MORFOLOGIA FUNKCJONALNA ROŚLIN

Transkrypt

1 MORFOLOGIA FUNKCJONALNA ROŚLIN Wykład 2 A. Tkanki miękiszowe B. Układ wzmacniający C. Układ okrywający D. Układ wydzielniczy Czesław Hołdyński Twórcze (merystemy) WŁAŚCIWE TKANKI RZEKOME (plektenchyma) Stałe (pierwotne i wtórne) Pierwotne Wtórne Jednorodne Niejednorodne -mer. embrionalny -mer. wierzchołkowy pędu i korzenia -mer. interkalarny -mer. archesporialny -prakambium -kambium wiązkowe w łodydze i liściach -kambium międzywiązkowe w łodygach -kambium w korzeniu -fellogen -merystemy wierzchołkowe: korzeni bocznych korzeni przybyszowych pędów przybyszowych -merystemoidy -kallus -okrywające epiderma (p) epiblema (p) korek (felem) (w) -miękiszowe m. asymilacyjny (p) m. spichrzowy (p,w) m. powietrzny (p) m. wodny (p) m. zasadniczy (p,w) -wzmacniające kolenchyma (p) sklerenchyma (p,w) -przewodzące łyko (floem) (p,w) drewno (ksylem) (p,w) -wydzielnicze (p) 1

2 WŁAŚCIWE TKANKI RZEKOME TWÓRCZE Stałe Jednorodne Niejednorodne miękiszowe przewodzące - m. asymilacyjny - m. spichrzowy - łyko (floem) - m. powietrzny - drewno (ksylem) - m. wodny - m. zasadniczy okrywające wzmacniające - kolenchyma - sklerenchyma - epiderma - epiblema - korek (fellem) wydzielnicze TYPOWE CECHY MIEKISZU (PARENCHYMY): ŚCIANA KOMÓRKOWA pierwotna, cienka celulozowa, niezmodyfikowana PRZESTWORY MIEDZYKOMÓRKOWE różnej wielkości PROTOPLAST KOMÓRKI - duże wakuole, liczne plastydy, wysoka specjalizacja protoplastu TKANKA JEDNORODNA 2

3 PARENCHYMA = MIĘKISZ pochodzenie w budowie pierwotnej - z pramiękiszu w budowie wtórnej - z kambium (miękisz promieni) - z fellogenu (miękisz podkorkowy) DOMINUJE W ORGANACH O BUDOWIE PIERWOTNEJ UKŁAD KOMÓREK pomiędzy komórkami PRZESTWORY MIĘDZYKOMÓRKOWE KSZTAŁTY KOMÓREK różne ale dominują izodiametryczne KLASYFIKACJA PARENCHYMY funkcjonalna miękisz asymilacyjny (chlorenchyma) miękisz spichrzowy miękisz powietrzny (aerenchyma) miękisz wodny miękisz zasadniczy wg położenia miękisz rdzenia miękisz kory pierwotnej miękisz wiązek przewodzących (łyka, drewna) miękisz promieni rdzeniowych 3

4 Miękisz zasadniczy (wypełniający) PARENCHYMA Miękisz asymilacyjny (chlorenchyma) z chloroplastami 4

5 a b a) miękisz palisadowy b) miękisz gąbczasty Chlorenchyma liścia roślin dwuliściennych 5

6 MIĘKISZ SPICHRZOWY TYPOWE występowanie: nasiona owoce bulwy, kłącza, cebule, rozłogi liście spichrzowe, np. kapusty, ogonki liściowe, np. rabarbaru korzenie spichrzowe, np. marchwi, chrzanu Miękisz spichrzowy bulwy ziemniaka (Solanum tuberosum) 6

