INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA

Transkrypt

1 INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W BIAŁYMSTOKU Suwałki, ul. Piaskowa 5, tel , tel./fax suwalki@wios.bialystok.pl DZIAŁ MONITORINGU ŚRODOWISKA Komunikat nr 2 / 2018 / SUW Sprawozdanie z badań i ocena stanu Jeziora Długiego Augustowskiego (rezerwat przyrody Jezioro Kalejty ) w 2017 roku Opracowanie: mgr inż. Alfred Dorochowicz mgr inż. Agata Martyna Zega Analiza laboratoryjna: Laboratorium WIOŚ w Białymstoku Kierownictwo Pracowni w Suwałkach: mgr Jerzy Gryczan SUWAŁKI czerwiec 2018

2 Sprawozdanie z badań i wstępna ocena stanu Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) w 2017 r. Opracowanie wykonano na podstawie wyników badań Państwowego Monitoringu Środowiska. W przypadku cytowania niniejszej publikacji należy podać źródło informacji. 2

3 Sprawozdanie z badań i wstępna ocena stanu Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) w 2017 r. SPIS TREŚCI 1 WSTĘP METODYKA BADAŃ I OCENY JAKOŚCI JEZIOR LITERATURA I MATERIAŁY... 5 Literatura... 5 Metodyki badań i ocen OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA JEZIORA I ZLEWNI Położenie jeziora i zlewni Charakterystyka zlewni jeziora Charakterystyka morfometryczna i hydrologiczna WYNIKI BADAŃ Warunki meteorologiczne w czasie prowadzenia badań Stanowiska pomiarowo-kontrolne Warunki termiczno-tlenowe Wyniki badań fizykochemicznych jeziora Wyniki badań zawartości specyficznych substancji syntetycznych i niesyntetycznych jeziora Wyniki badań chemicznych jeziora Wyniki badań biologicznych Fitoplankton Makrofity Fitobentos Makrozoobentos Wyniki obserwacji elementów hydromorfologicznych OCENA STANU EKOLOGICZNEGO I CHEMICZNEGO JEZIORA Ocena stanu ekologicznego Ocena stanu chemicznego PODSUMOWANIE SZCZEGÓŁOWE WYNIKI BADAŃ I ZESTAWIENIA CECH MORFOMETRYCZNO- ZLEWNIOWYCH Podstawowe dane morfometryczne i zlewniowe Wykaz izobat jeziora Informacje o roślinności jeziora Źródła zanieczyszczeń jeziora Cieki związane z jeziorem Informacje o użytkowaniu jeziora Warunki termiczno-tlenowe jeziora Wyniki badań fizykochemicznych Wyniki badań specyficznych substancji syntetycznych i niesyntetycznych Wyniki badań wskaźników chemicznych Wyniki badań biologicznych jeziora fitoplankton Wyniki badań biologicznych jeziora fitobentos Wyniki badań biologicznych jeziora makrofity Wyniki badań biologicznych jeziora makrobezkręgowce bentosowe Wyniki obserwacji hydromorfologicznych jeziora DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA PLAN BATYMETRYCZNY JEZIORA SZKIC ZLEWNI JEZIORA

4 Sprawozdanie z badań i wstępna ocena stanu Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) w 2017 r. 1 WSTĘP W ramach prowadzonych prac nad dostosowaniem monitoringu wód śródlądowych do wymagań Ramowej Dyrektywy Wodnej w Opracowaniu sposobu prowadzenia monitoringu... (2006) zaproponowano objęcie monitoringiem diagnostycznym 25 jezior województwa podlaskiego, w tym 2 jezior w ramach tzw. monitoringu reperowego. W wykazie znalazło się m.in. Jezioro Długie Augustowskie (Jezioro Kalejty), które wprowadzono do programu monitoringu środowiska województwa podlaskiego na lata , a następnie do programu państwowego monitoringu środowiska województwa podlaskiego na lata Celem badań Jeziora Długiego Augustowskiego przeprowadzonych w ramach monitoringu diagnostycznego jezior w 2017 roku było określenie stanu jednolitej części wód Jezioro Długie Augustowskie (Kalejty) oraz ewentualne wychwycenie zmian trofii jeziora. Poprzednie badania zostały przeprowadzone w 1991 r. przez ówczesny Ośrodek Badań i Kontroli Środowiska w Suwałkach (dane niepublikowane), w 1995 roku przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Suwałkach (Dorochowicz, 1996) oraz w 2004 r. i 2011 r. przez Delegaturę w Suwałkach WIOŚ Białystok (Dorochowicz, Zega 2005; Dorochowicz, Zega 2013). Wstępna ocena stanu Jeziora Długiego Augustowskiego została zawarta w opracowaniu Wstępna klasyfikacja jezior województwa podlaskiego badanych w 2017 roku i umieszczona na stronie internetowej Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Białymstoku ( w zakładce Publikacje. Niniejsze opracowanie zostało przygotowane także dla Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Białymstoku jako uzupełnienie sprawozdania z wykorzystania zezwolenia na wstęp do rezerwatu Jezioro Kalejty. 2 METODYKA BADAŃ I OCENY JAKOŚCI JEZIOR Badania jeziora wykonano uwzględniając zalecenia zawarte w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 5 sierpnia 2016 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. z 2016 r., poz. 1178). Monitoring diagnostyczny i operacyjny przeprowadzono w całym 2017 r. Próby do badań fizykochemicznych i biologicznych fitoplanktonu pobrano w okresie wiosennym ( ), na początku lata ( ), w czasie szczytu stagnacji letniej ( ) oraz w okresie jesiennym ( ). Próbki wody do badań substancji priorytetowych w dziedzinie polityki wodnej pobierano w odstępach comiesięcznych od stycznia do grudnia 2017 r. Badania makrobezkręgowców dennych przeprowadzono , makrofitów i elementów hydromorfologicznych , fitobentosu Na miejscu przeprowadzano pomiary głębokości, temperatury wody i powietrza oraz widzialności krążka Secchiego w punktach pomiarowo-kontrolnych jeziora. Przeprowadzono pomiary temperatury i zawartości tlenu rozpuszczonego (profil termiczno-tlenowy jeziora) za pomocą przenośnego miernika YSI Professional Plus. Oznaczenia fizykochemiczne, chemiczne i hydrobiologiczne wód wykonano w Laboratorium WIOŚ Białystok Pracownia w Suwałkach w oparciu o obowiązujące metodyki i normy. Część oznaczeń wykonano w pracowniach w Białymstoku i Łomży. Ocenę jakości wód jeziora sporządzono w oparciu o aktualne rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2016 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. z 2016 r., poz. 1187). Podstawą oceny były wskaźniki biologiczne: indeks fitoplanktonowy dla polskich jezior PMPL jako wskaźnik intensywności rozwoju fitoplanktonu, multimetryczny indeks okrzemkowy dla jezior IOJ charakteryzujący fitobentos oraz makrofitowy indeks stanu ekologicznego ESMI charakteryzujący stan roślinności naczyniowej w jeziorze. Wskaźnik oparty na bezkręgowcach bentosowych (LMI) jest w stanie weryfikacji i w chwili obecnej nie jest brany pod uwagę w ocenie stanu jezior w niniejszym opracowaniu zamieszczono wyniki badań LMI, ale nie uwzględniono ich w ocenie. Badaniami i oceną wskaźników opartych na ichtiofaunie (LFI+ / LFI-CEN) 4

5 Sprawozdanie z badań i wstępna ocena stanu Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) w 2017 r. zajmuje się Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie i w momencie ukończenia opracowania WIOŚ Białystok nie dysponowała wynikami badań. W zależności od typu i rodzaju jeziora wartość wskaźników biologicznych przypisana jest jednej z 5 klas: I klasa II klasa III klasa IV klasa V klasa stan bardzo dobry, stan dobry, stan umiarkowany, stan słaby stan zły Jeśli wybrane wskaźniki biologiczne wskazują na stan dobry lub bardzo dobry klasyfikację weryfikuje się elementami hydromorfologicznymi, wskaźnikami fizykochemicznymi (widzialność krążka Secchiego, tlen rozpuszczony nad dnem w okresie letnim lub natlenienie hypolimnionu, przewodność, azot ogólny i fosfor ogólny) oraz wskaźnikami specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych i ustala się klasyfikację stanu ekologicznego jeziora. Równolegle przeprowadza się (jeśli prowadzono badania) ocenę stanu chemicznego na podstawie chemicznych wskaźników wód (substancje priorytetowe w dziedzinie polityki wodnej i inne substancje zanieczyszczające wg KOM 2006/0129(COD)) z grupy substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. Do oceny stanu chemicznego wyliczano wartość średnioroczną (średnia arytmetyczna) z wszystkich wyników badań danego wskaźnika oraz wartość maksymalną. Zgodnie z zaleceniami GIOŚ w przypadku wyników badań poniżej granicy oznaczalności (< LoQ) do obliczeń przyjmowano połowę wartości granicy oznaczalności. Jeśli wszystkie wyniki badań wskaźników chemicznych mieściły się poniżej granicy oznaczalności lub obliczona wartość nie przewyższała granicy oznaczalności jako stężenie średnie podawano wartość poniżej granicy oznaczalności (< LoQ), a jako stężenie maksymalne wartość granicy oznaczalności (LoQ). Dla pozostałych przypadków podawano wartości obliczone. W przypadku wskaźników chemicznych i fizykochemicznych podano także wartości niepewności wyniku. Stan ekologiczny i stan chemiczny decydują o stanie jednolitej części wód takiej jak jezioro lub inny naturalny zbiornik wodny stan dobry lub stan zły. Dobry stan wód może być jedynie w przypadku pozytywnej oceny stanu ekologicznego i stanu chemicznego. Jeśli którakolwiek z ocen określona została jako poniżej stanu dobrego, stan jednolitej części wód jest zły. 3 LITERATURA I MATERIAŁY Literatura 1. Atlas zasobów, walorów i zagrożeń środowiska geograficznego Polski. PAN-IGiPZ Warszawa Błaszczyńska B., 1997 Ochrona wód przed zanieczyszczeniami pochodzenia rolniczego. Rolnicze ABC, nr 6. Olsztyn. 3. Baza OSADY wyniki badań ( dostęp ). 4. Carlson R. E., 1977 A trophic state index for lakes. Limnol. oceanogr. 22, s Choiński A., 1991 Katalog jezior Polski. Część druga Pojezierze Mazurskie. UAM Poznań. 6. Dorochowicz A., 1996 Ocena stanu czystości jeziora Kalejty (Długie Augustowskie). Komunikat 3/96. WIOŚ Suwałki (maszynopis). 7. Dorochowicz A., Zega A.M., 2005 Ocena stanu czystości Jeziora Długiego Augustowskiego (rezerwat przyrody Jezioro Kalejty ) na podstawie badań z 2004 roku. Komunikat 5/2005. WIOŚ Białystok (maszynopis). 5

6 Sprawozdanie z badań i wstępna ocena stanu Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) w 2017 r. 8. Dorochowicz A., Zega A.M., 2013 Sprawozdanie z badań i ocena stanu Jeziora Długiego Augustowskiego (rezerwat przyrody Jezioro Kalejty ) na podstawie badań z 2011 roku. Komunikat 1/2013. WIOŚ Białystok (maszynopis). 9. Galon R. (red.), 1972 Geomorfologia Polski. PWN Warszawa. 10. Giercuszkiewicz-Bajtlik M., 1990 Prognozowanie zmian jakości wód stojących. IOŚ Warszawa. 11. Giercuszkiewicz-Bajtlik M., Zadarnowska A., 1986 Szacunkowa metoda obliczania zewnętrznego obciążenia jezior substancjami biogennymi. Biuletyn IKŚ Warszawa. Nr 1-2, s Kajak Z., 1979 Eutrofizacja jezior. PWN Warszawa. 13. Kajak Z., 1981 Efektywność różnych metod rekultywacji jezior w celu poprawy czystości ich wód. Wiadomości ekologiczne tom XXVII zesz Kajak Z., 1998 Hydrobiologia Limnologia. Ekosystemy wód śródlądowych. Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa. 15. Kondracki J., 1972 Polska północno-wschodnia. PWN Warszawa. 16. Kondracki J., 1998 Geografia regionalna Polski. Wydawnictwa Naukowe PWN Warszawa. 17. Kudelska D., Cydzik D., Soszka H., 1994 Wytyczne monitoringu podstawowego jezior. Biblioteka Monitoringu Środowiska. PIOŚ Warszawa. 18. Mikulski Z. (red.), 1977 Przewodnik do ćwiczeń z hydrografii. PWN Warszawa. 19. Monitoring osadów dennych rzek i jezior w latach Etap I Raport pt. Stan zanieczyszczenia osadów dennych rzek i jezior w 2016 roku. OBiKŚ Sp. z o.o. Katowice Obwieszczenie Wojewody Podlaskiego z dnia 16 stycznia 2002 r. w sprawie ogłoszenia wykazu rezerwatów przyrody utworzonych do dnia 31 grudnia 1998 r. (Dz. Urz. Woj. Podl. Nr 2, poz. 39). 21. Ocena stanu zanieczyszczenia osadów dennych rzek i jezior w latach 2016 i OBiKŚ Sp. z o.o. Katowice Olszewski P., 1959 Stopnie nasilenia wpływu wiatru na jeziora. Zesz. Nauk. nr 4 WSR Olsztyn. 23. Patalas K., 1960 a Mieszanie wody jako czynnik określający intensywność krążenia materii w różnych morfologicznie jeziorach okolic Węgorzewa. Rocz. Nauk Roln. tom 77-B-1, s Patalas K., 1960 b Punktowa ocena pierwotnej produktywności jezior okolic Węgorzewa. Rocz. Nauk Roln. tom 77-B-1, s Podział hydrograficzny Polski. IMGW Warszawa Richling A., 1985 Regionalizacja fizyczno geograficzna województwa. Województwo suwalskie - Studia i materiały. OBN Białystok, IGiPZ PAN Warszawa. 27. Rozporządzenie Nr 29/03 Wojewody Podlaskiego z dnia 10 grudnia 2003 roku w sprawie rocznych zadań ochronnych dla rezerwatu przyrody Jezioro Kalejty (Dz. Urz. Woj. Podlaskiego nr 128, poz. 2447). 28. Rozporządzenie Nr 21/05 Wojewody Podlaskiego z dnia 25 lutego 2005 roku w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu Puszcza i Jeziora Augustowskie (Dz. Urz. Woj. Podlaskiego nr 54, poz. 734). 29. Rozporządzenie Nr 64/05 Wojewody Podlaskiego z dnia 21 lipca 2005 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu Puszcza i Jeziora Augustowskie (Dz. Urz. Woj. Podlaskiego nr 180, poz. 2099). 30. Rozporządzenie Nr 10/2004 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie z dnia 20 maja 2004 roku w sprawie ustanowienia obwodów rybackich na publicznych śródlądowych wodach powierzchniowych płynących z późn. zm. (Dz. Urz. Woj. Podlaskiego Nr 77 poz. 1191, Nr 111 poz. 1607, Nr 188 poz. 2520, z 2006 r. Nr 6 poz. 77, Nr 295 poz. 3017, z 2007 r. Nr 122 poz. 1098, z 2008 r. Nr 149 poz. 1447, z 2010 r. Nr 4 poz. 56). 31. Stangenberg M., 1936 Szkic limnologiczny na tle stosunków hydrochemicznych Pojezierza Suwalskiego. Instytut Badawczy Lasów Państwowych. Rozprawy i sprawozdania. Seria A. Nr 19. Warszawa. 32. Stangenberg M., 1938 Skład chemiczny osadów głębinowych jezior Suwalszczyzny. Instytut Badawczy Lasów Państwowych Warszawa. Rozprawy i sprawozdania. Seria A. Nr

