Tomasz Ściężor. Almanach Astronomiczny na rok 2010

Transkrypt

1 Toasz Ściężor Alanac Astronoiczny na rok Klub Astronoiczny Regulus Kraków

2 Skład koputerowy alanacu wykonał autor publikacji Toasz Ściężor Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej publikacji nie oże być reprodukowana w żadnej forie ani żadną etodą bez pisenej zgody wydawcy Copyrigt by Toasz Ściężor

3 Spis Treści Wstęp... Słońce i Księżyc: Opis tabel efeerydy Słońca... Opis tabel efeerydy Księżyca... Opis tabel współrzędne prostokątne równikowe Słońca... Przykłady obliczania oentów wscodu, kulinacji i zacodu... Wykresy poprawek ΔT i ΔA... Efeerydy Słońca i Księżyca... Prostokątne współrzędne równikowe Słońca... Planety: Opis tabel efeerydy planet... Efeerydy planet Merkury... Wenus... Mars... Jowisz... Saturn... Uran... Neptun... Widoczność Merkurego i Wenus nad oryzonte w roku... Mapki tras Marsa, Jowisza i Saturna na tle gwiazd w roku... Mapki tras Urana i Neptuna na tle gwiazd w roku... Konfiguracje planet... Opis tabel do obserwacji fizycznyc... efeerydy do obserwacji fizycznyc: Słońca... Księżyca... Marsa... Jowisza... Planety karłowate: Opis tabel efeerydy planet karłowatyc... Efeerydy planet karłowatyc Ceres... Pluton... Hauea... Makeake... Eris... Mapki tras planet karłowatyc na tle gwiazd w roku... Małe ciała Układu Słonecznego: planetoidy i koety: Planetoidy... Mapki tras planetoid na tle gwiazd w roku... Koety... Spis koet przecodzącyc przez peryeliu w roku... Efeerydy jasnyc koet w r... Mapki tras jasnyc koet na tle gwiazd w roku...

4 Meteory... Zaćienia: Zaćienia Słońca i Księżyca... Księżyce planet i wybranyc planet karłowatyc: Opis tabel księżyce Jowisza... diagray rucu księżyców Jowisza... zjawiska w układzie księżyców Jowisza... Opis tabel księżyce Saturna... diagray rucu księżyców Saturna... Układ Marsa... Układ Urana... Układ Neptuna... Układ Plutona... Gwiazdy zienne: Opis tabel gwiazdy zienne... Przykłady stosowania tabel gwiazd ziennyc... efeerydy: gwiazd ziennyc zaćieniowyc... gwiazd ziennyc typu RR Lyr... cefeid... gwiazd ziennyc długookresowyc... Zjawiska zakryciowe: Opis tabel zakrycia gwiazd przez Księżyc... efeerydy zakryć gwiazd przez Księżyc... Opis tabel zakrycia gwiazd przez planetoidy... apki okolic gwiazd zakrywanyc przez planetoidy... Tabele poocnicze: Wybrane gwiazdy podwójne do testu rozdzielczości... Duże ciała Układu Słonecznego planety i planety karłowate tabela... Księżyce planet i planet karłowatyc Układu Słonecznego tabela...

5 Wstęp Alanac Astronoiczny na rok jest kontynuacją wydawanyc przez Polskie Towarzystwo Miłośników Astronoii w latac - Kalendarzy Astronoicznyc oraz wydawanyc w latac - przez Klub Astronoiczny Regulus elektronicznyc wersji Alanaców Astronoicznyc. W roku będziey ogli obserwować.in. dwa zaćienia Słońca (niestety, niewidoczne w Polsce), dwa zaćienia Księżyca, w ty jedno całkowite, widoczne w Polsce, oraz przynajniej sześć stosunkowo jasnyc koet. Opis wyienionyc zjawisk (i nie tylko) ożna odnaleźć w niniejszy Kalendarzu. W Alanacu uwzględniono podział ciał Układu Słonecznego, wprowadzony na Zgroadzeniu Ogólny Międzynarodowej Unii Astronoicznej (IAU) w Pradze sierpnia r., podając efeerydy i apki tras planet karłowatyc. Uaktualniono również.in. tabele Gwiazdy zienne zaćieniowe, Gwiazdy zienne długookresowe, Gwiazdy podwójne do testu rozdzielczości oraz Księżyce planet Układu Słonecznego. Do obliczenia oentów zakryć gwiazd przez Księżyc wykorzystano progra Win Occult v... Do wielu obliczeń oraz apek w niniejszy Kalendarzy użyto prograu Guide v.. firy Project Pluto. Wykorzystano także ateriały NASA. Wszystkie oenty w Kalendarzu podano w czasie Greenwic (UT). Czas Uniwersalny (UT) jest średni czase słoneczny na południku zerowy (Greenwic). W związku z niejednorodnością upływu czasu UT związaną nierównoiernością obrotu Ziei w roku wprowadzono tzw. Czas Efeeryd (ET), czyli czas jednostajnie płynący. Różnica iędzy ET i UT w dany roku jest określana na podstawie obserwacji dopiero po jego upływie, ożna ją jednak z określoną dokładnością przewidzieć. W niniejszy Alanacu wszystkie oenty podawane są w czasie UT ( czas zegarowy ), przy założeniu, że w roku różnica ET-UT wyniesie s. Uwaga: Do pełnego wykorzystania Alanacu wskazane jest posiadanie atlasu nieba. Toasz Ściężor

6 Efeerydy Słońca (str.- parzyste) Efeerydy Słońca i Księżyca są zestawione iesiącai. Dane podawane są dla UT każdego dnia danego iesiąca. W pierwszej kolunie efeeryd Słońca podano daty kalendarzowe, natoiast w drugiej liczby Daty Juliańskiej (JD) południa odpowiedniej daty. W kolejnyc trzec kolunac podane są oenty wscodu i zacodu górnego brzegu tarczy Słońca w czasie Greenwic (UT) przy uwzględnieniu refrakcji w oryzoncie, oraz azyuty punktów wscodu i zacodu w punkcie o długości geograficznej λ= i szerokości geograficznej ϕ=. Azyuty liczy się od południowego punktu oryzontu (dodatnie - na zacód, ujene - na wscód). W granicac Polski poprawkę ΔT związaną z różnicą szerokości geograficznej odczytujey z wykresów zaieszczonyc na str. (górny - poprawki dla oentów wscodu i zacodu, dolny - poprawki dla azyutu). Metoda odczytania wartości poprawki ΔT: Dla interesującej nas daty odczytujey z Kalendarza wartość azyutu wscodu (zacodu). Następnie znalezioną wartość azyutu odnajdujey na osi pozioej górnego wykresu ze str.. Przykładay pionowo linijkę do osi pozioej w iejscu odczytanego azyutu. Z pęku krzywyc widocznyc na wykresie (dla,,,,, i szerokości geograficznej północnej) wybieray krzywą odpowiadającą szerokości geograficznej zbliżonej do naszego iejsca obserwacji (ożna, interpolując graficznie, wykreślić iedzy krzywyi własną krzywą, odpowiadającą dokładnie żądanej szerokości geograficznej). Na osi pionowej wykresu odczytujey wartość poprawki ΔT dla punktu przecięcia się linijki z krzywą szerokości geograficznej. Poprawki związane z różnicą długości geograficznej liczyy wg. wzoru: Tλ = λ T ( T T ) gdzie: λ długość geograficzna iejsca obserwacji wyrażona w godzinac, ΔT odczytana z wykresu poprawka związana z szerokością geograficzną (należy także wyrazić w godzinac), T odczytany z efeerydy oent wscodu (zacodu) dla poprzedniego dnia, T odczytany z efeerydy oent wscodu (zacodu) dla kolejnego dnia po dniu obserwacji. W przypadku Słońca poprawka ΔTλ jest jednak w granicac Polski niewielka i ożna jej nie uwzględniać. W celu określenia, o której godzinie aktualnego czasu urzędowego w iejscowości o długości geograficznej λ i szerokości geograficznej ϕ nastąpi wscód (bądź zacód) Słońca, należy posłużyć się forułą: dla wscodu: T = Tk ΔT + ΔTλ λ + S dla zacodu: T = Tk + ΔT + ΔTλ λ + S gdzie: T oent zjawiska w dany czasie urzędowy w iejscu obserwacji, Tk oent zjawiska odczytany z Kalendarza,

