Język obcy zawodowy w szkole ponadgimnazjalnej

Transkrypt

1 Język obcy zawodowy w szkole ponadgimnazjalnej z wykorzystaniem serii Flash on English... Czym jest język obcy zawodowy? Język obcy zawodowy (JOZ), nazywany także językiem obcym ukierunkowanym zawodowo, jest obowiązkowym przedmiotem w kształceniu zawodowym w szkołach zawodowych oraz technikum. Jest to przedmiot, który dla nauczycieli języka angielskiego, nie mających wcześniej do czynienia z tą formą edukacji językowej, może stanowić pozorne wyzwanie, jednak przy wykorzystaniu dostępnych na rynku narzędzi edukacyjnych realizacja jego założeń dydaktycznych nie powinna przysporzyć większych trudności, dając nauczycielowi jednocześnie możliwość poszerzenia własnej wiedzy i warsztatu. Łatwo zauważyć, że dominującym dotychczas językiem specjalistycznym, był język biznesowy, jednakże sytuacja w ostatnich latach uległa zmianie i coraz częściej mamy do czynienia z nauczaniem języka angielskiego pod kątem wielu różnych zawodów i sektorów gospodarki. Podstawa programowa jasno określa, że celem kształcenia zawodowego jest przygotowanie uczących się do życia w warunkach współczesnego świata, wykonywania pracy zawodowej i aktywnego funkcjonowania na zmieniającym się rynku pracy. Znajomość języka obcego, szczególnie w dobie masowych migracji zarobkowych, jest koniecznością. Zadaniem nauczyciela JOZ będzie więc przygotowanie uczniów do wykonywania pracy w języku obcym, w tym często poza granicami kraju i wielojęzycznym środowisku. Na jakie trudności może wskazywać młodzież ucząca się JOZ? W opinii wielu uczniów JOZ jest przedmiotem dodatkowym zabierającym im godziny języka angielskiego ogólnego, a więc godziny przeznaczone na przygotowanie się do matury. Pogląd ten jest niesłuszny, gdyż JOZ jest przedmiotem obowiązkowym, 1

2 niezależnym od liczby godzin języka obcego ogólnego. Warto wyjaśnić to uczniom w momencie rozpoczęcia nauki JOZ. Lekcje języka zawodowego mogą być też często w opinii uczniów zbyt proste i nudne, bądź przeciwnie - za trudne językowo lub merytorycznie. Warto więc dokładnie zastanowić się nad wyborem odpowiednich narzędzi edukacyjnych, typując do pracy podręcznik zbliżony stopniem trudności do umiejętności językowych i do poziomu wiedzy o świecie uczniów oraz oferujący różnorodność tematyczną wystarczającą do realizacji założeń dydaktycznych JOZ. Od czego rozpocząć lekcje JOZ? To zależy od indywidualnej decyzji nauczyciela. Na tzw. okres bezpodręcznikowy zalecane jest przygotowanie lekcji wprowadzających w język zawodowy. Ponieważ uczniowie często mają negatywny stosunek do nowego przedmiotu i nie rozumieją zasadności jego nauki, warto zacząć od wyjaśnienia, jakie korzyści wyniosą z lekcji JOZ i w jaki sposób będą mogli wykorzystać nową wiedzę. Coraz więcej młodych osób decyduje się na wyjazdy zarobkowe za granicę, więc ciekawą alternatywą będzie na przykład lekcja na temat rynku pracy w Wielkiej Brytanii. Można również zacząć od zajęć ze słownikiem, w czasie których uczniowie sami mogą tworzyć bazę słownictwa zawodowego, sporządzając listę podstawowych dla danej branży zawodów, sprzętów, bądź czynności. Czy na lekcjach JOZ obowiązuje podział na grupy? Odpowiedź na to pytanie nie jest prosta. Zgodnie z rozporządzeniem MEN w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych podział na grupy jest obowiązkowy w przypadku klas liczących więcej niż 24 osoby. Szkoła musi także zagwarantować uczniowi możliwość kontynuowania nauki na odpowiednim poziomie (stąd podział na grupy wg. zaawansowania). Zapisy te dotyczą jednak kształcenia ogólnego, zaś JOZ, jako przedmiot zawodowy, uregulowaniom tym nie podlega. Ponieważ w podstawie programowej kształcenia zawodowego nie ma wzmianki na 2

