Tomasz Ściężor. Almanach Astronomiczny na rok 2011

Transkrypt

1 Toasz Ściężor Alanach Astronoiczny na rok Klub Astronoiczny Regulus Kraków

2 Skład koputerowy alanachu wykonał autor publikacji Toasz Ściężor Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej publikacji nie oże być reprodukowana w żadnej forie ani żadną etodą bez pisenej zgody wydawcy Copyright by Toasz Ściężor

3 Spis Treści Wstęp... Słońce i Księżyc: Opis tabel efeerydy Słońca... Opis tabel efeerydy Księżyca... Opis tabel współrzędne prostokątne równikowe Słońca... Przykłady obliczania oentów wschodu, kulinacji i zachodu... Wykresy poprawek ΔT i ΔA... Efeerydy Słońca i Księżyca... Prostokątne współrzędne równikowe Słońca... Planety: Opis tabel efeerydy planet... Efeerydy planet Merkury... Wenus... Mars... Jowisz... Saturn... Uran... Neptun... Widoczność Merkurego i Wenus nad horyzonte w roku... Mapki tras Marsa, Jowisza i Saturna na tle gwiazd w roku... Mapki tras Urana i Neptuna na tle gwiazd w roku... Konfiguracje planet... Opis tabel do obserwacji fizycznych... efeerydy do obserwacji fizycznych: Słońca... Księżyca... Marsa... Jowisza... Planety karłowate: Opis tabel efeerydy planet karłowatych... Efeerydy planet karłowatych Ceres... Pluton... Hauea... Makeake... Eris... Mapki tras planet karłowatych na tle gwiazd w roku... Małe ciała Układu Słonecznego: planetoidy i koety: Planetoidy... Mapki tras planetoid na tle gwiazd w roku... Koety... Spis koet przechodzących przez peryheliu w roku... Efeerydy jasnych koet w r... Mapki tras jasnych koet na tle gwiazd w roku...

4 Meteory... Zaćienia: Zaćienia Słońca i Księżyca... Księżyce planet i wybranych planet karłowatych: Opis tabel księżyce Jowisza... diagray ruchu księżyców Jowisza... zjawiska w układzie księżyców Jowisza... Opis tabel księżyce Saturna... diagray ruchu księżyców Saturna... Układ Urana... Układ Neptuna... Układ Plutona... Gwiazdy zienne: Opis tabel gwiazdy zienne... Przykłady stosowania tabel gwiazd ziennych... efeerydy: gwiazd ziennych zaćieniowych... gwiazd ziennych typu RR Lyr... cefeid... gwiazd ziennych długookresowych... Zjawiska zakryciowe: Opis tabel zakrycia gwiazd przez Księżyc... efeerydy zakryć gwiazd przez Księżyc... Opis tabel zakrycia gwiazd przez planetoidy... apki okolic gwiazd zakrywanych przez planetoidy... Tabele poocnicze: Wybrane gwiazdy podwójne do testu rozdzielczości... Duże ciała Układu Słonecznego planety i planety karłowate tabela... Księżyce planet i planet karłowatych Układu Słonecznego tabela...

5 Wstęp Alanach Astronoiczny na rok jest kontynuacją wydawanych przez Polskie Towarzystwo Miłośników Astronoii w latach - Kalendarzy Astronoicznych oraz wydawanych w latach - przez Klub Astronoiczny Regulus elektronicznych wersji Alanachów Astronoicznych. W roku będziey ogli obserwować.in. aż cztery częściowe zaćienia Słońca (w ty jedno widoczne w Polsce), dwa całkowite zaćienia Księżyca, widoczne w Polsce, oraz przynajniej dwie stosunkowo jasne koety. Opis wyienionych zjawisk (i nie tylko) ożna odnaleźć w niniejszy Kalendarzu. W Alanachu uwzględniono podział ciał Układu Słonecznego, wprowadzony na Zgroadzeniu Ogólny Międzynarodowej Unii Astronoicznej (IAU) w Pradze sierpnia r., podając efeerydy i apki tras planet karłowatych. Uaktualniono również.in. tabele Metery, Gwiazdy zienne zaćieniowe, Gwiazdy zienne długookresowe, Gwiazdy podwójne do testu rozdzielczości oraz Księżyce planet Układu Słonecznego. Do obliczenia oentów zakryć gwiazd przez Księżyc wykorzystano progra Win Occult v.... Do wielu obliczeń oraz apek w niniejszy Kalendarzy użyto prograu Guide v.. firy Project Pluto. Wykorzystano także ateriały NASA. Wszystkie oenty w Kalendarzu podano w czasie Greenwich (UT). Czas Uniwersalny (UT) jest średni czase słoneczny na południku zerowy (Greenwich). W związku z niejednorodnością upływu czasu UT związaną nierównoiernością obrotu Ziei w roku wprowadzono tzw. Czas Efeeryd (ET), czyli czas jednostajnie płynący. Różnica iędzy ET i UT w dany roku jest określana na podstawie obserwacji dopiero po jego upływie, ożna ją jednak z określoną dokładnością przewidzieć. W niniejszy Alanachu wszystkie oenty podawane są w czasie UT ( czas zegarowy ), przy założeniu, że w roku różnica ET-UT wyniesie s. Uwaga: Do pełnego wykorzystania Alanachu wskazane jest posiadanie atlasu nieba. Toasz Ściężor

6 Efeerydy Słońca (str.- parzyste) Efeerydy Słońca i Księżyca są zestawione iesiącai. Dane podawane są dla hut każdego dnia danego iesiąca. W pierwszej kolunie efeeryd Słońca podano daty kalendarzowe, natoiast w drugiej liczby Daty Juliańskiej (JD) południa odpowiedniej daty. W kolejnych trzech kolunach podane są oenty wschodu i zachodu górnego brzegu tarczy Słońca w czasie Greenwich (UT) przy uwzględnieniu refrakcji w horyzoncie, oraz azyuty punktów wschodu i zachodu w punkcie o długości geograficznej λ= i szerokości geograficznej ϕ=. Azyuty liczy się od południowego punktu horyzontu (dodatnie - na zachód, ujene - na wschód). W granicach Polski poprawkę ΔT związaną z różnicą szerokości geograficznej odczytujey z wykresów zaieszczonych na str. (górny - poprawki dla oentów wschodu i zachodu, dolny - poprawki dla azyutu). Metoda odczytania wartości poprawki ΔT: Dla interesującej nas daty odczytujey z Kalendarza wartość azyutu wschodu (zachodu). Następnie znalezioną wartość azyutu odnajdujey na osi pozioej górnego wykresu ze str.. Przykładay pionowo linijkę do osi pozioej w iejscu odczytanego azyutu. Z pęku krzywych widocznych na wykresie (dla,,,,, i szerokości geograficznej północnej) wybieray krzywą odpowiadającą szerokości geograficznej zbliżonej do naszego iejsca obserwacji (ożna, interpolując graficznie, wykreślić iedzy krzywyi własną krzywą, odpowiadającą dokładnie żądanej szerokości geograficznej). Na osi pionowej wykresu odczytujey wartość poprawki ΔT dla punktu przecięcia się linijki z krzywą szerokości geograficznej. Poprawki związane z różnicą długości geograficznej liczyy wg. wzoru: Tλ = λ T ( T T ) h gdzie: λ długość geograficzna iejsca obserwacji wyrażona w godzinach, ΔT odczytana z wykresu poprawka związana z szerokością geograficzną (należy także wyrazić w godzinach), T odczytany z efeerydy oent wschodu (zachodu) dla poprzedniego dnia, T odczytany z efeerydy oent wschodu (zachodu) dla kolejnego dnia po dniu obserwacji. W przypadku Słońca poprawka ΔTλ jest jednak w granicach Polski niewielka i ożna jej nie uwzględniać. W celu określenia, o której godzinie aktualnego czasu urzędowego w iejscowości o długości geograficznej λ i szerokości geograficznej ϕ nastąpi wschód (bądź zachód) Słońca, należy posłużyć się forułą: dla wschodu: T = Tk ΔT + ΔTλ λ + S dla zachodu: T = Tk + ΔT + ΔTλ λ + S gdzie: T oent zjawiska w dany czasie urzędowy w iejscu obserwacji, Tk oent zjawiska odczytany z Kalendarza,