7 Sprawozdanie z badań i wstępna ocena stanu Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) w 2017 r. 33. Starmach K., Wróbel S., Pasternak K., 1978 Hydrobiologia. Limnologia PWN Warszawa. 34. Szczerbowski J. A., Mamcarz A., 1981 Rybactwo jeziorowe i rzeczne. Przewodnik do ćwiczeń. Skrypt AR-T Olsztyn. 35. Założenia do planu ochrony rezerwatu Jezioro Kolno w części dotyczącej jeziora Długie (wstępny operat użytkowania w zakresie rybacko-wędkarskim jako elementu ochrony czynnej rezerwatu). Opracowanie M. Hus. 36. Zarządzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Białymstoku z dnia 12 maja 2016 r. w sprawie rezerwatu przyrody Jezioro Kalejty (Dz. Urz. Woj. Podlaskiego z 2016 r., poz. 2255). 37. Zarządzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Białymstoku z dnia 1 sierpnia 2016 r. zmieniające zarządzenie w sprawie rezerwatu przyrody Jezioro Kalejty (Dz. Urz. Woj. Podlaskiego z 2016 r., poz. 3211). 38. Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 11 sierpnia 1980 r. w sprawie uznania za rezerwaty przyrody (MP Nr 19, poz. 94). Metodyki badań i ocen 1. Hutorowicz A., 2009 Wytyczne do przeprowadzania badań terenowych i laboratoryjnych fitoplanktonu jeziornego. IRŚ Olsztyn. 2. Hutorowicz A., 2011 Weryfikacja granic klas stanu ekologicznego multimetriksa fitoplanktonowego PMPL oraz określenie niezbędnej częstości i przedziału czasowego monitoringowych badań fitoplanktonowych w jeziorach. IRŚ Olsztyn. 3. Hutorowicz A., Pasztaleniec A., 2009 Opracowanie metodyki oceny stanu ekologicznego jezior w oparciu o fitoplankton. IOŚ Warszawa, IRŚ Olsztyn. 4. Hutorowicz A., Pasztaleniec A., 2011 Procedura oceny stanu ekologicznego jezior w oparciu o multimetriks fitoplanktonowy (Phytoplankton Metric for Polish Lakes PMPL). IOŚ Warszawa, IRŚ Olsztyn. 5. Kolada A., Ciecierska H., 2009 Wytyczne do prowadzenia badań terenowych oraz sposobu zestawiania i przetwarzania danych o makrofitach w jeziorach. Załącznik 2.4. IOŚ warszawa. 6. Nadzór merytoryczny nad poborem prób i oznaczaniem fitobentosu w rzekach i jeziorach wraz z opracowaniem oceny stanu i klucza do oznaczania fitobentosu. Adasa Sistemas. IOŚ Warszawa, Obserwacje hydromorfologiczne jezior. Inspekcja Ochrony Środowiska, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa 2015 (opracowanie: Soszka H., Kutyła S., Instytut Ochrony Środowiska). 8. Ocena stanu jezior w latach wraz z udziałem w ćwiczeniu interkalibracyjnym oraz opracowaniem metodyki oceny stanu ekologicznego jezior na podstawie makrobezkręgowców bentosowych. Etap IV. (opracowanie: Soszka H., Kolada A., Pasztaleniec A., Koprowska A., Ochocka A., Kutyła S., Instytut Ochrony Środowiska). 9. Opracowanie sposobu prowadzenia monitoringu wód powierzchniowych oraz zasad funkcjonowania systemu ocen wg wymagań Ramowej Dyrektywy Wodnej. Sprawozdanie końcowe etap II część A. ISIS Politechnika Warszawska i Ekoekspert (red. Nawalany M.). Warszawa Opracowanie podstaw metodycznych dla monitoringu biologicznego wód powierzchniowych w zakresie makrofitów i pilotowe ich zastosowanie dla części wód reprezentujących wybrane kategorie i typy. Etap II Opracowanie metodyki badań terenowych makrofitów na potrzeby rutynowego monitoringu wód oraz metoda oceny i klasyfikacji stanu ekologicznego wód na podstawie makrofitów. Tom II. Jeziora. Instytut Ochrony Środowiska, Akademia Rolnicza w Poznaniu, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski. Warszawa Poznań Olsztyn Picińska-Fałtynowicz J., Błachuta J., 2010 Wytyczne metodyczne do przeprowadzenia oceny stanu ekologicznego jednolitych części wód rzek i jezior oraz potencjału ekologicznego sztucznych i silnie zmienionych jednolitych części wód płynących Polski na podstawie badań fitobentosu. Przewodnik metodyczny. Zasady poboru i opracowania prób fitobentosu okrzemkowego z rzek i jezior, wersja IMGW Wrocław. 7

8 Sprawozdanie z badań i wstępna ocena stanu Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) w 2017 r. 12. Przewodnik metodyczny do monitoringu ichtiofauny w jeziorach. Inspekcja Ochrony Środowiska, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa (opracowanie: Chybowski Ł., Białokoz W., Wołos A., Draszkiewicz-Mioduszewska H., Szlakowski J., Instytut Rybactwa Śródlądowego, Olsztyn). 13. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2016 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz.U. z 2016 r., poz. 1187). 14. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 sierpnia 2016 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz.U. z 2016 r., poz. 1178). 15. Sprawozdanie z wykonania II etapu prac w ramach zamówienia pt. Nadzór merytoryczny nad pracami związanymi z poborem oraz analizami laboratoryjnymi prób makrobezkręgowców bentosowych rzek część II. Uniwersytet Łódzki Katedra Zoologii Bezkręgowców i Hydrobiologii, Łódź MATERIAŁY 1. Karta morfometryczna i plan batymetryczny Jeziora Długiego [Kalejty] (nr ewidencyjny Eł-1/7-386/60). Instytut Rybactwa Śródlądowego Olsztyn. 2. Mapy topograficzne w skali 1:25000 w Państwowym Układzie Współrzędnych Główny Urząd Geodezji i Kartografii. PPGK Komputerowa Mapa Podziału Hydrograficznego Polski. Obszar woj. podlaskiego. IMGW Warszawa (porozumienie o udostępnieniu nr BGW/39/2005 z dnia ). 8

9 Sprawozdanie z badań i wstępna ocena stanu Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) w 2017 r. 4 OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA JEZIORA I ZLEWNI 4.1 Położenie jeziora i zlewni Według podziału regionalnego Polski (Kondracki 1998, Richling 1985) północna część województwa podlaskiego znajduje się na obszarze podprowincji Pojezierzy Wschodniobałtyckich leżącej na skraju Niżu Wschodnioeuropejskiego, w obrębie makroregionu zachodniej części Pojezierza Litewskiego, zwanego inaczej, w części odnoszącej się do obszaru Polski, Pojezierzem Suwalskim. Obejmuje ono cztery mezoregiony: Puszcza Romincka, Pojezierze Wschodniosuwalskie, Pojezierze Zachodniosuwalskie i Równina Augustowska, w obrębie której znajduje się jezioro i zlewnia Jeziora Długiego Augustowskiego. Równina Augustowska jest sandrem zaczynającym się w okolicach Suwałk, na wysokości około 150 m i obniżającym się do około 120 m w okolicach Augustowa. W granicach Polski region ten zajmuje powierzchnię około 1170 km 2. Sandr powstał w fazie poznańskiej zlodowacenia bałtyckiego i pokrywa formy związane z fazą leszczyńską, o której zasięgu świadczą wytopiskowe misy licznych jezior. Przeważającą część równiny zajmuje Puszcza Augustowska, w której utworzono wiele rezerwatów przyrodniczych. Jezioro Długie Augustowskie (Kalejty) i jego zlewnia znajdują się w dorzeczu Wisły, w zlewni rzeki Blizny. Pod względem geograficznym zlewnia Jeziora Długiego Augustowskiego znajduje się w obszarze znajdującym się między 53 52, ,2 szerokości geograficznej północnej oraz 23 01, ,8 długości geograficznej wschodniej. Położenie centrum jeziora znajduje się na 53 52,9 szerokości geograficznej północnej oraz 23 02,9 długości geograficznej wschodniej. Jezioro Długie Augustowskie (Kalejty) znajduje się w granicach administracyjnych województwa podlaskiego na terenie gminy Nowinka, w powiecie augustowskim. Położenie: 1 geograficzne megaregion: Niż Wschodnioeuropejski, prowincja: Niziny Wschodniobałtycko-Białoruskie, podprowincja: Pojezierza Wschodniobałtyckie, makroregion: Pojezierze Litewskie, mezoregion: Równina Augustowska, mikroregion: Równina Studzieniczna, (Pagórki Augustowskie, Równina Frąckowska).. współrzędne geograficzne: N 53 52,9 E 23 02,9 wysokość nad poziomem morza: 124,7 m (IRŚ) 125,5 m (GUGK) 2 hydrologiczne dorzecze: Dłużanka Blizna Szczeberka Rospuda-Netta Biebrza Narew Wisła. 3 administracyjne województwo: podlaskie, powiat augustowski, gmina: Nowinka, gmina Płaska. 9

10 Sprawozdanie z badań i wstępna ocena stanu Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) w 2017 r. 4.2 Charakterystyka zlewni jeziora Zlewnia Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) położona jest w środkowej części Równiny Augustowskiej. Jego zlewnia całkowita mieści się na styku trzech mikroregionów: Równiny Frąckowskiej, Równiny Studzienicznej i Pagórków Augustowskich. Zasadnicza część zlewni znajduje się w obrębie Równiny Frąckowskiej i Równiny Studzienicznej opierając się od zachodu i północy o mikroregion Pagórki Augustowskie. Równina Studzieniczna obejmuje południową część sandru augustowskiego w granicach niższego poziomu sandrowego położonego na wysokości m n.p.m. w strefie krajobrazu nizinnego, młodoglacjalnego, sandrowego pojeziernego o rzeźbie równinnej z rozległymi obniżeniami wypełnionymi osadami deluwialnym (piaski i namuły). Ze względu na ubogie podłoże piaszczysto-żwirowe mikroregion prawie w całości zajęty przez bory sosnowe i mieszane Puszczy Augustowskiej (Rychling 1985). Równina Frąckowska obejmuje północno-wschodnią część sandru augustowskiego w granicach wyższego poziomu sandrowego położonego na wysokości m n.p.m. w strefie krajobrazu nizinnego, młodoglacjalnego, sandrowego pojeziernego o rzeźbie równinnej i równinno-falistej z lokalnie występującymi pagórkami drobnopromiennymi. Granica północna opiera się o ciąg wyraźnych moren czołowych uważanych za maksymalny zasięg fazy poznańskiej zlodowacenia bałtyckiego. Podobnie jak w poprzednim mikroregionie ze względu na piaszczysto-żwirowe, ubogie podłoże mikroregion prawie w całości zajęty przez bory sosnowe Puszczy Augustowskiej z enklawami świerczyn niżowych, borów bagiennych i olsów (Rychling 1985). Pagórki Augustowskie obejmują strefą brzeżną sandru o urozmaiconej, zmiennej rzeźbie: równinnej i równinno-falistej w centrum oraz drobnopagórkowatej w północnej i południowej części. Pod względem genetycznym dominują piaski niższego poziomu sandrowego przeplatane fragmentami gliniastych utworów morenowch i równin torfowych. Przeważa użytkowanie leśne (Puszcza Augustowska) na piaskach sandrowych z użytkowaniem rolniczym na glinach zwałowych i łąkowym na równinach torfowych. Zlewnia jeziora od północy graniczy ze zlewnią cząstkową Blizny, od strony wschodniej z bifurkującą zlewnią jeziora Serwy, a od południa ze zlewnią Jeziora Białego Augustowskiego. Granice zlewni są dość trudne do ustalenia ze względu na równinny charakter sandru augustowskiego. Według pomiarów własnych na podstawie map topograficznych w skali 1:25000 powierzchnia zlewni całkowitej wynosi około 16,8 km 2. Według Mapy Podziału Hydrograficznego Polski (1983) powierzchnia zlewni całkowitej Jeziora Długiego Augustowskiego wynosi 14,52 km 2, a według bazy danych MPHP z 2010 r. 14,6 km 2. Jezioro leży w strefie krajobrazu nizinnego młodoglacjalnego, sandrowego pojeziernego o rzeźbie równinnej i równinno-falistej. Deniwelacja całkowita w zlewni sięga jedynie 13,5 m od 138,9 m n.p.m w najwyższym punkcie zlewni do 125,5 m n.p.m na poziomie lustra wody Jeziora Długiego Augustowskiego. W podłożu dominują piaski i żwiry sandrowe i słabogliniaste z licznymi, zabagnionymi obniżeniami wypełnionymi torfami. Wokół jeziora rozciągają się gleby bielicowe oraz skrytobielicowe (gleby rdzawe). Z uwagi na ubogie podłoże w użytkowaniu zlewni jeziora dominuje użytkowanie leśne. Według bazy danych CORINE Land Cover 2006 (CLC2006) 94,5 % powierzchni zlewni (bez powierzchni jeziora) zajmują obszary leśne bory sosnowe Puszczy Augustowskiej z enklawami świerczyn niżowych, borów bagiennych i olsów. Tereny rolne z zabudowaniami części wsi Strękowizna zajmują 2,8 % powierzchni zlewni przy północnych brzegach zbiornika, a obszary podmokłe 2,7 % powierzchni. Przy Jeziorze Długim Augustowskim znajdują się trzy niewielkie zbiorniki o powierzchni nieprzekraczającej 6 ha jeden przy południowo-wschodnim skraju jeziora oraz dwa przy północno-zachodniej części jeziora (spotykano stwierdzenia, że właśnie jeden z tych zbiorników nosi nazwę jezioro Kalejty). Zlewnia jeziora jest uboga pod względem sieci rzecznej jezioro nie posiada wyraźnych dopływów, a niewielki odpływ potok Dłużanka po około 2 km uchodzi do rzeki Blizny dopływu rzeki Szczeberki (według Długość i kilometraż rzek Polski, IMGW 1978). W wydawnictwach lokalnych sugeruje się, że to jednak Szczeberka jest prawym dopływem Blizny, uchodzącej do Rospudy-Netty. Omawiany obszar zamieszkuje kilkunastu mieszkańców przy północnych brzegach jeziora (fragment wsi Strękowizna). W czasie badań jeziora zauważono kilka budynków o charakterze rekreacyjnym przy północnych brzegach jeziora. 10