7 ΔT poprawka odczytana z wykresu (związana z szerokością geograficzną iejsca obserwacji), λ długość geograficzna wyrażona w ierze czasowej (dodatnia na wscód od Greenwic) iejsca obserwacji. S = dla tzw. czasu ziowego (CSE), S = dla tzw. czasu letniego (CWE). W przypadku wartości azyutu wscodu lub zacodu należy do wartości odczytanej z efeerydy dodać wartość poprawki odczytaną z dolnego wykresu na str. (etoda odczytu analogiczna jak dla poprawki ΔT): A = Ak + ΔA W kolejnyc kolunac podane są: rektascensja α, deklinacja δ (widoe na epokę daty), oraz równanie czasu η rozuiane jako różnica prawdziwy czas słoneczny inus średni czas słoneczny. Wszystkie te wielkości podane są dla oentu UT, tzn. dla średniej północy w Greenwic. W ostatniej kolunie podano wartość czasu gwiazdowego θ na południku Greenwic λ= w średnią północ Greenwic. Pod tabelkai zaieszczony jest wykaz ważniejszyc zjawisk astronoicznyc widocznyc w dany iesiącu. Podane są oenty złączeń planet (prawdziwyc koniunkcji, a nie tylko złączeń w rektascensji lub długości ekliptycznej ). Efeerydy Księżyca (str.- nieparzyste) W coiesięcznyc efeerydac Księżyca znajdują się analogicznie jak w efeerydac Słońca: data kalendarzowa, godziny wscodu i zacodu (uwagi, w ty dotyczące poprawek, jak dla Słońca; dla Księżyca nie ożna jednak poijać poprawki ΔTλ, która oże przyjować znaczące wartości), azyuty punktów wscodu i zacodu, rektascensja i deklinacja (widoe na epokę daty). Dodano także oent kulinacji (górowania) Księżyca. Moent kulinacji w punkcie o długości geograficznej λ wyznaczay z wzoru: T = Tk + ΔTλ λ + S gdzie: T oent zjawiska w dany czasie urzędowy w iejscu obserwacji Tk oent zjawiska odczytany z Kalendarza, ΔTλ poprawka związana z różnicą długości geograficznej (poprawka ΔT=), λ długość geograficzna wyrażona w ierze czasowej (dodatnia na wscód od Greenwic) iejsca obserwacji. Zwykle jako koniunkcję dwóc obiektów przyjuje się oent, gdy ic rektascensje bądź długości ekliptyczne są równe. Łatwo sobie jednak wyobrazić sytuację, gdy np. Merkury zbliża się do Wenus na odległość zaledwie kilku inut kątowyc, po czy zawraca, nie osiągając rektascensji Wenus. Zgodnie z klasyczną definicją koniunkcji takiego zdarzenia w Kalendarzu nie należałoby zaieścić, gdyż koniunkcja nie zaszła. Paiętajy jednak, że cele Kalendarza jest podawanie inforacji o wszystkic interesującyc zjawiskac na niebie, a trzyanie się takiego foralizu astronoicznego ogłoby spowodować przegapienie wielu ciekawyc złączeń planetarnyc. W związku z ty wprowadza pojęcie prawdziwej koniunkcji definiowanej jako oent największego wzajenego zbliżenia dwóc obiektów na niebie. Należy także paiętać, że oenty tak zdefiniowanej prawdziwej koniunkcji różnią się nieco od oentów koniunkcji wyznaczonyc w sposób klasyczny.

8 S = dla tzw. czasu ziowego (CSE) S = dla tzw. czasu letniego (CWE) Ponadto podana jest także obserwowana średnica Księżyca D (w inutac kątowyc ') oraz wielkość fazy F (. - pełnia,. - nów). Wartość ujena fazy wskazuje na fazę alejącą (po pełni), wartość dodatnia na fazę rosnącą (po nowiu). Podane współrzędne równikowe α i δ są współrzędnyi geocentrycznyi, tzn. dla obserwatora znajdującego się w geoetryczny środku Ziei. Na skutek niewielkiego oddalenia Księżyca od Ziei widoczne z powierzcni Ziei współrzędne α' i δ' (topocentryczne) ogą różnić się od współrzędnyc α i δ nawet o. Aby przeliczyć podane w kalendarzu współrzędne geocentryczne α i δ na współrzędne topocentryczne dla iejsca obserwacji o szerokości geograficznej ϕ, posługujey się wzorai: α' = α p cos ϕ sin t / cos δ δ' = δ p (sin ϕ cos t - cos ϕ sin δ cos t) gdzie: ϕ - szerokość geograficzna iejsca obserwacji, t - kąt godzinny Księżyca (t=s-α, s czas gwiazdowy), p - paralaksa oryzontalna Księżyca, p =. D (D - obserwowana średnica Księżyca). Pod tabelkai zaieszczone są: po lewej stronie: daty pierwszej i ostatniej kwadry, pełni i nowiu, oentów przejścia Księżyca przez perygeu i apogeu w dany iesiącu, po prawej stronie: daty geocentrycznyc złączeń w rektascensji Księżyca z planetai w dany iesiącu (N planeta na północ od Księżyca, S planeta na południe od Księżyca). Wszystkie oenty podano w UT. Prostokątne równikowe współrzędne Słońca (str.-) Prostokątne współrzędne równikowe Słońca są danyi niezbędnyi dla każdego, kto zajuje się obliczanie efeeryd lub określanie orbit na podstawie obserwacji. W Kalendarzu podano współrzędne X,Y,Z Słońca dla każdego dnia w roku względe średniego równika i punktu równonocy epoki.. Środkie układu współrzędnyc jest środek Ziei, osie X i Y leżą w płaszczyźnie równika średniego, oś X jest skierowana do punktu równonocy epoki., oś Y do punktu na równiku s niebieski o rektascensji α =, a oś Z do bieguna północnego. Jednostką iary jest Jednostka Astronoiczna (j.a.).

9 Przykład Obliczyć oenty oraz azyuty wscodu i zacodu Słońca w Lublinie dnia lipca r. Rozwiązanie: Współrzędne geograficzne Lublina: ϕ = ' N, λ = E = E Z Kalendarza dla lipca odczytujey oent wscodu Słońca: Tk = datę zacodu Słońca: Tk = oraz azyut wscodu (zacodu): A = Dla szerokości geograficznej Lublina i dla azyutu z wykresów na str. odczytujey: ΔT = + ΔA = + Liczyy ΔTλ : Z Kalendarza odczytujey dla lipca: T = dla lipca: T = s Po podstawieniu do wzoru otrzyujey: ΔTλ = -, czyli zaniedbywalnie ało. W ty okresie roku obowiązuje w Polsce czas letni, czyli: wscód T = Tk ΔT λ + = (+ ) + = zacód T = Tk + ΔT λ + = + (+ ) + = azyut A = Ak + ΔA = Tak więc lipca r. Słońce wzejdzie w Lublinie o godz. CWE, a zajdzie o godz. CWE, azyut wscodu będzie wynosił, a azyut zacodu +.

10 Przykład Obliczyć oent kulinacji Księżyca w Zielonej Górze dnia kwietnia r. Rozwiązanie: Współrzędne geograficzne Zielonej Góry: ϕ = ' N, λ = E = E Z Kalendarza dla kwietnia odczytujey oent kulinacji Księżyca: Tk = Dla długości geograficznej Zielonej Góry liczyy ΔTλ : z Kalendarza odczytujey dla kwietnia: T = dla kwietnia: T = s Po podstawieniu do wzoru otrzyujey: ΔTλ = -. W ty okresie roku obowiązuje w Polsce czas letni, czyli: T = Tk + ΔTλ λ + = + ( ) + = Tak więc kwietnia r. kulinacja Księżyca w Zielonej Górze nastąpi o godzinie CWE.