7 ΔT poprawka odczytana z wykresu (związana z szerokością geograficzną iejsca obserwacji), λ długość geograficzna wyrażona w ierze czasowej (dodatnia na wschód od Greenwich) iejsca obserwacji. S = h dla tzw. czasu ziowego (CSE), S = h dla tzw. czasu letniego (CWE). W przypadku wartości azyutu wschodu lub zachodu należy do wartości odczytanej z efeerydy dodać wartość poprawki odczytaną z dolnego wykresu na str. (etoda odczytu analogiczna jak dla poprawki ΔT): A = Ak + ΔA W kolejnych kolunach podane są: rektascensja α, deklinacja δ (widoe na epokę daty), oraz równanie czasu η rozuiane jako różnica prawdziwy czas słoneczny inus średni czas słoneczny. Wszystkie te wielkości podane są dla oentu h UT, tzn. dla średniej północy w Greenwich. W ostatniej kolunie podano wartość czasu gwiazdowego θ na południku Greenwich λ= w średnią północ Greenwich. Pod tabelkai zaieszczony jest wykaz ważniejszych zjawisk astronoicznych widocznych w dany iesiącu. Podane są oenty złączeń planet (prawdziwych koniunkcji, a nie tylko złączeń w rektascensji lub długości ekliptycznej ). Efeerydy Księżyca (str.- nieparzyste) W coiesięcznych efeerydach Księżyca znajdują się analogicznie jak w efeerydach Słońca: data kalendarzowa, godziny wschodu i zachodu (uwagi, w ty dotyczące poprawek, jak dla Słońca; dla Księżyca nie ożna jednak poijać poprawki ΔTλ, która oże przyjować znaczące wartości), azyuty punktów wschodu i zachodu, rektascensja i deklinacja (widoe na epokę daty). Dodano także oent kulinacji (górowania) Księżyca. Moent kulinacji w punkcie o długości geograficznej λ wyznaczay z wzoru: T = Tk + ΔTλ λ + S gdzie: T oent zjawiska w dany czasie urzędowy w iejscu obserwacji Tk oent zjawiska odczytany z Kalendarza, ΔTλ poprawka związana z różnicą długości geograficznej (poprawka ΔT=), λ długość geograficzna wyrażona w ierze czasowej (dodatnia na wschód od Greenwich) iejsca obserwacji. Zwykle jako koniunkcję dwóch obiektów przyjuje się oent, gdy ich rektascensje bądź długości ekliptyczne są równe. Łatwo sobie jednak wyobrazić sytuację, gdy np. Merkury zbliża się do Wenus na odległość zaledwie kilku inut kątowych, po czy zawraca, nie osiągając rektascensji Wenus. Zgodnie z klasyczną definicją koniunkcji takiego zdarzenia w Kalendarzu nie należałoby zaieścić, gdyż koniunkcja nie zaszła. Paiętajy jednak, że cele Kalendarza jest podawanie inforacji o wszystkich interesujących zjawiskach na niebie, a trzyanie się takiego foralizu astronoicznego ogłoby spowodować przegapienie wielu ciekawych złączeń planetarnych. W związku z ty wprowadza pojęcie prawdziwej koniunkcji definiowanej jako oent największego wzajenego zbliżenia dwóch obiektów na niebie. Należy także paiętać, że oenty tak zdefiniowanej prawdziwej koniunkcji różnią się nieco od oentów koniunkcji wyznaczonych w sposób klasyczny.

8 S = h dla tzw. czasu ziowego (CSE) S = h dla tzw. czasu letniego (CWE) Ponadto podana jest także obserwowana średnica Księżyca D (w inutach kątowych ') oraz wielkość fazy F (. - pełnia,. - nów). Wartość ujena fazy wskazuje na fazę alejącą (po pełni), wartość dodatnia na fazę rosnącą (po nowiu). Podane współrzędne równikowe α i δ są współrzędnyi geocentrycznyi, tzn. dla obserwatora znajdującego się w geoetryczny środku Ziei. Na skutek niewielkiego oddalenia Księżyca od Ziei widoczne z powierzchni Ziei współrzędne α' i δ' (topocentryczne) ogą różnić się od współrzędnych α i δ nawet o. Aby przeliczyć podane w kalendarzu współrzędne geocentryczne α i δ na współrzędne topocentryczne dla iejsca obserwacji o szerokości geograficznej ϕ, posługujey się wzorai: α' = α p cos ϕ sin t / cos δ δ' = δ p (sin ϕ cos t - cos ϕ sin δ cos t) gdzie: ϕ - szerokość geograficzna iejsca obserwacji, t - kąt godzinny Księżyca (t=s-α, s czas gwiazdowy), p - paralaksa horyzontalna Księżyca, p =. D (D - obserwowana średnica Księżyca). Pod tabelkai zaieszczone są: po lewej stronie: daty pierwszej i ostatniej kwadry, pełni i nowiu, oentów przejścia Księżyca przez perygeu i apogeu w dany iesiącu, po prawej stronie: daty geocentrycznych złączeń w rektascensji Księżyca z planetai w dany iesiącu (N planeta na północ od Księżyca, S planeta na południe od Księżyca). Wszystkie oenty podano w UT. Prostokątne równikowe współrzędne Słońca (str.-) Prostokątne współrzędne równikowe Słońca są danyi niezbędnyi dla każdego, kto zajuje się obliczanie efeeryd lub określanie orbit na podstawie obserwacji. W Kalendarzu podano współrzędne X,Y,Z Słońca dla h każdego dnia w roku względe średniego równika i punktu równonocy epoki.. Środkie układu współrzędnych jest środek Ziei, osie X i Y leżą w płaszczyźnie równika średniego, oś X jest skierowana do punktu równonocy epoki., oś Y do punktu na równiku niebieski o rektascensji α = hs, a oś Z do bieguna północnego. Jednostką iary jest Jednostka Astronoiczna (j.a.).

9 Przykład Obliczyć oenty oraz azyuty wschodu i zachodu Słońca w Lublinie dnia lipca r. Rozwiązanie: Współrzędne geograficzne Lublina: ϕ = ' N, λ = E = h E Z Kalendarza dla lipca odczytujey oent wschodu Słońca: Tk = h datę zachodu Słońca: Tk = h oraz azyut wschodu (zachodu): A = Dla szerokości geograficznej Lublina i dla azyutu z wykresów na str. odczytujey: ΔT = + ΔA = + Liczyy ΔTλ : Z Kalendarza odczytujey dla lipca: T = h dla lipca: T = h Po podstawieniu do wzoru otrzyujey: ΔTλ = -s, czyli zaniedbywalnie ało. W ty okresie roku obowiązuje w Polsce czas letni, czyli: wschód T = Tk ΔT λ + h = h (+h) h + h = h zachód T = Tk + ΔT λ + h = h + (+h) h + h = h azyut A = Ak + ΔA = Tak więc lipca r. Słońce wzejdzie w Lublinie o godz. h CWE, a zajdzie o godz. h CWE, azyut wschodu będzie wynosił, a azyut zachodu +.

10 Przykład Obliczyć oent kulinacji Księżyca w Zielonej Górze dnia kwietnia r. Rozwiązanie: Współrzędne geograficzne Zielonej Góry: ϕ = ' N, λ = E = h E Z Kalendarza dla kwietnia odczytujey oent kulinacji Księżyca: Tk = h Dla długości geograficznej Zielonej Góry liczyy ΔT λ : z Kalendarza odczytujey dla kwietnia: T = h dla kwietnia: T = h Po podstawieniu do wzoru otrzyujey: ΔTλ = -s. W ty okresie roku obowiązuje w Polsce czas letni, czyli: T = Tk + ΔTλ λ + h = h + ( h) h + h = h Tak więc kwietnia r. kulinacja Księżyca w Zielonej Górze nastąpi o godzinie h CWE.

