EGZAMIN MATURALNY Z CHEMII MAJ 2011 POZIOM ROZSZERZONY. Czas pracy: 150 minut. Liczba punktów do uzyskania: 60. Miejsce na naklejk z kodem

Transkrypt

1 Centralna Komisja Egzaminacyjna Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpocz cia egzaminu. Uk ad graficzny CKE 2010 KOD WPISUJE ZDAJ CY PESEL Miejsce na naklejk z kodem EGZAMIN MATURALNY Z CHEMII POZIOM ROZSZERZONY MAJ 2011 Instrukcja dla zdaj cego 1. Sprawd, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 18 stron (zadania 1 35). Ewentualny brak zg o przewodnicz cemu zespo u nadzoruj cego egzamin. 2. Rozwi zania i odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy ka dym zadaniu. 3. W rozwi zaniach zada rachunkowych przedstaw tok rozumowania prowadz cy do ostatecznego wyniku oraz pami taj o jednostkach. 4. Pisz czytelnie. U ywaj d ugopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem. 5. Nie u ywaj korektora, a b dne zapisy wyra nie przekre l. 6. Pami taj, e zapisy w brudnopisie nie b d oceniane. 7. Mo esz korzysta z karty wybranych tablic chemicznych, linijki oraz kalkulatora. 8. Na karcie odpowiedzi wpisz swój numer PESEL i przyklej naklejk z kodem. 9. Nie wpisuj adnych znaków w cz ci przeznaczonej dla egzaminatora. Czas pracy: 150 minut Liczba punktów do uzyskania: 60 MCH-R1_1P-112

2 2 Zadanie 1. (2 pkt) Pewien pierwiastek X tworzy anion prosty o konfiguracji elektronowej atomu argonu. W stanie podstawowym w pow oce walencyjnej atomu pierwiastka X dwa orbitale p maj niesparowane elektrony. Napisz symbol pierwiastka X oraz podaj konfiguracj elektronow pow oki walencyjnej atomu tego pierwiastka. Symbol pierwiastka X:... Konfiguracja elektronowa pow oki walencyjnej:... Zadanie 2. (3 pkt) Przeanalizuj budow nast puj cych cz steczek i jonów: CH 4, H 3 O, NH 3, CO 2 i napisz wzór tej drobiny, a) w której wi ca para elektronowa pochodzi od jednego atomu. b) w której wszystkie elektrony walencyjne bior udzia w tworzeniu wi za. c) która ma kszta t liniowy. Zadanie 3. (2 pkt) Pomi dzy cz steczkami, w których obecne s atomy wodoru zwi zane bezpo rednio z silnie elektroujemnymi atomami niemetalu (fluoru, tlenu, azotu), tworz si wi zania wodorowe maj ce wp yw na w a ciwo ci fizyczne zwi zku. a) Spo ród zwi zków o wzorach: CH 3 OH, CH 3 COCH 3, CH 3 F, CH 3 NH 2, CH 3 CH 3, CH 3 Cl wybierz i napisz wzory tych, których cz steczki tworz wi zania wodorowe. Wi zania wodorowe utrudniaj przej cie zwi zku w stan gazowy, poniewa powoduj asocjacj cz steczek czenie si ich w wi ksze agregaty. Wi zania te s tym silniejsze, im bardziej elektroujemny jest atom niemetalu b d cy donorem pary elektronowej. b) Uszereguj zwi zki o wzorach: CH 3 CH 3, CH 3 NH 2, CH 3 OH zgodnie ze wzrastaj c lotno ci (od najmniejszej do najwi kszej).

