonalnej obs³udze rynku pracy
Agnieszka Miler Departament Rynku Pracy Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Spo³ecznej Krótka informacja o instytucjonalnej obs³udze rynku pracy W 2000 roku, zosta³o wprowadzone rozporz¹dzeniem Prezesa
Rozdzia³ IX ANALIZA ZMIAN CEN PODSTAWOWYCH RÓDE ENERGII W LATACH ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLÊDNIENIEM DREWNA OPA OWEGO
Krzysztof Adamowicz Wy sza Szko³a Zarz¹dzania Œrodowiskiem w Tucholi Rozdzia³ IX ANALIZA ZMIAN CEN PODSTAWOWYCH RÓDE ENERGII W LATACH 1995-2005 ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLÊDNIENIEM DREWNA OPA OWEGO Praca powsta³a
(wymiar macierzy trójk¹tnej jest równy liczbie elementów na g³ównej przek¹tnej). Z twierdzen 1 > 0. Zatem dla zale noœci
56 Za³ó my, e twierdzenie jest prawdziwe dla macierzy dodatnio okreœlonej stopnia n 1. Macierz A dodatnio okreœlon¹ stopnia n mo na zapisaæ w postaci n 1 gdzie A n 1 oznacza macierz dodatnio okreœlon¹
KOMPAKTOWE REKUPERATORY CIEP A
KOMPAKTOWE REKUPERATORY CIEP A KOMPAKTOWE REKUPERATORY CIEP A ZW 1. ZASTOSOWANIE REKUPERATORA ZW Rekuperator kompaktowy ZW to urz¹dzenie nawiewno-wywiewne umo liwiaj¹ce mechaniczn¹ wentylacje powietrzem
Egzamin dyplomowy pytania
Egzamin dyplomowy pytania 1. Równania ruchu punktu. Równanie ruchu bryły sztywnej. Stopnie swobody. 2. Tarcie. Rodzaje tarcia. Prawa fizyki dotyczące tarcia. 3. Praca. Energia: mechaniczna, elektryczna,
Zawory elektromagnetyczne typu PKVD 12 20
Katalog Zawory elektromagnetyczne typu PKVD 12 20 Wprowadzenie Charakterystyka Dane techniczne Zawór elektromagnetyczny PKVD pozostaje otwarty przy ró nicy ciœnieñ równej 0 bar. Cecha ta umo liwia pracê
3.2 Warunki meteorologiczne
Fundacja ARMAAG Raport 1999 3.2 Warunki meteorologiczne Pomiary podstawowych elementów meteorologicznych prowadzono we wszystkich stacjach lokalnych sieci ARMAAG, równolegle z pomiarami stê eñ substancji
SYMULACJA STOCHASTYCZNA W ZASTOSOWANIU DO IDENTYFIKACJI FUNKCJI GÊSTOŒCI PRAWDOPODOBIEÑSTWA WYDOBYCIA
Górnictwo i Geoin ynieria Rok 29 Zeszyt 4 2005 Ryszard Snopkowski* SYMULACJA STOCHASTYCZNA W ZASTOSOWANIU DO IDENTYFIKACJI FUNKCJI GÊSTOŒCI PRAWDOPODOBIEÑSTWA WYDOBYCIA 1. Wprowadzenie W monografii autora
SUBSTANCJE ZUBOŻAJĄCE WARSTWĘ OZONOWĄ
SUBSTANCJE ZUBOŻAJĄCE WARSTWĘ OZONOWĄ I) INFORMACJE OGÓLNE W ostatnich latach stosowanie licznych, szeroko rozpowszechnionych substancji syntetycznych napotkało na nowe ograniczenie, którym jest ochrona
SAMODZIELNY PUBLICZNY SZPITAL KLINICZNY NR 1 im. prof. Tadeusza Sokołowskiego POMORSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO
SAMODZIELNY PUBLICZNY SZPITAL KLINICZNY NR 1 im. prof. Tadeusza Sokołowskiego POMORSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO 71-252 Szczecin ul. Unii Lubelskiej 1 e-mail: spsk1@pum.edu.pl www.spsk1.szn.pl Dyrektor
Czy przedsiêbiorstwo, którym zarz¹dzasz, intensywnie siê rozwija, ma wiele oddzia³ów lub kolejne lokalizacje w planach?