11 Sprawozdanie z badań i wstępna ocena stanu Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) w 2017 r. 4.3 Charakterystyka morfometryczna i hydrologiczna Jezioro Długie Augustowskie (Kalejty) jest polodowcowym jeziorem rynnowym. Powierzchnia jeziora jest umiarkowana zwierciadło wody zajmuje 159,7 ha. Jezioro jest bardzo wydłużone (D/S = 5,4), a jego oś długa zorientowana jest równoleżnikowo. Jego długość maksymalna (D) sięga 4175 m, szerokość maksymalna (S) 725 m. Maksymalna długość efektywna jeziora (obrazująca swobodną drogę rozbiegu fali) wynosi 1850 m, a średnia długość efektywna wynosi 1287,5 m. Długość linii brzegowej ogółem wynosi m. Współczynnik rozwoju linii brzegowej, wyrażający stosunek długości linii brzegowej do obwodu koła o powierzchni odpowiadającej powierzchni jeziora, (K = 3,02) wskazuje, że linia brzegowa jest silnie rozwinięta, a wskaźnik długości linii brzegowej wynosi około 87 m/ha. Jest to akwen średnio głęboki, głębokość maksymalna wynosi 12,0 m, głębokość średnia sięga 4,7 m. Zbiornik charakteryzuje się bardzo niską głębokością względną, obrazującą wzajemne relacje między wymiarami pionowymi a poziomymi jeziora, wynoszącą 0,0095. Objętość jeziora wynosi 7.492,6 tysięcy m 3. Ukształtowanie misy jeziora oraz jego brzegów przypomina polodowcową dolinę rzeczną z kilkoma basenami wytopiskowymi. Brzegi opadają stromo do głębokości około 5 m, następnie stają się bardziej łagodne. Dno jest urozmaicone, wzdłuż osi długiej zbiornika występują przegłębienia i płycizny, o czym świadczy wskaźnik głębokości równy 0,39, wyrażający stosunek głębokości średniej do głębokości maksymalnej. Jezioro posiada wysepkę o niewielkiej powierzchni około 0,3 ha, która nie została wykazana na planie batymetrycznym i karcie morfometrycznej opracowanej przez Instytut Rybactwa Śródlądowego w 1960 r. na podstawie pomiarów przeprowadzonych przez Stangenberga w latach 30. XX w. Urozmaicony kształt misy jeziora posłużył do wydzielenia plos jeziora do celów badawczych. W centralnej części plosa wschodniego o dość skomplikowanym kształcie znajduje się maksymalne zagłębienie jeziora. Charakterystyczny dla tej części jeziora jest sierpowatego kształtu półwysep Wołowy Róg (Bawoli Róg) okalający od strony zachodniej i północnej niewielką zatokę. Ploso zachodnie jest silnie wydłużone, stopniowo wypłycające się w kierunku zachodnim aż do odpływu Dłużanka. Od pozostałej części jeziora ploso oddzielone jest wąskim półwyspem i dość wąskim, lecz głębokim przewężeniem w okolicy wsi Strękowizna. Część południowa, oddzielona wąskim i płytkim przewężeniem, jest praktycznie oddzielnym zbiornikiem wodnym o powierzchni około 14,5 ha i głębokości 6 7 m, a mierzonej do powierzchni zalegającego mułu 3,5 4,0 m. Średni spływ jednostkowy ze zlewni wynosi około 5,5 l/km 2 s. Wyliczona na tej podstawie teoretyczna objętość wody odpływającej z jeziora stanowi około 40 % objętości jeziora (wymiana wody). Jezioro leży z dala od zakładów przemysłowych, nie posiada ujęć wody powierzchniowej, brak zarejestrowanych bezpośrednich źródeł zanieczyszczeń wód. Jezioro jest dzierżawione przez osobę prywatną. Wg operatu rybackiego jezioro zostało zakwalifikowane do wód sandaczowo-leszczowych o silnie zaawansowanej trofii. W jeziorze występowały następujące gatunki ryb spokojnego żeru: leszcz, płoć, wzdręga, ukleja, słonecznica, różanka, lin, karaś, jaź, kleń oraz pochodzące z zarybień karp, amur i śladowe ilości tołpygi pstrej. Spośród ryb drapieżnych występowały: szczupak, okoń, jazgarz, węgorz, ciernik i sporadycznie sandacz. Notowano także występowanie raka pręgowanego. W 1980 r. utworzono rezerwat krajobrazowy Jezioro Kalejty o powierzchni 740,67 ha obejmujący jezioro Kalejty (Długie) i otaczające je bory sosnowe w celu zachowania wartości przyrodniczych jeziora oraz swoistych cech krajobrazu (MP nr 19, poz. 94). Jednocześnie jezioro leży na Specjalnym Obszarze Ochrony Siedlisk (SOO) PLH Ostoja Augustowska oraz na Specjalnym Obszarze Ochrony Ptaków (OSO) PLB Puszcza Augustowska w ramach programu NATURA

12 Sprawozdanie z badań i wstępna ocena stanu Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) w 2017 r. 5 WYNIKI BADAŃ 5.1 Warunki meteorologiczne w czasie prowadzenia badań Podczas przeprowadzania badań warunki meteorologiczne przedstawiały się następująco: (wiosna) zachmurzenie duże, wiatr powiew, temperatura powietrza 15,3 C, (wczesne lato) zachmurzenie duże, wiatr umiarkowany, temperatura powietrza 17,5 C, (lato) zachmurzenie duże, bezwietrznie, temperatura powietrza 17,5 C, (jesień) zachmurzenie całkowite, wiatr powiew, temperatura powietrza 13,1 C. 5.2 Stanowiska pomiarowo-kontrolne W 2017 roku badania fizykochemiczne wykonano na jeziorze w jednym punkcie pomiarowo-kontrolnym. Pomiary wykonano wiosną, wczesnym latem, późnym latem i jesienią. Kod i położenie geograficzne punktu pomiarowo-kontrolnego: stanowisko 02 12,0 m PL01S0802_0632 N ,7 E , Warunki termiczno-tlenowe Wiosną ( ) temperatura wody stopniowo obniżała się wraz z głębokością od 10,1 C w górnej warstwie wody do 5,8 C w warstwie naddennej, a stężenie tlenu rozpuszczonego obniżało się od 12,7 mgo 2 /l (113,0 %) w górnej warstwie wody do 9,7 mgo 2 /l (77,4 %) w warstwie naddennej. Wczesnym latem ( ) ciepły, jednorodny termicznie epilimnion sięgał do 4 m głębokości (temperatura wody epilimnionu wahała się w granicach 20,3 20,2 C). Natlenienie epilimnionu sięgało 9,0 9,2 mgo 2 /l (100,2 102,6 %). Poniżej występowała warstwa metalimnionu o miąższości 4 m i średnim gradiencie temperatury 2,3 C/m. Zawartość tlenu obniżała się od 9,0 mgo 2 /l (100,2 %) do 0,3 mgo 2 /l (2,9 %). W warstwie szczątkowego, raczej ciepłego hypolimnionu o temperaturze 11,1 9,7 C natlenienie nie przekraczało 0,2 mgo 2 /l (1,8 %). W czasie badań letnich ( ) ciepły epilimnion o temperaturze 22,1 22,9 C sięgał do 5 m głębokości. Natlenienie epilimnionu sięgało od 6,1 mgo 2 /l do 8,8 mgo 2 /l (70,5 103,3 %). Poniżej występowała warstwa metalimnionu o miąższości 4 m i średnim gradiencie temperatury 2,7 C/m. Zawartość tlenu drastycznie obniżała się do wartości śladowych (0,1 mgo 2 /l). W warstwie szczątkowego, raczej ciepłego hypolimnionu o temperaturze 11,4 10,5 C śladowe natlenienie sięgało 0,1 mgo 2 /l (0,9 %). W okresie jesiennym ( ) temperatura wody wyrównała się w całym słupie wody i wynosiła 11,5 11,2 C, a natlenienie sięgało 6,7 9,0 mgo 2 /l (61,2 84,5 %). Krzywa termiczno-tlenowa dla okresu letniego wykazuje podobieństwo do klinogrady, charakterystycznej dla zbiorników eutroficznych. Jezioro wykazuje dimiktyczny typ mieszania wód (III stopień statyczności jeziora), gdzie teoretyczna głębokość mieszania wyliczona według wskazówek Patalasa (1960a) sięga 5,0 m. 5.4 Wyniki badań fizykochemicznych jeziora Zawartość związków biogennych w jeziorze była zmienna. W wodzie jeziora fosforany występowały w niewielkich, minimalnych ilościach poniżej granicy oznaczalności (< 0,006 mgp/l). Zawartość fosforu ogólnego wahała się w granicach 0,019 0,025 mgp/l i wynosiła średnio 0,021 mgp/l. Stężenia azotu amonowego jedynie wiosną sięgały 0,12 mgn/l w pozostałych okresach nie przekraczały granicy 12

13 Sprawozdanie z badań i wstępna ocena stanu Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) w 2017 r. oznaczalności (0,025 mgn/l). Stężenia azotu azotynowego (azotany III) nie przekraczały wartości 0,003 mgn/l. Zawartość azotu azotanowego (azotany V) wahała się w niewielkich granicach od wartości minimalnych poniżej granicy oznaczalności (0,05 mgn/l) do 0,12 mgn/l. Zawartość azotu ogólnego Kjeldahla wahała się w granicach 0,73 0,95 mgn/l. Stężenie azotu całkowitego wahało się w granicach 0,81 1,00 mgn/l, a średnia wartość wynosiła 0,88 mgn/l. Przewodność elektrolityczna właściwa w odniesieniu do 20ºC wynosiła średnio 201,5 µs/cm i zmieniała się w niewielkich granicach od 193 µs/cm w okresie letnim do 213 µs/cm w czasie badań wiosennych. Odczyn wody był lekko zasadowy i wynosił 8,1 8,6. Barwa wody, jako pośredni wskaźnik umożliwiający ocenę zawartości kwasów humusowych osiągała niskie wartości 7-8 mgpt/l. Zasadowość jeziora mieściła się w granicach mg CaCO 3 /l (1,04 2,24 mmol r /l), natomiast twardość ogólna wahała się w granicach mg CaCO 3 /l. Stężenie wapnia w jeziorze mieściło się w granicach mgca/l. Stężenia chlorków wynosiła 2,5 3,1 mgcl/l, a zawartość siarczanów sięgała 10,5 14,4 mg SO 4 /l. Zawartość krzemionki sięgała od 0,55 mgsio 2 /l w czasie badań wiosennych do 6,2 mgsio 2 /l w okresie wczesnoletnim. Przezroczystość mierzona widzialnością krążka Secchiego była dość dobra średnio wynosiła 3,3 m i sięgała od 3,1 m w okresie jesiennym do 3,5 m w czasie badań wiosennych. 5.5 Wyniki badań zawartości specyficznych substancji syntetycznych i niesyntetycznych jeziora Zgodnie z wymaganiami Dyrektywy 2000/60/EC Parlamentu Europejskiego i Rady Wspólnoty Europejskiej z dnia 23 października 2000 r. ustalającej ramy działań Wspólnoty w zakresie polityki wodnej (tzw. Ramowej Dyrektywy Wodnej) oraz rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 19 lipca 2016 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz.U z 2016 r., poz. 1178) badania prowadzone w ramach monitoringu diagnostycznego powinny zawierać wskaźniki charakteryzujące występowanie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, w tym: specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych, w Polsce wchodzących w skład grupy 3.6. zespołu wskaźników fizykochemicznych. Badania zawartości specyficznych substancji syntetycznych i niesyntetycznych przeprowadzono czterokrotnie w ciągu roku, a dla kilku substancji przeprowadzono dodatkowy pobór próbek. Wyniki badań zamieszczono w rozdziale 8.9. Analiza zawartości specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych (m.in. metali ciężkich, fenoli lotnych, cyjanków wolnych i związanych, aldehydu mrówkowego, fluorków, węglowodorów ropopochodnych indeksu oleju mineralnego), których wyniki wchodzą w skład oceny ekologicznej, nie wykazała wartości ponadnormatywnych. 5.6 Wyniki badań chemicznych jeziora Zgodnie z wymaganiami Dyrektywy 2000/60/EC Parlamentu Europejskiego i Rady Wspólnoty Europejskiej z dnia 23 października 2000 r. ustalającej ramy działań Wspólnoty w zakresie polityki wodnej (tzw. Ramowej Dyrektywy Wodnej) oraz rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 19 lipca 2016 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz.U z 2016 r., poz. 1178) badania prowadzone w ramach monitoringu diagnostycznego powinny zawierać wskaźniki chemiczne charakteryzujące występowanie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, w tym: substancji priorytetowych w dziedzinie polityki wodnej i wskaźników innych substancji zanieczyszczających (według KOM 2006/0129 COD). Badania substancji priorytetowych i innych substancji z listy KOM 2006/0129 COD przeprowadzono dwunastokrotnie w ciągu roku. Wyniki badań zamieszczono w rozdziale