3 3 Zadanie 4. (1 pkt) Pierwsza energia jonizacji (E j ) to minimalna energia potrzebna do oderwania jednego elektronu od oboj tnego atomu. Na poni szym wykresie przedstawiono zmiany pierwszej energii jonizacji pierwiastków uszeregowanych wed ug liczb atomowych. 30 Energia jonizacji, ev He C Be N Ne Cl P Mg Si Ar Zn Kr Xe 5 Li Na K Rb Cs Liczba atomowa Oce prawdziwo poni szych zda i uzupe nij tabel. Wpisz liter P, je eli uznasz zdanie za prawdziwe, lub liter F, je eli uznasz je za fa szywe Zdanie W szeregu pierwiastków: lit, beryl, w giel i azot wraz ze wzrostem liczby atomowej obserwujemy zale no polegaj c na tym, e im wi cej elektronów znajduje si na pow oce zewn trznej, tym wi ksza jest warto pierwszej energii jonizacji. W szeregu pierwiastków: hel, neon, argon, krypton i ksenon wraz ze wzrostem liczby atomowej obserwujemy zwi kszanie si promienia atomowego i wzrost warto ci pierwszej energii jonizacji. Magnez ma mniejszy promie atomowy ni glin i wi ksz warto pierwszej energii jonizacji. P/F Wype nia egzaminator Nr zadania 1. 2a) 2b) 2c) 3a) 3b) 4. Maks. liczba pkt Uzyskana liczba pkt

4 4 Informacja do zada Tryt 3 H (T) jest nietrwa ym izotopem wodoru o okresie pó trwania 12,3 lat, który emituje cz stki. Powstaje on mi dzy innymi w wy szych warstwach atmosfery na skutek zderze neutronów z atomami azotu 14 N. W przemianie tej obok trytu powstaje tak e trwa y izotop w gla. Tryt w reakcji z tlenem tworzy wod trytow, która w opadach przedostaje si do wód powierzchniowych. Szacuje si, e w 1 cm 3 wody b d cej w naturalnym obiegu znajduje si atomów trytu. Zadanie 5. (1 pkt) Napisz równanie reakcji wytwarzania trytu w wy szych warstwach atmosfery. Uzupe nij poni szy schemat. + + Zadanie 6. (1 pkt) Podaj w przybli eniu, w ilu dm 3 wody b d cej w naturalnym obiegu znajduje si 1 mol atomów trytu. Zadanie 7. (1 pkt) Próbk wody o obj to ci 10 cm 3 umieszczono w naczyniu i szczelnie zamkni to. Na podstawie poni szego wykresu przedstawiaj cego zale no liczby atomów trytu w 1 cm 3 wody od czasu oszacuj, ile atomów trytu pozostanie w próbce wody o obj to ci 10 cm 3 po 40 latach wody 3 Liczba atomów trytu w 1 cm Czas, lata Po 40 latach w próbce pozostanie oko o... atomów trytu.

5 5 Zadanie 8. (2 pkt) Sporz dzono 200 g roztworu zawieraj cego 100 g sacharozy. Sacharoz poddano reakcji hydrolizy: C 12 H 22 O 11 + H 2 O HCl C 6 H 12 O 6 + C 6 H 12 O 6 Reakcj przerwano w momencie, gdy ca kowite st enie cukrów redukuj cych w roztworze by o równe 40% masowych. Oblicz st enie sacharozy, wyra one w procentach masowych, w roztworze po przerwaniu reakcji. W obliczeniach przyjmij przybli one warto ci mas molowych: M = 342 g mol 1 C 12H22O11 Obliczenia:, M = 180 g mol 1 C6H12O6. Odpowied : Zadanie 9. (2 pkt) Zgodnie z teori Brönsteda kwas i sprz ona z nim zasada ró ni si o jeden proton, przy czym im silniejszy jest kwas, tym s absza jest sprz ona z nim zasada. a) Uzupe nij poni sz tabel, wpisuj c wzory brakuj cej sprz onej zasady i brakuj cego sprz onego kwasu. Kwas Zasada NH 3 CH 3 NH 2 b) Korzystaj c z zamieszczonej powy ej informacji, wska najs absz spo ród nast puj cych zasad: Cl, HS, CH 3 COO, C 6 H 5 O. Najs absz zasad jest... Wype nia egzaminator Nr zadania a) 9b) Maks. liczba pkt Uzyskana liczba pkt