11

12 d SŁOŃCE Wsc. Zac. A α λ= ϕ= STYCZEŃ ± s JD δ η θ UT s s I Zieia w peryeliu (. j.a.) I Merkury ºN od Wenus I Obrączkowe zaćienie Słońca (widoczne w południowo-wscodniej Polsce jako częściowe o bardzo ałej fazie)

13 d Wsc. Kul. λ= KSIĘŻYC Zac. AW AZ α ϕ= STYCZEŃ s + δ UT D F ostatnia kwadra: nów: pierwsza kwadra: pełnia: I I I I perygeu: apogeu: perygeu: I I I I I I I I I I ' ' Mars ºN Saturn ºN Merkury ºN Wenus.ºS Neptun ºS Jowisz ºS Uran ºS

14 d SŁOŃCE Wsc. Zac. A α λ= ϕ= LUTY ± s JD δ η θ UT s s II Wenus ºS od Neptuna II Wenus.ºS od Jowisza II Merkury ºS od Neptuna

15 d Wsc. Kul. λ= KSIĘŻYC Zac. AW AZ ϕ= LUTY + α δ UT D ostatnia kwadra: II nów: II pierwsza kwadra: II pełnia: II apogeu: perygeu: II II s F II. II. II. II. II. II. II. ' ' Saturn Merkury Neptun Wenus Jowisz Uran Mars ºN ºS ºS ºS ºS ºS ºN

16 d SŁOŃCE Wsc. Zac. A α λ= ϕ= MARZEC ± s δ JD η θ UT s s III Wenus.ºS od Urana III Merkury ºN od Jowisza III Merkury.ºS od Urana III Początek astronoicznej wiosny

17 d Wsc. Kul. λ= KSIĘŻYC Zac. AW AZ ϕ= MARZEC + α δ UT D ostatnia kwadra: III nów: III pierwsza kwadra: III pełnia: III apogeu: perygeu: III III s F III III III III III III III ' ' Saturn Neptun Jowisz Uran Merkury Wenus Mars ºN ºS ºS ºS ºS ºS ºN

18 d SŁOŃCE Wsc. Zac. A α λ= ϕ= KWIECIEŃ ± s JD δ η θ UT s s IV Merkury ºN od Wenus

19 d Wsc. Kul. λ= KSIĘŻYC Zac. AW AZ α ϕ= KWIECIEŃ s + δ UT D F ostatnia kwadra: IV nów: IV pierwsza kwadra: IV pełnia: IV apogeu: perygeu: IV IV IV IV IV IV IV IV IV ' ' Neptun ºS Jowisz ºS Uran ºS Merkury.ºS Wenus ºS Mars ºN Saturn ºN

20 d SŁOŃCE Wsc. Zac. A α λ= ϕ= MAJ ± s JD δ η θ UT s s

21 d Wsc. Kul. λ= KSIĘŻYC Zac. AW AZ ϕ= MAJ + α δ UT D ostatnia kwadra: V nów: V pierwsza kwadra: V pełnia: V apogeu: perygeu: V V s F V V V V V V V ' ' Neptun ºS Jowisz ºS Uran ºS Merkury ºS Wenus.ºS Mars ºN Saturn ºN

22 d SŁOŃCE Wsc. Zac. A α λ= ϕ= CZERWIEC ± s JD δ η θ UT s s VI Jowisz.ºS od Urana VI Początek astronoicznego lata VI Częściowe zaćienie Księżyca (niewidoczne w Polsce)

23 d Wsc. Kul. λ= KSIĘŻYC Zac. AW AZ α ϕ= CZERWIEC s + ostatnia kwadra: VI nów: VI pierwsza kwadra: VI pełnia: VI apogeu: perygeu: VI VI δ UT D ' F ' VI VI VI VI VI VI VI Neptun Jowisz Uran Merkury Wenus Mars Saturn ºS ºS ºS ºS ºN ºN ºN

24 d SŁOŃCE Wsc. Zac. A α λ= ϕ= LIPIEC ± s JD δ η θ UT s s VII Zieia w apeliu (. j.a.) VII Całkowite zaćienie Słońca (niewidoczne w Polsce) VII Mars ºS od Saturna

25 d Wsc. Kul. λ= KSIĘŻYC Zac. AW AZ ϕ= LIPIEC + s α δ UT D F ostatnia kwadra: nów: pierwsza kwadra: pełnia: VII VII VII VII apogeu: perygeu: apogeu: VII VII VII VII. VII. VII. VII. VII. VII. VII. VII. ' ' Neptun ºS Uran ºS Jowisz ºS Merkury ºN Wenus ºN Mars ºN Saturn ºN Jowisz ºS

26 d SŁOŃCE Wsc. Zac. A α λ= ϕ= SIERPIEŃ ± s JD δ η θ UT s s VIII VIII Wenus ºS od Saturna Wenus ºS od Marsa. -. -

27 d Wsc. Kul. λ= KSIĘŻYC Zac. AW AZ α ϕ= SIERPIEŃ s + δ UT D ' F ' ostatnia kwadra: VIII nów: VIII pierwsza kwadra: VIII pełnia: VIII perygeu: apogeu: VIII VIII VIII. VIII. VIII. VIII. VIII. VIII. Merkury Saturn Wenus Mars Neptun Uran ºN ºN ºN ºN ºS ºS

28 d SŁOŃCE Wsc. Zac. A α λ= ϕ= WRZESIEŃ ± s δ JD η θ UT s s IX Jowisz.ºS od Urana IX Początek astronoicznej jesieni

29 d Wsc. Kul. λ= KSIĘŻYC Zac. AW AZ α ϕ= WRZESIEŃ s + ' F ' perygeu: apogeu: IX IX D ostatnia kwadra: IX nów: IX pierwsza kwadra: IX pełnia: IX δ UT IX IX IX IX IX IX IX Merkury ºN Saturn ºN Mars ºN Wenus.ºN Neptun ºS Jowisz ºS Uran ºS

30 d SŁOŃCE Wsc. Zac. A α δ η UT λ= ϕ= PAŹDZIERNIK s ± s JD θ s X X X Wenus ºS od Marsa Merkury.ºS od Saturna Merkury ºN od Wenus

31 d Wsc. Kul. λ= KSIĘŻYC Zac. AW AZ α ϕ= PAŹDZIERNIK s + δ UT D F ostatnia kwadra: X nów: X pierwsza kwadra: X pełnia: X ostatnia kwadra: X perygeu: apogeu: X X X X X X X X X ' ' Merkury Saturn Wenus Mars Neptun Jowisz Uran ºN ºN ºS ºN ºS ºS ºS

32 d SŁOŃCE Wsc. Zac. A α λ= ϕ= LISTOPAD ± s JD δ η θ UT s s XI Merkury ºS od Marsa

33 d Wsc. Kul. λ= KSIĘŻYC Zac. AW AZ α ϕ= LISTOPAD s + δ UT D F nów: XI pierwsza kwadra: XI pełnia: XI ostatnia kwadra: XI perygeu: apogeu: perygeu: XI XI XI XI. XI. XI. XI. XI. XI. XI. ' ' Saturn ºN Wenus.ºN Merkury ºN Mars ºN Neptun ºN Jowisz ºS Uran ºS

34 d SŁOŃCE Wsc. Zac. A α λ= ϕ= GRUDZIEŃ ± s JD δ η θ UT s s XII Merkury ºN od Marsa XII Początek astronoicznej ziy XII Całkowite zaćienie Księżyca (widoczne w Polsce przy zacodzie)