14 Sprawozdanie z badań i wstępna ocena stanu Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) w 2017 r. Z powodów organizacyjnych i finansowych spośród wskaźników chemicznych przewidzianych w monitoringu diagnostycznym wód powierzchniowych w Jeziorze Długim Augustowskim nie oznaczono związków tributylocyny z listy substancji priorytetowych. Nie przeprowadzono również w 2017 r. analiz substancji priorytetowych w biocie, tj. w tkankach zwierząt wodnych (ryb i mięczaków) badania takie prowadzi instytucja wyłoniona przez GIOŚ w ramach centralnego oznaczania substancji priorytetowych w biocie. W ramach monitoringu pilotażowego przeprowadzono dodatkowo monitoring niektórych nowych substancji priorytetowych przewidzianych do monitorowania od 2019 r. (dikofol, chinoksyfen, cybutryna, dichlorfos, heptachlor, terbutryna). Stężenia większości oznaczanych substancji nie przekraczały granicy oznaczalności (czyli najniższej wartości badanego określoną metodą wskaźnika, obarczonej dopuszczalnym błędem analitycznym). Granice oznaczalności badanych wskaźników mieściły się w granicach dobrego stanu chemicznego według Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2016 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz.U. z 2016 r., poz. 1187). Spośród oznaczanych wskaźników oceny stanu chemicznego obejmujących substancje priorytetowe w dziedzinie polityki wodnej i inne substancje zanieczyszczające (wg KOM 2006/0129(COD)) zanotowano przekroczenia wartości średniorocznych w dla fluorantenu, ołowiu i benzo(a)pirenu oraz przekroczenia wartości maksymalnych w dla benzo(g,h,i)perylenu. Z tego powodu stan chemiczny jeziora oceniono jako poniżej stanu dobrego. 5.7 Wyniki badań biologicznych Zgodnie z Dyrektywą 2000/60/EC Parlamentu Europejskiego i Rady Wspólnoty Europejskiej z dnia 23 października 2000 r. ustalającą ramy działań Wspólnoty w zakresie polityki wodnej, tzw. Ramową Dyrektywą Wodną oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 19 lipca 2016 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz.U. z 2016 r., poz. 1178) monitoring wód powierzchniowych powinien odbywać się w oparciu o wskaźniki biologiczne, weryfikowane wskaźnikami fizykochemicznymi i hydromorfologicznymi. Spośród 5 głównych grup wskaźników biologicznych w 2017 r. przeprowadzono badania: fitoplanktonu, fitobentosu, makrofitów i makrobezkręgowców dennych. Badania ichtiofauny zostały zaplanowane na 2018 r Fitoplankton Podstawą oceny stanu ekologicznego jezior jest fitoplankton, wyrażający pośrednio stopień zeutrofizowania jeziora, czyli jego zasobności w substancje biogenne głównie związki azotu i fosforu. Wyniki badań zamieszczono w rozdziale Wyniki badań fitoplanktonu Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) wykazały pewne zróżnicowanie występowania fitoplanktonu w jeziorze. W okresie wiosennym ( ) pod względem liczebności przeważały okrzemki (40,46 %), głównie z rodzaju Cyclotella, z dużym udziałem złotowiciowców (30,45 %) i skrytowiciowców (27,55 %). Pod względem biomasy dominowały okrzemki (71,2 %). Pod względem zróżnicowania gatunkowego wyróżniały się również okrzemki łącznie 12 gatunków. W czasie badań wczesnoletnich ( ) pod względem liczebności w fitoplanktonie jeziora przeważały okrzemki (40,86 %), głównie z rodzaju Cyclotella oraz sinice (27,54 %) i złotowiciowce (14,88 %). Podobnie pod względem biomasy przeważały okrzemki (48,91 %) z dużym udziałem bruzdnic (20,5 %). Pod względem zróżnicowania gatunkowego liczebność poszczególnych grup była dość wyrównana najwięcej stwierdzono zielenic 12 gatunków. W czasie badań letnich ( ) liczebność poszczególnych grup fitoplanktonu również była w miarę wyrównana. Pod względem liczebności w fitoplanktonie jeziora przeważały skrytowiciowce (31,34 %), sinice (31,21 %) i okrzemki (25,41 %). Pod względem biomasy przeważały sinice (44,05 %) z dużym udziałem okrzemek (32,10 %). Pod względem zróżnicowania gatunkowego liczebność poszczególnych grup była dość wyrównana najwięcej stwierdzono zielenic 14 gatunków. 14

15 Sprawozdanie z badań i wstępna ocena stanu Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) w 2017 r. W czasie badań jesiennych ( ) w fitoplanktonie jeziora pod względem liczebności przeważały złotowiciowce (37,73 %), z dużym udziałem sinic (30,06 %) i skrytowiciowców (22,6 %). Pod względem biomasy przeważały sinice (28,91 %) z dużym udziałem złotowiciowców (22,84 %), okrzemek (20,27 %) i skrytowiciowców (22,66 %). Pod względem zróżnicowania gatunkowego liczebność poszczególnych grup była dość wyrównana najwięcej stwierdzono zielenic 13 gatunków. W fitoplanktonie znaleziono przedstawicieli innych grup, choć w zróżnicowanej i mniejszej ilości niż grup dominujących. Liczebność organizmów fitoplanktonu w cyklu badawczym była najniższa w okresie letnim ( szt./l), podczas gdy największą liczebność stwierdzono w czasie badań jesiennych ( szt./l). Biomasa fitoplanktonu wahała się od 1,54 mg/l w czasie badań letnich do 3,64 mg/l w okresie jesiennym. Średnie stężenie chlorofilu a wynosiło w cyklu badawczym 8,35 μg/l i wahało się w granicach od 5,0 μg/l w czasie badań letnich do 13,9 μg/l w okresie jesiennym. Wskaźnikiem fitoplanktonowym podlegającym ocenie jest multimetriks fitoplanktonowy PMPL, ujmujący zarówno zawartość chlorofilu a, jak i biomasę fitoplanktonu oraz biomasę sinic. W skład multimetriksu fitoplanktonowego wchodzą trzy składowe: metriks Chlorofil a, metriks Biomasa ogólna, metriks Biomasa sinic. Każdy metriks jest opracowany dla jezior stratyfikowanych i niestratyfikowanych o małym (współczynnik Schindlera poniżej 2) lub dużym (współczynnik Schindlera powyżej 2) wpływie zlewni. 1. Metriks Chlorofil a Dla Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) jako jeziora stratyfikowanego o małym wpływie zlewni metriks Chlorofil a ma postać: Y Ch = 3, ,6081 ln(x Ch ) = 2,26527 gdzie x Ch średnia zawartość chlorofilu a w jeziorze (dla badanego jeziora 8,35 μg/l). 2. Metriks Biomasa ogólna Dla Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) jako jeziora stratyfikowanego o małym wpływie zlewni metriks Biomasa ogólna ma postać: Y Bm = 1,2900 ln(x Bm ) + 0,8727 = 2,22858 gdzie x Bm średnia biomasa fitoplanktonu w jeziorze (dla badanego jeziora 2,86 mg/l). 3. Metriks Biomasa sinic Dla Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) jako jeziora stratyfikowanego o małym wpływie zlewni metriks Biomasa sinic ma postać: Y Cy = 1,4113 ln{[b Cy + B Cy (B Cy / B Ft )] : 2} + 1,8112 = 0, gdzie B Cy biomasa sinic w okresie letnim w jeziorze (dla badanego jeziora 0,67632 mg/l); B Ft biomasa fitoplanktonu w okresie letnim w jeziorze (dla badanego jeziora 1,535 mg/l). 4. Multimetriks PMPL Dla Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) jako jeziora stratyfikowanego multimetriks PMPL ma postać: gdzie Y Ch metriks Chlorofil a; Y Bm metriks Biomasa fitoplanktonu; Y Cy metriks Biomasa sinic. PMPL = (Y Ch + Y Bm + Y Cy ) : 3 = 5,29 : 3 = 1,7633 1,76 Wyliczony wskaźnik fitoplanktonowy PMPL wynosił 1,76 i odpowiadał II klasie (stan dobry) Makrofity Jednym ze składników biologicznej oceny stanu ekologicznego jezior jest wskaźnik makrofitowy ESMI. Badania makrofitów Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) przeprowadzono r. na 25 transektach wyznaczonych na litoralu jeziora. W każdym transekcie oceniano całkowite pokrycie 15

16 Sprawozdanie z badań i wstępna ocena stanu Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) w 2017 r. roślinnością, względną obfitość każdego zbiorowiska w przeliczeniu na skalę Braun-Blanqueta oraz maksymalną głębokość występowania zbiorowiska. Wskaźnik makrofitowy ESMI został obliczony za pomocą opartego na platformie Microsoft Access programu komputerowego ESMI v1.12 firmy PROGER Sp. z o.o. z Poznania. Wyniki badań zamieszczono w rozdziale Poniżej przedstawiono etapy obliczenia wskaźnika makrofitowego ESMI: 1. średnia maksymalna głębokość występowania roślin w całym jeziorze 3,1 m, 2. powierzchnia dna wydzielona izobatą 3,1 m 48,78 ha, 3. powierzchnia dna wydzielona izobatą 2,5 m P 2,5 39,87 ha, 4. średnie pokrycie fitolitoralu 72,40 %, 5. całkowita powierzchnia zajmowana przez rośliny N = 35,3 ha, 6. średnie pokrycie każdego zbiorowiska roślin w fitolitoralu n i Lp. Zbiorowiska taksonomiczne Gatunek przewodni średnie pokrycie n i [%] Liczba wystąpień 1. Caricetum acutiformis Turzyca błotna < 0, Caricetum rostratae Turzyca dzióbkowata 1, Ceratophylletum demersi Rogatek sztywny 6, Charetum delicatule Ramienica delikatna 0, Charetum filiformis Ramienica grzywiasta 0, Charetum fragilis Ramienica krucha 0, Charetum rudis Ramienica zwyczajna 4, Charetum tomentosae Ramienica omszona 13, Elodeetum canadensis Moczarka kanadyjska 4, Fontinalitetum antipyreticae Zdrojek pospolity 0, Glycerietum maximae Manna mielec 0, Myriophylletum spicati Wywłócznik kłosowy 15, Nitellopsidetum obtusae Krynicznica tępa 10,80 7 Nymphaeo albae Nupharetum luteae 14. forma z Nuphar lutea Grążel żółty 4,16 9 Nymphaeo albae Nupharetum luteae 15. forma z Nymphaea alba Grzybienie białe 0, Phragmitetum communis Trzcina pospolita 9, Potametum compressi Rdestnica ściśniona 0, Zbiorowisko z Potamogeton crispus Rdestnica kędzierzawa 0, Potametum lucentis Rdestnica połyskująca 10, Potametum natantis Rdestnica pływająca 4, Potametum pectinati Rdestnica grzebieniasta < 0, Potametum perfoliati Rdestnica przeszyta 2, Ranunculetum circinati Włosienicznik krążkolistny 0, Scirpetum lacustris Oczeret jeziorny 0,03 4 Scirpetum maritimi forma z Scirpus 25. tabernaemontanii Oczeret Tabernamontana 0,60 1 Sagittario-Sparganietum emersii forma 26. ze Sparganium emersum Jeżogłówka pojedyncza < 0, Stratiotetum aloidis Osoka aloesowata 0, Thelypteridi-Phragmitetum Nerecznica błotna 0, Typhetum angustifoliae Pałka wąskolistna 5, Typhetum latifoliae Pałka szerokolistna 0,01 3 Lp. Zbiorowiska nietaksonomiczne Gatunek przewodni średnie pokrycie n i [%] Liczba wystąpień 31. Caricetum sp. div. Turzyce (nieoznaczone) 0,

17 Sprawozdanie z badań i wstępna ocena stanu Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) w 2017 r. 7. wskaźnik zróżnicowania fitocenotycznego H H = [(n i / N) ln (n i / N)] = 2,55 8. wskaźnik teoretycznie możliwego maksymalnego zróżnicowania H max H max = ln S = 3,43 gdzie: S liczba zbiorowisk tworzących litoral 9. wskaźnik zasiedlenia Z Z = N / P 2,5 = 0,886 gdzie: P 2,5 powierzchnia dna litoralu do izobaty 2,5 m (dla badanego jeziora 39,87 ha). 10. Makrofitowy Indeks Stanu Ekologicznego ESMI dla jezior ESMI = 1 exp[ (H / H max ) Z exp(n / P)] = 0,562 gdzie: P powierzchnia lustra wody, dla badanego jeziora = 159,7 ha Wartość wskaźnika ESMI dla Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) zawiera się w granicach 0,679 0,410 i odpowiada dobremu stanowi wyznaczonemu dla jezior Polski (II klasa). Duży udział ramienic, sięgający ponad 30 % powierzchni fitolitoralu (dna pokrytego roślinnością) uzasadnia podwyższenie klasy do stanu bardzo dobrego (I klasa) Fitobentos Kolejnym składnikiem biologicznej oceny stanu jezior jest tzw. fitobentos oparty na analizie osiadłych okrzemek. Parametrem charakteryzującym ten składnik jest multimetryczny wskaźnik okrzemkowy dla jezior IOJ. Wskaźnik wyliczono na podstawie formularza Microsoft Excel przystosowanego do obliczania wskaźników fitobentosu jezior opracowanego w 2010 r. przez IMGW Oddział Wrocław. Wyniki badań zamieszczono w rozdziale Próby do badań pobrano r. przy półwyspie Wołowy Róg. 1. Obliczenie wskaźnika indeksu trofii TJ Lp. TJ = Σ(TJ i x wtj i x L i ) / Σ (TJ i x L i ) = 1,605 gdzie: TJ i wartość wrażliwości na stan troficzny i-tego taksonu; wtj i wartość wagowa (zakres tolerancji) i-tego taksonu; L i względna liczebność i-tego taksonu (liczba i-tego taksonu podzielona przez liczbę wszystkich zliczonych gatunków). Gatunek 17 Kod gatunku Liczebność TJ i wtj i Gatunek referencyjny 1. Achnanthes biasolettiana ABIA 4 0,52 1 O 2. Achnanthes linearioides ALIO 34 0,38 3 MW 3. Achnanthes minutissima var. gracillima AMGR 1 0,38 3 TW 4. Achnanthes minutissima var. inconspicua AMII 2 0,48 2 TW 5. Achnanthes minutissima var. minutissima AMIN 226 0,74 1 O 6. Achnanthes minutissima var. scotia AMSC 31 0,14 3 O 7. Amphipleura pellucida APEL 6 1,21 2 TW 8. Amphora inariensis AINA 1 0,98 1 TW 9. Amphora pediculus APED 2 2, Cocconeis placentula var. euglypta CPLE 1 3, Cocconeis placentula var. placentula CPLA 2 3, Cymbella affiniformis CAFN 14 1,02 1 TW 13. Cymbella caespitosa CCAE 7 1,55 3 TW