6 6 Zadanie 10. (2 pkt) Zmierzono ph wodnych roztworów czterech soli o st eniu 0,01 mol dm 3 zestawiono w poni szej tabeli. i wyniki Wzór soli RCOONH 4 R 1 COONH 4 R 1 COONa R 2 COONa ph 6,0 6,5 7,9 8,1 Na podstawie: A. Hulanicki, Reakcje kwasów i zasad w chemii analitycznej, Warszawa 1992 a) Uszereguj kwasy RCOOH, R 1 COOH, R 2 COOH od najs abszego do najmocniejszego. b) Napisz w formie jonowej skróconej równanie reakcji hydrolizy soli o wzorze R 2 COONa. Zadanie 11. (3 pkt) W probówkach 1 4 znajduj si (w nieznanej kolejno ci) wodne roztwory nast puj cych substancji: AgNO 3, BaCl 2, ZnSO 4, NaCl. W celu zidentyfikowania zawarto ci probówek zbadano odczyn wodnego roztworu ka dej soli oraz zmieszano kolejno ze sob roztwory z poszczególnych probówek. Wyniki przeprowadzonych do wiadcze zapisano w poni szej tabeli. Numer probówki Numer probówki Odczyn roztworu 1 kwasowy 2 kwasowy 3 oboj tny 4 oboj tny Oznaczenia zastosowane w tabeli: - str canie osadu lub zm tnienie roztworu; - brak objawów reakcji a) Korzystaj c z powy szej informacji, napisz wzory substancji znajduj cych si w probówkach 1 4. Probówki: 1:... 2:... 3:... 4:... b) Napisz w formie jonowej skróconej równania reakcji, które umo liwi y identyfikacj substancji znajduj cej si w probówce 3. Równania reakcji:

7 7 Zadanie 12. (2 pkt) W reaktorze o obj to ci 1 dm 3 przebieg a przemiana zgodnie z równaniem A + B C + D. Do reakcji u yto 2 mole substancji A i nadmiar substancji B. Po ustaleniu si stanu równowagi stwierdzono, e w mieszaninie poreakcyjnej znajduje si 0,4 mola substancji A. Sta a równowagi tej reakcji w temperaturze prowadzenia procesu jest równa 1. Oblicz, ile moli substancji B u yto do tej reakcji. Wynik podaj z dok adno ci do liczby ca kowitej. Obliczenia: Odpowied : Zadanie 13. (1 pkt) Na poni szym wykresie zilustrowano zmian energii podczas przebiegu reakcji opisanej równaniem A (s) + AB 2 (g) 2AB (g). E AB (g) A (s) + AB 2 (g) przebieg reakcji Oce, jak zmieni si (wzro nie czy zmaleje) wydajno reakcji otrzymywania produktu AB, je eli w uk adzie b d cym w stanie równowagi nast pi a) wzrost temperatury w warunkach izobarycznych (p = const). b) wzrost ci nienia w warunkach izotermicznych (T = const). Wype nia egzaminator Nr zadania 10a) 10b) 11a) 11b) Maks. liczba pkt Uzyskana liczba pkt

8 8 Zadanie 14. (4 pkt) Poni ej przedstawiony jest schemat reakcji: MnO H MnO + MnO H 2 O a) Napisz w formie jonowej z uwzgl dnieniem liczby oddawanych lub pobieranych elektronów (zapis jonowo-elektronowy) równania procesów redukcji i utleniania zachodz cych podczas tej przemiany. Równanie reakcji redukcji: Równanie reakcji utleniania: b) Dobierz i uzupe nij wspó czynniki stechiometryczne w poni szym schemacie.... MnO H... MnO MnO H 2 O c) Napisz, jakie funkcje pe ni jony MnO 2 4 w tej reakcji. Zadanie 15. (1 pkt) Rozpuszczalno substancji trudno rozpuszczalnej charakteryzuj dwie wielko ci: iloczyn rozpuszczalno ci (K SO ), który opisuje stan równowagi mi dzy osadem trudno rozpuszczalnej substancji a st eniem jej jonów w roztworze rozpuszczalno molowa (S), która wyra ona jest st eniem molowym substancji w jej roztworze nasyconym. Substancja Iloczyn rozpuszczalno ci K SO Rozpuszczalno molowa S, mol dm 3 Sc(OH) 3 2, , Sn(OH) 2 5, , Warto ci liczbowe podane s dla temperatury 25 o C. Na podstawie: J. Sawicka, A. Janich-Kilian, W. Cejner-Mania, G. Urba czyk, Tablice chemiczne, Gda sk 2002 Korzystaj c z powy szej informacji, napisz wzór wodorotlenku, który jest lepiej rozpuszczalny w wodzie, oraz napisz, czy dokonuj c tego wyboru, nale a o porówna warto ci rozpuszczalno ci molowych, czy te warto ci iloczynów rozpuszczalno ci substancji. Wzór wodorotlenku:... Nale a o porówna warto ci...