Czy przedsiêbiorstwo, którym zarz¹dzasz, intensywnie siê rozwija, ma wiele oddzia³ów lub kolejne lokalizacje w planach? Czy masz niedosyt informacji niezbêdnych do tego, by mieæ pe³en komfort w podejmowaniu
PADY DIAMENTOWE POLOR
PADY DIAMENTOWE POLOR Pad czerwony gradacja 400 Pady diamentowe to doskona³e narzêdzie, które bez u ycia œrodków chemicznych, wyczyœci, usunie rysy i wypoleruje na wysoki po³ysk zniszczone powierzchnie
DZIA 4. POWIETRZE I INNE GAZY
DZIA 4. POWIETRZE I INNE GAZY 1./4 Zapisz nazwy wa niejszych sk³adników powietrza, porz¹dkuj¹c je wed³ug ich malej¹cej zawartoœci w powietrzu:...... 2./4 Wymieñ trzy wa ne zastosowania tlenu: 3./4 Oblicz,
1 Postanowienia ogólne
Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr XXXV/494/2014 Rady Miejskiej w Miechowie z dnia 19 lutego 2014 r. Regulamin określający zasady udzielania dotacji celowych z budżetu Gminy i Miasta Miechów do inwestycji służących
VRRK. Regulatory przep³ywu CAV
Regulatory przep³ywu CAV VRRK SMAY Sp. z o.o. / ul. Ciep³ownicza 29 / 1-587 Kraków tel. +48 12 680 20 80 / fax. +48 12 680 20 89 / e-mail: info@smay.eu Przeznaczenie Regulator sta³ego przep³ywu powietrza
Rodzaje i metody kalkulacji
Opracowały: mgr Lilla Nawrocka - nauczycielka przedmiotów ekonomicznych w Zespole Szkół Rolniczych Centrum Kształcenia Praktycznego w Miętnem mgr Maria Rybacka - nauczycielka przedmiotów ekonomicznych
WYMAGANIA KWALIFIKACYJNE DLA OSÓB ZAJMUJĄCYCH SIĘ EKSPLOATACJĄ URZĄDZEŃ, INSTALACJI I SIECI OBJĘTE TEMATYKĄ EGZAMINACYJNĄ W ZAKRESIE ZNAJOMOŚCI:
Przez osoby na stanowisku Eksploatacji zasady budowy, działania oraz warunki techniczne obsługi urządzeń, instalacji i sieci energetycznych. zasady eksploatacji oraz instrukcje eksploatacji urządzeń, instalacji
1. CHARAKTERYSTYKA TECHNICZNA
1. CHARAKTERYSTYKA TECHNICZNA Nazwa maszyny, urz¹dzenia Producent Typ 4. Rok produkcji Nr fabryczny 6. masa (ciê ar) kg Moc zainstalowana 7a. Napiêcie zasilania Iloœæ silników el. Typy i moc silników uwaga
1. Wstêp. 2. Metodyka i zakres badañ WP YW DODATKÓW MODYFIKUJ CYCH NA PODSTAWOWE W AŒCIWOŒCI ZAWIESIN Z POPIO ÓW LOTNYCH Z ELEKTROWNI X
Górnictwo i Geoin ynieria Rok 29 Zeszyt 4 2005 Jan Palarski*, Franciszek Plewa*, Piotr Pierzyna* WP YW DODATKÓW MODYFIKUJ CYCH NA PODSTAWOWE W AŒCIWOŒCI ZAWIESIN Z POPIO ÓW LOTNYCH Z ELEKTROWNI X 1. Wstêp
SPRAWOZDAWCZOŚĆ FINANSOWA według krajowych i międzynarodowych standardów.