7 Odwodniony miękisz spichrzowy liścieni grochu (Pisum sp.) MIĘKISZ POWIETRZNY = AERENCHYMA występowanie U ROŚLIN ROSNĄCYCH W WARUNKACH DUŻEGO UWILGOTNIENIA - różne organy roślin bagiennych i wodnych, np. turzyce, grążel żółty - roślin terenów podmokłych i okresowo zalewanych - niemal wszystkie organy roślin podwodnych, np. rogatek, moczarka podstawowe funkcje: - REZERWUAR GAZÓW (powietrza, tlenu, dwutlenku węgla) -PRZECIWDZIAŁA CIŚNIENIU WODY (zapobiega mechanicznym uszkodzeniom) - UNOSZENIE roślin w wodzie - ROZPRZESTRZENIANIE owoców i nasion 7

8 Aerenchyma Aerenchyma w łodydze wywłócznika 8

9 TKANKI MECHANICZNE (WZMACNIAJĄCE) żywe martwe zwarcica = kolenchyma twardzica = sklerenchyma kątowa lukowa płatowa włókna sklerenchmatyczne włóknista (stereidy) komórki kamienne (sklereidy) Funkcje - nadają sztywność różnym organom i częściom rośliny - utrzymują pęd w pozycji pionowej - chronią przed złamaniem i zgnieceniem 9

10 KOLENCHYMA pochodzenia pierwotnego nierównomiernie zgrubiałe, celulozowe ściany komórkowe protoplast zawiera chloroplasty pasma albo pokłady w peryferycznych częściach łodyg ogonkach liści, nerwach liści wzrost wydłużeniowy (odwracalny) odporna na zerwanie nie odporna na ściskanie odporne krótkotrwałe naprężenia (podmuchy wiatru) ŚCIANA KOMÓRKOWA KOLENCHYMY nierównomiernie zgrubiałe, zbudowane z celulozy i pektyn zgrubienia ścian są słabej wykształcone w łodygach etiolowanych ściany są silnie uwodnione (75% H 2 O), są hydrofilne, spadek zawartości H 2 O powoduje zmniejszenie zgrubień, ale komórki kolenchymy mogą wycofać wielocukry ze ściany np. gdy funkcje mechaniczne przejmuje ksylem lub sklerenchyma gdy z kolenchymy powstaje fellogen lub kallus 10

11 Kolenchyma Przekrój poprzeczny Przekrój podłużny WYSTĘPUJE U ROŚLIN DWULIŚCIENNYCH, W CZĘŚCI PĘDOWEJ: W LIŚCIACH W ŁODYGACH O WYRAŹNYM ŻEBROWANIU. w blaszce liściowej w ogonku liścia wokół większych wiązek przewodzących w liściu Jasnota biała 11

12 RODZAJE KOLENCHYMY Kątowa, np. w łodygach ziemniaka, jasnoty, dyni Płatowa, np. łodygach bzu czarnego w NAROŻACH komórek wzdłuż BOKÓW stycznych do obwodu organu LUKOWA np. ogonki liściowe lepiężnika WŁÓKNISTA np. nerw liściowy popłochu pospolitego 12

13 Rozmieszczenie kolenchymy i innych tkanek w łodydze roślin Dwuliściennych Rozmieszczenie kolenchymy i innych tkanek w łodydze roślin dwuliściennych: A przytulia czepna, B seler zwyczajny, C papryka roczna, D szczeć pospolita, E tryskawiec lekarski, F koper włoski, G rącznik zwyczjny SKLERENCHYMA zbiór komórek o bardzo grubych ścianach wtórnych, najczęściej ZDREWNIAŁYCH (słabo zdrewniałe 90% celulozy, np. len) komórki zwykle MARTWE (żywe włókna drzewne u tamaryszku) odporna na rozciąganie, ściskanie, zgniatanie, skręcanie, ścinanie (uniwersalna) 13