18 Sprawozdanie z badań i wstępna ocena stanu Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) w 2017 r. Lp. Gatunek Kod gatunku Liczebność TJ i wtj i Gatunek referencyjny 14. Cymbella cesatii CCES 6 0,45 3 O 15. Cymbella cistula CCIS 4 2,56 1 TW 16. Cymbella cybiformis CCYM 2 0,71 2 TW 17. Cymbella excisa CAEX 4 2,15 2 TW 18. Cymbella helvetica var. helvetica CHEL 2 0,50 2 TW 19. Cymbella microcephala CMIC 29 1,02 3 O 20. Epithemia adnata EADN 27 2,42 2 TW 21. Epithemia turgida ETUR 2 2, Fragilaria brevistriata FBRE 4 2, Fragilaria capucina var. capucina FCAP 36 3, Fragilaria capucina var. perminuta FCPE 2 3, Fragilaria delicatissima FDEL 4 0,90 3 TW 26. Fragilaria tenera FTEN 27 1,89 3 O 27. Fragilaria ulna var. acus FUAC 3 3, Fragilaria ulna var. ulna FULN 2 5, Gomphonema acuminatum GACU 2 3, Gomphonema angustum GANT 2 0,76 2 TW 31. Gomphonema brebissonii GBRE 2 3, Gomphonema minusculum GMIS 20 TW 33. Gomphonema minutum GMIN 6 4, Gomphonema parvulum var. exilissium GPXS 4 0,98 O 35. Gomphonema parvulum var. parvulius GPPA 2 0,48 MW 36. Gomphonema parvulum var. parvulum GPAR 1 2, Gomphonema pumilum GPUM 47 2, Gomphonema vibrio GVIB 9 0,77 3 TW 39. Navicula cryptotenella NCTE 2 3, Navicula cryptotenelloides NCTO 7 1,37 2 TW 41. Navicula subalpina NSBN 3 0,54 2 TW 42. Nitzschia amphibia NAMP 1 4, Nitzschia fonticola NFON 2 3, Nitzschia lacuum NILA 6 1,27 2 TW 45. Rhoicosphaenia abbreviata RABB 6 4, Rhopalodia gibba var. gibba RGIB 2 2,81 3 TW Uwaga: gatunek referencyjny dla jezior: TW twardowodnych, MW miękkowodnych, O jezior wszystkich typów. 2. Obliczenie modułu gatunków referencyjnych GR J GR J = ΣtR i = 0,742 gdzie: tr i względna liczebność i-tego taksonu referencyjnego (liczba osobników i-tego taksonu referencyjnego podzielona przez liczbę wszystkich zliczonych osobników) 3. Obliczenie znormalizowanego wskaźnika Z TJ Z TJ = 1 (TJ x 0,1) = 0,8395 gdzie: Z TJ znormalizowana wartość wskaźnika TJ; TJ indeks trofii wyliczony wg pierwszego wzoru; 4. Obliczenie multimetrycznego indeksu okrzemkowego IOJ dla jezior IOJ = (0,6 x Z TJ ) + (0,4 x GR J ) = 0,801 Wyliczony wskaźnik okrzemkowy IOJ dla jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) wynosi 0,801 i odpowiada bardzo dobremu stanowi wyznaczonemu dla jezior Polski (I klasa). 18

19 Sprawozdanie z badań i wstępna ocena stanu Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) w 2017 r Makrozoobentos Kolejnym składnikiem biologicznej oceny stanu jezior jest tzw. makrozoobentos oparty na analizie makrobezkręgowców żyjących na dnie. Parametrem charakteryzującym ten składnik jest multimetryczny wskaźnik makrobezkręgowców bentosowych dla jezior LMI (Lake Macroinvertebrate Index) według metodyki opracowanej w Instytucie Ochrony Środowiska. Multimetriks wyliczono na podstawie formularza LMI opartego na oprogramowaniu Microsoft Excel przystosowanego do obliczania wskaźników makrobezkręgowców bentosowych jezior opracowanego w 2013 r. przez GIOŚ Warszawa. Wyniki badań są w rozdziale Próby do badań pobrano na dwóch stanowiskach: Pkt nr 1 PL01S0802_0632_401 N ,6 E ,4 przy brzegu charakterystycznym dla użytkowania leśnego; Pkt nr 2 PL01S0802_0632_402 N ,3 E ,6 przy brzegu charakterystycznym dla użytkowania rolnego. Wskaźnikiem makrobezkręgowców dennych podlegającym ocenie jest multimetriks LMI. W skład multimetriksu wchodzą składowe: metriks ASPT_PL, metriks Shanon-Wiener-Index, metriks Trichoptera, metriks Diptera, metriks EPT/Diptera. 1. Metriks EQR ASPT_PL Podstawę metriksa EQR ASPT_PL stanowi wartość ASPT_PL (Average Score Per Taxon w polskiej modyfikacji) wyrażona jako suma wartości punktów przypisanych rodzinom makrozoobentosu stwierdzonym w próbie według standardowej tabeli BMWP_PL (Biological Monitoring Working Party w polskiej modyfikacji) podzielona przez liczbę rodzin, a następnie wyliczono ekologiczny współczynnik jakości EQR według wzoru: EQR ASPT_PL = 3, ,815 ASPT_PL gdzie: ASPT_PL wartość wyliczonego metriksa ASPT_PL (dla badanego jeziora 5,38 dla brzegu o użytkowaniu leśnym i 5,00 dla brzegu o użytkowaniu rolnym). 2. Metriks EQR Shannon-Wiener-Index EQR ASPT_PL (stanowisko 401) = 0,791 EQR ASPT_PL (stanowisko 402) = 0,478 Podstawę metriksa EQR Shannon-Wiener-Index stanowi stosunek liczby osobników danej rodziny (n i ) do liczby osobników na danym stanowisku (N). Metriks H wyliczony jest według wzoru: H = - p i ln p i gdzie: p i stosunek liczby osobników danej rodziny (n i ) do liczby wszystkich osobników na danym stanowisku (N). EQR Shannon-Wiener-Indeks = 0, ,692 H gdzie: H wartość wyliczonego metriksa Shannon-Wiener-Index (dla badanego jeziora 2,30679 dla brzegu o użytkowaniu leśnym i 1,96898 dla brzegu o użytkowaniu rolnym). 3. Metriks EQR Trichoptera EQR Shannon-Wiener-Index (stanowisko 401) = 0,826 EQR Shannon-Wiener-Index (stanowisko 402) = 0,593 Podstawę metriksa EQR Trichoptera stanowi udział procentowy osobników Trichoptera w odniesieniu do liczebności ogólnej wyrażony w rozkładzie logarytmicznym dziesiętnym według wzoru: Wartość EQR metriksa wylicza się według wzoru: 1 + log 10 (Trichoptera [%]) 19

20 Sprawozdanie z badań i wstępna ocena stanu Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) w 2017 r. EQR Log 10 Trichoptera [%] = 0, ,772 (1 + log 10 Trichoptera [%]) gdzie: (1 + log 10 Trichoptera [%]) wartość wyliczonego metriksa Trichoptera (dla badanego jeziora 2,09151 dla brzegu o użytkowaniu leśnym i 2,09691 dla brzegu o użytkowaniu rolnym). 4. Metriks EQR Diptera EQR Trichoptera (stanowisko 401) = 0,941 EQR Trichoptera (stanowisko 402) = 0,945 Podstawę metriksa EQR Diptera stanowi udział procentowy osobników Diptera w odniesieniu do liczebności ogólnej. Wartość EQR metriksa wylicza się według wzoru: EQR Diptera [%] = 1,028-0,014 Diptera [%] gdzie: Diptera [%] wartość wyliczonego metriksa Diptera (dla badanego jeziora 9,88 dla brzegu o użytkowaniu leśnym i 21,43 dla brzegu o użytkowaniu rolnym). 5. Metriks EQR EPT/Diptera EQR Trichoptera (stanowisko 401) = 0,890 EQR Trichoptera (stanowisko 402) = 0,728 Podstawę metriksa EQR EPT/Diptera stanowi stosunek liczby taksonów Ephemeroptera, Plecoptera i Trichoptera (EPT) do liczby taksonów Diptera. Wartość EQR metriksa wylicza się według wzoru: EQR EPT/Diptera = 0, ,175 EPT/Diptera gdzie: EPT/Diptera wartość wyliczonego metriksa EPT/Diptera (dlabadanego jeziora 2,00 dla brzegu o użytkowaniu leśnym i 4,00 dla brzegu o użytkowaniu rolnym). EQR Trichoptera (stanowisko 401) = 0,122 EQR Trichoptera (stanowisko 402) = 0, Multimetriks LMI na stanowisku Multimetriks LMI na stanowisku stanowi średnia z pięciu wcześniej obliczonych metriksów dla każdego stanowiska oddzielnie, wyrażonych w wartościach EQR LMI = (EQR ASPT_PL + EQR Shannon-Wiener-Index + EQR Trichoptera + EQR Diptera + EQR EPT/Diptera) : 5 Dla Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) LMI na poszczególnych stanowiskach wynosi: LMI 01 (dla stanowiska 401) = 0,714 LMI 02 (dla stanowiska 402) = 0,643 Wyliczony wskaźnik makrobezkręgowców bentosowych LMI na stanowisku 01 przy brzegu charakterystycznym dla użytkowania leśnego (86,6 % linii brzegowej) wynosił 0,714, a na stanowisku 02 przy brzegu charakterystycznym dla użytkowania rolnego (13,4 % linii brzegowej) wynosił 0, Multimetriks LMI dla Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) Multimetriks LMI dla Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) stanowi średnia ważona z wcześniej obliczonych multimetriksów LMI dla każdego stanowiska oddzielnie i wynosi: LMI = LMI 01 L 01 + LMI 02 L 02 = 0,714 0, ,643 0,134 = 0,704 gdzie: L 01 stosunek linii brzegowej przy terenie o użytkowaniu leśnym do linii brzegowej jeziora; L 02 stosunek linii brzegowej przy terenie o użytkowaniu rolnym do linii brzegowej jeziora. Uśredniony wskaźnik makrobezkręgowców bentosowych LMI dla Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) wynosi 0,704 i odpowiada dobremu stanowi w klasyfikacji proponowanej dla jezior Polski (II klasa). Wobec niewyznaczenia ostatecznych granic norm wskaźnika (warunki referencyjne są w trakcie ustalania) wskaźnik ten aktualnie nie jest brany pod uwagę przy ocenie stanu jezior. 20

21 Sprawozdanie z badań i wstępna ocena stanu Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) w 2017 r. 5.8 Wyniki obserwacji elementów hydromorfologicznych W 2017 r. przeprowadzono wstępne obserwacje elementów hydromorfologicznych Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) zgodnie z metodyką Obserwacje hydromorfologiczne jezior opracowaną przez Instytut Ochrony Środowiska. Obserwacje przeprowadzono w 10 punktach rozmieszczonych regularnie wzdłuż linii brzegowej jeziora. Obserwacjom w punktach poddano strefę przybrzeżną, skarpę, pobrzeże (plażę) i strefę litoralną jeziora. W czasie obserwacji określano strukturę i pokrycie roślinnością, substrat podłoża, cechy siedliskowe, gatunki inwazyjne, presje i modyfikacje antropogeniczne, w tym erozję i zabudowę brzegu, rekreację, wędkarstwo i połowy gospodarcze, zrzuty ścieków, niszczenie roślinności brzegowej, budowle hydrotechniczne, etc. Wyniki badań zawarte są w rozdziale Wyliczona wartość wskaźnika LHS_PL wyniosła 13 pkt i nie przekroczyła wartości granicznej dla stanu bardzo dobrego (15 pkt). Na ocenę wpłynęły następujące czynniki: zmodyfikowana skarpa w 3 punktach (rozdeptanie), umiarkowana struktura i pokrycie roślinnością w strefie litoralu, umiarkowana presja antropogeniczna, mały udział powierzchni zlewni o pokryciu rolnym i antropogenicznym. Pozostałe czynniki, takie jak: struktura i pokrycie roślinnością strefy przybrzeżnej, skarpy i pobrzeża, naturalny substrat podłoża, brak zauważonych roślin inwazyjnych, brak umocnień brzegu i budowli hydrotechnicznych świadczyły o bardzo dobrym stanie hydromorfologicznym jeziora. 6 OCENA STANU EKOLOGICZNEGO I CHEMICZNEGO JEZIORA 6.1 Ocena stanu ekologicznego Podstawą oceny są wskaźniki biologiczne obejmujące: multimetriks fitoplanktonowy (PMPL), makrofitowy indeks stanu ekologicznego (ESMI) oraz fitobentos w formie wskaźnika okrzemkowego dla jezior (IOJ). Wskaźniki biologiczne wskazywały na dobry stan jeziora (II klasa). Wskaźniki fizykochemiczne (grupa ) weryfikujące ocenę biologiczną mieściły się w granicach I klasy za wyjątkiem zbyt małego natlenienia hypolimnionu tlenem (poniżej dobrego). Podobnie spośród specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych z grupy substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (grupa 3.6.) nie zanotowano przekroczenia wartości dopuszczalnych. Także wstępna ocena wskaźników hydromorfologicznych wypadła w stanie bardzo dobrym. W podsumowaniu stan ekologiczny Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) powinien wykazywać stan umiarkowany. Jedynym wskaźnikiem wskazującym na umiarkowany stan ekologiczny jest niskie nasycenie hypolimnionu tlenem. Przy niezbyt dużej objętości hypolimnionu i silnym wpływie wód bagiennych i odtlenionych wód podziemnych bogatych w związki żelaza i manganu wskaźnik powyższy powinien być wyłączony z oceny stanu ekologicznego. Wynikowy stan ekologiczny jeziora, przy uwzględnieniu powyższej uwagi, jest dobry. Jednak jej ostateczna ocena będzie możliwa po weryfikacji wyników badań i oceny stanu przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. Wstępna ocena stanu ekologicznego przedstawiona jest w tabeli na str

22 Sprawozdanie z badań i wstępna ocena stanu Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) w 2017 r. Ocena stanu ekologicznego Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) w 2017 roku Wskaźnik Liczba wyników Minimum Data Maksimum Data Wartość średnioroczna Granica stanu dobrego Ocena Wskaźniki biologiczne Fitoplankton (PMPL) ,76 < 2,00 II Chlorofil a [μg/l] 4 5,0 13, ,4 (± 2,9) Fitobentos (IOJ) ,801 > 0,590 I Makrofity (ESMI) ,564 > 0,410 I Makrobezkręgowce bentosowe (LMI) 2 0, , ,704 > 0,573 II Ichtiofauna (LFI+_PL / LFI-CEN) ocena biologiczna KLASA II (STAN DOBRY) Wskaźniki hydromorfologiczne (brane pod uwagę, gdy ocena biologiczna wskazuje na stan dobry i bardzo dobry) Obserwacje hydromorfologiczne jeziora (LHMS_PL) < 15 bardzo dobry Wskaźniki fizykochemiczne (brane pod uwagę, gdy ocena biologiczna wskazuje na stan dobry i bardzo dobry) Widzialność krążka Secchiego SD (średnia) [m] Barwa [mg/l] 4 7 Średnie nasycenie hypolimnionu tlenem w okresie letnim [%] Przewodność w 20 C (średnia) [μs/cm] 4 3, , ,9 0, Siarczany [mg SO 4/l] 4 10, , Chlorki [mg Cl/l] 4 2,5 3, Wapń [mg Ca/l] Twardość ogólna [mg CaCO 3/l] Odczyn ph 4 8, , Zasadowość ogólna [mg CaCO 3/l] Azot amonowy [mg N/l] 4 < 0, , Azot Kjeldahla [mg N/l] 4 0, ,95 Azot azotanowy [mg N-NO 3/l] 4 < 0,05 0, Azot azotynowy [mg N-NO 2/l] 4 < 0,001 Azot ogólny (średnia) [mg N/l] , , ,00 3,3 (± 0,05) 7,5 (± 2) 0,9 (± 0,5) 202 (± 6) 12,7 (± 0,8) 2,8 (± 0,2) 40 (± 2,7) 128 (± 10) 8,4 (± 0,1) 91 (± 3) 0,039 (± 0,014) 0,80 (± 0,10) 0,07 (± 0,01) 0,001 (± 0,0004) 0,88 (± 0,10) > 2,5 I nie dotyczy > 10 poniżej dobrego < 800 I nie dotyczy nie dotyczy nie dotyczy nie dotyczy nie dotyczy nie dotyczy nie dotyczy nie dotyczy nie dotyczy nie dotyczy < 1,5 I 22