SPRAWOZDAWCZOŚĆ FINANSOWA według krajowych i międzynarodowych standardów. Autorzy: Irena Olchowicz, Wstęp Rozdział 1. Sprawozdawczość finansowa według standardów krajowych i międzynarodowych Irena Olchowicz
Mo liwoœci kogeneracji trzech rodzajów energii w oparciu o zubo ony w metan gaz ziemny
POLITYKA ENERGETYCZNA Tom 11 Zeszyt 1 2008 PL ISSN 1429-6675 Andrzej OLAJOSSY* Mo liwoœci kogeneracji trzech rodzajów energii w oparciu o zubo ony w metan gaz ziemny STRESZCZENIE. Artyku³ dotyczy potrzeby
POLITECHNIKA WARSZAWSKA Wydział Chemiczny LABORATORIUM PROCESÓW TECHNOLOGICZNYCH PROJEKTOWANIE PROCESÓW TECHNOLOGICZNYCH
POLITECHNIKA WARSZAWSKA Wydział Chemiczny LABORATORIUM PROCESÓW TECHNOLOGICZNYCH PROJEKTOWANIE PROCESÓW TECHNOLOGICZNYCH Ludwik Synoradzki Jerzy Wisialski EKONOMIKA Zasada opłacalności Na początku każdego
Zawory i rozdzielacze. Zawory i rozdzielacze. Zawory i rozdzielacze. Zawory i rozdzielacze. Zawory i rozdzielacze. Zawory i rozdzielacze
elektromagnetyczne Seria 0 elektromagnetyczne G /8" (serie 468, 48) elektromagnetyczne G /4" (serie 464, 44) elektromagnetyczne G /4" - seria kompaktowa (seria 4/) elektromagnetyczne G /4" - seria kompaktowa
Korzyści energetyczne, ekonomiczne i środowiskowe stosowania technologii kogeneracji i trigeneracji w rozproszonych źródłach energii
Andrzej Wiszniewski Korzyści energetyczne, ekonomiczne i środowiskowe stosowania technologii kogeneracji i trigeneracji w rozproszonych źródłach energii Definicja Kogeneracja CHP (Combined Heat and Power)
4. OCENA JAKOŒCI POWIETRZA W AGLOMERACJI GDAÑSKIEJ
4. OCENA JAKOŒCI POWIETRZA 4.1. Ocena jakoœci powietrza w odniesieniu do norm dyspozycyjnych O jakoœci powietrza na danym obszarze decyduje œredni poziom stê eñ zanieczyszczeñ w okresie doby, sezonu, roku.
ze stabilizatorem liniowym, powoduje e straty cieplne s¹ ma³e i dlatego nie jest wymagany aden radiator. DC1C
D D 9 Warszawa ul. Wolumen m. tel. ()9 email: biuro@jsel.pl www.jselektronik.pl PRZETWORNIA NAPIÊIA STA EGO D (max. A) W AŒIWOŒI Napiêcie wejœciowe do V. Typowe napiêcia wyjœciowe V, V, 7V, 9V, V,.8V,
N O W O Œ Æ Obudowa kana³owa do filtrów absolutnych H13
N O W O Œ Æ Obudowa kana³owa do filtrów absolutnych H13 KAF Atest Higieniczny: HK/B/1121/02/2007 Obudowy kana³owe KAF przeznaczone s¹ do monta u w ci¹gach prostok¹tnych przewodów wentylacyjnych. Montuje
Zagro enia fizyczne. Zagro enia termiczne. wysoka temperatura ogieñ zimno
Zagro enia, przy których jest wymagane stosowanie œrodków ochrony indywidualnej (1) Zagro enia fizyczne Zagro enia fizyczne Zał. Nr 2 do rozporządzenia MPiPS z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych
FUNDUSZE EUROPEJSKIE DLA ROZWOJU REGIONU ŁÓDZKIEGO
Dotyczy projektu: Wzrost konkurencyjności firmy poprzez wdrożenie innowacyjnej technologii nestingu oraz Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013. Numer umowy o dofinansowanie: UDA-RPLD.03.02.00-00-173/12-00
Firma NUKON jeden z czo³owych producentów wycinarek laserowych typu fiber. Wieloletnie doœwiadczenie w dziedzinie produkcji urz¹dzeñ do ciêcia stali
FIBER LASER 2013 Firma NUKON jeden z czo³owych producentów wycinarek laserowych typu fiber. Wieloletnie doœwiadczenie w dziedzinie produkcji urz¹dzeñ do ciêcia stali przyczyni³o siê do stworzenia niezawodnego,
Projektowanie procesów logistycznych w systemach wytwarzania
GABRIELA MAZUR ZYGMUNT MAZUR MAREK DUDEK Projektowanie procesów logistycznych w systemach wytwarzania 1. Wprowadzenie Badania struktury kosztów logistycznych w wielu krajach wykaza³y, e podstawowym ich
ROZDZIA XII WP YW SYSTEMÓW WYNAGRADZANIA NA KOSZTY POZYSKANIA DREWNA