11

12 d SŁOŃCE Wsch. Zach. A α λ= ϕ= STYCZEŃ ± s JD δ η h θ UT s s I h Zieia w peryheliu (. j.a.) I h Jowisz.ºS od Urana I Częsciowe zaćienie Słońca (widoczne w Polsce)

13 d Wsch. Kul. λ= KSIĘŻYC Zach. AW AZ α ϕ= STYCZEŃ s + δ UT D F h nów: pierwsza kwadra: pełnia: ostatnia kwadra: I I I I h h h h apogeu: perygeu: I I h h I.h I.h I.h I.h I.h I.h ' ' Merkury Mars Neptun Uran Jowisz Saturn ºN ºS ºS ºS ºS ºN

14 d SŁOŃCE Wsch. Zach. A α λ= ϕ= LUTY ± s JD δ η h θ UT s s II h Merkury ºS od Marsa II h Merkury.ºS od Neptuna II h Mars.ºS od Neptuna -. -

15 d Wsch. Kul. λ= KSIĘŻYC Zach. AW AZ ϕ= LUTY + α δ UT D F h nów: II pierwsza kwadra: II pełnia: II ostatnia kwadra: II h h h h apogeu: perygeu: h h II II s II.h II.h II.h II.h II.h II.h ' Merkury Mars Neptun Uran Jowisz Saturn ' ºS ºS ºS ºS ºS ºN

16 d SŁOŃCE Wsch. Zach. A α λ= ϕ= MARZEC ± s JD δ η h θ UT s s III h Uran.ºS od Merkurego III h Jowisz ºS od Merkurego III h Wenus.ºS od Neptuna III h Początek astronoicznej wiosny

17 d Wsch. Kul. λ= KSIĘŻYC Zach. AW AZ ϕ= MARZEC + δ UT D F h s ' ' nów: III pierwsza kwadra: III pełnia: III ostatnia kwadra: III h h h h apogeu: perygeu: h h III III α III III III III III III III III.h.h.h.h.h.h.h.h Wenus Neptun Mars Merkury Uran Jowisz Saturn Wenus ºS ºS ºS ºS ºS ºS ºN ºS

18 d SŁOŃCE Wsch. Zach. A α λ= ϕ= KWIECIEŃ ± s δ JD η h θ UT s s IV IV IV IV h h h h Mars.ºS od Urana Jowisz ºS od Merkurego Mars.ºS od Merkurego Wenus ºS od Urana

19 d Wsch. Kul. λ= KSIĘŻYC Zach. AW AZ α ϕ= KWIECIEŃ s + F ' ' h h h h apogeu: perygeu: apogeu: h h h IV IV IV D nów: IV pierwsza kwadra: IV pełnia: IV ostatnia kwadra: IV δ UT h IV IV IV IV IV IV IV.h.h.h.h.h.h.h Mars Uran Jowisz Merkury Saturn Neptun Wenus ºS ºS ºS ºS ºN ºS ºS

20 d SŁOŃCE Wsch. Zach. A α λ= ϕ= MAJ ± s JD δ η h θ UT s s V V V V V h h h h h Jowisz.ºS od Marsa Merkury.ºS od Wenus Merkury.ºS od Wenus Merkury ºS od Marsa Wenus ºS od Marsa

21 KSIĘŻYC Zach. AW AZ ϕ= MAJ d Wsch. Kul. λ= nów: V pierwsza kwadra: V pełnia: V ostatnia kwadra: V h h h h perygeu: apogeu: h h V V α s V V V V V V V V V V δ UT D F h.h.h.h.h.h.h.h.h.h.h ' ' Merkury ºS Jowisz ºS Mars ºS Saturn ºN Neptun ºS Uran ºS Mars ºS Jowisz ºS Wenus ºS Merkury ºS

22 d SŁOŃCE Wsch. Zach. A α λ= ϕ= CZERWIEC ± s JD δ η h θ UT s s VI Częściowe zaćienie Słońca (niewidoczne w Polsce) VI Częściowe zaćienie Księżyca (widoczne w Polsce przy wschodzie) VI h Początek astronoicznego lata

23 d Wsch. Kul. λ= KSIĘŻYC Zach. AW AZ α ϕ= CZERWIEC s + δ UT D F h nów: VI pierwsza kwadra: VI pełnia: VI ostatnia kwadra: VI perygeu: apogeu: VI VI h h h h VI.h VI.h VI.h h h ' Saturn Neptun Uran ' ºN ºS ºS

24 d SŁOŃCE Wsch. Zach. A α λ= ϕ= LIPIEC ± s JD δ η h θ UT s s VII Częsciowe zaćienie Słońca (niewidoczne w Polsce) VII h Zieia w apheliu (. j.a.)

25 KSIĘŻYC Zach. AW AZ ϕ= LIPIEC d Wsch. Kul. λ= nów: pierwsza kwadra: pełnia: ostatnia kwadra: nów: VII VII VII VII VII h h h h h perygeu: apogeu: VII VII h h α s VII.h VII.h VII.h VII.h VII.h VII.h VII.h δ UT D F h ' ' Merkury ºN Saturn ºN Neptun ºS Uran ºS Jowisz ºS Mars.ºN Wenus ºN -...

26 d SŁOŃCE Wsch. Zach. A α λ= ϕ= SIERPIEŃ ± s JD δ η h θ UT s s VIII h Merkury ºS od Wenus

27 d Wsch. Kul. λ= KSIĘŻYC Zach. AW AZ α ϕ= SIERPIEŃ s + pierwsza kwadra: VIII pełnia: VIII ostatnia kwadra: VIII nów: VIII h h h h perygeu: apogeu: perygeu: h h h VIII VIII VIII δ UT D F h ' ' VIII VIII VIII VIII VIII VIII VIII VIII.h.h.h.h.h.h.h.h Merkury.ºN Saturn ºN Neptun ºS Uran ºS Jowisz ºS Mars ºN Wenus ºN Saturn ºN

28 d SŁOŃCE Wsch. Zach. A α λ= ϕ= WRZESIEŃ ± s JD δ η h θ UT s s IX h Wenus ºS od Saturna IX h Początek astronoicznej jesieni

29 d Wsch. Kul. λ= KSIĘŻYC Zach. AW AZ α ϕ= WRZESIEŃ s + δ UT D F h pierwsza kwadra: IX pełnia: IX ostatnia kwadra: IX nów: IX apogeu: perygeu: IX IX h h h h IX IX IX IX IX IX h h.h.h.h.h.h.h ' Neptun Uran Jowisz Mars Merkury Wenus ' ºS ºS ºS ºN ºN ºN

30 d SŁOŃCE Wsch. Zach. A α δ η h UT λ= ϕ= PAZDZIERNIK s ± s JD θ s X h Merkury ºS od Saturna

31 d Wsch. Kul. λ= KSIĘŻYC Zach. AW AZ α ϕ= PAZDZIERNIK s + δ UT D F h pierwsza kwadra: X pełnia: X ostatnia kwadra: X nów: X h h h h apogeu: perygeu: h h X X X.h X.h X.h X.h X.h X.h X.h ' ' Neptun ºS Uran ºS Jowisz ºS Mars ºN Saturn ºN Merkury.ºN Wenus ºN

32 d SŁOŃCE Wsch. Zach. A α λ= ϕ= LISTOPAD ± s JD δ η h θ UT s s XI h Merkury ºS od Wenus XI h Merkury ºS od Wenus XI Częsciowe zaćienie Słońca (niewidoczne w Polsce)

33 d Wsch. Kul. λ= KSIĘŻYC Zach. AW AZ α ϕ= LISTOPAD s + F ' ' h h h h apogeu: perygeu: h h XI XI D pierwsza kwadra: XI pełnia: XI ostatnia kwadra: XI nów: XI δ UT h XI.h XI.h XI.h XI.h XI.h XI.h XI.h Neptun Uran Jowisz Mars Saturn Merkury Wenus ºS ºS ºS ºN ºN ºS ºS