9 9 Zadanie 16. (1 pkt) Oce prawdziwo poni szych zda i uzupe nij tabel. Wpisz liter P, je eli uznasz zdanie za prawdziwe, lub liter F, je eli uznasz je za fa szywe. Zdanie P/F W ogniwie zbudowanym z pó ogniw: Cd Cd 2+ i Sn Sn 2+ katod stanowi pó ogniwo Cd Cd 2+. Kationy Cu 2+ wykazuj wi ksz tendencj do przy czania elektronów ni kationy Zn 2+. Si a elektromotoryczna ogniwa Ag Ag + Au 3+ Au jest w warunkach standardowych równa 2,32 V. Informacja do zadania 17. i 18. Elektroliza mo e by prowadzona na elektrodach, które nie bior udzia u w procesach elektrodowych (np. platyna, grafit), lub na elektrodach, które ulegaj roztworzeniu w procesie anodowym. Efekt roztwarzania materia u anody wykorzystywany jest do oczyszczania metali w procesie elektrorafinacji. Zadanie 17. (2 pkt) W celu oczyszczenia miedzi prowadzi si elektroliz wodnego roztworu siarczanu(vi) miedzi(ii) na elektrodach, z których jedn stanowi czysta mied, a drug mied zanieczyszczona. Podczas tego procesu mied i metale o ni szym standardowym potencjale redukcji ni mied ulegaj na anodzie utlenieniu, natomiast na katodzie osadza si czysta mied. P yta miedziana zawieraj ca ok. 98% miedzi zanieczyszczona jest niklem. W celu uzyskania czystej miedzi p yt poddano elektrorafinacji. Korzystaj c z powy ej informacji, napisz równania wszystkich reakcji, zachodz cych na elektrodach podczas elektrorafinacji. Anoda: Katoda: Zadanie 18. (1 pkt) Napisz, z jakim biegunem (dodatnim czy ujemnym) ród a pr du sta ego po czona jest ta elektroda, której masa wzrasta podczas procesu elektrorafinacji. Wype nia egzaminator Nr zadania 14a) 14b) 14c) Maks. liczba pkt Uzyskana liczba pkt

10 10 Zadanie 19. (3 pkt) Reakcja A + 2B C przebiega w temperaturze T wed ug równania kinetycznego v = k c A c 2 B. Pocz tkowe st enie substancji A by o równe 2 mol dm 3, a substancji B by o równe 3 mol dm 3. Szybko pocz tkowa tej reakcji by a równa 5,4 mol dm 3 s 1. a) Oblicz sta szybko ci reakcji w temperaturze T, wiedz c, e dla reakcji przebiegaj cej wed ug równania kinetycznego v = k c A c 2 B sta a szybko ci k ma jednostk : mol 2 dm 6 s 1 Obliczenia:. Odpowied : b) Korzystaj c z powy szych informacji, oblicz szybko reakcji w momencie, gdy przereaguje 60% substancji A. Wynik podaj z dok adno ci do czwartego miejsca po przecinku. Obliczenia: Odpowied :