Hubert Szramka Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Wy sza Szko³a Zarz¹dzania Œrodowiskiem w Tucholi ROZDZIA XII WP YW SYSTEMÓW WYNAGRADZANIA NA KOSZTY POZYSKANIA DREWNA WSTÊP Koszty pozyskania drewna stanowi¹
Katowice, dnia 29 wrzeœnia 2006 r. Nr 15 ZARZ DZENIE PREZESA WY SZEGO URZÊDU GÓRNICZEGO
DZIENNIK URZÊDOWY WY SZEGO URZÊDU GÓRNICZEGO Katowice, dnia 29 wrzeœnia 2006 r. Nr 15 TREŒÆ: Poz.: ZARZ DZENIE PREZESA WY SZEGO URZÊDU GÓRNICZEGO 81 nr 6 z dnia 29 sierpnia 2006 r. zmieniaj¹ce zarz¹dzenie
Innowacja. Bezpieczeñstwo INSTRUKCJA ZABUDOWY ZAWÓR PRZEKA NIKOWY
Innowacja Bezpieczeñstwo INSTRUKCJA ZABUDOWY Jakoœæ ZAWÓR PRZEKA NIKOWY 355 018... 355 023... Sprawnoœæ 1 Zastosowanie Przez zastosowanie zaworu przekaÿnikowego mo liwe jest doprowadzenie lub odprowadzenie
Jerzy Stopa*, Stanis³aw Rychlicki*, Piotr Kosowski* PROGNOZA EKONOMIKI PODZIEMNEGO MAGAZYNOWANIA GAZU W POLSCE
WIERTNICTWO NAFTA GAZ TOM 24 ZESZYT 1 2007 Jerzy Stopa*, Stanis³aw Rychlicki*, Piotr Kosowski* PROGNOZA EKONOMIKI PODZIEMNEGO MAGAZYNOWANIA GAZU W POLSCE 1. WSTÊP Podziemne magazynowanie gazu odgrywa coraz
Gaz łupkowy w województwie pomorskim
Gaz łupkowy w województwie pomorskim 1 Prezentacja wyników badania Samorządów, partnerów Samorządu Województwa Pomorskiego oraz koncesjonariuszy Charakterystyka grup 2 18% 82% Samorządy Partnerzy SWP n=63
Wersje zarówno przelotowe jak i k¹towe. Zabezpiecza przed przep³ywem czynnika do miejsc o najni szej temperaturze.
Zawory zwrotne, typu NRV i NRVH Wprowadzenie Zawory NRV i NRVH mog¹ byæ stosowane w instalacjach ch³odniczych i klimatyzacyjnych z fluorowcopochodnymi czynnikami ch³odniczymi na ruroci¹gach z zimnym, gor¹cym
Krótkoterminowe planowanie finansowe na przykładzie przedsiębiorstw z branży 42
Krótkoterminowe planowanie finansowe na przykładzie przedsiębiorstw z branży 42 Anna Salata 0 1. Zaproponowanie strategii zarządzania środkami pieniężnymi. Celem zarządzania środkami pieniężnymi jest wyznaczenie
E-9 09/04. Zespó³ kot³ów stoj¹cych SUPRASTAR MKN 90...1170-9 M/L. Materia³y projektowe. Uk³ady kaskadowe. Zawartoœæ opracowania:
ateria³y projektowe 09/0 Zespó³ kot³ów stoj¹cych SUPRASTAR Uk³ady kaskadowe KN 90...70-9 /L Zawartoœæ opracowania: Strona. Typy dostarczanych kot³ów. Zakres stosowania kot³ów w uk³adach kaskadowych. Wyposa
Jerzy Stopa*, Stanis³aw Rychlicki*, Pawe³ Wojnarowski*, Piotr Kosowski*
WIERTNICTWO NAFTA GAZ TOM 23/1 2006 Jerzy Stopa*, Stanis³aw Rychlicki*, Pawe³ Wojnarowski*, Piotr Kosowski* OCENA EFEKTYWNOŒCI ZABIEGÓW INTENSYFIKACJI WYDOBYCIA W ODWIERTACH EKSPLOATACYJNYCH 1. WPROWADZENIE
OSZACOWANIE WARTOŚCI ZAMÓWIENIA z dnia... 2004 roku Dz. U. z dnia 12 marca 2004 r. Nr 40 poz.356
OSZACOWANIE WARTOŚCI ZAMÓWIENIA z dnia... 2004 roku Dz. U. z dnia 12 marca 2004 r. Nr 40 poz.356 w celu wszczęcia postępowania i zawarcia umowy opłacanej ze środków publicznych 1. Przedmiot zamówienia:
Regulamin oferty Taniej z Energą
Regulamin oferty Taniej z Energą ROZDZIAŁ I POSTANOWIENIA OGÓLNE 1. Niniejszy Regulamin określa zasady i warunki skorzystania z oferty Taniej z Energą (zwanej dalej Ofertą) dla Odbiorców, którzy w okresie
Poznań: Dostawa samochodów dla Straży Miejskiej Numer ogłoszenia: 18617-2016; data zamieszczenia: 24.02.2016 OGŁOSZENIE O ZAMÓWIENIU - dostawy
z 6 2016-02-24 14:38 Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: bip.poznan.pl Poznań: Dostawa samochodów dla Straży Miejskiej Numer ogłoszenia:
Wytyczne ministerialne przewidywały niekorzystny sposób rozliczania leasingu w ramach dotacji unijnych. Teraz się to zmieni.