34 d SŁOŃCE Wsch. Zach. A α λ= ϕ= GRUDZIEŃ ± s JD δ η h θ UT s s XII Całkowite zaćienie Księżyca (widoczne w Polsce przy wschodzie) XII h Początek astronoicznej ziy

35 d Wsch. Kul. λ= KSIĘŻYC Zach. AW AZ α ϕ= GRUDZIEŃ s + δ UT D F h ' ' pierwsza kwadra: pełnia: ostatnia kwadra: nów: XII XII XII XII h h h h apogeu: perygeu: XII XII h h XII XII XII XII XII XII XII.h.h.h.h.h.h.h Neptun Uran Jowisz Mars Saturn Merkury Wenus ºS ºS ºS ºN ºN ºN ºS

36 SŁOŃCE I II II X h UT Y Z II III IV IV X h UT Y Z

37 SŁOŃCE IV V V X h UT Y Z V VI VII VII X h UT Y Z

38 SŁOŃCE VII VIII VIII X h UT Y Z VIII IX X X X h UT Y Z

39 SŁOŃCE X XI XI X h UT Y Z XI XII X h UT Y Z

40 Efeerydy planet W efeerydach planet podano następujące dane (dla Merkurego co dni, dla pozostałych planet co dni): datę kalendarzową, godziny wschodu, kulinacji i zachodu oraz azyuty punktów wschodu i zachodu planety dla punktu o współrzędnych geograficznych ϕ i λ ( uwagi jak dla efeeryd Słońca), α,δ współrzędne równikowe planet α i δ na epokę daty, D średnicę kątową planety wyrażoną w sekundach kątowych, V jasność planety podaną w wielkościach gwiazdowych, Δl odległość kątową (w stopniach na sferze niebieskiej) planety od Słońca wartość ujena oznacza elongację zachodnią (planeta widoczna na niebie poranny), wartość dodatnia oznacza elongację wschodnią (planeta widoczna na niebie wieczorny) - uożliwia szybkie określenie warunków widzialności planety. Ponadto: W przypadku Merkurego, Wenus i Marsa: F fazę planety (uwagi jak dla Księżyca), W przypadku Saturna: b/a stosunek ałej do wielkiej osi widoej elipsy pierścienia (długość wielkiej osi: a =. D ) Załączono wykresy obrazujące widzialność Merkurego i Wenus nad wschodni i zachodni horyzonte w Warszawie w roku, oraz drogi Marsa, Jowisza i Saturna na tle gwiazdozbiorów. Zaznaczono pozycje Marsa, Jowisza i Saturna w odstępaciesięcznych. Dołączono także apki przedstawiające ruch roczny Urana i Neptuna na tle gwiazd w gwiazdozbiorach odpowiednio Wodnika i Koziorożca w r. Zaznaczone są na nich gwiazdy do.. Siatka współrzędnych równikowych podana jest dla epoki.. Na zakończenie zestawione są dla wszystkich planet dane o szczególnych konfiguracjach w układzie planeta-słońce-zieia (elongacje, opozycje itp. ) w roku. Koniunkcje i opozycje planet względe Słońca dotyczą różnicy długości ekliptycznych tych ciał.

41 M d I II III IV V VI VI Wsch. Kul. λ= Zach. ϕ= MERKURY A α δ D UT " F V Δl h '

42 M d Wsch. Kul. λ= VII VIII IX X XI XII I MERKURY (c.d.) Zach. A α ϕ= δ D UT F V Δl h

43 M d I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I Wsch. Kul. λ= Zach. ϕ= WENUS A α δ D UT " F V Δl h '

44 M d I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I Wsch. Kul. λ= Zach. ϕ= MARS A α δ D UT " F V Δl h '

45 M d I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I Wsch. λ= JOWISZ Kul. Zach. A α ϕ= ± δ D V Δl h UT " '

46 M d I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I Wsch. Kul. λ= Zach. ϕ= SATURN A α δ D UT " b/a V Δl h '

47 M d I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I Wsch. λ= URAN Kul. Zach. A ϕ= ± α δ D V Δl h UT " '

48 M d I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I Wsch. λ= NEPTUN Kul. Zach. A α ϕ= ± δ D V Δl h UT " '

49

50 Trasy Marsa i Jowisza na tle gwiazd w roku. Trasy Marsa i Jowisza na tle gwiazd w roku.

51

52 MERKURY Maksyalna elongacja zachodnia: stycznia, h Koniunkcja górna: Maksyalna elongacja wschodnia: Koniunkcja dolna: Maksyalna elongacja zachodnia: lutego, h arca, h kwietnia, h aja, h Koniunkcja górna: Maksyalna elongacja wschodnia: Koniunkcja dolna: Maksyalna elongacja zachodnia: czerwca, h lipca, h sierpnia, h września, h Koniunkcja górna: Maksyalna elongacja wschodnia: Koniunkcja dolna: Maksyalna elongacja zachodnia: września, h listopad, h grudnia, h grudnia, h WENUS Maksyalna elongacja zachodnia: Koniunkcja górna: stycznia, h sierpnia, h MARS lutego, h Koniunkcja: JOWISZ Koniunkcja: Opozycja: SATURN kwietnia, h października, h Opozycja: kwietnia, h Koniunkcja: października, h URAN NEPTUN Koniunkcja: arca, h Opozycja: września, h Koniunkcja: lutego, h Opozycja: sierpnia, h

53 Efeerydy do obserwacji fizycznych Słońca (str.-) Efeerydy do obserwacji fizycznych Słońca służą do określania współrzędnych heliograficznych obiektów widocznych w fotosferze Słońca (play, pochodnie itp.). Zawierają one następujące dane na północ hut dla każdego dnia w roku: P kąt pozycyjny projekcji osi obrotu Słońca na płaszczyznę obserwacji, liczony od północnego punktu dysku słonecznego. (dodatni na wschód, ujeny na zachód), B heliograficzna szerokość środka tarczy słonecznej (dodatnia gdy północny biegun Słońca zwrócony do Ziei), L długość południka centralnego (południka przechodzącego przez środek tarczy Słońca) liczona od zerowego południka Carringtona (liczona na zachód, tzn. w kierunku widoego obrotu Słońca). Efeerydy do obserwacji fizycznych Księżyca (str.-) Efeerydy do obserwacji fizycznych Księżyca podają współrzędne środka tarczy Księżyca, przez co określają aktualną wartość i kierunek libracji. Zawierają one następujące dane na północ hut dla każdego dnia w roku: P kąt pozycyjny projekcji osi obrotu Księżyca na płaszczyznę obserwacji, liczony od północnego punktu dysku słonecznego na wschód. β selenograficzna szerokość środka tarczy księżycowej (dodatnia na północ od równika, ujena na południe), λ długość selenograficzna południka centralnego (południka przechodzącego przez środek tarczy Księżyca) dodatnia na wschód, ujena na zachód od południka zerowego Księżyca (wschód i zachód dla obserwatora na Księżycu). Wartości β i λ są podane dla obserwatora znajdującego się w środku Ziei. Efeerydy do obserwacji fizycznych Marsa i Jowisza (str.-) Efeerydy do obserwacji fizycznych planet służą do określania współrzędnych planetograficznych ( geograficznych ) szczegółów obserwowanych na dyskach planet. Wybrano Marsa i Jowisza. W efeerydach fizycznych planet wielkości P i B ają to sao znaczenie, jak dla Słońca. Długość L centralnego południka widocznej części dysku liczy się od zerowego południka planety w kierunku wschodni. Dla Jowisza długość centralnego południka podawana jest w dwóch systeach: L w systeie I dla obszarów równikowych o większej prędkości obrotu, i L w systeie II dla wolniej wirujących obszarów w średnich szerokościach zeograficznych ( geograficznych ).