3 temat podziału na grupy, wszelkie decyzje w tej materii leżą w gestii organu prowadzącego szkołę. W przypadku podjęcia decyzji o podziale uczniów na grupy, w programie nauczania szkoły powinna znaleźć się odpowiednia informacja definiująca podział, jako zalecaną formę organizacyjną zajęć. Ze względu na dobro uczniów oraz komfort pracy, podział na grupy jest w wielu przypadkach bardzo wskazany. Jaka ilość lekcji JOZ w tygodniu jest odpowiednia? Liczba godzin JOZ wynika bezpośrednio z podstawy programowej i nie jest zależna od typu szkoły, ale od zawodu. Przykładowo dla technika budownictwa przewiduje się 45 godzin w całym cyklu kształcenia (przykładowo 3 lekcje w tygodniu przez jeden semestr), w szkole zawodowej dla elektryków przewiduje się 64 godziny (np. 2 lekcje w tygodniu przez 2 semestry), a dla zbrojarzy 32 godziny (np. 1 lekcja w tygodniu przez dwa semestry). Liczba godzin JOZ zapisana jest w szkolnych planach nauczania, które tworzy się zgodnie z podstawą programową. Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej (KOWEZiU) oferuje przykładowe programy nauczania ułatwiające pracę szkołom. Można się z nimi zapoznać pod adresem: Linki do przykładowych planów nauczania: Szkolny plan nauczania dla technika budownictwa: Szkolny plan nauczania dla zasadniczej szkoły zawodowej w zawodzie elektryk: Szkolny plan nauczania dla zasadniczej szkoły zawodowej w zawodzie zbrojarz/betoniarz: 3

4 Jaki podręcznik wybrać? Najlepiej zdecydować się na książkę, która będzie dopasowana do konkretnego zawodu i nie będzie wymagała od nauczyciela przygotowywania dodatkowych materiałów. W przypadku nauczania JOZ na przykład w technikum elektrycznym, wskazany jest wybór podręcznika właśnie dla tego konkretnego zawodu. Korzystanie z książki oferującej naukę języka technicznego może więc utrudnić pracę, gdyż podręcznik taki będzie obejmował bardzo różnorodny materiał np. język związany z mechaniką, budownictwem, czy elektrotechniką. Kolejnym istotnym czynnikiem jest cena podręcznika oraz tzw. obudowy metodycznej kursu. Nowelizacja ustawy o systemie oświaty zakazuje wydawnictwom przekazywania bezpłatnych materiałów nauczycielom i szkołom. Obowiązek dostarczenia wszelkich potrzebnych pomocy dydaktycznych spada więc na organ prowadzący szkołę. W praktyce może to oznaczać, że nauczyciel będzie zmuszony zaopatrzyć się we własnym zakresie w potrzebne materiały takie jak przewodnik metodyczny, nagrania itp. Warto więc poszukać podręcznika, w przypadku którego koszt materiałów dla nauczyciela zawarty jest już w cenie książki. Z ustawą z dnia 30 maja 2014 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw można zapoznać się pod adresem: id=wdu Czy podręcznik do JOZ musi posiadać numer dopuszczenia? Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z roku w sprawie dopuszczenia do użytku w szkole programów wychowania przedszkolnego i programów nauczania oraz dopuszczenia do użytku szkolnego podręczników, książki służące do nauki JOZ nie muszą posiadać numeru dopuszczenia. 27. W szkole mogą być stosowane podręczniki niewpisane do wykazu podręczników przeznaczonych do kształcenia w zawodach, o którym mowa w 21 ust. 1 pkt 2, jeżeli w wykazie brak jest podręcznika do nauczania danego zawodu. 4

5 Z rozporządzeniem tym można zapoznać się pod adresem: Czy podręczniki z serii Flash on English... stanowią odpowiednie narzędzie do nauczania JOZ? Tak. Seria Flash on English... służy nauczaniu języka specjalistycznego w konkretnych zawodach, i jako taka, doskonale wpasowuje się w założenia dydaktyczne i specyfikę przedmiotu JOZ. Podręczniki Flash on English... oferują poziomy zaawansowania językowego A2-B1, odpowiadając tym samym zakresowi maturalnemu na poziomie podstawowym. Dzięki temu prezentowany w książkach materiał idzie w parze z poziomem umiejętności językowych młodzieży uczącej się JOZ. Podręczniki Flash on English... skupiają się w szczególności na prezentacji różnorodnych form komunikacji zawodowej i praktycznym wykorzystaniu zdobytej wiedzy, celowo nie koncentrując się na prezentowaniu zagadnień o charakterze czysto gramatycznym. Zawierają słówka, teksty, zdjęcia i nagrania audio związane z realiami pracy w różnych zawodach. Dzięki temu uczniowie mają możliwość zapoznania się z praktycznym słownictwem i zwrotami związanymi z funkcjonowaniem konkretnych branż, a także wykorzystania ich w trakcie zbierania własnych doświadczeń zawodowych. Książki Flash on English... wzbogacone są o szereg dodatkowych bezpłatnych materiałów, takich jak nagrania audio, notatki dla nauczyciela oraz ćwiczenia dodatkowe umożliwiające uczniom wykorzystanie podręczników również w formie narzędzi ułatwiających przygotowanie się do matury z języka angielskiego. 5