11 11 Informacja do zadania 20. i 21. W laboratorium chemicznym alkany mo na otrzyma kilkoma sposobami, mi dzy innymi w reakcji halogenków alkilów z sodem przeprowadzonej w podwy szonej temperaturze. Przemiana ta prowadzi do wyd u enia a cucha w glowego. Charakterystycznymi dla alkanów s przemiany z substancjami niepolarnymi. Tak reakcj jest podstawienie, np. atomu chloru w miejsce atomu wodoru, przebiegaj ce pod wp ywem wiat a lub ogrzania. Powstaj ca w tej przemianie monochloropochodna mo e w podwy szonej temperaturze i w alkoholowym roztworze wodorotlenku potasu ulega reakcji eliminacji, tworz c zwi zek nienasycony. Powsta y alken przy cza wod w obecno ci kwasu siarkowego(vi), daj c alkohol. Opisane przemiany mo na przedstawi poni szym schematem. CH 3 Cl 1 CH 3 CH 3 2 CH 3 CH 2 Cl 3 CH 2 =CH 2 4 CH 3 CH 2 OH Zadanie 20. (2 pkt) Napisz, stosuj c wzory pó strukturalne (grupowe) zwi zków organicznych, równania reakcji oznaczonych na podanym schemacie numerami 1, 3. Skorzystaj z informacji i w równaniach reakcji (nad strza kami) napisz warunki, w jakich zachodz te przemiany. Równania reakcji: 1.:... 3.:... Zadanie 21. (2 pkt) a) Okre l, wed ug jakiego mechanizmu: elektrofilowego, nukleofilowego czy rodnikowego przebiega reakcja oznaczona na schemacie numerem 2. b) Okre l, czy nieorganiczny reagent reakcji oznaczonej na schemacie numerem 4 jest czynnikiem elektrofilowym, czy nukleofilowym. Zadanie 22. (1 pkt) Podaj liczb wszystkich wi za i wi za w cz steczce zwi zku organicznego o wzorze: CH CCHO Liczba wi za :... Liczba wi za :... Wype nia egzaminator Nr zadania 19a) 19b) a) 21b) 22. Maks. liczba pkt Uzyskana liczba pkt

12 12 Informacja do zadania 23. i 24. Jedn z ogólnych metod okre lania struktury zwi zku jest degradacja rozpad cz steczki zwi zku o nieznanej strukturze na kilka mniejszych cz steczek, atwiejszych do zidentyfikowania. Metoda ta jest wykorzystywana do okre lania po o enia podwójnego wi zania w cz steczkach alkenów. Stosowane jest wówczas ich utlenianie, np. za pomoc roztworu KMnO 4, prowadzone w rodowisku kwasowym. Podczas tej reakcji, w zale no ci od budowy cz steczki alkenu, mog powsta kwasy karboksylowe, ketony lub tlenek w gla(iv). R R 1 Z ugrupowania (R 2 C =) powstaje keton, z ugrupowania (H C=) powstaje kwas, a tlenek w gla(iv) powstaje z ugrupowania (H 2 C=). Zadanie 23. (2 pkt) Pewien alken utleniany nadmiarem KMnO 4 w rodowisku kwasowym daje dwa ró ne kwasy karboksylowe, za w reakcji 1 mola tego alkenu z 1 molem wodoru powstaje n-heksan. a) Napisz wzór pó strukturalny (grupowy) tego alkenu. b) Podaj nazwy systematyczne dwóch kwasów karboksylowych powsta ych podczas utleniania tego alkenu Zadanie 24. (1 pkt) W dwóch nieoznakowanych kolbach znajdowa y si dwa alkeny (ka dy w innym naczyniu). Wiadomo, e jednym zwi zkiem by 2-metyloprop-1-en, a drugim but-2-en. W celu odró nienia 2-metyloprop-1-enu od but-2-enu przeprowadzono do wiadczenie, podczas którego do obu naczy dodano zakwaszony, wodny roztwór KMnO 4. Korzystaj c z powy szych informacji, wymie po jednej obserwacji, która pozwoli na odró nienie obu zwi zków. Uzupe nij poni sz tabel. Obserwacja potwierdzaj ca obecno w kolbie 2-metyloprop-1-enu but-2-enu