54 W celu określenia, jaka jest długość południka centralnego planety w danej chwili T należy skorzystać z wzoru: L = L + T P gdzie: L poszukiwana wielkość, L wartość odczytana dla danego dnia z Kalendarza, T liczba godzin, które upłynęły od hut do danej chwili, P =.h dla Marsa P =.h dla systeu I Jowisza P =.h dla systeu II Jowisza W przypadku, gdy otrzyana wielkość L jest większa od, należy od niej odjąć całkowitą wielokrotność aż do otrzyania wartości niejszej od. Interesujący szczegółe tarczy Jowisza jest tzw. Wielka Czerwona Plaa. Jest to cyklon wiejący w atosferze Jowisza od przynajniej lat. Przesuwa się ona systeatycznie na tle pasów chur południowej półkuli Jowisza. W roku jej długość zeograficzna L w systeie II wynosi około. Zaieszczone poniżej tabele wielkości L pozwolą na zaplanowanie obserwacji tego ciekawego tworu. odpowiednik długości geograficznej dla Jowisza

55 SŁOŃCE I II II P h UT B L II III IV IV P h UT B L

56 SŁOŃCE IV V V P h UT B L V VI VII VII P h UT B L

57 SŁOŃCE VII VIII VIII P h UT B L VIII IX X X P h UT B L

58 SŁOŃCE X XI XII XII P h UT B L XII XII P h UT B L

59 KSIĘŻYC I II II L h UT B P II III IV IV L h UT B P

60 KSIĘŻYC IV V V L h UT B P V VI VII VII L h UT B P

61 KSIĘŻYC VII VIII VIII L h UT B P VIII IX X X L h UT B P

62 KSIĘŻYC X XI XII XII h L UT B P XII XII L h UT B P

63 MARS I II II P h UT B L II III IV IV P h UT B L

64 MARS IV V V P h UT B L V VI VII VII P h UT B L

65 MARS VII VIII VIII P h UT B L VIII IX X X P h UT B L

66 MARS X XI XII XII P h UT B L XII XII P h UT B L

67 JOWISZ I II II h UT P B L II III IV IV L hut P B L L

68 JOWISZ IV V VI VI h UT P B L VI VII VII L hut P B L L

69 JOWISZ VIII IX IX h UT P B L IX X XI XI L hut P B L L

70 JOWISZ XI XII XII h P B UT L L

71 Efeerydy planet karłowatych Zgodnie z uchwałą Zgroadzenia Ogólnego Międzynarodowej Unii Astronoicznej (IAU) podjętą w Pradze sierpnia r., spośród ciał Układu Słonecznego wydzielono grupę ciał pośredniciędzy planetai i planetoidai, nazywając je planetai karłowatyi. Zgodnie z definicją, planety karłowate są to ciała krążące wokół Słońca, o asie wystarczająco dużej, aby własną grawitacją wytworzyć kształt zbliżony do kulistego, za ałej jednak, aby oczyścić okolice swojej orbity z ciał niejszych. W chwili pisania tego tekstu ( października ) do planet karłowatych zalicza się nastąpujące ciała: () Ceres (największy obiekt pasa planetoid), () Pluton, tworzący z Charone planetę karłowatą podwójną (jeden z największych obiektów Pasa Kuipera), () Eris (największy znany obiekt Pasa Kuipera), () Hauea oraz () Makeake. Do dostrzeżenia Ceres wystarczająca jest lornetka, Plutona pozwoli zobaczyć teleskop o średnicy zwierciadła c, natoiast Eris, Hauea i Makeake ożna zarejestrować przy poocy takiego saego teleskopu wyposażonego w kaerę CCD. W poniżej zaieszczonych efeerydach planet karłowatych podano, podobnie jak dla planet, następujące dane (co dni): datę kalendarzową, godziny wschodu, kulinacji i zachodu oraz azyuty punktów wschodu i zachodu planety karłowatej dla punktu o współrzędnych geograficznych ϕ i λ ( uwagi jak dla efeeryd Słońca), α,δ współrzędne równikowe planet karłowatych α i δ [na epokę daty.], D średnicę kątową planety karłowatej wyrażoną w sekundach kątowych (jedynie dla Plutona), V jasność planety karłowatej podaną w wielkościach gwiazdowych, Δl odległość kątową (w stopniach na sferze niebieskiej) planety karłowatej od Słońca - wartość ujena oznacza elongację zachodnią (planeta karłowata widoczna na niebie poranny), wartość dodatnia oznacza elongację wschodnią (planeta karłowata widoczna na niebie wieczorny) - uożliwia szybkie określenie warunków widzialności planety karłowatej. Dołączono także apki przedstawiające ruch roczny Ceres, Plutona, Hauei, Makeake i Eris na tle gwiazd w r. Zaznaczone są na nich gwiazdy do. (Ceres), (Pluton) i (Hauea, Makeake i Eris). Siatka współrzędnych równikowych podana jest dla epoki.. Szczegółową apę trasy Ceres w okresie jej najlepszej widzialności ożna znaleźć w dziale Planetoidy na str.

72 M d I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I Wsch. λ= CERES Kul. Zach. A ϕ= ± α δ UT ' V Δl h

73 M d I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I Wsch. λ= PLUTON Kul. Zach. A α ϕ= ± δ D V Δl h UT " '

74 M d I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I Wsch. λ= HAUMEA Kul. Zach. A α ϕ= ± δ D V Δl h UT " '

75 M d I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I Wsch. λ= MAKEMAKE Kul. Zach. A α ϕ= ± δ D V Δl h UT " '

76 M d I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I Wsch. λ= ERIS Kul. Zach. A ϕ= ± α UT δ V Δl h - '

77

78

79

80

81

82 Planetoidy W roku dostępnych obserwacjo przez teleskopy aatorskie będzie planetoid, które w aksiu jasności będą jaśniejsze od. Na kolejnych stronach zaieszczono efeerydy tych planetoid w czasie ich największej jasności, przy elongacji od Słońca większej od º. Efeerydy podane są w kolejności dat najlepszej widzialności poszczególnych planetoid. Przy obliczaniu współrzędnych zostały uwzględnione perturbacje planetarne. Do tabel z efeerydai załączono apki dróg odpowiednich planetoid na tle gwiazd. Pozycje zaznaczone na drogach planetoid odpowiadają pozycjo w tabelkach efeeryd (co dni). Mapki podane są w kolejności alfabetycznej (jak w tabeli poniżej). W tabeli zaieszczonej poniżej: a wielka półoś orbity, e iośród orbity, i nachylenie orbity do płaszczyzny ekliptyki [ ], Typ typ fizyczny (S krzeianowa, M etaliczna, C węglowa), S średnica [k], P okres obrotu wokół osi (godziny), H() jasność absolutna ( j.a. od Ziei i j.a. od Słońca) [ag]. W efeerydach planetoid: α rektascensja [Epoka.] δ deklinacja [Epoka.] Δ odległość planetoidy od Ziei [j.a.] r odległość planetoidy od Słońca [j.a.] jasność [ag] (Dane wg. katalogu ASTORB, pobrany.. z ftp://ftp.lowell.edu/pub/elgb) oraz C.Kowal Asteroids, their nature and utilisation, Nowy Jork ) Planetoida () Ceres należy także do grupy planet karłowatych