35 d Wsc. Kul. λ= KSIĘŻYC Zac. AW AZ α ϕ= GRUDZIEŃ s + δ UT D F nów: pierwsza kwadra: pełnia: ostatnia kwadra: XII XII XII XII apogeu: perygeu: XII XII XII XII XII XII XII XII XII ' ' Saturn ºN Wenus ºN Mars.ºS Merkury ºS Neptun ºS Jowisz ºS Uran ºS

36 I II II X UT Y SŁOŃCE Z II III IV IV X UT Y Z

37 IV V V X UT Y SŁOŃCE Z V VI VII VII X UT Y Z

38 VII VIII VIII X UT Y SŁOŃCE Z VIII IX X X X UT Y Z

39 X XI XI X UT Y SŁOŃCE Z XI XII X UT Y Z

40 Efeerydy planet W efeerydac planet podano następujące dane (dla Merkurego co dni, dla pozostałyc planet co dni): datę kalendarzową, godziny wscodu, kulinacji i zacodu oraz azyuty punktów wscodu i zacodu planety dla punktu o współrzędnyc geograficznyc ϕ i λ ( uwagi jak dla efeeryd Słońca), α,δ współrzędne równikowe planet α i δ na epokę daty, D średnicę kątową planety wyrażoną w sekundac kątowyc, V jasność planety podaną w wielkościac gwiazdowyc, Δl odległość kątową (w stopniac na sferze niebieskiej) planety od Słońca wartość ujena oznacza elongację zacodnią (planeta widoczna na niebie poranny), wartość dodatnia oznacza elongację wscodnią (planeta widoczna na niebie wieczorny) - uożliwia szybkie określenie warunków widzialności planety. Ponadto: W przypadku Merkurego, Wenus i Marsa: F fazę planety (uwagi jak dla Księżyca), W przypadku Saturna: b/a stosunek ałej do wielkiej osi widoej elipsy pierścienia (długość wielkiej osi: a =. D ) Załączono wykresy obrazujące widzialność Merkurego i Wenus nad wscodni i zacodni oryzonte w Warszawie w roku, oraz drogi Marsa, Jowisza i Saturna na tle gwiazdozbiorów. Zaznaczono pozycje Marsa, Jowisza i Saturna w odstępac iesięcznyc. Dołączono także apki przedstawiające ruc roczny Urana i Neptuna na tle gwiazd w gwiazdozbiorac odpowiednio Wodnika i Koziorożca w r. Zaznaczone są na nic gwiazdy do.. Siatka współrzędnyc równikowyc podana jest dla epoki.. Na zakończenie zestawione są dla wszystkic planet dane o szczególnyc konfiguracjac w układzie planeta-słońce-zieia (elongacje, opozycje itp. ) w roku. Koniunkcje i opozycje planet względe Słońca dotyczą różnicy długości ekliptycznyc tyc ciał.

41 M d I II III IV V VI VI Wsc. Kul. λ= Zac. ϕ= MERKURY A α δ ' D UT " F V Δl

42 M d Wsc. Kul. λ= VII VIII IX X XI XII I MERKURY (c.d.) Zac. A α ϕ= δ D UT F V Δl

43 M d I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I Wsc. Kul. λ= Zac. ϕ= WENUS A α δ ' D UT " F V Δl

44 M d I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I Wsc. Kul. λ= Zac. ϕ= MARS A α δ ' D UT " F V Δl

45 M d I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I Wsc. λ= JOWISZ Kul. Zac. A α ϕ= ± δ D UT " ' V Δl

46 M d I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I Wsc. Kul. λ= Zac. ϕ= SATURN A α δ ' D UT " b/a V Δl

47 M d I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I Wsc. λ= URAN Kul. Zac. A ϕ= ± α δ - D UT " ' V Δl

48 M d I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I Wsc. λ= NEPTUN Kul. Zac. A α ϕ= ± δ D UT " ' V Δl

49

50 Trasy Marsa i Saturna na tle gwiazd w roku. Trasy Marsa i Jowisza na tle gwiazd w roku.

51

52 MERKURY Koniunkcja dolna: Maksyalna elongacja zacodnia: stycznia, stycznia, Koniunkcja górna: Maksyalna elongacja wscodnia: Koniunkcja dolna: Maksyalna elongacja zacodnia: arca, kwietnia, kwietnia, aja, Koniunkcja górna: Maksyalna elongacja wscodnia: Koniunkcja dolna: Maksyalna elongacja zacodnia: czerwca, sierpnia, września, września, Koniunkcja górna: Maksyalna elongacja wscodnia: Koniunkcja dolna: października, grudnia, grudnia, WENUS Koniunkcja górna: Maksyalna elongacja wscodnia: Koniunkcja dolna: stycznia, sierpnia, października, MARS Opozycja: stycznia, JOWISZ Koniunkcja: Opozycja: SATURN lutego, września, Opozycja: arca, Koniunkcja: września, URAN NEPTUN Koniunkcja: arca, Opozycja: września, Koniunkcja: lutego, Opozycja: sierpnia,

53 Efeerydy do obserwacji fizycznyc Słońca (str.-) Efeerydy do obserwacji fizycznyc Słońca służą do określania współrzędnyc eliograficznyc obiektów widocznyc w fotosferze Słońca (play, pocodnie itp.). Zawierają one następujące dane na północ UT dla każdego dnia w roku: P kąt pozycyjny projekcji osi obrotu Słońca na płaszczyznę obserwacji, liczony od północnego punktu dysku słonecznego. (dodatni na wscód, ujeny na zacód), B eliograficzna szerokość środka tarczy słonecznej (dodatnia gdy północny biegun Słońca zwrócony do Ziei), L długość południka centralnego (południka przecodzącego przez środek tarczy Słońca) liczona od zerowego południka Carringtona (liczona na zacód, tzn. w kierunku widoego obrotu Słońca). Efeerydy do obserwacji fizycznyc Księżyca (str.-) Efeerydy do obserwacji fizycznyc Księżyca podają współrzędne środka tarczy Księżyca, przez co określają aktualną wartość i kierunek libracji. Zawierają one następujące dane na północ UT dla każdego dnia w roku: P kąt pozycyjny projekcji osi obrotu Księżyca na płaszczyznę obserwacji, liczony od północnego punktu dysku słonecznego na wscód. β selenograficzna szerokość środka tarczy księżycowej (dodatnia na północ od równika, ujena na południe), λ długość selenograficzna południka centralnego (południka przecodzącego przez środek tarczy Księżyca) dodatnia na wscód, ujena na zacód od południka zerowego Księżyca (wscód i zacód dla obserwatora na Księżycu). Wartości β i λ są podane dla obserwatora znajdującego się w środku Ziei. Efeerydy do obserwacji fizycznyc Marsa i Jowisza (str.-) Efeerydy do obserwacji fizycznyc planet służą do określania współrzędnyc planetograficznyc ( geograficznyc ) szczegółów obserwowanyc na dyskac planet. Wybrano Marsa i Jowisza. W efeerydac fizycznyc planet wielkości P i B ają to sao znaczenie, jak dla Słońca. Długość L centralnego południka widocznej części dysku liczy się od zerowego południka planety w kierunku wscodni. Dla Jowisza długość centralnego południka podawana jest w dwóc systeac: L w systeie I dla obszarów równikowyc o większej prędkości obrotu, i L w systeie II dla wolniej wirującyc obszarów w średnic szerokościac zeograficznyc ( geograficznyc ).