Wytyczne ministerialne przewidywały niekorzystny sposób rozliczania leasingu w ramach dotacji unijnych. Teraz się to zmieni. Wytyczne ministerialne przewidywały niekorzystny sposób rozliczania leasingu
Rys Mo liwe postacie funkcji w metodzie regula falsi
5.3. Regula falsi i metoda siecznych 73 Rys. 5.1. Mo liwe postacie funkcji w metodzie regula falsi Rys. 5.2. Przypadek f (x), f (x) > w metodzie regula falsi 74 V. Równania nieliniowe i uk³ady równañ liniowych
Rodzaje biomasy wykorzystywane na cele energetyczne:
Energia z biomasy Pojecie biomasy: Biomasa to substancja organiczna pochodzenia roślinnego, powstająca poprzez fotosyntezę. Do biomasy zaliczamy również odpady z produkcji zwierzęcej oraz gospodarki komunalnej
SPRAWOZDANIE FINANSOWE
SPRAWOZDANIE FINANSOWE Za okres: od 01 stycznia 2013r. do 31 grudnia 2013r. Nazwa podmiotu: Stowarzyszenie Przyjaciół Lubomierza Siedziba: 59-623 Lubomierz, Plac Wolności 1 Nazwa i numer w rejestrze: Krajowy
Liczba stron: 3. Prosimy o niezwłoczne potwierdzenie faktu otrzymania niniejszego pisma.
Dotyczy: Zamówienia publicznego nr PN/4/2014, którego przedmiotem jest Zakup energii elektrycznej dla obiektów Ośrodka Sportu i Rekreacji m. st. Warszawy w Dzielnicy Ursus. Liczba stron: 3 Prosimy o niezwłoczne
Objaśnienia wartości, przyjętych do Projektu Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy Golina na lata 2012-2015
Załącznik Nr 2 do Uchwały Nr XIX/75/2011 Rady Miejskiej w Golinie z dnia 29 grudnia 2011 r. Objaśnienia wartości, przyjętych do Projektu Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy Golina na lata 2012-2015
ZAPYTANIE OFERTOWE w ramach projektu:
ZAPYTANIE OFERTOWE w ramach projektu: Rozwój i poprawa przewagi konkurencyjnej firmy BLOKMAN poprzez modernizacje i zakup specjalistycznego wyposażenia warsztatowego realizowanego w ramach Regionalnego
Akcesoria: OT10070 By-pass ró nicy ciœnieñ do rozdzielaczy modu³owych OT Izolacja do rozdzielaczy modu³owych do 8 obwodów OT Izolacja do r
Rozdzielacze EU produkt europejski modu³owe wyprodukowane we W³oszech modu³owa budowa rozdzielaczy umo liwia dowoln¹ konfiguracjê produktu w zale noœci od sytuacji w miejscu prac instalacyjnych ³¹czenie
PRAWA ZACHOWANIA. Podstawowe terminy. Cia a tworz ce uk ad mechaniczny oddzia ywuj mi dzy sob i z cia ami nie nale cymi do uk adu za pomoc
PRAWA ZACHOWANIA Podstawowe terminy Cia a tworz ce uk ad mechaniczny oddzia ywuj mi dzy sob i z cia ami nie nale cymi do uk adu za pomoc a) si wewn trznych - si dzia aj cych na dane cia o ze strony innych
Objaśnienia do Wieloletniej Prognozy Finansowej(WPF) Gminy Dmosin na lata 2016 2027 ujętej w załączniku Nr 1
Załącznik Nr 2 do Uchwały Nr XV/83/15 Rady Gminy Dmosin z dnia 30 grudnia 2015 r. Objaśnienia do Wieloletniej Prognozy Finansowej(WPF) Gminy Dmosin na lata 2016 2027 ujętej w załączniku Nr 1 I. Objaśnienia
Historia biura
Historia biura Biuro Studiów i Projektów Górniczych w Katowicach powsta³o na bazie Biura Projektów, które jako wielozak³adowe przedsiêbiorstwo pañstwowe dzia³a³o w Katowicach ju od 1948 roku. W latach
OPINIA RADY NADZORCZEJ
W SPRAWIE ZATWIERDZENIA SPRAWOZDANIA ZARZĄDU Z DZIAŁALNOŚCI mbanku S.A. ORAZ SPRAWOZDANIA FINANSOWEGO mbanku S.A. ZA ROK 2013 (Uchwała nr 1) Podjęcie przez WZ przedmiotowej Uchwały nr 1 wynika z obowiązku
Wyniki finansowe funduszy inwestycyjnych i towarzystw funduszy inwestycyjnych w 2011 roku 1
Warszawa, 26 czerwca 2012 r. Wyniki finansowe funduszy inwestycyjnych i towarzystw funduszy inwestycyjnych w 2011 roku 1 W końcu 2011 r. na polskim rynku finansowym funkcjonowały 484 fundusze inwestycyjne
Licencję Lekarską PZPN mogą uzyskać osoby spełniające następujące wymagania:
Uchwała nr III/46 z dnia 19 marca 2014 roku Zarządu Polskiego Związku Piłki Nożnej w sprawie zasad przyznawania licencji dla lekarzy pracujących w klubach Ekstraklasy, I i II ligi oraz reprezentacjach
Objaśnienia do Wieloletniej Prognozy Finansowej na lata 2011-2017
Załącznik Nr 2 do uchwały Nr V/33/11 Rady Gminy Wilczyn z dnia 21 lutego 2011 r. w sprawie uchwalenia Wieloletniej Prognozy Finansowej na lata 2011-2017 Objaśnienia do Wieloletniej Prognozy Finansowej
Gospodarcze wykorzystanie metanu z pok³adów wêgla na przyk³adzie rozwi¹zañ JastrzêbskiejSpó³kiWêglowejS.A.