83 Jasne planetoidy przebywające w pobliżu opozycji w roku Nazwa a [j.a.] e i ( ) Aphitrite ( ) Anahita ( ) Ariadne ( ) Astraea ( ) Athaantis ( ) Bellona ( ) Ceres ( ) Debowska ( ) Egeria ( ) Eleonora ( ) Eros ( ) Eunoia ( ) Euphrosyne ( ) Europa ( ) Euterpe ( ) Felicitas ( ) Fides ( ) Flora ( ) Fortuna () Ganyed ( ) Gyptis ( ) Haronia ( ) Hebe ( ) Herculina ( ) Hertha ( ) Hygiea ( ) Interania ( ) Irene ( ) Iris ( ) Juewa ( ) Julia ( ) Juno ( ) Kalliope ( ) Laetitia ( ) Leto ( ) Lutetia ( ) Massalia ( ) Melpoene ( ) Metis ( ) Nausikaa ( ) Neausa ( ) Niobe ( ) Nysa ( ) Pallas ( ) Parthenope ( ) Patientia ( ) Philoela ( ) Prokne ( ) Psyche ( ) Sappho ( ) Thalia ( ) Thyra ( ) Urania ( ) Vesta ( ) Victoria ( ) Winchester Typ S S S S S S G? r G S S S C C S C S S C S C S S S M C F S S C S S M S S M S S S S G S E S C S C M S S S S r S C S [k] P H() ax. jasności XI XI VI XII X I IX VIII IX V XII XI XI III X XII I I IV X VIII XI I VII V V VII XI I III II III XII XII XI VII III III VII VIII IV V II VIII IV X IV VII I XII I XI XI VIII XII I

84 I I II III IV V VI I II.... ' ( ) Flora α δ ' ( ) Hebe α δ.... r.... r r ( ) Psyche α δ ' r.... ' I ( ) Fides α δ I II III I I II III IV V I II III IV V ( ) Bellona α δ r ( ) Winchester α δ r ' ( ) Iris δ r r α ' ' ( ) Thalia α δ '

85 I II III I II III IV V II III IV ( ) Julia α δ..... '..... ( ) Nysa α δ ' ' r r ( ) Juewa α δ r I II III IV V VI I II III IV V VI I II III IV V ( ) Juno α δ r r ( ) Melpoene α δ r ' ' ( ) Massalia α δ '

86 ( ) Europa α δ II. III... IV... V. ' ( ) Philoela α δ III. IV.. r r II. III... IV... V.... ' VI II III IV V ( ) Parthenope α δ r ' r ( ) Fortuna α δ ( ) Neausa α δ VII VIII IX X XI XII ' IV ( ) Ceres α δ ' ' r ( ) Egeria α δ VIII. IX... X... XI. ' r r

87 III IV V VI I II III IV V VI VII VIII IV V VI VII ( ) Niobe α δ ' r r ( ) Hygiea α δ ' ( ) Eleonora α δ ' r V VI IV V VI VII V VI VII VIII IX V VI VII VIII ( ) Hertha α δ..... ' ( ) Ariadne α δ ' ( ) Lutetia α δ ' ( ) Prokne α δ ' r r r r

88 V VI VII VIII IX V VI VII VIII IX V VI VII VIII IX X ( ) Interania α δ ' r r r ( ) Herculina α δ ' ( ) Metis α δ ' IV V VI VII VIII IX X XI V VI VII VIII IX X ( ) Vesta α δ ' ( ) Pallas α δ ' r r

89 V VI VII VIII IX X XI VII VIII IX VI VII VIII IX X XI XII ( ) Debowska α δ r ' VIII IX X XI XII r IX X ( ) Gyptis α δ ' ( ) Nausikaa α δ ' r ( ) Euterpe α δ ( ) Patientia α δ r ' ( ) Athaantis α δ VIII. IX... X... XI... XII.. ' r ' r

90 ( ) Ganyed α δ ' VI. VII... VIII... IX... X... XI... XII.. VII VIII IX X XI XII I IX X XI XII ( ) Aphitrite α δ r ' ( ) Euphrosyne α δ ' r r IX X XI XII X XI ( ) Leto α δ ' X XI XII r ( ) Anahita α δ.... '.... r ( ) Haronia α δ VIII. IX... X... XI... XII... I. ' ( ) Irene α δ r r '

91 IX X XI XII I IX X XI XII I VIII IX X XI XII I ( ) Urania α δ ' ( ) Thyra α δ ' r r r ( ) Eunoia α δ ' X XI XII I ( ) Sappho α δ XI XII XII I ' I ' ( ) Astraea α δ.... ' r r r ( ) Kalliope α δ ' r ( ) Felicitas α δ X. XI... XII... I ( ) Victoria α δ XII ' r

92 ( ) Eros α δ '.. XII... I. XI XI XII I r ( ) Laetitia α δ ' r

93

94

95

96

97

98

99

100

101

102

103

104

105

106

107

108

109

110

111

112

113

114

115

116

117

118

119

120

121 Koety W roku przez peryheliu przejdzie znanych koet. Zaieszczona tabela podaje ich paraetry. Z tabeli tej widać, że dostępne dla obserwacji przez lornetki ogą być jedynie koety: P/Honda-Mrkos-Pajdusakova i C/ P (Garradd). Koeta P/Honda-Mrkos-Pajdusakova została odkryta przez Minoru Hondę (Japonia) grudnia r. w czasie rutynowego poszukiwania koet jako rozyty obiekt o jasności. W czasie powrotu w pobliże Słońca w luty r. przeszła w odległości. j.a. od Ziei, osiągając jasność.. Największą jak dotąd jasność. koeta osiągnęła w czasie powrotu -. Koeta w swoi ruchu wokółsłoneczny często zbliża się do planet w XX w. razy zbliżyła się do Ziei, razy do Jowisza. W pierwszej połowie XXI w. raz zbliży się do Wenus, razy do Ziei i raz do Jowisza. W czasie tegorocznego powrotu największą jasność ok. koeta osiągnie w połowie sierpnia, jednak będzie się wtedy znajdować na niebie w pobliżu Słońca. Poranne obserwacje staną się ożliwe dopiero pod koniec września, gdy jej jasność wyniesie ok.. Koeta C/ P (Garradd) została odkryta sierpnia r. przez Gordona Garradda (Australia) jako obiekt o jasności.. Koetę będzie ożna obserwować już od czerwca r., jednak aksyalną jasność równą ok. osiągnie w luty r., świecąc wtedy wysoko na poranny niebie.

122 Koety przechodzące przez peryheliu w roku Nazwa Beshore (C/ K) P/Tepel (P) Catalina (C/ Y) Cardinal (C/ B) P/Mueller (P) P/NEAT (P) NEAT (P/ S) P/Read (P) LINEAR-NEAT (P/ T) P/LINEAR-NEAT (P) P/Christensen (P) Boattini (C/ S) P/Van Ness (P) P/McNaught-Hughes (P) P/Tsuchinshan (P) P/LINEAR (P) P/West-Hartley (P) P/Harrington-Wilson P/Croelin (P) P/Taylor (P) P/Metcalf-Brewington (P) P/LINEAR (P) Hill (C/ G) P/Honda-Mrkos-Pajdusakova (P) P/Johnson (P) P/Maury (P) P/Schwassann-Wachann (P) Lagerkvist (P/ R) P/Arend-Rigaux (P) P/Tuttle-Giacobini-Kresak (P) Leon (C/ S) P/Forbes (P) P/Clark (P) Garradd (C/ P) P/Whipple (P) McNaught (C/ F) q e i a P H() tys... tys. ln tys T ax. I.. I.. I.. II.. III.. III.. III.. III.. IV.. V.. VI.. VI.. VI.. VI.. VI.. VII.. VII.. VII.. VIII.. VII.. VIII.. VIII.. IX.. IX.. IX.. X.. X.. X.. X.. XI.. XII.. XII.. XII.. XII.. XII.. XII. q odległość koety od Słońca w peryheliu [j.a.] e iośród orbity koety i nachylenie orbity koety do płaszczyzny ekliptyki [ ] a wielka półoś orbity koety [j.a.] P okres obiegu koety wokół Słońca (w latach) H() jasność absolutna koety ( j.a. od Ziei i j.a. od Słońca) []. T data przejścia koety przez peryheliu w roku ax aksyalna spodziewana jasność koety [] [Eleenty orbit wg. pobrane..]