6 Czy tylko uczniowie szkół ponadgimnazjalnych mogą korzystać z serii Flash on English...? Seria Flash on English... przeznaczona jest dla wszystkich osób pragnących nauczyć się języka branżowego. Książki te nadają się do samodzielnej nauki, jak również na kursy przygotowywane przez szkoły językowe oraz na lektoraty na uczelniach wyższych. Skąd wziąć program nauczania dla JOZ? Zgodnie z nową podstawą programową kształcenia w zawodach obowiązującą od roku szkolnego 2012/2013 szkoła staje się odpowiedzialna za stworzenie szkolnego planu nauczania. Plan ten musi określać liczbę godzin przeznaczonych na realizację danego przedmiotu oraz zawierać informację na temat planowanych efektów kształcenia. Efekty kształcenia, będące wykazem umiejętności, które uczeń powinien opanować, stanowią jeden z głównych elementów programu nauczania. Przykłady planów nauczania dla wybranych zawodów zaprezentowane zostały na stronie: Czy JOZ pojawi się na egzaminie zawodowym? Tak, ale nie w przypadku wszystkich zawodów. Szczegółowe informacje na ten temat oraz podstawy programowe dla każdego zawodu można znaleźć na stronie: (Uwaga! Należy zapoznać się ze wszystkimi efektami kształcenia, nie tylko tymi dla JOZ, upewniając się, czy wśród nich są takie, które wymagają od ucznia znajomości języka obcego. Przykładowo, technik logistyk powinien umieć sporządzać dokumenty dotyczące przepływu między ogniwami kanału dystrybucji w języku polskim i języku obcym.) Kolejnym źródłem informacji może być strona Centralnej Komisji Egzaminacyjnej (CKE), na której można znaleźć informatory na temat egzaminów potwierdzających kwalifikacje z zawodzie wraz z przykładowymi zadaniami: 6

7 Czym są efekty kształcenia i do czego są potrzebne? Efekty kształcenia to kwalifikacje i umiejętności, które uczeń powinien zdobywać w trakcie poszczególnych lekcji, i które w jasny sposób wskazują nauczycielowi, czego powinien nauczać. Podstawa programowa zawiera ogólne efekty kształcenia dla JOZ i są one takie same dla wszystkich zawodów: 1) posługiwanie się zasobami środków językowych (leksykalnych, gramatycznych, ortograficznych oraz fonetycznych) umożliwiających realizację zadań zawodowych; 2) interpretacja wypowiedzi dotyczących wykonywania typowych czynności zawodowych artykułowanych powoli i wyraźnie, w standardowej odmianie języka; 3) analizowanie i interpretacja krótkich tekstów pisemnych dotyczących wykonywania typowych czynności zawodowych; 4) formułowanie krótkich i zrozumiałych wypowiedzi oraz tekstów pisemnych umożliwiających komunikowanie się w środowisku pracy; 5) korzystanie z obcojęzycznych źródeł informacji. Warto zauważyć, że efekty kształcenia zawarte w programach nauczania najczęściej powtarzają pięć powyższych efektów, ewentualnie uzupełniając je o efekty kompetencji społecznych (również wspólne dla wszystkich zawodów) np. przestrzeganie zasad kultury i etyki, czy radzenie sobie ze stresem. To dla nauczyciela wskazówka, aby przygotowywać dla uczniów lekcje na przykład związane z kulturą danego kraju, realiami rynku pracy itp. Monitoring podstawy programowej w JOZ, czyli jak zrealizować efekty kształcenia? Po przeanalizowaniu powyższych efektów łatwo zauważyć, że osiągnięcie ich nie powinno sprawić większych trudności. Jeżeli wybrany podręcznik zawiera teksty 7