13 13 Zadanie 25. (2 pkt) Buta-1,3-dien to zwi zek o wzorze CH 2 =CH CH=CH 2. Jest on produktem wyj ciowym do otrzymywania kauczuku syntetycznego. Polimeryzacja buta-1,3-dienu mo e przebiega w po o eniach 1, 4 lub 1, 2. W pierwszym przypadku powstaj makrocz steczki o nienasyconych a cuchach liniowych, w drugim przypadku a cuch g ówny polimeru nie zawiera podwójnych wi za, natomiast wyst puj one w a cuchach bocznych. Napisz wzory merów obu polimerów, powstaj cych w reakcji polimeryzacji buta-1,3-dienu, wiedz c, e mer to najmniejszy, powtarzaj cy si fragment budowy a cucha polimeru. Zadanie 26. (1 pkt) Okre l stopnie utlenienia atomów w gla (podkre lone symbole) w cz steczkach, których wzory podano w tabeli. Wzór cz steczki CH 3 CH 2 OH HCHO HCOOH Stopie utlenienia atomu w gla Zadanie 27. (2 pkt) Zwi zek organiczny X o wzorze sumarycznym C 7 H 6 O 2 ulega reakcji hydrolizy. Produktami tej reakcji w rodowisku kwasowym s zwi zki Y i Z. Substancja Y, jako jedyny przedstawiciel swojego szeregu homologicznego, ma w a ciwo ci redukuj ce. Zwi zek Z w reakcji z chlorkiem elaza(iii) daje zwi zek kompleksowy o fioletowej barwie. a) Podaj nazwy grup zwi zków, do których nale substancje organiczne X, Y i Z. X:... Y:... Z:... b) Napisz, stosuj c wzory pó strukturalne (grupowe) zwi zków organicznych, równanie reakcji hydrolizy kwasowej zwi zku organicznego X. Wype nia egzaminator Nr zadania 23a) 23b) a) 27b) Maks. liczba pkt Uzyskana liczba pkt

14 14 Zadanie 28. (1 pkt) Dwa zwi zki organiczne A i B s wzgl dem siebie izomerami. W wyniku bromowania zarówno zwi zku A jak i zwi zku B powstaje kwas 2,3-dibromobutanowy. Narysuj wzory strukturalne zwi zków A i B, tak aby jednoznacznie wskazywa y na wyst puj cy w nich rodzaj izomerii. Zadanie 29. (1 pkt) Cz steczki glicerolu, kwasu palmitynowego C 15 H 31 COOH i kwasu stearynowego C 17 H 35 COOH s achiralne, ale cz steczki zwi zku powstaj cego w reakcji glicerolu z tymi kwasami mog by chiralne. Narysuj wzór triglicerydu, zawieraj cego reszty kwasów palmitynowego i stearynowego, którego cz steczki s chiralne. Zadanie 30. (1 pkt) L-arabinoza jest aldopentoz, w cz steczce której grupa -OH przy atomie w gla po czonym z grup aldehydow znajduje si po przeciwnej stronie ni grupy -OH przy pozosta ych asymetrycznych atomach w gla. Na podstawie podanej informacji uzupe nij rysunek, tak aby by on wzorem L-arabinozy w projekcji Fischera. H C C C C O CH 2 OH

15 15 Zadanie 31. (2 pkt) Zaprojektuj do wiadczenie, które pozwoli na rozró nienie wodnych roztworów dwóch cukrów: glukozy i fruktozy. a) Uzupe nij schemat do wiadczenia, wpisuj c nazw u ytego odczynnika wybranego z podanej poni ej listy: wie o wytr cony wodorotlenek miedzi(ii) woda bromowa z dodatkiem wodnego roztworu wodorow glanu sodu wodny roztwór azotanu(v) srebra z dodatkiem wodnego roztworu amoniaku. Schemat do wiadczenia: wodny roztwór glukozy wodny roztwór fruktozy Odczynnik: I II b) Napisz, jakie obserwacje potwierdz obecno glukozy w probówce I i fruktozy w probówce II po wprowadzeniu tych substancji do wybranego odczynnika (wype nij poni sz tabel ). Barwa zawarto ci probówki przed zmieszaniem reagentów po zmieszaniu reagentów Probówka I Probówka II Wype nia egzaminator Nr zadania a) 31b) Maks. liczba pkt Uzyskana liczba pkt