14 KOMÓRKI SKLERENCHYMATYCZNE Sklereidy (z jamkami prostymi) Stereidy (włókna) włókna drzewne włókna łykowe włókna kory pierwotnej włókna perywaskularne włókna liściowe mostki lub pochwy wokół wiązek subepidermalne i epidermalne u jednoliściennych są silnie zdrewniałe włókna typu włosków, np. na nasionach bawełny SKLEREIDY w otoczeniu miękiszu (mogą być żywe) gniazda w korku (martwicy korkowej) warstwy budujące owocnię, łupiny nasienne jako idioblasty warstwa budująca wszystkie komórki skórki łusek chroniących pąki zimowe drzew Makrosklereidy Asterosklereidy Brachysklereidy 14

15 TWARDE OWOCNIE, WARSTWA SKLEREIDÓW TWORZY ŁUPINY NASIENNE ENDOKARP PESTKOWCÓW KOMÓRKI KAMIENNE 15

16 Sklereidy występują w miękiszu niektórych owoców grusza borówka pigwa Włókna sklerenchymatyczne - stereidy Komórki silnie wydłużone, zwykle zaostrzone na końcach O bardzo grubej, często zdrewniałej wtórnej ścianie, zaw. dużo celulozy (do 50 % suchej masy) Martwe - na ogół Długość przeciętnie 1-2 mm 16

17 włókna sklerenchymatyczne (stereidy) w łodydze lnu Linum sp. sklerenchyma w gałązce bzu czarnego Sambucus nigra Rozmieszczenie sklerenchymy (włókien) i innych tkanek w łodydze dwuliściennych: A Spartium juncaeum, B szczodrzeniec biały, C karagana syberyjska, D tojad mocny, E pieprz czarny, F śnieguliczka biała, 17

18 Cechy ogólne związane z występowaniem tkanek mechanicznych - są silniej rozwinięte w pędzie niż w korzeniu - w korzeniu nie występuje kolenchyma - rośliny wodne mają słabo rozwinięte tkanki mechaniczne lub nie mają ich wcale - występują w obwodowych częściach kory pierwotnej lub walca osiowego łodygi - występują na obwodzie wiązek przewodzących - wchodzą w skład ochronnych okryw w owocach i nasionach FUNKCJONALNE UKŁADY TKANKOWE UKŁAD TKANKOWY zespół elementów przeznaczonych do pełnienia jednej funkcji na poziomie całego organizmu 1. Układ twórczy 2. Układ izolujący (okrywający) 3. Układ fotosyntetyzujący 4. Układ przewietrzający (wentylacyjny) 5. Układ chłonny 6. Układ przewodzący 7. Układ spichrzowy 8. Układ wydzielniczy 9. Układ ruchowy 10.Układ mechaniczny 11.Układ czepny 12.Układ percepcji bodźców zewnętrznych i transmisji stanu pobudzenia 13. Układ obronny przed patogenami 18

19 Układ wzmacniający rośliny 1. Tkanki mechaniczne sensu stricto 2. Ksylem 3. Włókna floemu 4. Epiderma 5. Endoderma korzenia 6. Wszystkie inne komórki ze zgrubiałymi ścianami szczególnie z udziałem LIGNINY 7. Komórki w stanie pełnego TURGORU A B KSYLEM: A naczynia jamkowate ksylemu wtórnego, B przekrój podłużny wiązki przewodzącej w łodydze dyni Cucurbita pepo 19

20 FLOEM przekrój poprzeczny przez młody pęd Ginko biloba 1 włókna floemu, 2 ksylem wtórny, 3 kambium wiązkowe kutikula skórka jamki Zgrubiałe ściany EPIDERMY w szpilkach sosny zwyczajnej Pinus sylvestris Zmineralizowane węglanem wapnia ściany komórek glonu ramienicy Chara sp. 20

21 Endoderma z pasemkami Caspary ego Pasemka Caspary ego Komórki ze zgrubieniami z warstwy przylegającej do endodermy 21

22 Układ mechaniczny blaszki liściowej: A przekrój poprzeczny przez listek Pteris sp. z włóknami epidermalnymi nad żyłką, B schemat przekroju przez liść popłochu pospolitego w miejscu dużego nerwu, C E wzmocnienia liścia u jednoliściennych typu dwuteówek (włókna zakreskowane) Układ mechaniczny blaszki liściowej: F G; włókna epidermalne (skórka górna) u cibory, H J; włókniste zabezpieczenie krawędzi blaszki u Theophrast sp., K brzeżna część liścia z zanokcicy, L nerwacja liścia u porzeczki 22