123 VII VIII IX X XI XII I IX X C/ P (Garradd) α δ ' r P/Honda-Mrkos-Pajdusakova r α δ '

124

125 Meteory Podana tabela zawiera dane o głównych struieniaceteorów znanych z obserwacji wizualnych do polowy XX wieku. Struienie, których obserwacja jest zalecana w r., wyróżniono szary tłe. Struienie, uważane obecnie za nieaktywne, napisano szarą czcionką. Oznaczenia w tabeli: ΔT okres aktywności Tax data aksiu aktywności (śr. oznacza średnią datę dla wielu aksiów) λ długość ekliptyczna Słońca [na epokę.], określająca położenie Ziei na orbicie [stopnie] S średnica pola radiantu [stopnie] ΔR ruch radiantu [stopnie/dobę] v prędkość eteoru w atosferze. Zienia się od k/s (bardzo wolne) do k/s (bardzo szybkie). Wartość średnia wynosi k/s. r określa rozkład jasności eteorów w struieniu: r=-. oznacza jaśniejsze niż średnio, r> oznacza słabsze niż średnio ZHR zenitalna częstotliwość godzinna, wyliczona aksyalna liczba eteorów, które idealny obserwator widziałby na doskonale czysty niebie przy radiancie uieszczony w zenicie. Jednostką jest ilość eteorów na godzinę (z. -oznacza prędkość zienną). Ostatnia koluna zawiera krótkie dane o struieniu, o ruchu odpowiadającego u roju eteorów, o jego związku z koetą, o dawnych deszczaceteorów i innych wzocnieniach wielkości n/h w przeszłości. UWAGA W r. usunięto z listy aktywnych wiele struieni leżących w pobliżu ekliptyki, zieniających się kolejno w ciągu całego roku. Zostały one zastąpione przez jeden, rozyty obszar radiantów, o roziarach x, o środku leżący na wschód od przeciwsłonecznego punktu ekliptyki. Miejsce to nazwano Struienie Przeciwsłoneczny (ang. Antihelion Source) i oznaczono ANT. W skład Struienia Przeciwsłonecznego włączono: δ Cancridy (DCA), Wirginidy (VIR), Sagittarydy (SAG), Północne δ Akwarydy (NDA), Południowe ι Akwarydy (SIA), Północne ι Akwarydy (NIA), Piscydy (SPI), Północne Taurydy (NTA), Południowe Taurydy (STA) i Północne χ Orionidy (XOR). W poniższej tabeli do oznaczeń tych struieni dodano sybol gwiazdki (*). [Tabelę oparto na danych International Meteor Organization]

126 Oznacz. Nazwa struienia ΔT Tax λ [ ] Współrzędne radiantu α [ ] Kwadrantydy XII- I I h. (.h) PIP π Puppidy II () - I I. (.h) DCA* δ Cancridy - I I (.h) ACR α Crucidy - I I. (.h) LVL λ Velidy II () - I I. CAN α Carinidy Wirginidy II II II III III III IV IV IV V V V I- II I. TCE θ Centaurydy ΔR [ /d] [ ] δ [ ] QUA VIR* S + α v [k/s] r ZHR Uwagi δ Obserwowany od (Szwajcaria). Nazwa pochodzi od nieistniejącego obecnie gwiazdozbioru "Kwadrant Ścienny". Okres. lat. Max. w i r / / (.h) (.h) -. (.h) (.h) (.h) (.h) (.h) (.h) (.h) (.h) (.h) (.h) (.h) (.h) I- IV śr. III śr. I- III II. (.h) (. ) - / Bardzo silnie rozyty i ruchoy radiant. Powolne, jasne, wyraźne, żółto-poarań czowe eteory i bolidy. Przynajniej częściowo związany z koetą r. ACE α Centaurydy I- II II h OCE ο Centaurydy I- II II. (. ) DLE δ Leonidy II- III II (.h) GNO γ Noridy II- III III (.h) BPA β Pavonidy Skorpionidy/ Sagittarydy () IV IV V V V VI VI VI VII VII III- IV IV. (.h) - / (.h) (.h) (.h) (.h) (.h) (.h) (.h) (.h) (.h) (.h) SAG* IV- VII śr. V śr. h h / LYR Lirydy - IV IV h. (.h) PPU π Puppidy - IV IV. (.h) ABO α Bootydy IV- V IV. (.h) Związany z koetą Karoliny Herschel III oraz, być oże z koetą II Znane od starożytności (Chiny, r. p.n.e.) Białe eteory bez śladów. Deszcze w i (do ) (ZHR=). Związany z koetą C/Thatcher ( G) o okresie lat. Związane z koetą do P/Grigg-Skjellerup

127 Oznacz. Nazwa struienia ΔT Tax λ [ ] Współrzędne radiantu α [ ] S δ [ ] [ ] ΔR [ /d] α v [k/s] r η Akwarydy IV- V V h. (.h) ASC α Skorpionidy () III- V V. (.h) ELY η Lirydy V V. (. ) + NOP Ophiuchidy N () IV- V V. (.h) - +. CAU β Corona Australidy (Koronidy) () IV- V V. (.h) - - V V. (.h) - - V V. (. ) - KSC SOP κ Skorpionidy () Południowe Ophiuchidy () h OSC ω Skorpionidy () V- VI VI. (. ) CSC χ Skorpionidy () V- VI VI. (.h) GSA γ Sagittarydy () V- VI VI. (.h) TOP θ Ophiuchidy () Lirydy (czerwcowe) VI- VII VI. (.h) VI VI. (.h) JLY h Uwagi δ ETA h ZHR Znane od wczesnego średniowiecza (Chiny r. n.e.) - Bardzo szybkie, długie eteory ze śladai. Związany z koetą P/Halley Młody struień, związany z koetą C/ H (IRASAraki-Alcock) Znane od starożytności (Grecja). Jasne, powol ne żółto poarańczowe eteory. Powolne, żółtawe eteory Nadzwyczaj powolne czerwonawe eteory. W latach, obfite, w do ZHR=. Po osłabł, data widzialności przesunęła się. Związany z koetą Pons-Winnecke. JBO Bootydy (czerwcowe) VI - VII VI h. (.h) +.. LSA λ Sagittarydy () VI- VII VII. (.h) JPE Pegazydy - VII VII. (.h) PHE PAU Fenicydy (VII) Piscis Austrinidy - VII VII- VIII VII VII (.h) (.h) z. SDA Południowe δ Akwarydy VII- VIII VII (. ) -. VII- VIII VII (.h) -. VII- VIII VIII (.h) -. VII- VIII VIII (.h) -. CAP SIA* NDA* α Kaprikornidy Południowe ι Akwarydy Północne δ Akwarydy h Drobne, białawe eteory Jasne i szybkie białe eteory ze śladai Znany od starożytności. (Chiny, r. p.n.e.) Jeden z najbogatszych struieni nieba pd.

128 Oznacz. Nazwa struienia ΔT Tax λ [ ] Współrzędne radiantu α [ ] S δ [ ] ΔR [ /d] [ ] α v [k/s] r ZHR Uwagi δ Znany od starożytności Szybkie białe eteory ze śladai. Padają pęczkai po - eteorów w czasie - inut. W r. ZHR=! Przesuwający się radiant. Związane z koetą P/Swift-Tuttle PER Perseidy VII- VIII VIII h VIII h KCG κ Cygnidy - VIII VIII (.h) +. NIA* Północne ι Akwarydy - VIII VIII (.h) -. ERI π Erydanidy VIII- IX VIII. (.h) AUR α Aurigidy VIII- IX IX h. (.h) Związany z koetą Kiesa II. Szybkie eteory ze śladai SPE ε Perseidy (wrześniowe) - IX IX h. (.h) SPI* Piscydy - IX IX (.h) KAQ κ Akwarydy IX- IX IX DAU δ Aurigidy Puppidy/ Velidy IX X X X XI XI XI XII XII XII Kaprikornidy (październikowe) IX X X.. σ Orionidy PUP OCC SOR. (.h) +. (.h) (.h) (.h) (.h) (.h) (.h) (.h) (.h) (.h) (.h) (.h) (.h) IX- XII kilka kilka IX- X X. (.) IX- X X. (.h) DRA Drakonidy - X X. (.h) +. STA* Południowe Taurydy IX- XI X (.h) + /. Związany z koetą IV Morehouse. Powolne, jasne, czerwonawe eteory. Związany z koetą P/Giacobini-Zinner, znany już lat przed jej z. odkrycie. Deszcze w latach, (ZHR= ) i w. Znane od średniowiecza (Chiny, XI w.). Żółtopoarańczowe powolne eteory. Są związane z koetą P/Encke. Powtór nie, wracając od Słońca, spotykają Zieię w ciągu dnia w węźle zstępujący swojej orbity jako radiostruień β Taurydy.