8 pisane, zadania ze słuchania oraz ćwiczenia z mówienia i pisania, to spełnia on cztery pierwsze założenia. Jedyna trudność może dotyczyć piątego efektu związanego z korzystaniem z obcojęzycznych źródeł informacji. Mając jednak dostęp do internetu, uczniowie mogą wykonywać tego typu zadania w trakcie zajęć lub w formie prac domowych (zadanie samodzielnego wyszukania pewnych informacji i ich odpowiedniej interpretacji). Przykładowo można poprosić uczniów o wyszukanie ofert pracy na portalach brytyjskich i o przygotowanie w oparciu o nie listów motywacyjnych. W realizacji tych zdań pomocna będzie też prasa obcojęzyczna. Czy można łączyć język obcy ogólny z językiem zawodowym? Tak, jest to nawet wskazane. Podstawa programowa precyzuje, że: W procesie kształcenia zawodowego ważne jest integrowanie i korelowanie kształcenia ogólnego i zawodowego, w tym doskonalenie kompetencji kluczowych nabytych w procesie kształcenia ogólnego, z uwzględnieniem niższych etapów edukacyjnych. Odpowiedni poziom wiedzy ogólnej powiązanej z wiedzą zawodową przyczyni się do podniesienia poziomu umiejętności zawodowych absolwentów szkół kształcących w zawodach, a tym samym zapewni im możliwość sprostania wyzwaniom zmieniającego się rynku pracy. Czym są i czemu mają służyć dodatkowe arkusze z ćwiczeniami do serii podręczników Flash on English...? Seria Flash on English... obok ćwiczeń i aktywności proponowanych w poszczególnych jednostkach lekcyjnych, oferuje zarejestrowane na płytach CD-ROM dodatkowe ćwiczenia, stanowiące odpowiedź na wspomniane na początku wątpliwości uczniów dotyczące zasadności uczenia się JOZ. Zadania te doskonale integrują treści kształcenia ogólnego i zawodowego. Mają formę zbieżną z zadaniami maturalnymi, ale skupiają się na aspekcie zawodowym, a więc pozwalają na ćwiczenie zadań maturalnych przy jednoczesnym utrwalaniu języka zawodowego. Stanowią tym samym dla uczniów wskazówkę, jak wykorzystać język zawodowy na egzaminie maturalnym. 8

9 Jakie zadania obejmują dodatkowe arkusze z ćwiczeniami? Każdy zestaw arkuszy obejmuje: -ćwiczenia z mówienia, odpowiadające maturze ustnej, w tym rozmowę wstępną, 2 zadania z rozmowy z egzaminującym (popularne chmurki ), 2 zdjęcia do opisu z pytaniami oraz rozmowę na postawie materiału stymulującego (wybór opcji). -ćwiczenia przygotowujące do matury pisemnej obejmujące różnorodne formy użytkowe dopasowane do nowej i starej podstawy programowej oraz teksty pisane z zadaniami (prawda/fałsz, wielokrotny wybór, dobieranie). Część zdań odwołuje się bezpośrednio do materiałów zamieszczonych w podręcznikach. W oparciu o jakie treści stworzone zostały arkusze z ćwiczeniami? W podstawie programowej kształcenia ogólnego można znaleźć następujące wymagania szczegółowe z zakresu leksyki: 1) człowiek (np. dane personalne, wygląd zewnętrzny, cechy charakteru, uczucia i emocje, zainteresowania, problemy etyczne); 2) dom (np. miejsce zamieszkania, opis domu, pomieszczeń domu i ich wyposażenia, wynajmowanie mieszkania); 3) szkoła (np. przedmioty nauczania, oceny i wymagania, życie szkoły, kształcenie poza szkolne); 4) praca (np. zawody i związane z nimi czynności, warunki pracy i zatrudnienia, praca dorywcza); 5) życie rodzinne i towarzyskie (np. okresy życia, członkowie rodziny, koledzy, przyjaciele, czynności życia codziennego, formy spędzania czasu wolnego, święta i uroczystości, styl życia, konflikty i problemy); 6) żywienie (np. artykuły spożywcze, posiłki i ich przygotowanie, lokale gastronomiczne); 9