23 TKANKA OKRYWAJĄCA pierwotna wtórna skórka pędu epiderma skórka korzenia ryzoderma = epiblema wytwory korek fellem wytwory aparaty szparkowe kutykula włoski skórka korzenia egzoderma martwe lub żywe jednokomórkowe lub wielokomórkowe proste lub rozgałęzione parzące, trawienne, gruczołowe (nektaria) mechaniczne np. czepne włośniki Epiderma tkanka pierwotna, złożona Aparaty szparkowe i włoski powstały z merystemoidów 23

24 Cechy: jednowarstwowa (wielowarstwowe we wczesnych stadiach podziałów peryklinalne; Piperaceae, Moraceae, Begoniace, Chenopodiace ściany zewnętrzne grubsze na przekroju prostokątne z góry różny kształt ściśle upakowane komórki szparki = przestwory międzykomórkowe hydatody funkcje różne trichomy pozbawione chloroplastów silnie zwakuolizowany protoplast mechaniczna utrata wody ciepło (zimno) Epiderma zadania, funkcje przeciwstawne funkcje wymiana gazowa CO 2 tlen para wodna obronna mechaniczna utrata wody ciepło (zimno) wydzielanie Typy komórek komórki właściwe komórki szparkowe 24

25 TRANSPIRACJA Transpiracja utrata wody przez rośliny lądowe w postaci pary wodnej proces aktywny zachodzi przez aparaty szparkowe W procesie transpiracji i poprzez parowanie całą powierzchnią organów roślina traci ok. 99% pobranej wody, w tym: 1 3% to parowanie przez epidermę lub kutikulę reszta to transpiracja lub gutacja Transpiracja powoduje: ruch wstępujący H 2 O ( siła ssąca w drewnie) obniżanie temperatury rośliny (liścia) mineralne odżywianie Transpiracja zależy od: bezpośrednio od aparatów szparkowych temperatury otoczenia wilgotności powietrza wysoka 100% wilgotność ruchu powietrza ewent. gutacja Transpiracja to także WIĘDNIĘCIE 25

26 WYTWORY EPIDERMY kutikula, woski aparaty szparkowe trichomy (włoski) utwory wydzielnicze komórki ruchowe KUTYNIZACJA KUTYKULA ( KUTYNA + WOSK ) ściana komórkowa protoplast Typowa dla komórek EPIDERMY roślin lądowych KUTYKULA 26

27 Kutykula na powierzchni epidermy Różne formy kutikuli (obraz z mikroskopu skaningowego) 27

28 Epiderma liścia u Begonia sp. komórka szparkowa włoski szparka A B Kształty komórek epidermalnych oraz aparaty szparkowe na dolnej stronie liścia: A buraka, B - ziemniaka 28

29 komórka szparkowa szparka A B Kształty komórek epidermalnych oraz aparaty szparkowe na dolnej stronie liścia: A winorośli, B - goździka APARATY SZPARKOWE ok. 1000/mm 2 różne typy w zależności od: kształtów komórek zgrubień na ścianach Położenie: na poziomie epidermy zagłębione w krypcie szparkowej wyniesione Mnium Helleborus Gramineae 29

30 Fragment skórki z liścia kapusty komórka epidermy chloroplasty w komórce szparkowej komórka macierzysta szparka Budowa aparatu szparkowego zgrubiała część ściany komórkowej chloroplast chloroplast zgrubiałe części ściany komórkowej jądro por szparki por szparki jądro 30