54 W celu określenia, jaka jest długość południka centralnego planety w danej cwili T należy skorzystać z wzoru: L = L + T P gdzie: L poszukiwana wielkość, L wartość odczytana dla danego dnia z Kalendarza, T liczba godzin, które upłynęły od UT do danej cwili, P =. dla Marsa P =. dla systeu I Jowisza P =. dla systeu II Jowisza W przypadku, gdy otrzyana wielkość L jest większa od, należy od niej odjąć całkowitą wielokrotność aż do otrzyania wartości niejszej od. Interesujący szczegółe tarczy Jowisza jest tzw. Wielka Czerwona Plaa. Jest to cyklon wiejący w atosferze Jowisza od przynajniej lat. Przesuwa się ona systeatycznie na tle pasów cur południowej półkuli Jowisza. W roku jej długość zeograficzna L w systeie II wynosi około. Zaieszczone poniżej tabele wielkości L pozwolą na zaplanowanie obserwacji tego ciekawego tworu. odpowiednik długości geograficznej dla Jowisza

55 I II II P UT B SŁOŃCE L II III IV IV P UT B L

56 IV V V P UT B SŁOŃCE L V VI VII VII P UT B L

57 VII VIII VIII P UT B SŁOŃCE L VIII IX X X P UT B L

58 X XI XII XII P UT B SŁOŃCE L XII XII P UT B L

59 I II II L UT B KSIĘŻYC P II III IV IV L UT B P

60 IV V V L UT B KSIĘŻYC P V VI VII VII L UT B P

61 VII VIII VIII L UT B KSIĘŻYC P VIII IX X X L UT B P

62 X XI XII XII L UT B KSIĘŻYC P XII XII L UT B P

63 I II II P UT B MARS L II III IV IV P UT B L

64 IV V V P UT B MARS L V VI VII VII P UT B L

65 VII VIII VIII P UT B MARS L VIII IX X X P UT B L

66 X XI XII XII P UT B MARS L XII XII P UT B L

67 JOWISZ I II II UT P B L II III IV IV L UT P B L L

68 JOWISZ IV V VI VI UT P B L VI VII VII L UT P B L L

69 JOWISZ VIII IX IX UT P B L IX X XI XI L UT P B L L

70 JOWISZ XI XII XII P B UT L L

71 Efeerydy planet karłowatyc Zgodnie z ucwałą Zgroadzenia Ogólnego Międzynarodowej Unii Astronoicznej (IAU) podjętą w Pradze sierpnia r., spośród ciał Układu Słonecznego wydzielono grupę ciał pośrednic iędzy planetai i planetoidai, nazywając je planetai karłowatyi. Zgodnie z definicją, planety karłowate są to ciała krążące wokół Słońca, o asie wystarczająco dużej, aby własną grawitacją wytworzyć kształt zbliżony do kulistego, za ałej jednak, aby oczyścić okolice swojej orbity z ciał niejszyc. W cwili pisania tego tekstu ( października ) do planet karłowatyc zalicza się nastąpujące ciała: () Ceres (największy obiekt pasa planetoid), () Pluton, tworzący z Carone planetę karłowatą podwójną (jeden z największyc obiektów Pasa Kuipera), () Eris (największy znany obiekt Pasa Kuipera), () Hauea oraz () Makeake. Do dostrzeżenia Ceres wystarczająca jest lornetka, Plutona pozwoli zobaczyć teleskop o średnicy zwierciadła c, natoiast Eris, Hauea i Makeake ożna zarejestrować przy poocy takiego saego teleskopu wyposażonego w kaerę CCD. W poniżej zaieszczonyc efeerydac planet karłowatyc podano, podobnie jak dla planet, następujące dane (co dni): datę kalendarzową, godziny wscodu, kulinacji i zacodu oraz azyuty punktów wscodu i zacodu planety karłowatej dla punktu o współrzędnyc geograficznyc ϕ i λ ( uwagi jak dla efeeryd Słońca), α,δ współrzędne równikowe planet karłowatyc α i δ [na epokę daty.], D średnicę kątową planety karłowatej wyrażoną w sekundac kątowyc (jedynie dla Plutona), V jasność planety karłowatej podaną w wielkościac gwiazdowyc, Δl odległość kątową (w stopniac na sferze niebieskiej) planety karłowatej od Słońca - wartość ujena oznacza elongację zacodnią (planeta karłowata widoczna na niebie poranny), wartość dodatnia oznacza elongację wscodnią (planeta karłowata widoczna na niebie wieczorny) - uożliwia szybkie określenie warunków widzialności planety karłowatej. Dołączono także apki przedstawiające ruc roczny Ceres, Plutona, Hauei, Makeake i Eris na tle gwiazd w r. Zaznaczone są na nic gwiazdy do. (Ceres), (Pluton) i (Hauea, Makeake i Eris). Siatka współrzędnyc równikowyc podana jest dla epoki.. Szczegółową apę trasy Ceres w okresie jej najlepszej widzialności ożna znaleźć w dziale Planetoidy na str.

72 M d I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I Wsc. λ= CERES Kul. Zac. A ϕ= ± α δ UT ' V Δl

73 M d I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I Wsc. λ= PLUTON Kul. Zac. A α ϕ= ± δ D UT " ' V Δl

74 M d I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I Wsc. λ= HAUMEA Kul. Zac. A α ϕ= ± δ D UT " ' V Δl

75 M d I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I Wsc. λ= MAKEMAKE Kul. Zac. A α ϕ= ± δ D UT " ' V Δl

76 M d I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I Wsc. λ= ERIS Kul. Zac. A ϕ= ± α UT δ - ' V Δl

77

78

79

80

81

82 Planetoidy W roku dostępnyc obserwacjo przez teleskopy aatorskie będzie planetoid, które w aksiu jasności będą jaśniejsze od. Na kolejnyc stronac zaieszczono efeerydy tyc planetoid w czasie ic największej jasności, przy elongacji od Słońca większej od º. Efeerydy podane są w kolejności dat najlepszej widzialności poszczególnyc planetoid. Przy obliczaniu współrzędnyc zostały uwzględnione perturbacje planetarne. Do tabel z efeerydai załączono apki dróg odpowiednic planetoid na tle gwiazd. Pozycje zaznaczone na drogac planetoid odpowiadają pozycjo w tabelkac efeeryd (co dni). Mapki podane są w kolejności alfabetycznej (jak w tabeli poniżej). W tabeli zaieszczonej poniżej: a wielka półoś orbity, e iośród orbity, i nacylenie orbity do płaszczyzny ekliptyki [ ], Typ typ fizyczny (S krzeianowa, M etaliczna, C węglowa), S średnica [k], P okres obrotu wokół osi (godziny), H() jasność absolutna ( j.a. od Ziei i j.a. od Słońca) [ag]. W efeerydac planetoid: α rektascensja [Epoka.] δ deklinacja [Epoka.] Δ odległość planetoidy od Ziei [j.a.] r odległość planetoidy od Słońca [j.a.] jasność [ag] (Dane wg. katalogu ASTORB, pobrany.. z ftp://ftp.lowell.edu/pub/elgb) oraz C.Kowal Asteroids, teir nature and utilisation, Nowy Jork ) Planetoida () Ceres należy także do grupy planet karłowatyc

83 Jasne planetoidy przebywające w pobliżu opozycji w roku Nazwa ( ) Alexandra ( ) Apitrite ( ) Angelina () Antigone ( ) Astraea ( ) Atalante () Ataantis ( ) Ausonia () Baberga ( ) Bellona ( ) Ceres () Cloris () Debowska ( ) Diana ( ) Eco ( ) Egeria () Eleonora ( ) Eugenia () Eukrate ( ) Eunoia ( ) Europa ( ) Euterpe ( ) Fides ( ) Flora ( ) Fortuna ( ) Haronia ( ) Hebe () Hera () Herculina ( ) Hesperia ( ) Hestia ( ) Hygiea ( ) Irene ( ) Iris ( ) Juno ( ) Kalliope ( ) Kloto ( ) Laetitia ( ) Leto () Ludilla ( ) Massalia ( ) Melpoene ( ) Metis ( ) Nysa ( ) Pallas () Papagena ( ) Partenope ( ) Pocaea ( ) Poona ( ) Psyce () Siegena () Suleika ( ) Talia () Tusnelda ( ) Undina ( ) Vesta () Vibilia ( ) Victoria () Wincester a [j.a.] e i Typ C S E UX S C S S C S G? C r C S G S C C S C S S S C S S S S M C C S S S M M S S S S S E S S S S M C S S S M r C S C S [k] P H() ax. jasności IX VII I VI X X V VI I XII VI VI V IV II VI I VII X VI I VI XI IX I V IX IX III II XI II VIII III I IX X IX VI XII VI I IV XII IV IX I XI II IV X XII XII X VIII II XI V XII