10 7) zakupy i usługi (np. rodzaje sklepów, towary, sprzedawanie i kupowanie, reklama, korzystanie z usług, środki płatnicze); 8) podróżowanie i turystyka (np. środki transportu, informacja turystyczna, baza noclegowa, wycieczki, zwiedzanie); 9) kultura (np. dziedziny kultury, twórcy i ich dzieła, uczestnictwo w kulturze, media); 10) sport (np. dyscypliny sportu, sprzęt sportowy, imprezy sportowe, sport wyczynowy); 11) zdrowie (np. samopoczucie, choroby, ich objawy i leczenie, higieniczny tryb życia); 12) nauka i technika (np. odkrycia naukowe, obsługa i korzystanie z podstawowych urządzeń technicznych, technologie informacyjno-komunikacyjne); 13) świat przyrody (np. klimat, rośliny i zwierzęta, krajobraz, zagrożenia i ochrona środowiska naturalnego, klęski żywiołowe); 14) państwo i społeczeństwo (np. konflikty wewnętrzne i międzynarodowe, przestępczość, polityka społeczna); 15) elementy wiedzy o krajach obszaru nauczanego języka oraz o kraju ojczystym, z uwzględnieniem kontekstu międzykulturowego oraz tematyki integracji europejskiej, w tym znajomość problemów pojawiających się na styku różnych kultur i społeczności. Poszczególne rozdziały książek Flash on English... poddane zostały analizie w kontekście powyższych kategorii leksykalnych i przypisane im zostały odpowiednie tematy maturalne. Poniższy przykład ukazuje spis treści książki Flash on English for Construction wraz z dopasowanymi do niego tematami, stanowiącymi bazę sześciu zestawów ćwiczeń łączących język zawodowy z maturą. 1. Ecology świat przyrody 2. Environment and Pollution - świat przyrody 3. Building materials - dom 4. Design and planning - dom 10

11 5. Building elements praca, zakupy i usługi 6. On the building site - dom 7. House systems praca, nauka i technika 8. Bio-architecture - świat przyrody, nauka i technika 9. Public works - świat przyrody 10. A short history of architecture elementy wiedzy o krajach anglojęzycznych, podróżowanie i turystyka Słownictwo użyte w zadaniach zaczerpnięte zostało bezpośrednio z książek. Dzięki temu kluczowe zwroty powtarzają się, co ułatwia ich zapamiętanie i poprawne wykorzystanie w kontekście. Wykaz tytułów z serii Flash on English... zawierających dodatkowe arkusze. Arkusze z ćwiczeniami maturalnymi uzupełniają następujące książki z serii Flash on English... : Cooking, Catering & Reception 3 dodatkowe zestawy arkuszy Construction 6 dodatkowych zestawów arkuszy Commerce 3 dodatkowe zestawy arkuszy Tourism 5 dodatkowych zestawów arkuszy Transport & Logistics 3 dodatkowe zestawy arkuszy Jak korzystać z dodatkowych arkuszy? Proponowane ćwiczenia skonstruowane zostały w funkcji poszczególnych tematów związanych z przygotowaniem do matury, z których każdy znajduje odzwierciedlenie najczęściej w kilku rozdziałach książki. Każdy zestaw zawiera informację, do których jednostek lekcyjnych został dostosowany. Poszczególne arkusze można wykorzystywać w czasie lekcji w formie ćwiczeń uzupełniających materiał podręcznika oraz posługiwać się nimi jako materiałem do prac domowych. Zależnie od decyzji nauczyciela uczniowie mogą pracować z materiałami indywidualnie, w grupach lub rozwiązywać wybrane zadania w klasie na tablicy. 11

12 Arkusze stanowią również bardzo dobrą bazę do tworzenia wszelkiego rodzaju kartkówek, sprawdzianów i prac klasowych weryfikujących umiejętności językowe ucznia oraz jego kondycję z punktu widzenia przygotowania do matury z języka angielskiego. Ponadto formy użytkowe, takie jak rozprawki czy artykuły, ze względu na fakt, że odpowiadają zakresowi matury rozszerzonej, mogą zostać wykorzystane przez nauczyciela jako zadania na ocenę celującą. Niniejszy wstęp metodyczny opisuje realia oświatowe i stan prawny obowiązujące na dzień 1 września 2014 r. W przypadku jakichkolwiek pytań związanych realizacją założeń dydaktycznych JOZ lub wykorzystaniem w kontekście zajęć językowych serii Flash on English... prosimy o kontakt z wydawnictwem ET TOI ( wydawnictwo@ettoi.pl). Doskonałym źródłem informacji na temat JOZ będzie również Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej (KOWEZiU). Opracowała Magdalena Ślawska we współpracy z Wydawnictwem ET TOI