31 Budowa aparatu szparkowego (przekrój podłużny) komórki szparkowe komora powietrzna Fragment skórki z liścia pszenicy (widok z góry) komórki długie jamki komórki krótkie dwie komórki szparkowe aparat szparkowy szparka komórki przyszparkowe pęcherzykowate zakończenia chloroplasty 31

32 Schemat budowy aparatu szparkowego u traw: a widok z góry w stanie zamkniętym b i c przekroje antyklinalne w płaszczyznach wskazanych liniami przerywanymi na a d widok z góry w stanie otwartym Zamykanie otwieranie światło (pośrednio) bezp. Spadek zawartości CO 2 w komórce przeddechowej fotosynteza Mechanizm bierny niedostatek wody (susza) (dość wysoki próg) Mechanizm aktywny wewnętrzny zegar biologiczny o cyklu 24 - godzin reakcja świetlna dzięki obecności FOTORECEPTORÓW CHLOROFIL z komórek szparkowych i FLAWOPROTEINA (żółta) 32

33 A B Aparaty szparkowe u Zebrina: A zamknięty, B otwarty Przemieszczanie się jonów K + do wnętrza komórek i z komórek szparkowych na zewnątrz wpływa na otwieranie się i zamykanie szparek (a, b) Autoradiogram fragmentu epidermy z zamkniętą szparką (białe plamy to jony K + ) 33

34 komórka szparkowa różnica ładunków elektronowych gradient elektrochemiczny elektrony ATP ADP + P H + komórka przyszparkowa H + H + H + protony + elektreony = jadro atomowe atom H zawiera jeden proton Jony H + K + K + K + K + K + K + K + K + Cl - jony (aniony) chlorkowe jony (aniony) jabłczanowe H 2 O osmotycznie wzrost turgoru komórki szparkowej Epiblema (Ryzoderma) cienkie celulozowe ściany włośniki dł. do kilku milimetrów jednowarstwowa krótkotrwała (do kilku dni) niekiedy pozostaje jako grubościenne utwory np. mniszek Strefa włośnikowa Egzoderma wyjątkowo endoderma Peryderma (korek) kilka centymetrów 34

35 Włośniki korzeniowe siewki rzodkiewki Powstawanie przekształcanie się KOREK FELEM Peryderma na gałązce dzikiego bzu czarnego 35

36 FELOGEN powstaje ze: skórki warstw subepidermalnych łyka okolnicy (perycyklu) w korzeniu felodermy Cechy: martwy nieprzepuszczalny dla gazów, wody i ciepła komory powietrzne wielowarstwowy elastyczny, zwarty drabinkowy układ przetchlinki ROZWÓJ PERYDERMY W ŁODYDZE BZU CZARNEGO epiderma felem felogen feloderma epiderma felem felogen feloderma 36

37 Peryderma w łodydze P E R Y D E R M A felem felogen feloderma Martwica korkowa przewarstwienia, nowe pokłady + sklereidy felogenu U niektórych gatunków tworzą się ciągłe warstwy komórek nieskorkowaciałych, wówczas określa się to Felloidem (kalina, brzoza) grubościennych Felem może składać się: cienkościennych z komórek skorkowaciałych felloidu cienkościennego komórek kamiennych (sklerenchymy) korek flobafenowy z garbnikami (brązowy) felloid korka brzozy BETULINA biały barwnik 37

38 Złuszczające się komórki Zdrewniały martwy miękisz Sklereidy Włókna łykowe (stereidy) Korek Najmłodszy fellogen Martwica korkowa dębu Korowina u dębu korkowego 38

39 UKŁAD IZOLUJĄCY: Wąsko ujęty to: 1. epiderma + kutikula (skulptura nabłonka) ochrona przed światłem woski trichomy (kutner) epiderma (z barwnikami) 2. egzoderma (hypoderma) 3. peryderma, głównie korek 4. martwica korkowa W szerokim ujęciu to także: 1. zapora chemiczna ANTYBIOTYKI FITONCYDY 2. liście przekształcone w łuski (np. łuski okrywające pączki, łuski cebuli przekszt. liście) 3. martwe włoski tworzące KUTNER Liście przeksztalcone w łuski Włoski tworzące kutner na liściu dziewanny 39