23 Sprawozdanie z badań i wstępna ocena stanu Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) w 2017 r. Wskaźnik Liczba wyników Minimum Data Maksimum Data Wartość średnioroczna Granica stanu dobrego Ocena Fosfor fosforanowy [mg P-PO 4/l] 4 < 0, < 0, < 0,006 (± 0,002) nie dotyczy Fosfor ogólny (średnia) [mg P/l] 4 0, , ,021 (± 0,004) < 0,045 I Krzemionka [mg SiO 2/l] 4 0, , Specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne (brane pod uwagę, gdy ocena biologiczna wskazuje na stan dobry i bardzo dobry) 2,8 (± 0,2) nie dotyczy Aldehyd mrówkowy [mg/l] 4 0,021 0,028 0,024 (± 0,005) 0,05 dobry Arsen [mg/l] 4 < 0,02 < 0,02 < 0,02 (± 0,003) 0,05 dobry Bar [mg/l] 4 0,013 0,015 0,014 (± 0,001) 0,5 dobry Bor [mg/l] 4 < 0,05 Chrom sześciowartościowy [mg/l] 4 < 0,006 Chrom ogólny [mg/l] 4 Cynk [mg/l] 4 < 0,02 Miedź [mg/l] 4 < 0,004 Fenole lotne [mg/l] 4 0,001 Węglowodory ropopochodne (indeks olejowy) [mg/l] 4 < 0,10 Glin [mg/l] 4 < 0,01 Cyjanki wolne [mg/l] 4 < 0,01 Cyjanki związane [mg/l] 4 < 0,01 Molibden [mg/l] 4 < 0,005 Selen [mg/l] 4 < 0,006 < 0,05 < 0,006 0,032 0,004 0,001 0,10 0,01 < 0,01 < 0,01 < 0,005 < 0,006 < 0,05 (± 0,007) < 0,006 (± 0,002) (± 0,0002) < 0,02 (± 0,003) < 0,004 (± 0,0005) 0,001 (± 0,0003) < 0,10 (± 0,03) < 0,01 (± 0,002) < 0,01 (± 0,003) < 0,01 (± 0,003) < 0,005 (± 0,0006) < 0,006 (± 0,002) 2 0,02 0,05 1 0,05 0,01 0,2 0,4 0,05 0,05 0,04 0,02 dobry dobry dobry dobry dobry dobry dobry dobry dobry dobry dobry dobry 23

24 Sprawozdanie z badań i wstępna ocena stanu Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) w 2017 r. Wskaźnik Liczba wyników Srebro [mg/l] 4 Tal [mg/l] 4 < 0,0006 Tytan [mg/l] 4 < 0,015 Wanad [mg/l] 4 Antymon [mg/l] 4 < 0,0006 Fluorki [mg/l] 4 < 0,10 Beryl [mg/l] 4 < 0,0003 Kobalt [mg/l] 4 Cyna [mg/l] 4 < 0,01 Minimum Data Maksimum Data < 0,0006 < 0,015 < 0,0006 0,11 < 0,0003 < 0,01 Wartość średnioroczna (± 0,0004) < 0,0006 (± 0,0002) < 0,015 (± 0,005) (± 0,0003) < 0,0006 (± 0,0002) < 0,10 (± 0,02) < 0,0003 (± 0,0001) (± 0,0003) < 0,01 (± 0,003) Granica stanu dobrego 0,005 0,002 0,05 0,05 0,002 1,5 0,0008 0,05 Ocena dobry dobry dobry dobry dobry dobry dobry dobry nie dotyczy STAN EKOLOGICZNY UMIARKOWANY / DOBRY UWAGA: Jedynym wskaźnikiem wskazującym na umiarkowany stan ekologiczny jest niskie nasycenie hypolimnionu tlenem. Przy małej objętości hypolimnionu i wpływie odtlenionych wód podziemnych bogatych w związki żelaza i manganu wskaźnik powyższy powinien być wyłączony z oceny stanu ekologicznego. Objaśnienia: - wartość średnioroczna w kolumnie wpisano wartość średnioroczną i w nawiasie wartość niepewności pomiaru, a w przypadku wskaźników biologicznych wartość obliczonego indeksu; - wartość granicy stanu dobrego dla wskaźników fizykochemicznych zależy od typu abiotycznego jeziora; - wartość klasyfikacji wskaźnika makrofitowego podwyższono do I klasy ze względu na duży udział ramienic (30,2 %); - w ocenie nie uwzględniono wskaźnika LMI charakteryzującego populację makrobezkręgowców bentosowych wskaźnik ten nie jest normowany w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2016 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych [Dz.U. z 2016 r., poz.1187]; - w przypadku twardości ogólnej podano oznaczenia twardości wykonywane w ramach wyznaczonego monitoringu jezior oraz w ramach monitoringu substancji priorytetowych do uwzględnienia toksyczności kadmu. 24

25 6.2 Ocena stanu chemicznego Wstępną ocenę stanu chemicznego przeprowadzono na podstawie chemicznych wskaźników wód (substancje priorytetowe w dziedzinie polityki wodnej i inne substancje zanieczyszczające wg KOM 2006/0129(COD)). Ocenę przeprowadzono dla stanowiska 02 (ploso centralne) reprezentatywne dla jeziora. Spośród oznaczanych wskaźników oceny stanu chemicznego zanotowano przekroczenia wartości średniorocznych fluorantenu, ołowiu i benzo(a)pirenu oraz maksymalnych benzo(g,h,i)perylenu. Stan chemiczny jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) uznano za stan poniżej dobrego. Wwstępna ocena stanu chemicznego przedstawiona jest w tabeli na str Wstępna klasyfikacja stanu chemicznego Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) w 2017 roku Wskaźnik Liczba wyników Minimum Data Maksimum Data Stężenie średnioroczne (AA) 1 Stężenie maksymalne (MAC) 2 Granica stanu dobrego (AA-EQS / MAC-EQS) 3 Klasyfikacja Substancje priorytetowe w dziedzinie polityki wodnej Alachlor [μg/l] 12 < 0,05 < 0,05 < 0,05 (± 0,016) 0,05 (± 0,016) 0,3 / 0,7 dobry Antracen [μg/l] 12 < 0,0001 0,00054 < 0,0001 (± 0,00003) 0,00054 (± 0,00017) 0,1 / 0,1 dobry Atrazyna [μg/l] 12 < 0,10 < 0,10 < 0,10 (± 0,03) 0,10 (± 0,03) 0,6 / 2,0 dobry Benzen [μg/l] 12 < 0,50 < 0,50 < 0,50 (± 0,16) 0,50 (± 0,16) 10 / 50 dobry Kadm [μg/l] 12 < 0,05 0,20 < 0,05 (± 0,02) 0,20 (± 0,06) 0,15 / 0,9 4 dobry C chloroalkany [μg/l] 12 < 0,10 < 0,10 < 0,10 (± 0,036) 0,10 (± 0,036) 0,4 / 1,4 dobry 25

26 Wskaźnik Liczba wyników Minimum Data Maksimum Data Stężenie średnioroczne (AA) 1 Stężenie maksymalne (MAC) 2 Granica stanu dobrego (AA-EQS / MAC-EQS) 3 Klasyfikacja Chlorfenwinfos [μg/l] 12 < 0,03 < 0,03 < 0,03 (± 0,01) 0,03 (± 0,01) 0,1 / 0,3 dobry Chlorpyrifos [μg/l] 12 < 0,009 < 0,009 < 0,009 (± 0,003) 0,009 (± 0,003) 0,03 / 0,1 dobry 1,2-dichloroetan (EDC) [μg/l] 12 < 0,05 < 0,05 < 0,05 (± 0,016) 10 / - dobry Dichlorometan [μg/l] 12 < 0,50 2,60 1,00 (± 0,32) 20 / - dobry Di(2-etyloheksyl)ftalan (DEHP) [μg/l] 13 < 0,20 0,57 0,31 (± 0,10) 1,3 / - dobry Diuron [μg/l] 12 < 0,005 < 0,050 < 0,05 (± 0,016) 0,05 (± 0,016) 0,2 / 1,8 dobry Endosulfan [μg/l] 12 (± 0,0006) 0,002 (± 0,0006) 0,005 / 0,01 dobry Fluoranten [μg/l] 12 < 0,0001 0, ,0101 (± 0,0032) 0,090 (± 0,029) 0,0063 / 0,12 poniżej dobrego Heksachlorocykloheksan (HCH) [μg/l] 12 (± 0,0006) 0,002 (± 0,0006) 0,02 / 0,04 dobry Izoproturon[μg/l] 12 < 0,005 < 0,050 < 0,05 (± 0,016) 0,05 (± 0,016) 0,3 / 1,0 dobry Ołów [μg/l] 12 < 0,4 8,0 1,22 (± 0,4) 8,0 (± 1,1) 1,2 / 14 poniżej dobrego 26

27 Wskaźnik Liczba wyników Minimum Data Maksimum Data Stężenie średnioroczne (AA) 1 Stężenie maksymalne (MAC) 2 Granica stanu dobrego (AA-EQS / MAC-EQS) 3 Klasyfikacja Naftalen [μg/l] 12 < 0,01 0,025 < 0,01 (± 0,003) 0,025 (± 0,003) 2 / 130 dobry Nikiel [μg/l] 12 < 1,0 < 1,0 < 1,0 (± 0,3) 1,0 (± 0,3) 4 / 34 dobry Nonylofenole [μg/l] 12 0,04 0,24 0,094 (± 0,03) 0,24 (± 0,08) 0,3 / 2,0 dobry Oktylofenole [μg/l] 12 < 0,03 < 0,03 < 0,03 (± 0,01) 0,1 / - dobry Pentachlorobenzen [μg/l] 12 (± 0,0006) 0,007 / - dobry Pentachlorofenol (PCP) [μg/l] 12 < 0,10 < 0,10 < 0,10 (± 0,03) 0,10 (± 0,03) 0,4 / 1,0 dobry Benzo(a)piren [μg/l] 12 < 0, ,0153 0,0021 (± 0,0007) 0,0153 (± 0,0049) 0,00017 / 0,27 poniżej dobrego Benzo(b)fluoranten [μg/l] 12 < 0,0001 0,0332 0,0042 (± 0,0013) 0,0332 (± 0,0106) / 0,017 poniżej dobrego Benzo(k)fluoranten [μg/l] 12 < 0,0001 0,0126 0,0016 (± 0,0005) 0,0126 (± 0,004) / 0,017 dobry Benzo(g,h,i)perylen [μg/l] 12 < 0,0001 0,0244 0,0034 (± 0,0011) 0,0244 (± 0,0078) / 0,0082 poniżej dobrego Indeno(1,2,3-c,d)piren [μg/l] 12 < 0,0001 0,0274 0,0031 (± 0,001) 27

28 Wskaźnik Liczba wyników Minimum Data Maksimum Data Stężenie średnioroczne (AA) 1 Stężenie maksymalne (MAC) 2 Granica stanu dobrego (AA-EQS / MAC-EQS) 3 Klasyfikacja Symazyna [μg/l] 12 < 0,10 < 0,10 Związki tributylocyny [μg/l] Trichlorobenzeny (TCB) [μg/l] 12 < 0,10 Trichlorometan (chloroform) [μg/l] 12 < 0,10 Trifluralina [μg/l] 12 < 0,009 < 0,10 < 0,10 < 0,009 Nowe substancje priorytetowe w dziedzinie polityki wodnej oznaczane w matrycy wodnej (monitoring pilotażowy nie uwzględniony w ocenie stanu chemicznego) Dikofol [μg/l] 12 Chinoksyfen [μg/l] 12 Cybutryna [μg/l] 12 Dichlorfos [μg/l] 12 < 0,0005 Heptachlor [μg/l] 12 < 0,0005 < 0,10 (± 0,03) < 0,10 (± 0,03) < 0,10 (± 0,03) < 0,009 (± 0,003) (± 0,0006) (± 0,0006) (± 0,0006) < 0,0005 (± 0,00016) (± 0,0006) 0,10 (± 0,03) 0,002 (± 0,0006) 0,002 (± 0,0006) 0,0005 (± 0,00016) 0,002 (± 0,0006) 1 / 4 dobry 0,0002 / 0,0015 0,4 / - dobry 2,5 / - dobry 0,03 / - dobry 0,0013 / - 0,15 / 2,7 0,0025 / 0,016 0,0006 / 0,0007 0, / 0,

29 Wskaźnik Liczba wyników Minimum Data Maksimum Data Stężenie średnioroczne (AA) 1 Stężenie maksymalne (MAC) 2 Granica stanu dobrego (AA-EQS / MAC-EQS) 3 Klasyfikacja Terbutryna [μg/l] 12 (± 0,0006) 0,002 (± 0,0006) 0,065 / 0,34 Inne substancje zanieczyszczające (wg KOM 2006/0129(COD)) Tetrachlorometan [μg/l] 12 < 0,10 < 0,10 < 0,10 (± 0,03) 12 / - dobry Aldryna [μg/l] 12 Dieldryna [μg/l] Endryna [μg/l] Izodryna [μg/l] 12 (± 0,0006) 0,01 / - dobry DDT izomer para-para [μg/l] 12 DDT całkowity [μg/l] 12 Trichloroetylen (TRI) [μg/l] 12 < 0,10 Tetrachloroetylen (PER) [μg/l] 12 < 0,10 < 0,10 < 0,10 (± 0,0006) (± 0,0006) < 0,10 (± 0,03) < 0,10 (± 0,03) 0,01 / - dobry 0,025 / - dobry 10 / - dobry 10 / - dobry STAN CHEMICZNY PONIŻEJ STANU DOBREGO 29