84 I II III I II I II III IV I II I ( ) Angelina α δ ' ( ) Baberga α δ..... ' r ' ' ' II III r..... r r..... VI r I II III I ( ) Fortuna α δ.... I V ( ) Europa α δ..... IV ( ) Eleonora α δ II I.... II ( ) Herculina α δ ' ( ) Hesperia α δ ' ( ) Melpoene α δ r r r ' ( ) Partenope α δ..... '..... r

85 I II III IV I II III IV V I II III I II III ( ) Hygiea α δ ' ( ) Vesta α δ ' ( ) Eco α δ ' r r r r ( ) Poona α δ..... '..... I II III IV V VI I II III IV V VI VII VIII ( ) Metis α δ ' ( ) Pallas α δ ' r r

86 ( ) Eunoia α δ III. IV... V.... VI... VII... VIII... IX... X. III IV V VI VII VIII IX ' ( ) Ceres α δ ' r III IV V VI VII VIII r ( ) Victoria α δ ' ( ) Debowska α δ III. IV... V.... VI... VII ( ) Antigone α δ III. IV... V.... VI... VII... VIII. ' ' r r r

87 IV V VI VII IV V VI VII VIII IX X IV V VI ( ) Haronia α δ ' ( ) Apitrite α δ ' ' r V VI VII VIII V ( ) Ataantis α δ r VI VII VIII IX X XI XII I r V VI VII ( ) Ausonia α δ ' ( ) Flora α δ ' r r r ( ) Cloris α δ '

88 V VI VII V VI V VI VII VIII IX X XI XII I ( ) Egeria α δ ' r r VI VII VIII IX X XI XII ( ) Euterpe α δ..... ' ( ) Hebe α δ ' r V VI VII ( ) Leto α δ ' r r ( ) Laetitia α δ ' ( ) Eugenia α δ r ' VII VII VIII IX ( ) Irene α δ ' r

89 ( ) Undina α δ ' VII. VIII... IX.. ( ) Kalliope α δ ' VII. VIII... IX... X.. VII VIII IX X XI XII I VIII IX r ( ) Papagena α δ r ' ( ) Hera α δ.... ' r r.... ' IX.... XI r ( ) Psyce α δ VIII. IX... X... XI... XII... I r ( ) Kloto α δ VIII. IX... X... XI... X.... ( ) Alexandra α δ ' VIII. IX... X ' ( ) Astraea α δ ' r r

90 IX X XI ( ) Atalante α δ X..... X XI XII I r '..... ( ) Fides α δ '..... r IX. X... XI.. ' r XI XII I r X XI X XI ( ) Iris α δ r ' '.... ( ) Nysa α δ XI XII I ( ) Hestia α δ X X r ' IX. X... XI... XII ( ) Siegena α δ ( ) Vibilia α δ..... ' IX X ( ) Tusnelda α δ IX ( ) Eukrate α δ IX ' r ' ( ) Pocaea α δ r r r '

91 ( ) Talia α δ X. XI... XII... I. I..... ' ' XI XII r ' r r r r ( ) Massalia α δ ' XI. XII... I ( ) Ludilla α δ XI. XII... I. ( ) Diana α δ XI. XII... r ( ) Bellona α δ XI XII '..... ( ) Suleika α δ ' XII I ( ) Juno α δ.... ' ( ) Wincester α δ r r ' XII I....

92

93

94

95

96

97

98

99

100

101

102

103

104

105

106

107

108

109

110

111

112

113

114

115

116

117

118

119

120

121

122 Koety W roku przez peryeliu przejdzie znanyc koet. Zaieszczona tabela podaje ic paraetry. Z tabeli tej widać, że dostępne dla obserwacji przez lornetki ogą być jedynie koety: P/Tepel, P/Wild, P/ Hartley, C/ O (Catalina), C/ K (McNaugt) i C/ R (McNaugt). Koeta P/Tepel została odkryta przez Ernsta Tepela w Mediolanie (Włocy) lipca r. w gwiazdozbiorze Ryb. Najkorzystniejsze zbliżenie koety do Ziei nastąpiło w r., gdy przejście przez peryeliu na początku sierpnia praktycznie pokryło się z największy zbliżenie do Ziei na odległość. j.a., dzięki czeu koeta osiągnęła jasność,. W czasie poprzedniego powrotu w pobliże Słońca w r. koeta Tepel osiągnęła jasność około, przy średnicy otoczki. Zacowanie i wygląd tej koety jest przewidywalne, toteż zakładana przy obecny powrocie jasność aksyalna ok. jest zapewne zbliżona do rzeczywistej, a położenie wysoko na poranny, lipcowy niebie pozwoli na jej łatwe obserwacje. Koeta P/Wild została odkryta przez Paula Wilda w Bernie (Szwajcaria) stycznia r. Ponownie obserwowana w latac - i -. W czasie powrotu w r. osiągnęła jasność prawie, natoiast w r. zaledwie. W r. do koety Wild zbliżyła się sonda Stardust, wykonując wiele zdjęć i pobierając próbki aterii otoczki, które w dwa lata później wylądowały na Ziei. W czasie obecnego powrotu koeta powinna osiągnąć jasność, świecąc w połowie arca wysoko na poranny niebie. Koeta P/Hartley została odkryta przez Malcola Hartleya w Siding Spring (Australia) arca r. jako obiekt o jasności. W czasie powrotu w r. w pierwszej połowie września koeta osiągnęła jasność przy średnicy otoczki. Podobną jasność osiągnęła przy następny powrocie w grudniu r., jednak średnica otoczki wyniosła wtedy. W czasie powrotu w r. koeta w okrsie aksyalnej jasności ginęła w blasku Słońca i nie byłą wtedy obserwowana. Powrót koety Hartley w r. będzie najkorzystniejszy od cwili odkrycia - w dniu października koeta przejdzie jedynie. j.a. od Ziei, osiągając jasność (będzie widoczna goły okie!) wysoko na niebie w pierwszej połowie nocy. W ty say okresie koeta będzie cele badań sondy kosicznej Deep Ipact. Koeta C/ O (Catalina) została odkryta w raac przeglądu nieba Catalina Sky Survey lipca r. Pod koniec arca r. koeta oże osiągnąć jasność, świecąc wtedy zarówno na niebie wieczorny, jak i poranny. Koeta C/ K (McNaugt) została odkryta przez Roberta McNaugta w raac przeglądu nieba Siding Spring Survey aja r. Pod koniec kwietnia r. koeta oże osiągnąć jasność, świecąc wtedy, podobnie jak wcześniej opisana, zarówno na niebie wieczorny, jak i poranny. Koeta C/ R (McNaugt) została odkryta przez Roberta McNaugta w raac przeglądu nieba Siding Spring Survey września r. W połowie czerwca r. koeta oże osiągnąć jasność aż, świecąc wtedy, podobnie jak dwie wcześniej opisane, zarówno na niebie wieczorny, jak i poranny.