40 wierzchołek pędu kutykula protoderma Schemat rozmieszczenia układu okrywającego. łodyga z budową pierwotną z budową wtórną korzeń szparka przetchlinka włośnik skórka peryderma egzoderma peryderma martwy floem martwica korkowa czapeczka TKANKI WYDZIELNICZE POWIERZCHNIOWE Włoski gruczołowe (wydzielnicze) funkcje wydzielniczą pełni główka, wydzielając olejki eteryczne, śluzy, żywice i inne substancje Miodniki występują w kwiatach roślin owadopylnych, wydzieliną jest nektar Gruczoły trawienne występują u roślin owadożernych WEWNĘTRZNE Przewody żywiczne występują głównie u drzew i krzewów iglastych, które produkują balsam (twardniejąc tworzy żywicę) Naczynia mleczne mają je rośliny makowate, złożone, drzewa kauczukowe (hewea, maniok) Rurki mleczne nieczłonowane, charakterystyczne dla wilczomleczowatych, morwowatych Przewody olejkowe wydzielają olejki eteryczne, substancje wonne Komórki i rury garbnikowe 40

41 UTWORY WYDZIELNICZE POCHODZENIE: budowa pierwotna z różnych pratkanek budowa wtórna z kambium i fellogenu CECHY CHARAKTERYSTYCZNE komórek: silny rozwój aparatu Golgiego i RE; często poliploidalne jądro komórkowe WYSTĘPOWANIE - na powierzchni i wewnątrz organów HYDATODY - wydzielają sok ksylemowy GUTACJA Wydzielany roztwór może mieć silnie zmieniony skład, np. u słonorośli zawiera dużo soli GRUCZOŁY SOLNE miękisz asymilacyjny SZPARKA WODNA na liściu pierwiosnka chińskiego miękisz bez chloroplastów epiderma szparka wodna komora wodna naczynia i cewki kilkukomórkowa HYDATODA W POSTACI WŁOSKA z epidermy fasoli 41

42 MIODNIKI (NEKTARNIKI) - wydzielają nektar = roztwór cukru Kwiatowe przywabianie zwierząt zapylających kwiaty Pozakwiatowe ( zwykle na liściach ): przywabianie mrówek, chroniących roślinę przed roślinożercami eliminowanie części cukrów, gdy fotosynteza okresowo przewyższa zapotrzebowanie na asymilaty, np. u lipy wyrostek przez który wycieka woda aparat filtracyjny zdrewniała ściana Hydatody epidermalne: A, A 1 jednokomórkowa u Gonocaryum, B jednokomórkowa u Anamirta, C kilkukomórkowa typu włoska u fasoli, D hydatoda typu włoska u Macharium 42

43 skórka mezofil szparka elementy trachealne epitem Hydatody epitemalne: w ząbku liściowym Primula sp., przekrój antyklinalny; B na brzegu liścia Azalea sp.; C na ząbku liścia Saxifraga sp. kutikula z porami pochwa sklerenchymatyczna szparka grubościenne komórki wydzielnicze miodnik Miodniki: A trichom miodnikowy z kielicha Abutilon sp. B gruczołowa skórka miodnikowa, C przekrój podłużny prze górną część zalążni, C fragment przekroju przez miodnik, D miodnik na ogonku liściowym Acacia sp. 43

44 NEKTARNIKI 44

45 WŁOSKI PARZĄCE ( KŁUJĄCO-PARZĄCE ) obrona przed roślinożercami produkują substancję drażniącą gromadzoną w wakuoli mają urządzenie umożliwiające wstrzyknięcie substancji do ciała zwierzęcia komórki wydzielnicze Koletery z łusek okrywających pąk: A C u Betula verrucosa, B,C na przekroju stycznym do tarczy na poziomie a i b, D u Alnus viridis w kolejnych stadiach rozwojowych 45