30 Objaśnienia: 1 stężenie średnioroczne stężenie wyliczone jako średnia arytmetyczna z wyników badań w ciągu roku (AA), w przypadku wyników badań poniżej granicy oznaczalności do obliczeń przyjmowano połowę wartości granicy oznaczalności (LoQ). 2 stężenie maksymalne stężenie maksymalne z wyników badań w ciągu roku (MAC), w przypadku wyników badań poniżej granicy oznaczalności jako stężenie maksymalne przyjmowano wartość granicy oznaczalności. 3 granica stanu dobrego: w liczniku granica stanu dobrego dla wartości średniorocznych (AA-EQS), w mianowniku granica stanu dobrego dla wartości maksymalnych (MAC- EQS) z wyników badań. 4 dla kadmu granica stanu dobrego przy twardości ogólnej mgcaco 3 /l (w badanym jeziorze w 2017 r. najczęściej spotykana mgcaco 3 /l, średnio 128 mgcaco 3 /l). 30

31 7 PODSUMOWANIE Na podstawie fragmentarycznych badań przeprowadzonych roku Stangenberg (1936) zaliczył jezioro do grupy jezior eutroficznych. Przeźroczystość wody była umiarkowana widzialność krążka Secchiego sięgała 3,0 m. Temperatura warstwy przydennej wynosiła około 11 C, a jej natlenienie sięgało 6,2 %. Stężenie fosforu wynosiło 0,014 mgp/dm 3, a stężenie żelaza wynosiło 3,0 mg/dm 3. W osadach dennych jeziora zawartość materii organicznej sięgała 38,98 %, krzemianów 27,23 %, węglanu wapnia 18 %, wodorotlenku żelaza 14,26 % i fosforanów 1,53 %, a barwa wysuszonych osadów dennych była jasnoszara. Osady denne zostały przez Stangenberga (1938) zaklasyfikowane jako osady mieszane. Podczas badań przeprowadzonych w 1991 roku przez Ośrodek Badań i Kontroli Środowiska w Suwałkach stan czystości Jeziora Długiego Augustowskiego mieścił się w III klasie czystości (2,73 pkt.). Zanotowano wówczas całkowite odtlenienie hypolimniomu, wysokie zawartości związków biogennych w warstwie naddennej, szczególnie związków azotu oraz o dużej zawartości materii organicznej. Widzialność krążka Secchiego w okresie letnim była niska i wynosiła 1,4 2,0 m. Natomiast według badań przeprowadzonych w 1995 r. przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Suwałkach stan czystości jeziora odpowiadał I klasie czystości. Spośród 15 wskaźników ujętych w ocenie stanu czystości zanotowano jedynie zwiększoną zawartość biochemicznego zapotrzebowania tlenu (BZT 5 ) w warstwie naddennej w najgłębszym punkcie jeziora. Pozostałe wskaźniki mieściły się w granicach I II klas czystości, choć podobnie jak i w poprzednich latach najgłębsze warstwy jeziora były odtlenione i stwierdzono obecność siarkowodoru. Widzialność krążka Secchiego była wyższa niż w 1991 r. i sięgała prawie 3 m. Stan sanitarny zbiornika nie budził zastrzeżeń. W 2004 r. stan czystości jeziora odpowiadał II klasie czystości (1,53 pkt.). W stosunku do 1995 r. niższa była zawartość fosforanów w warstwie naddennej oraz wartość BZT 5 i średnie zawartości azotu całkowitego, chlorofilu a i suchej masy sestonu. Zanotowano natomiast podwyższone wartości przewodnictwa elektrolitycznego i azotu mineralnego w okresie wiosennym, zawartości fosforu całkowitego i azotu amonowego w warstwie naddennej oraz wartości chemicznego zapotrzebowania tlenu w czasie badań wiosennych. Polepszyła się także przezroczystość wody średnia widzialność krążka Secchiego sięgała 3,8 m. Różnicę wyników badań i sumarycznej oceny jakości jeziora w latach 1991, 1995 i 2004 prawdopodobnie można tłumaczyć dostępnością związków biogennych dla organizmów planktonowych. Duże obszary dna jeziora pokrywa warstwa mułu sięgająca powyżej 2,5 m w południowej części jeziora. Powierzchnia dna stykająca się z ciepłą i mieszającą się pod wpływem wiatru powierzchniową warstwę wody (tzw. dno czynne) pokryte warstwą mułu ze zdeponowanymi substancjami biogennymi, wpływa w bardzo dużym stopniu na zawartość związków biogennych w epilimnionie, co pośrednio wpływa na rozwój fitoplanktonu. W latach 1995 i 2004 przezroczystość wody umożliwiała rozwój roślin wodnych na głębiej położonych obszarach dna. Gęsty kożuch roślinności dennej (ramienic) ograniczył w dużej mierze powierzchnię styku epilimnionu z zamulonym dnem (ograniczył powierzchnię dna czynnego) oraz stanowił swoistą pompę biogenów wykorzystującą do swego wzrostu związki biogenne zawarte w wodzie jeziora. W czasie badań w 1991 r. przezroczystość wody była niska, a zawartość chlorofilu a kilkakrotnie wyższa niż w latach 1995 i Prawdopodobnie wynikało to z mniejszej izolacji dna przez roślinność wodną oraz wystąpienia wietrznej pogody w okresie poprzedzającym badania w 1991 r. Wskaźniki stanu trofii (wg Carlsona, 1977) według zawartości chlorofilu a i widzialności krążka Secchiego odpowiadały wartościom charakterystycznym dla jezior mezotroficznych, a dla zawartości fosforu ogólnego odpowiadały wartościom charakterystycznym dla jezior mezo-eutroficznych. Podobnie większość wskaźników stanu trofii opracowanych przez Kajaka, OECD, Vollenweidera i innych wskazywała na mezotroficzny status jeziora. Przeprowadzona w 2004 r. przez Państwowy Instytut Geologiczny analiza wybranych pierwiastków śladowych i głównych w osadach dennych Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) wykazała niską zawartość metali ciężkich, siarki, fosforu i magnezu (Wyniki badań geochemicznych ). Zawartość wapnia w osadzie dennym wynosiła 9,64 %, a ogólnego węgla organicznego (TOC) sięgała 23,3 %. 31

32 Przeprowadzone według nowej metodyki badania w 2011 r. pozwoliły zakwalifikować stan ekologiczny jeziora do stanu dobrego. Spośród badanych elementów biologicznych, tj. chlorofilu a, multimetriksu fitoplanktonowego PMPL, wskaźnika okrzemkowego IOJ i wskaźnika makrofitowego ESMI większość mieściła się w najwyższej klasie. Wskaźniki fizykochemiczne oraz wartości specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych mieściły się w granicach stanu dobrego i nie spowodowały obniżenia stanu ekologicznego jeziora. Stan chemiczny jeziora, oceniony na podstawie analizowanych wskaźników chemicznych z uwzględnieniem opinii eksperckiej, wykazywał stan dobry, mimo niewielkiego przekroczenia granicy stanu dobrego przez sumę benzo(g,h,i)perylenu i indeno(1,2,3-c,d)pirenu. Stan jednolitej części wód powierzchniowych Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty), wynikający ze stanu ekologicznego i stanu chemicznego, określono w 2011 r. jako dobry. Przeprowadzona w 2016 r. przez Ośrodek Badań i Kontroli Środowiska Sp. z o.o. w Katowicach analiza wybranych pierwiastków śladowych i substancji priorytetowych w osadach dennych Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty) wykazała podwyższone stężenie arsenu (37,2 ppm), decydujące o III klasie według kryterium geochemicznego i poziomie IV (osady zanieczyszczone) według kryterium ekotoksykologicznego. Zauważono dość wysoką, ale mieszczącą się w normach zawartość żelaza ppm (Ocena stanu zanieczyszczenia osadów dennych ). Przeprowadzone w 2017 r. badania pozwoliły zakwalifikować stan ekologiczny jeziora do stanu umiarkowanego. Większość wskaźników stanu ekologicznego, zarówno wskaźniki biologiczne, hydromorfologiczne i fizykochemiczne, w tym specyficzne substancje syntetyczne i niesyntetyczne, odpowiadała stanowi dobremu i bardzo dobremu. Jedynie średnie nasycenie hypolimnionu tlenem w okresie letnim nie zachowało granic jakości dla stanu dobrego i w związku z tym stan ekologiczny został obniżony do stanu umiarkowanego. Stan chemiczny jeziora, oceniony na podstawie analizowanych wskaźników chemicznych wykazywał stan poniżej dobrego, ze względu na niewielkie przekroczenia granicy stanu dobrego stężeń niektórych substancji priorytetowych, tj. stężenia średnioroczne fluorantenu, ołowiu, benzo(a)pirenu oraz stężenia maksymalne benzo(g,h,i)perylenu. Stan jednolitej części wód Jeziora Długiego Augustowskiego (Kalejty), wynikający ze stanu ekologicznego i stanu chemicznego, jest zły. Należy zauważyć, że ocenę stanu chemicznego jeziora na podstawie wskaźników chemicznych, obejmujących substancje priorytetowe, przeprowadzono na podstawie najnowszego rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 19 lipca 2016 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz.U z 2016 r., poz. 1178) znacznie zaostrzającego normy niektórych wskaźników chemicznych i z tego powodu stan chemiczny jeziora jest gorszy niż w 2011 r. Z kolei wątpliwości budzi obniżenie stanu ekologicznego jeziora na podstawie jednego tylko wskaźnika (nasycenie hypolimnionu tlenem w okresie letnim), co do którego zgłaszano instytucjom nadrzędnym zastrzeżenia jego przydatności w ocenie stanu jezior. Założenia oceny stanu wód powierzchniowych wg Ramowej Dyrektywy Wodnej zalecały ujęcie w ocenie takich wskaźników, które wskazywałyby na pośrednią lub bezpośrenią antropopresję nasycenie hypolimnionu tlenem w okresie letnim zależy teoretycznie od zeutrofizowania jeziora. Jednak w specyficznych warunkach zasilania wód jeziora wodami bagiennymi i/lub podziemnymi bogatymi w związki żelaza i manganu, następuje znaczne zmniejszenie nasycenia hypolimnionu tlenem niezależnie od antropopresji. W związku z tym wskazane byłoby wyłączenie z klasyfikacji stanu ekologicznego Jeziora Długiego Augustowskiego ww. wskaźnika. Działania ochronne, obejmujące obszar akwenu omawianego jeziora i jego zlewni powinny zmierzać do zachowania w dobrym stanie całości przyrody i monitorowania ewentualnych zagrożeń mogących zniszczyć walory przyrodnicze. W celu utrzymania stanu czystości jeziora należy wykluczyć odprowadzanie ścieków do jeziora oraz zdecydowanie ograniczyć dopływ zanieczyszczeń ze żródeł przestrzennych (choć nie stanowią one dużego znaczenia w zlewni tego jeziora). 32

33 Ogólnie wskazane byłyby między innymi następujące działania: zgodna z wymogami ochrony wód gospodarka leśna w zlewni bezpośredniej zbiornika (pielęgnacja i wzbogacenie runa oraz drzewostanu, ewentualne zalesianie i zakrzewianie fragmentów zniszczonych stref brzegowych, tworzenie pasów ochronnych); podporządkowanie ochronie wód gospodarki rolnej w zlewni jeziora (zgodnie z zasadami Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej); prowadzenie gospodarki rybackiej według zasad opracowanych dla zbiornika; ustabilizowanie ruchu turystycznego i rekreacji; uregulowanie i kontrolowanie gospodarki wodno-ściekowej w jednostkach osadniczych położonych wokół jeziora (uwzględniając wpływ budownictwa rekreacyjnego); ochrona naturalnej roślinności wodnej i przybrzeżnej jeziora wzdłuż jego brzegów; budowanie świadomości społecznej dotyczącej problemów ochrony środowiska. Działania ochronne dla jeziora i jego otoczenia przedstawione są w rozporządzeniu nr 29/03 Wojewody Podlaskiego z dnia 10 grudnia 2003 r. w sprawie rocznych zadań ochronnych dla rezerwatu przyrody Jezioro Kalejty (Dz. Urz. Woj. Podl. Nr 128, poz. 2447). 33

34 8 SZCZEGÓŁOWE WYNIKI BADAŃ I ZESTAWIENIA CECH MORFOMETRYCZNO-ZLEWNIOWYCH. 8.1 Podstawowe dane morfometryczne i zlewniowe 1.Lokalizacja: Makroregion : Pojezierze Litewskie Mezoregion : Równina Augustowska Mikroregion : Równina Studzieniczna Wysokość n.p.m. : 125,5 m Szerokość geograficzna : Długość geograficzna : Dorzecze : Dłużanka Blizna (Szczeberka) Rospuda-Netta Biebrza Narew Wisła Bałtyk 2.Formy ochrony: Rezerwat krajobrazowy Jezioro Kalejty utworzony w 1980 r. jezioro leży na terenie Obszaru Chronionego Krajobrazu Puszcza i Jeziora Augustowskie, jezioro leży na Obszarze Specjalnej Ochrony Ptaków PLB Puszcza Augustowska jezioro leży na Specjalnym Obszarze Ochrony Siedlisk PLH Ostoja Augustowska. 3.Dane morfometryczne: Rok pomiarów : 1934 Dane morfometr. : Instytut Rybactwa Śródlądowego nr jeziora (IRŚ) : EŁ-1/7-386/60 Kod JCWP : PLLW Powierzchnia zwierciadła : 159,7 ha Powierzchnia wysp : (0,3 ha) m Głębokość maksymalna : 12,0 m Głębokość średnia : 4,7 m Objętość : 7492,6 tys. m 3 Długość maksymalna : 4175 m Szerokość maksymalna : 725 m Długość efektywna : 1850 m Szerokość efektywna : 725 m Linia brzegowa ogółem : m Linia brzegowa wysp : - m 4.Dane o zlewni: Powierzchnia zlewni całkowitej : 16,8 km 2 14,52-14,6 km 2 Źródło danych : pomiary własne WIOŚ MPHP Wymiana wody około : 40 % Źródło danych : WIOŚ na podst. IMGW i IRŚ 34

35 8.2 Wykaz izobat jeziora Jezioro: Długie Augustowskie (Kalejty) Rok pomiaru: 1934 Lp. Izobata [m] Powierzchnia określona izobatą [ha] 1 0,0 159,7 2 1,0 140,9 3 3,0 112,8 4 5,0 75, ,0 3,3 Objętość między izobatami [tys. m 3 ] 1502,0 2531,3 1867,3 1570,0 22,0 8.3 Informacje o roślinności jeziora Jezioro: Długie Augustowskie (Kalejty) Brak danych dla jeziora w karcie morfometrycznej. 8.4 Źródła zanieczyszczeń jeziora Jezioro: Długie Augustowskie (Kalejty) Brak zarejestrowanych punktowych źródeł zanieczyszczeń. 8.5 Cieki związane z jeziorem Jezioro: Długie Augustowskie (Kalejty) Lp. Rodzaj cieku Symbol Nazwa cieku Stanowisko Uwagi 1. odpływ O Dłużanka 31 35