SYMPOZJA I KONFERENCJE nr 73 Materia³y XXII Konferencji z cyklu Zagadnienia surowców energetycznych i energii w gospodarce krajowej Ustroñ, 19 22.10.2008 r. Kazimierz GATNAR* Gospodarcze wykorzystanie
Regulamin Konkursu Start up Award 9. Forum Inwestycyjne 20-21 czerwca 2016 r. Tarnów. Organizatorzy Konkursu
Regulamin Konkursu Start up Award 9. Forum Inwestycyjne 20-21 czerwca 2016 r. Tarnów 1 Organizatorzy Konkursu 1. Organizatorem Konkursu Start up Award (Konkurs) jest Fundacja Instytut Studiów Wschodnich
Zaproszenie. Ocena efektywności projektów inwestycyjnych. Modelowanie procesów EFI. Jerzy T. Skrzypek Kraków 2013 Jerzy T.
1 1 Ocena efektywności projektów inwestycyjnych Ocena efektywności projektów inwestycyjnych Jerzy T. Skrzypek Kraków 2013 Jerzy T. Skrzypek MODEL NAJLEPSZYCH PRAKTYK SYMULACJE KOMPUTEROWE Kraków 2011 Zaproszenie
Zawory specjalne Seria 900
Zawory specjalne Prze³¹czniki ciœnieniowe Generatory impulsów Timery pneumatyczne Zawory bezpieczeñstwa dwie rêce Zawór Flip - Flop Zawór - oscylator Wzmacniacz sygna³u Progresywny zawór startowy Charakterystyka
A-3 12/02. Gazowe podgrzewacze przep³ywowe c.w.u. WRP 11 B WRP 14 B. Materia³y projektowe. Zawartoœæ opracowania:
Materia³y projektowe Gazowe podgrzewacze przep³ywowe c.w.u. WRP 11 B WRP 14 B Zawartoœæ opracowania: Strona 1. Typy dostarczanych podgrzewaczy 2 2. Oznaczenie wed³ug norm 2. Dane techniczne 4. Wyposa enie
STATUT POLSKIEGO STOWARZYSZENIA DYREKTORÓW SZPITALI W KRAKOWIE. Rozdział I
STATUT POLSKIEGO STOWARZYSZENIA DYREKTORÓW SZPITALI W KRAKOWIE Rozdział I Postanowienia Ogólne. 1. Stowarzyszenie nosi nazwę Polskie Stowarzyszenie Dyrektorów Szpitali w Krakowie w dalszej części określone
Dr inż. Andrzej Tatarek. Siłownie cieplne
Dr inż. Andrzej Tatarek Siłownie cieplne 1 Wykład 3 Sposoby podwyższania sprawności elektrowni 2 Zwiększenie sprawności Metody zwiększenia sprawności elektrowni: 1. podnoszenie temperatury i ciśnienia
DZIAŁALNOŚĆ INNOWACYJNA PRZEDSIĘBIORSTW
DZIAŁALNOŚĆ INNOWACYJNA PRZEDSIĘBIORSTW Opole, 29.01.2016 r. Danuta Michoń Opolski Ośrodek Badań Regionalnych Badania z zakresu innowacji ujęte w PBSSP Podstawowe pojęcia Działalność innowacyjna przedsiębiorstw
WYJASNIENIA I MODYFIKACJA SPECYFIKACJI ISTOTNYCH WARUNKÓW ZAMÓWIENIA
Szczecin dnia 28.07.2015r. Akademia Sztuki w Szczecinie Pl. Orła Białego 2 70-562 Szczecin Dotyczy: Przetarg nieograniczony na dostawę urządzeń i sprzętu stanowiącego wyposażenie studia nagrań na potrzeby
Nasz kochany drogi BIK Nasz kochany drogi BIK
https://www.obserwatorfinansowy.pl/tematyka/bankowosc/biuro-informacji-kredytowej-bik-koszty-za r Biznes Pulpit Debata Biuro Informacji Kredytowej jest jedyną w swoim rodzaju instytucją na polskim rynku
Lublin, dnia 16 lutego 2016 r. Poz. 775 UCHWAŁA NR XIV/120/16 RADY GMINY MIĘDZYRZEC PODLASKI. z dnia 29 stycznia 2016 r.