123 Koety przecodzące przez peryeliu w roku Nazwa Hill (C/ O) P/Soeaker-Levy (P) P/Gerels (P) P/Hartley (P) P/LINEAR-NEAT (P) Catalina (C/ K) P/Korlevic (P) Boattini (C/ P) P/Mueller (P) P/Tritton (P) P/Wild (P) P/IRAS (P) P/Gunn (P) P/LINEAR (P) P/Siding Spring (P) Catalina (C/ O) LINEAR-Skiff (P/ R) P/Russell (P) P/Reinut (P) Spacewatc (C/ VO) McNaugt (C/ K) P/Kowal (P) P/Ge-Wang (P) P/NEAT (P) P/Haneda-Capos P/Wolf-Harrington (P) McNaugt (C/ R) P/Tepel (P) LINEAR (P/ U) P/Encke (P) P/Skiff (P) Catalina-LINEAR (P/ EW) Leon-Siding Spring (C/ FK) P/Scwassann-Wacann (P) NEAT (P/ X) P/Hartley (P) q e I a P H() ln tys. ln T I I I I I II II II II II II II III III III III III III IV IV IV V V VI VI VII VII VII VII VIII VIII IX IX IX X XI q odległość koety od Słońca w peryeliu [j.a.] e iośród orbity koety i nacylenie orbity koety do płaszczyzny ekliptyki [ ] a wielka półoś orbity koety [j.a.] P okres obiegu koety wokół Słońca (w latac) H() jasność absolutna koety ( j.a. od Ziei i j.a. od Słońca) []. T data przejścia koety przez peryeliu w roku ax aksyalna spodziewana jasność koety [] [Eleenty orbit wg. ttp://cfa- pobrane..] ax

124 II III IV V III IV III IV V α P/Wild δ r r C/ K (McNaugt) α δ r ' ' C/ O (Catalina) α δ '

125 V VI VII VIII IX X V VI VII VIII X XI XII I P/Tepel δ α r C/ R (McNaugt) α δ r ' P/Hartley δ r ' α '

126

127

128

129 Meteory Podana tabela zawiera dane o głównyc struieniac eteorów znanyc z obserwacji wizualnyc do polowy XX wieku. Oznaczenia w tabeli: ΔT okres aktywności Tax data aksiu aktywności (śr. oznacza średnią datę dla wielu aksiów) λ długość ekliptyczna Słońca [na epokę.], określająca położenie Ziei na orbicie [stopnie] S średnica pola radiantu [stopnie] ΔR ruc radiantu [stopnie/dobę] v prędkość eteoru w atosferze. Zienia się od k/s (bardzo wolne) do k/s (bardzo szybkie). Wartość średnia wynosi k/s. r określa rozkład jasności eteorów w struieniu: r=-. oznacza jaśniejsze niż średnio, r> oznacza słabsze niż średnio ZHR zenitalna częstotliwość godzinna, wyliczona aksyalna liczba eteorów, które idealny obserwator widziałby na doskonale czysty niebie przy radiancie uieszczony w zenicie. Jednostką jest ilość eteorów na godzinę (z. -oznacza prędkość zienną). Ostatnia koluna zawiera krótkie dane o struieniu, o rucu odpowiadającego u roju eteorów, o jego związku z koetą, o dawnyc deszczac eteorów i innyc wzocnieniac wielkości n/ w przeszłości. [Tabelę oparto na danyc International Meteor Organization]

130 ΔT Tax λ [ ] Współrzędne radiantu α δ [ ] [ ] S ΔR [ /d] [ ] α δ r ZHR Nazwa struienia v [k/s] Nr Uwagi Obserwowany od (Szwajcaria). Nazwa pocodzi od nieistniejącego obecnie gwiazdozbioru "Kwadrant Ścienny". Okres. lat. Max. w i r. Kwadrantydy - I I. (.) π Puppidy II () δ Cancridy α Crucidy λ Velidy II () α Carinidy Wirginidy II II II III III III IV IV IV V V V θ Centaurydy α Centaurydy ο Centaurydy δ Leonidy γ Noridy β Pavonidy Skorpionidy/ Sagittarydy () IV IV V V V VI VI VI VII VII - I - I - I - I I- II I I I I I.... (.) (.) (.) (.) (.) / / (.) (.) (.) (.) (.) (.) (.) (.) (.) (.) (.) (.) (.) (.) (.) (.) (.) (.) Bardzo silnie rozyty i rucoy radiant. Powolne, jasne, wyraźne, żółto-poarań czowe eteory i bolidy. Przynajniej częściowo związany z koetą r (.) (.) (.) (.) (.) (.) (.) (.) (.) (.) śr. III śr. I- III II I- II II I- II II II- III II II- III III III- IV IV.... I- IV IV- VII śr. V śr. / / /. Lirydy - IV IV. (.) π Puppidy - IV IV. (.) α Bootydy IV- V IV. (. ) Związany z koetą Karoliny Herscel III oraz, być oże z koetą II Znane od starożytności (Ciny, r. p.n.e.) Białe eteory bez śladów. Deszcze w i (ZHR=). Związany z koetą C/Tatcer ( G) o okresie lat. Związane z koetą z. P/Grigg-Skjellerup

131 ΔT Tax λ [ ] Współrzędne radiantu α δ [ ] [ ] S ΔR [ /d] [ ] α δ r η Akwarydy IV- V V. (.) α Skorpionidy () Opiucidy N () β Corona Australidy (Koronidy) () κ Skorpionidy () Południowe Opiucidy () III- V IV- V V V.. (.) (.) IV- V V. (.) V V. (.) V V. (. ) ω Skorpionidy () V- VI VI. (.) χ Skorpionidy () V- VI VI. (.) γ Sagittarydy () V- VI VI. (.) θ Opiucidy () Lirydy (czerwcowe) VI- VII VI. (.) VI VI. (. ) ZHR Nazwa struienia v [k/s] Nr Znane od wczesnego średniowiecza (Ciny r. n.e.) Bardzo szybkie, długie eteory ze śladai. Związany z koetą P/Halley Powolne, eteory VI. (.) +.. λ Sagittarydy () VI- VII VII. (.) Pegazydy - VII VII. (.) Fenicydy (VII) Piscis Austrinidy - VII VII- VIII VII VII (.) (.) Południowe δ Akwarydy VII- VIII VII (.) -. VII- VIII VII (.) -. VII- VIII VIII (. ) -. VII- VIII VIII (.) -. żółtawe Nadzwyczaj powolne czerwonawe eteory. W latac, obfite, w ZHR=. z. Po osłabł, data widzialności przesunęła się. Związany z koetą Pons-Winnecke. VI- VII białawe Bootydy (czerwcowe) α Kaprikornidy Południowe ι Akwarydy Północne δ Akwarydy Drobne, eteory Znane od starożytności (Grecja). Jasne, powolne żółto-poarańczowe eteory. Uwagi Jasne i szybkie białe eteory ze śladai z. Znany od starożytności. (Ciny, r. p.n.e.) Jeden z najbogatszyc struieni nieba pd.

132 ΔT Tax λ [ ] Współrzędne radiantu α δ [ ] [ ] S ΔR [ /d] [ ] α δ r ZHR Nazwa struienia v [k/s] Nr Znany od starożytności Szybkie białe eteory ze śladai. Padają pęczkai po - eteorów w czasie inut. W r. ZHR=! Przesuwający się radiant. Związane z koetą P/SwiftTuttle Perseidy VII- VIII VIII. (.) +. - VIII VIII (.) +. - VIII VIII (.) -. κ Cygnidy Północne ι Akwarydy π Erydanidy VIII- IX VIII. (.) -. α Aurigidy VIII- IX IX. (. ) δ Aurigidy IX- X IX (.) Piscydy - IX IX (.) κ Akwarydy Puppidy/ Velidy IX X X X XI XI XI XII XII XII Kaprikornidy (październikowe) σ Orionidy IX- IX IX. (.) (.) (.) (.) (.) (.) (.) (.) (.) (.) (.) (.) IX- XII kilka kilka IX- X X. IX- X X. (. ) Drakonidy - X X. (.) + ε Geinidy - X X (.) Orionidy X- XI X (.) Uwagi Związany z koetą Kiesa II. Szyb kie eteory ze śladai Związany z koetą IV Moreouse. Powolne, jasne, czerwonawe eteory. Związany z koetą P/Giacobini-Zinner, znany już lat przed jej odkrycie. Deszcze w latac, (ZHR= ) i w. Związany z koetą C/Ikeya ( N) Drugie spotkanie z eteorai związanyi z koetą P/Halley w zstępują cy węźle jej orbity. Duży struień białyc eteorów ze śladai.