16 16 Informacja do zadania 32. i 33. Przeprowadzono do wiadczenie zilustrowane poni szym rysunkiem. Roztwór wodny substancji X HCl (aq) + oran metylowy I Roztwór wodny substancji X KOH (aq) + fenoloftaleina II W obu probówkach nast pi a zmiana barwy wska ników. Zadanie 32. (1 pkt) Korzystaj c z przeprowadzonego do wiadczenia, okre l charakter chemiczny substancji X. Zadanie 33. (3 pkt) a) Spo ród wymienionych zwi zków: benzen, etanol, propanal, kwas aminoetanowy (glicyna) wybierz ten, którego u yto w do wiadczeniu jako substancj X, i napisz jego nazw. b) Napisz w formie jonowej skróconej równania reakcji przebiegaj cych w probówkach I i II. Zastosuj wzory pó strukturalne (grupowe). Probówka I:... Probówka II:...

17 17 Zadanie 34. (1 pkt) Pewne reakcje chemiczne, którym ulegaj niektóre aminokwasy wchodz ce w sk ad bia ek, stosuje si jako próby rozpoznawcze na obecno bia ka. Jedn z takich prób jest reakcja ksantoproteinowa. Przeprowadzono do wiadczenie, w którym do znajduj cego si w probówce bia ka jaja kurzego dodano st ony kwas azotowy(v) i zaobserwowano pojawienie si osadu o ó tej barwie. Spo ród podanych poni ej wzorów aminokwasów podkre l wzór tego, którego obecno w bia ku spowodowa a powstanie ó tego osadu. H 2 N CH COOH N COOH H 2 N CH COOH CH 2 SH CH 2 H 2 N CH COOH CH OH H CH 3 OH Zadanie 35. (2 pkt) Uzupe nij poni sze zdania dotycz ce w a ciwo ci bia ek, wpisuj c w odpowiedniej formie gramatycznej okre lenia wybrane z poni szego zestawu. denaturacja, wysolenie, roztwór w a ciwy, roztwór koloidalny, zawiesina, polarne, niepolarne, hydratacja, dysocjacja, odwracalny, nieodwracalny 1. Bia ko jaja kurzego rozpuszcza si w wodzie, tworz c.... Ka da cz steczka bia ka w roztworze posiada tzw. otoczk solwatacyjn. Solwatacja cz steczek bia ka jest mo liwa ze wzgl du na obecno... grup hydroksylowych, karboksylowych i aminowych w a cuchach bocznych aminokwasów. 2. Otoczk solwatacyjn bia ek mo na zniszczy przez dodanie do roztworu soli, np. NaCl, której jony s silniej solwatowane. Widoczne jest wtedy wytr cenie bia ka z roztworu, zwane.... Proces ten jest.... Pod wp ywem wysokiej temperatury, soli metali ci kich czy te st onych kwasów lub zasad bia ka wytr caj si z roztworów w sposób.... Zjawisko to nosi nazw.... Wype nia egzaminator Nr zadania a) 33b) Maks. liczba pkt Uzyskana liczba pkt

18 18 BRUDNOPIS

19

20

21 MCH-R1_1P-112 WYPE NIA EGZAMINATOR Nr zad. Nr zad. Nr zad. Punkty Punkty Punkty a 2b 2c 25 3a b 27a b b 31a a 31b 21a 9b b 10a 10b 11a 11b a 14b 14c 9a 6 33a 22 33b 23a b 24 SUMA PUNKTÓW D J WYPE NIA ZDAJ CY PESEL Miejsce na naklejkê z nr PESEL Pobrano ze strony

22 KOD EGZAMINATORA Czytelny podpis egzaminatora KOD ZDAJ CEGO