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO Lublin, dnia 16 lutego 2016 r. Poz. 775 UCHWAŁA NR XIV/120/16 RADY GMINY MIĘDZYRZEC PODLASKI z dnia 29 stycznia 2016 r. w sprawie przyjęcia Wieloletniego programu
USTAWA. z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa. Dz. U. z 2015 r. poz. 613 1
USTAWA z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa Dz. U. z 2015 r. poz. 613 1 (wybrane artykuły regulujące przepisy o cenach transferowych) Dział IIa Porozumienia w sprawach ustalenia cen transakcyjnych
STANDARDOWE REGULATORY CIŒNIENIA I TEMPERATURY HA4
ZTCh - Zak³ad Techniki Ch³odniczej Wy³¹czny dystrybutor firmy HANSEN na Polskê 85-861 Bydgoszcz ul. Glink i 144 tel. 052 3450 43 0, 345 0 4 3 2 fax: 052 345 06 30 e-mail: ztch@ ztch. pl www.ztch.pl STANDARDOWE
Wrocław, 20 października 2015 r.
1 Wrocław, 20 października 2015 r. Program Operacyjny Inteligentny Rozwój Działanie 1.1.1 Badania przemysłowe i prace rozwojowe realizowane przez przedsiębiorstwa (Szybka Ścieżka) MŚP i duże Informacje
Regulator ciœnienia ssania typu KVL
Regulator ciœnienia ssania typu KVL Wprowadzenie jest montowany na przewodzie ssawnym, przed sprê ark¹. KVL zabezpiecza silnik sprê arki przed przeci¹ eniem podczas startu po d³u szym czasie postoju albo
FZ KPT Sp. z o.o. Prognoza finansowa na lata 2010-2014
FZ KPT Sp. z o.o. Prognoza finansowa na lata 2010-2014 Wst p Niniejsze opracowanie prezentuje prognoz Rachunku zysków i strat oraz bilansu maj tkowego Spó ki Fundusz Zal kowy KPT na lata 2009-2014. Spó
ROZPORZÑDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1) z dnia 17 marca 2009 r.
Dziennik Ustaw Nr 43 4067 Poz. 346 346 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1) z dnia 17 marca 2009 r. w sprawie szczegó owego zakresu i form audytu energetycznego oraz cz Êci audytu remontowego, wzorów
SPAWANIE KATALOG PRZEMYS OWY. Iskra VARJENJE
PRZEMYS OWY Iskra SPAWANIE KATALOG Metaltrade Sp. z o.o. ul. Wolska 84/86 01-141 Warszawa tel: 22 6321324 fax: 22 6323341 biuro@metaltrade.pl www.metaltrade.pl Iskra PRZEMYS OWY 350 400 400 S + W 500/4
Romuald Radwan*, Janusz Wandzel* TESTY PRODUKCYJNE PO CZONE ZE WSTÊPNYM ODSIARCZANIEM SUROWEJ ROPY NAFTOWEJ NA Z O U LGM
WIERTNICTWO NAFTA GAZ TOM 23/1 2006 Romuald Radwan*, Janusz Wandzel* TESTY PRODUKCYJNE PO CZONE ZE WSTÊPNYM ODSIARCZANIEM SUROWEJ ROPY NAFTOWEJ NA Z O U LGM Testy produkcyjne na z³o u LGM (Lubiatów-Miêdzychód-Grotów)
GENERALNY INSPEKTOR OCHRONY DANYCH OSOBOWYCH
GENERALNY INSPEKTOR OCHRONY DANYCH OSOBOWYCH dr Wojciech R. Wiewiórowski DOLiS - 035 1997/13/KR Warszawa, dnia 8 sierpnia 2013 r. Pan Sławomir Nowak Minister Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej
PRZYDOMOWA OCZYSZCZALNIA ŒCIEKÓW PURESTATION EP-6
PRZYDOMOWA OCZYSZCZALNIA ŒCIEKÓW PURESTATION EP-6 NOWOCZESNE ROZWI ZANIE PROBLEMU ODPROWADZENIA ŒCIEKÓW BYTOWO-GOSPODARCZYCH Dostarczamy wyspecjalizowanym dystrybutorom na ca³ym œwiecie WYSOKIEJ JAKOŒCI