133 ΔT Tax λ [ ] Współrzędne radiantu α δ [ ] [ ] S ΔR [ /d] [ ] α δ r Południowe Taurydy X- XI XI (.) + /. Północne Taurydy X - XI XI (.) + /. Leonidy - XI XI. (.) α Monocerotydy - XI XI. χ Orionidy XI- XII XII (.) (.) XII. (.) XII XII σ Puppidy II () Monocerotydy XI- XII XII (grudniowe) - XII XII σ Hydrydy (.) (. ) (.) Fenicydy (grudniowe) XI- XII Geinidy - XII XII. (.) Coa Berenicydy XII- I XII (.) Ursydy - XII XII. (.) + Tau-Puppidy () - XII XII. (.) ZHR Nazwa struienia v [k/s] Nr Uwagi Znane od średniowiecza (Ciny, XI w.). Żółtopoarańczowe powolne eteory. Są związane z koetą P/Encke. Po wtórnie, wracając od Słońca, spotykają Zieię w ciągu dnia w węźle zstępujący swojej orbity jako radiostruień β Taurydy. Związane z koetą P/Encke Znane od średniowiecza (Egipt, r. n.e.). Bardzo szybkie eteory, zielonkawe ślady nawet u słabyc. W powrotac ob.serwowano deszcze. W + XX w. deszcze r. (Anglia), r. (Azja Śr.) i XI r. (ZHR= tys.!, Płn. Arktyka, USA). Związane z koetą P/Tepel-Tuttle, o okresie. lat. W i r. z. ZHR= Nieoczekiwany deszcz - XII r. (ZHR=). Białe etez. ory bez śladów. Związany prawdopodobnie z koetą D/Blanpain ( W). Związane z koetą D/Mellis ( F) Najobfitszy struień nieba płn. Białę eteory bez śladów. W ciągu dni radiant przesuwa się o. Związany z planetoidą (prawdopodobnie wygasłą koetą) Paeton Związany z koetą P/Tuttle. Pojawił się nieoczekiwanie XII z ZHR=. Okres obiegu koety. lat.

134 ZAĆMIENIA Zaćienia Słońca. Obrączkowe zaćienie Słońca stycznia. Pas fazy obrączkowej zaćienia rozpocznie się stycznia o godzinie w zacodniej części Republiki Środkowoafrykańskiej, w punkcie o współrzędnyc ϕ = N, λ = E. W związku z ty, że Księżyc zaledwie w dwa dni później znajdzie się w apogeu, jego duża odległość od Ziei w czasie zaćienia sprawi, że pas zaćienia obrączkowego będzie wyjątkowo szeroki. Poruszając się na wscód, cień Księżyca przeknie przez Ugandę, Kenię (w ty jej stolicę, Nairobi) i południową Soalię, wkraczając na obszar Oceanu Indyjskiego, wydłużając czas trwania fazy obrączkowej z do inut. Pierwszy napotkany ląde będą dopiero wyspy Malediwy. W dalszej kolejności cień przejdzie iędzy południowy krańce Półwyspu Indyjskiego i Sri Lanką (Cejlone), po czy wkroczy na kontynent azjatycki w Birie. Po przekroczeniu Hialajów cień Księżyca wkroczy na terytoriu Cin. Zaćienie obrączkowe zakończy się stycznia o godzinie w pobliżu iasta Weifang na wscodni wybrzeżu Cin, w punkcie o współrzędnyc ϕ = N, λ = E. Maksyalny czas trwania fazy obrączkowej dla obserwatora na Ziei będzie wynosił.s (rekord ten zostanie pobity dopiero grudnia r.), wielkość fazy aksyalnej F=.. Częściowe fazy zaćienia będą widoczne całej Azji, całej Afryce (z wyjątkie południowyc i zacodnic krańców kontynentu), we wscodniej Europie oraz cały Oceanie Indyjski. Geocentryczne złączenie Słońca i Księżyca w rektascensji nastąpi stycznia o godzinie.s. W południowo-wscodniej Polsce widoczne o wscodzie Słońca jako częściowe o bardzo ałej fazie (Ustrzyki Górne w Bieszczadac:., Kraków:.)

135 . Całkowite zaćienie Słońca lipca. Pas fazy całkowitej zaćienia rozpocznie się lipca o godzinie na południowy Pacyfiku, około k na południowy-zacód od wysp Tonga w punkcie o współrzędnyc ϕ = S, λ = W. Poruszając się na północnywscód cień Księżyca przejdzie zaledwie k od Rarotongi największej wyspy z Arcipelagu Cooka. Następnie pas fazy całkowitej przejdzie k od południowego krańca wysp Taiti. Pierwszy ląde, jaki napotka cień Księżyca, będzie Wyspa Wielkanocna, gdzie w jej stolicy, Hanga Roa, zaćienie całkowite będzie trwało s. Na kontynent Aeryki Południowej pas fazy całkowitej wkroczy na wybrzeżu południowego Cile. Zaćienie zakończy się lipca o godzinie w południowej Argentynie, w punkcie o współrzędnyc ϕ = S, λ = W. Centralna faza zaćienia w średnie południe nastąpi lipca o godzinie s na południowy Pacyfiku, w punkcie o współrzędnyc ϕ =. S, λ =. W. Maksyalny czas trwania fazy całkowitej dla obserwatora na Ziei będzie wynosił s., wielkość fazy aksyalnej F=.. Częściowe fazy zaćienia będą widoczne w całej południowej części Oceanu Spokojnego i w południowo-zacodniej części Aeryki Południowej. Geocentryczne złączenie Słońca i Księżyca w rektascensji nastąpi lipca s o godzinie.. W Polsce zaćienie niewidoczne

136 Zaćienia Księżyca. Częściowe zaćienie Księżyca czerwca. Zaćienie widoczne w centralnej i wscodniej części Australii, na Nowej Gwinei, środkowej części Oceanu Spokojnego i na cały kontynencie Antarktydy; w południowo-wscodniej Azji, Indonezji, zacodniej Australii i zacodniej części Oceanu Spokojnego przy wscodzie Księżyca, oraz w południowo-zacodniej części Aeryki Północnej, w praktycznie całej Aeryce Południowej i we wscodniej części Pacyfiku przy zacodzie Księżyca. Przebieg zaćienia (czas w UT): T Początek zaćienia półcieniowego: Początek zaćienia częściowego: Maksiu zaćienia: Koniec zaćienia częściowego: Koniec zaćienia półcieniowego: Maksyalna faza zaćienia częściowego:. Geocentryczna opozycja Słońca i Księżyca w rektascensji nastąpi czerwca s o godzinie.. W Polsce zaćienie niewidoczne

137 . Całkowite zaćienie Księżyca grudnia. Zaćienie widoczne w Aeryce Północnej, na Morzu Arktyczny, we wscodniej części Oceanu Spokojnego; we wscodniej Azji, w Indonezji, w Australii oraz zacodniej części Oceanu Spokojnego przy wscodzie Księżyca, natoiast w Europie, zacodniej Afryce i na Atlantyku przy zacodzie Księżyca. Przebieg zaćienia (czas w UT): T Ak Początek zaćienia półcieniowego: Początek zaćienia częściowego: Początek zaćienia całkowitego: Maksiu zaćienia: Koniec zaćienia całkowitego: Koniec zaćienia częściowego: Koniec zaćienia półcieniowego: k (Azyut Ak (liczony od północy) i wysokość nad oryzonte k podane dla Warszawy: λ =. E, ϕ =. N) Maksyalna faza zaćienia całkowitego:. Geocentryczna opozycja Słońca i Księżyca w rektascensji nastąpi grudnia o s godzinie.. W Polsce zaćienie widoczne przy zacodzie Księżyca.