46 WŁOSKI wydzielające substancje o lepkiej konsystencji Występują na: łuskach pąków chronią przed wysychaniem zawiązkach liści chronią przed roślinożercami łodygach kutikula przestrzeń subkutikularna Główkowate trichomy olejkowe na liściach i łodygach Coanabis sativa 46

47 Główkowate włoski wydzielnicze na łodydze jasnoty komórki wydzielnicze endoderma z pasemkami Caspary ego komórki komunikacyjne (cewki, kom. miękiszowe) Zasada budowy gruczołu trawienno chłonnego u roślin owadożernych warstwy gruczolowe elementy trachealne endoderma Schemat budowy gruczołów trawienno chłonnych u Drosera sp. i Drosophyllum sp. 47

48 Drosera rotundifolia fot. D. Przepierowska IDIOBLASTY WYDZIELNICZE, np. komórki: - kryształonośne - garbnikowe - mirozynowe Komórki mirozynowe są charakterystyczne dla kapustowatych wydzielają enzym mirozynazę odszczepia olejki gorczyczne charakterystyczny smak i zapach roślin 48

49 cystolity Cystolity i komórki olejowe zaczątek cystolitu osadka rozwijający się cystolit cystolit dojrzały kupula lamella suberynowa pęcherzyk z wydzieliną Przewód żywiczny sosny (stadia rozwoju) promień zwykły Przekrój poprzeczny przez przewód żywiczny sosny miękisz otaczający epitel Przewód żywiczny podłużny w trzech przekrojach 49

50 ŻYWICE Mieszanina pochodnych terpenów, alkoholi żywicznych, fenoli oraz estrów forma bezpostaciowa lub krystaliczna nierozpuszczalne w wodzie wydzielane przez komorki do przewodów żywicznych lub przestworów międzykomórkowych głównie drzewa szpilkowe ŻYWICA Usunięcie frakcji lotnej tj. H 2 O + terpentyny KALAFONIA (kwasy żywiczne) Komórki wydzielnicze mleczne: A jaskółcze ziele, B kozibrodu, C - ostromlecza 50

51 Rurki mleczne członowane SOK MLECZNY - LATEKS Zawiesina lub emulsja nierozpuszczalnych w wodzie związków jak: kauczuk (politerpeny) żywice woski nierozpuszczalne białka ziarna skrobii W tym roztwór białek, aminokwasów, cukrów, kwasów organicznych, garbników, alkaloidów, soli mineralnych. WYSTĘPOWANIE: wilczomleczowate, morwowate, tainowate, trojeściowate, złożone. 51

52 Lateks glistnika Lateks wilczomlecza Rozgałęzione rurki spotyka się u: Euphorbiaceae (Euphorbia) Asclepiadaceae (Asclepias) Apocyanaceae (Nerium) Moraceae (Ficus) RURY MLECZNE NIECZŁONOWANE Nierozgałęzione u: Apocyanaceae (Vinca) Moraceae (Cannabis) Urticaceae (Urtica) 52

53 RURY MLECZNE CZŁONOWANE Występują u : bananowców (Musa) Convolvulus, Ipomoea, Chelidonium, Papaver Drzewoa kauczukowego Hevea Taraxacum, Lactuca, Tragopogon wilczomlecz słodki Rodzina: wilczomleczowate ciemiężyk białokwiatowy Rodzina: trojeściowate 53

54 KAUCZUK Kauczuk politerpen zbudowany z reszt izoprenowych - bardzo elastyczny - wytwarzany przez rośliny kauczukodajne (20% - 60% całkowitej masy lateksu) - otrzymywany przez koagulację soku mlecznego Rośliny kauczukodajne: kauczukowiec brazylijski ( udomowienie XX wiek), maniok kauczukodajny. kauczukowiec brazylijski (Hevea brasiliensis) 54