I. INFORMACJA O KOMITECIE AUDYTU. Podstawa prawna dzialania Komitetu Audytu
w Przewodniczący Jan Robert Halina Podsekretarz Sprawozdanie z realizacji zadań Komitetu Audytu dla dzialów administracja publiczna, informatyzacja, łączność, wyznania religijne oraz mniejszości narodowej
Zawory i rozdzielacze. Zawory i rozdzielacze. Zawory i rozdzielacze. Zawory i rozdzielacze. Zawory i rozdzielacze. Zawory i rozdzielacze
elektromagnetyczne elektromagnetyczne G /8" (serie, 8) elektromagnetyczne G /" (serie 6, ) elektromagnetyczne G /" - seria kompaktowa (seria /) elektromagnetyczne G /" - seria kompaktowa do monta u w grupy
Dyrektor ZPG i SP im. Jana Pawła II w Leźnie ustala, co następuje:
REGULAMIN PRZYZNAWANIA DOFINANSOWANIA NA DOKSZTAŁCANIE I DOSKONALENIE NAUCZYCIELI ZESPOŁU PUBLICZNEGO GIMNAZJUM I SZKOŁY PODSTAWOWEJ IM. JANA PAWŁA II W LEŹNIE REGULAMIN PRZYZNAWANIA DOFINANSOWANIA NA
GRUPA KAPITAŁOWA POLIMEX-MOSTOSTAL SKRÓCONE SKONSOLIDOWANE SPRAWOZDANIE FINANSOWE ZA OKRES 12 MIESIĘCY ZAKOŃCZONY DNIA 31 GRUDNIA 2006 ROKU
GRUPA KAPITAŁOWA POLIMEX-MOSTOSTAL SKRÓCONE SKONSOLIDOWANE SPRAWOZDANIE FINANSOWE ZA OKRES 12 MIESIĘCY ZAKOŃCZONY DNIA 31 GRUDNIA 2006 ROKU Warszawa 27 lutego 2007 SKONSOLIDOWANE RACHUNKI ZYSKÓW I STRAT
Finansowanie inwestycji w OZE - PO Infrastruktura i Środowisko
Finansowanie inwestycji w OZE - PO Infrastruktura i Środowisko Dofinansowanie projektów związanych z inwestycjami w OZE w ramach Polskich Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia na lata 2007 2013 moŝe
1.2. Dochody maj tkowe x. w tym: ze sprzeda y maj tku x z tytu u dotacji oraz rodków przeznaczonych na inwestycje
z dnia 10 stycznia 2013 r. (poz. 86) Wzór WZÓR Wieloletnia prognoza finansowa jednostki samorz du terytorialnego Wyszczególnienie rok n rok n +1 rok n+2 rok n+3 1 1. Dochody ogó em x 1.1. Dochody bie ce
STOISKA - spis treœci STOISKA stoiska PROMOCYJNE stoiska SPRZEDA OWE stoiska TARGOWE stoiska SKLEPOWE / zabudowy
biuro@omegasystem.pl STOISKA - spis treœci STOISKA stoiska PROMOCYJNE stoiska SPRZEDA OWE stoiska TARGOWE stoiska SKLEPOWE / zabudowy 2 3 4 5 6 biuro@omegasystem.pl STOISKA Œwiadczymy kompleksowe us³ugi
Wêglowy Indeks Cenowy: metodologia, rola, wykorzystanie, korzyœci, rynkowe obowi¹zki informacyjne
Materia³y XXVIII Konferencji z cyklu Zagadnienia surowców energetycznych i energii w gospodarce krajowej Zakopane, 12 15.10.2014 r. ISBN 978-83-62922-37-6 Henryk PASZCZA*, Maciej OLEJNICZAK** Wêglowy Indeks
Współczesne nowoczesne budownictwo pozwala na wyrażenie indywidualnego stylu domu..
Współczesne nowoczesne budownictwo pozwala na wyrażenie indywidualnego stylu domu.. w którym będziemy mieszkać. Coraz więcej osób, korzystających ze standardowych projektów, decyduje się nadać swojemu