129 Oznacz. Nazwa struienia ΔT Tax λ [ ] Współrzędne radiantu S ΔR [ /d] v [k/s] r ZHR Uwagi [ ] α [ ] δ [ ] α δ EGE ε Geinidy - X X (.h) ORI Orionidy X- XI X (.h) LMI Leo Minorydy Północne Taurydy - X X (.h) +. X - XII XI (. ) + /. NTA* h LEO Leonidy - XI XI h. (.h) AMO α Monocerotydy - XI XI. (.h) XOR* χ Orionidy XI- XII XII (.h) PHO PUP MON HYD GEM COM DLM Fenicydy (grudniowe) XI- XII Puppidy-Velidy Monocerotydy (grudniowe) σ Hydrydy Geinidy Coa Berenicydy Grudniowe Leo Minorydy XII h. (.h) XII XI XII XII (.h) XII (.h) XII XII (. ) h - XII XII h. (.h) + - XII XII (.h) + XII- II XII (.) + URS Ursydy - XII XII h. (.h) + TPU Tau-Puppidy () - XII XII. (.h) Związany z koetą C/Ikeya ( N) Drugie spotkanie z eteorai związanyi z koetą P/Halley w zstę pujący węźle jej orbity. Duży struień białych eteorów ze śladai. Związane z koetą P/Encke Znane od średniowiecza (Egipt, r. n.e.). Bardzo szybkie eteory, zielonkawe ślady nawet u słabych. W powrotach ob.serwowano deszcze. W XX w. deszcze r. (Anglia), r. (Azja Śr.) i XI r. (ZHR= tys.!, Płn. Arktyka, USA). Związane z koetą P/TepelTuttle, o okresie. lat. +, ale bywa W i r. ZHR= Nieoczekiwany deszcz XII r. (ZHR=)., ale bywa Białe eteory bez śladów. Związany prawdopodobnie z koetą D/Blanpain ( W). Związane z koetą D/Mellish ( F) Najobfitszy struień nieba płn. Białę eteory bez śladów. W ciągu dni radiant przesuwa się o. Związany z planetoidą (prawdopodobnie wygasłą koetą) Phaeton..... Związany z koetą P/Tuttle. Pojawił się nieoczekiwanie XII (bywa ) z ZHR=. Okres obiegu koety. lat.

130 ZAĆMIENIA Zaćienia Słońca. Częściowe zaćienie Słońca stycznia. Cień Księżyca przechodzi nad północnyi obszarai biegunowyi Ziei. Zaćienie widoczne będzie w północnej Afryce, Europie oraz zachodniej Azji. Faza aksyalna równa. nastąpi o godzinie h.s i będzie widoczna w północnej Szwecji w punkcie o współrzędnych ϕ = N, λ = E. Geocentryczne złączenie Słońca i Księżyca w rektascensji nastąpi stycznia o godzinie h.s. Poniższa tabela podaje przebieg zaćienia dla wybranyciast w Polsce: Miasto Gdańsk Kraków Łódź Poznań Warszawa Wrocław Tp h h h h h h Tax h h h h h h Tk h h h h h h Fax h º º º º º º Tp, Tax, Tk - oenty początku, aksiu i końca zaćienia (UT) Dla obowiązującego w styczniu w Polsce czasu ziowego do podanych wartości należy dodać h. h - wysokość Słońca nad horyzonte w oencie aksiu Fax - aksyalna widoczna faza. W Polsce zaćienie widoczne po wschodzie

131 . Częściowe zaćienie Słońca czerwca. Cień Księżyca przechodzi nad północnyi obszarai biegunowyi Ziei. Zaćienie widoczne będzie we wschodniej Azji, w północnej części Aeryki Północnej, na Grenlandii oraz na cały obszarze Oceanu Lodowatego. Faza aksyalna równa. nastąpi o godzinie h.s i będzie widoczna na arktyczny wybrzeżu zachodniej Syberii w punkcie o współrzędnych ϕ = N, λ = E. Geocentryczne złączenie Słońca i Księżyca w rektascensji nastąpi czerwca o godzinie h.s. W Polsce zaćienie niewidoczne. Częściowe zaćienie Słońca lipca. Cień Księżyca przechodzi pod południowyi obszarai biegunowyi Ziei. Zaćienie widoczne będzie na Oceanie Antarktyczny na południe od Afryki. Faza aksyalna równa. nastąpi o godzinie h.s i będzie widoczna u wybrzeży Antarktydy w punkcie o współrzędnych ϕ = S, λ = E. Geocentryczne złączenie Słońca i Księżyca w rektascensji nastąpi lipca o godzinie h.s.

132 W Polsce zaćienie niewidoczne. Częściowe zaćienie Słońca listopada. Cień Księżyca przechodzi pod południowyi obszarai biegunowyi Ziei. Zaćienie widoczne na cały obszarze Antarktydy i Oceanu Antarktycznego, jak również na południowy cyplu Afryki oraz na Tasanii i Nowej Zelandii. Faza aksyalna równa. nastąpi o godzinie h.s i będzie widoczna u wybrzeży Antarktydy w punkcie o współrzędnych ϕ = S, λ = W. Geocentryczne złączenie Słońca i Księżyca w rektascensji nastąpi listopada o godzinie h.s. W Polsce zaćienie niewidoczne

133 Zaćienia Księżyca. Całkowite zaćienie Księżyca czerwca. Zaćienie widoczne we wschodniej Afryce, południowej Azji, na cały obszarze Oceanu Indyjskiego oraz na Antarktydzie; w Aeryce Południowej, na Atlantyku, w Europie oraz zachodniej Afryce przy wschodzie Księżyca, natoiast we wschodniej Azji, w Indonezji i w Australii przy zachodzie Księżyca. Przebieg zaćienia (czas w UT): T Ak h Początek zaćienia półcieniowego: Początek zaćienia częściowego: h h Początek zaćienia całkowitego: h Maksiu zaćienia: Koniec zaćienia całkowitego: h h Koniec zaćienia częściowego: h Koniec zaćienia półcieniowego: hk - - (Azyut Ak (liczony od północy) i wysokość nad horyzonte hk podane dla Warszawy: λ =. E, ϕ =. N) Maksyalna faza zaćienia całkowitego:. Geocentryczna opozycja Słońca i Księżyca w rektascensji nastąpi czerwca o godzinie h.s. W Polsce zaćienie widoczne przy wschodzie Księżyca

134 . Całkowite zaćienie Księżyca grudnia. Zaćienie widoczne we wschodniej Azji, w Indonezji, w Australii, na Alasce, na Grenlandii oraz w zachodniej części Oceanu Spokojnego; w Afryce, w Europie i w zachodniej Azji przy wschodzie Księżyca, natoiast Aeryce Północnej oraz we wschodniej części Oceanu Spokojnego przy zachodzie Księżyca. Przebieg zaćienia (czas w UT): T Ak h Początek zaćienia półcieniowego: Początek zaćienia częściowego: h h Początek zaćienia całkowitego: h Maksiu zaćienia: h Koniec zaćienia całkowitego: Koniec zaćienia częściowego: h h Koniec zaćienia półcieniowego: hk (Azyut Ak (liczony od północy) i wysokość nad horyzonte hk podane dla Warszawy: λ =. E, ϕ =. N) Maksyalna faza zaćienia całkowitego:. Geocentryczna opozycja Słońca i Księżyca w rektascensji nastąpi grudnia o godzinie h.s. W Polsce zaćienie widoczne przy wschodzie Księżyca.