36 8.6 Informacje o użytkowaniu jeziora UŻYTKOWANIE OBIEKTY Jezioro : Długie Augustowskie (Kalejty) Rok pomiaru : 2017 typ rybacki : leszczowe gospodarka rybacka : jest prowadzona transport wodny : nie ma ujęcie do picia : nie ma ujęcia dla przemysłu : nie ma ilość miast : 0 ilość wsi : 1 ilość ośrodków wczasowych : 0 ilość pól namiotowych : 0 zabudowa rekreacyjna : nieliczna FORMY UŻYTKOWANIA ZIEMI: wg CORINE Land Cover 2006 (CLC 2006) Powierzchnia w km 2 kod obszar w zlewni w zlewni bezpośredniej całkowitej 1 obszary zantropogenizowane tereny rolne 0,36 0,36 24 strefy upraw mieszanych 0,36 0, złożone systemy upraw i działek 0,36 0,36 3 lasy i ekosystemy naturalne 12,21 12,21 31 lasy 12,21 12, lasy iglaste 11,36 11, lasy mieszane 0,85 0,85 4 strefy podmokłe 0,35 0,35 41 śródlądowe strefy podmokłe 0,35 0, bagna śródlądowe 0,35 0,35 5 tereny wodne 0 0 RAZEM 12,92 12,92 UWAGA: powierzchnia zlewni wg MPHP bez powierzchni Jeziora Długiego Augustowskiego. 36

37 8.7 Warunki termiczno-tlenowe jeziora Jezioro : Długie Augustowskie (Kalejty) Stanowisko : 02 Data badania : Głębokość : 11,0 m Okres badań : wiosna Głębokość [m] Temperatura [ C] Tlen rozp. [mgo 2 /l] Tlen rozp. [%] 0,2 10,1 12,7 113,0 1,0 10,1 12,7 113,0 2,0 9,5 12,7 111,3 3,0 9,0 12,7 110,0 4,0 7,5 12,9 107,6 5,0 7,1 12,2 100,7 6,0 6,6 11,8 96,2 7,0 6,1 10,9 87,7 8,0 5,9 9,9 79,3 9,0 5,9 9,8 78,5 10,0 5,8 9,7 77,4 37

38 Jezioro : Długie Augustowskie (Kalejty) Stanowisko : 02 Data badania : Głębokość : 10,8 m Okres badań : wczesne lato Głębokość [m] Temperatura [ C] Tlen rozp. [mgo 2 /l] Tlen rozp. [%] 0,2 20,3 9,2 102,6 1,0 20,3 9,1 101,4 2,0 20,3 9,1 101,4 3,0 20,3 9,1 101,4 4,0 20,2 9,0 100,2 5,0 19,1 7,6 82,7 6,0 16,1 2,8 28,6 7,0 13,1 0,3 2,9 8,0 11,1 0,2 1,8 9,0 10,3 0,2 1,8 10,0 9,7 0,2 1,8 38

39 Jezioro : Długie Augustowskie (Kalejty) Stanowisko : 02 Data badania : Głębokość : 10,5 m Okres badań : późne lato Głębokość [m] Temperatura [ C] Tlen rozp. [mgo 2 /l] Tlen rozp. [%] 0,2 22,9 8,8 103,3 1,0 22,9 8,8 103,3 2,0 22,9 8,7 102,1 3,0 22,9 8,7 102,1 4,0 22,4 7,8 90,7 5,0 22,1 6,1 70,5 6,0 19,9 0,5 5,5 7,0 17,0 0,1 1,0 8,0 13,4 0,1 1,0 9,0 11,4 0,1 0,9 10,0 10,5 0,1 0,9 39

40 Jezioro : Długie Augustowskie (Kalejty) Stanowisko : 02 Data badania : Głębokość : 11,0 m Okres badań : jesień Głębokość [m] Temperatura [ C] Tlen rozp. [mgo 2 /l] Tlen rozp. [%] 0,2 11,5 8,8 82,9 1,0 11,5 8,9 83,8 2,0 11,4 9,0 84,5 3,0 11,4 8,9 83,6 4,0 11,4 8,8 82,6 5,0 11,3 8,1 74,1 6,0 11,3 8,1 74,1 7,0 11,2 7,8 71,2 8,0 11,2 7,5 68,5 9,0 11,2 7,0 63,9 10,0 11,2 6,7 61,2 40

41 8.8 Wyniki badań fizykochemicznych Jezioro : Długie Augustowskie (Kalejty) Stanowisko : 02 Kod stanowiska : PL01S0802_0632_701_2017 Nr wskaźnika Wskaźnik Wartości na stanowisku 02 Data Współrzędne geograficzne N ,7 E ,4 Współrzędne geograficzne wg GPS bez pomiaru bez pomiaru bez pomiaru bez pomiaru Głębokość stanowiska 11,0 m 10,8 m 10,5 m 11,0 m Głębokość poboru próby 1 3 m 1 4 m 1 5 m 1 5 m Jednostki miary Chlorofil a 6,8 7,7 5,0 13,9 μg/l Barwa wody mg Pt/l Przezroczystość (widzialność krążka Secchiego) 3,5 3,4 3,3 3,1 m Przewodność elektrolityczna właściwa (20 C) Siarczany 10,5 14,4 12,7 13,2 mg SO 4/l Chlorki 2,8 3,1 2,5 2,6 mg Cl/l Wapń mg Ca/l Twardość ogólna mg CaO 3/l Odczyn ph 8,1 8,6 8,5 8, Zasadowość ogólna mg CaO 3/l Azot amonowy (N-NH 4 + ) 0,12 < 0,025 < 0,025 < 0,025 mg N/l Azot Kjeldahla 0,76 0,77 0,95 0,73 mg N/l Azot azotanowy (N-NO 3) 0,05 0,12 < 0,05 0,09 mg N/l Azot azotynowy (N-NO 2) 0,003 < 0,001 0,001 < 0,001 mg N/l Azot ogólny (całkowity) 0,81 0,89 1,00 0,82 mg N/l Fosfor fosforanowy (P-PO 4) < 0,006 < 0,006 < 0,006 < 0,006 mg P/l Fosfor ogólny (całkowity) 0,019 0,022 0,019 0,025 mg P/l Krzemionka 0,552 6,2 1,1 3,3 mg SiO 2/l 41

42 8.9 Wyniki badań specyficznych substancji syntetycznych i niesyntetycznych Nr wsk. Jezioro : Długie Augustowskie (Kalejty) Stanowisko : 02 Kod stanowiska : PL01S0802_0632_701_2017 Wskaźnik Wartości na stanowisku 01 Data Współrzędne geograficzne N ,7 E ,4 Jednostki miary Temperatura powietrza 5,5 5,7 14,9 17,5 7,5 ºC Temperatura wody 0,2 9,7 21,0 22,9 10,7 ºC 3.6. Specyficzne substancje syntetyczne i niesyntetyczne Aldehyd mrówkowy 0,021 0,023 0,028-0,025 mg/l Arsen < 0,02 < 0,02 < 0,02 - < 0,02 mg As/l Bar 0,014 0,013 0,015-0,014 mg Ba/l Bor < 0,05 < 0,05 < 0,05 - < 0,05 mg B/l Chrom Cr +6 (sześciowartościowy) < 0,006 < 0,006 < 0,006 - < 0,006 mg Cr +6 /l Chrom ogólny - mg Cr/l Cynk 0,030 < 0,020 0,032 - < 0,020 mg Zn/l Miedź < 0,004 < 0,004 < 0,004-0,004 mg Cu/l Fenole lotne indeks fenolowy 0,001 0,001 0,001-0,001 mg/l Węglowodory ropopochodne indeks oleju mineralnego < 0,10 < 0,10 < 0,10-0,10 mg/l Glin < 0,01 < 0,01 < 0,01 - < 0,01 mg Al/l Cyjanki wolne < 0,01 < 0,01 < 0,01 - < 0,01 mg/l Cyjanki związane < 0,01 < 0,01 < 0,01 - < 0,01 mg/l Molibden < 0,005 < 0,005 < 0,005 - < 0,005 mg Mo/l Selen < 0,006 < 0,006 < 0,006 < 0,006 < 0,006 mg Se/l Srebro mg Ag/l Tal < 0,0006 < 0,0006 < 0,0006 < 0,0006 < 0,0006 mg Tl/l Tytan < 0,015 0,021 < 0,015 - < 0,015 mg Ti/l Wanad - mg V/l Antymon < 0,0006 < 0,0006 < 0, < 0,0006 mg Sb/l Fluorki < 0,10 0,11 0,11 0,20 < 0,10 mg F/l Beryl < 0,0003 < 0,0003 < 0, < 0,0003 mg Be/l Kobalt - mg Co/l Cyna < 0,01 < 0,01 < 0,010 - < 0,010 mg Sn/l UWAGA: w barwnych polach wyniki powyżej granicy oznaczalności. 42

43 8.10 Wyniki badań wskaźników chemicznych Nr wsk. Jezioro : Długie Augustowskie (Kalejty) Substancje priorytetowe Stanowisko : 02 Tabela : 1 / 1 Kod stanowiska : PL01S0802_0632_701_2017 Wskaźnik Data Temperatura powietrza 5,5 1,5 9,3 5,7 20,2 21,0 14,9 17,5 15,0 7,5 4,5 5,7 C Temperatura wody 0,2 0,2 1,7 9,7 15,6 21,9 21,0 22,9 15,7 10,7 5,8 3,3 C 3.3. Grupa wskaźników charakteryzujących zasolenie Jednostki miary Twardość ogólna mg CaCO3/l 4. Grupa wskaźników chemicznych charakteryzujących występowanie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego 4.1. Substancje priorytetowe w dziedzinie polityki wodnej Alachlor < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 μg/l Antracen < 0,0001 < 0,0001 < 0,0001 < 0,0001 < 0,0001 < 0,0001 < 0,0001 < 0,0001 < 0,0001 < 0,0001 0, ,00022 μg/l Atrazyna < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 μg/l Benzen < 0,50 < 0,50 < 0,50 < 0,50 < 0,50 < 0,50 < 0,50 < 0,50 < 0,50 < 0,50 < 0,50 < 0,50 μg/l Difenyloetery bromowane μg/l Kadm i jego związki < 0,05 < 0,05 0,2 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 μg/l C chloroalkany < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 μg/l Chlorfenwinfos < 0,03 < 0,03 < 0,03 < 0,03 < 0,03 < 0,03 < 0,03 < 0,03 < 0,03 < 0,03 < 0,03 < 0,03 μg/l Chlorpyrifos < 0,009 < 0,009 < 0,009 < 0,009 < 0,009 < 0,009 < 0,009 < 0,009 < 0,009 < 0,009 < 0,009 < 0,009 μg/l ,2-dichloroetan (EDC) < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 μg/l Dichlormetan < 0,50 < 0,50 < 0,50 < 0,50 2,60 1,05 1,20 0,52 0,80 2,40 < 0,50 2,20 μg/l Di (2-etyloheksyl) ftalan (DEHP) 0,54 0,48 0,43 0,40 0,21 0,57 0,30 0,12 0,30 < 0,20 < 0,20 0,20 μg/l Diuron < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 μg/l Endosulfan μg/l Fluoranten < 0,0001 0,09009 < 0,0001 < 0,0001 < 0,0001 0, , , , , , ,01007 μg/l Heksachlorobenzen (HCB) μg/l Heksachlorobutadien (HCBD) μg/l Heksachlorocykloheksan (HCH) μg/l Izoproturon < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 μg/l Ołów i jego związki 0,9 1,2 0,5 8,0 < 0,4 0,8 1,3 < 0,4 0,4 0,7 < 0,4 < 0,4 μg/l Rtęć i jej związki μg/l Naftalen 0,025 < 0,010 0,010 < 0,010 < 0,010 < 0,010 < 0,010 < 0,010 < 0,010 < 0,010 < 0,010 < 0,010 μg/l Nikiel i jego związki < 1,0 < 1,0 < 1,0 < 1,0 < 1,0 < 1,0 < 1,0 < 1,0 < 1,0 < 1,0 < 1,0 < 1,0 μg/l Nonylofenole 0,04 0,21 0,24 0,05 0,04 0,19 0,05 0,10 0,05 0,07 0,05 0,04 μg/l Oktylofenole < 0,03 < 0,03 < 0,03 < 0,03 < 0,03 < 0,03 < 0,03 < 0,03 < 0,03 < 0,03 < 0,03 < 0,03 μg/l Pentachlorobenzen μg/l Pentachlorofenol (PCP) < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 μg/l WWA - Benzo(a)piren 0, ,0153 < 0,0001 < 0,0001 0, , , , , , , ,00272 μg/l - Benzo(b)fluoranten 0, ,0332 < 0,0001 < 0,0001 0, , , , , , , ,00365 μg/l - Benzo(k)fluoranten 0, ,0126 < 0,0001 < 0,0001 0, , , , , ,00021 < 0,0001 0,00156 μg/l - Benzo(g,h,i)perylen 0, ,0244 < 0,0001 < 0,0001 0, , , , , , , ,00509 μg/l - Indeno(1,2,3-c,d)piren 0, ,0274 < 0,0001 < 0,0001 0, ,00083 < 0,0001 0, , ,00047 < 0,0001 0,00352 μg/l Symazyna < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 μg/l Związki tributylocyny μg/l Trichlorobenzeny (TCB) < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 μg/l Trichlorometan (chloroform) < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 μg/l Trifluralina < 0,009 < 0,009 < 0,009 < 0,009 < 0,009 < 0,009 < 0,009 < 0,009 < 0,009 < 0,009 < 0,009 < 0,009 μg/l 4.1. Nowe substancje priorytetowe (nieobowiązkowe badania pilotażowe) Dikofol μg/l Kwas perfluorooktano-sulfonowy (PFOS) μg/l Chinoksyfen μg/l Dioksyny μg/l Aklonifen μg/l Bifenoks μg/l Cybutryna μg/l Cypermetryna μg/l Dichlorfos < 0,0005 < 0,0005 < 0,0005 < 0,0005 < 0,0005 < 0,0005 < 0,0005 < 0,0005 < 0,0005 < 0,0005 < 0,0005 < 0,0005 μg/l Heksabromocyklo-dodekan (HBCDD) μg/l Heptachlor i jego epoksyd μg/l Terbutryna μg/l 4.2. Wskaźniki innych substancji zanieczyszczających (według KOM 2006/0129 COD) Tetrachlorometan < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 μg/l Aldryna μg/l Dieldryna μg/l Endryna μg/l Izodryna μg/l a DDT izomer para-para μg/l b DDT całkowity μg/l Trichloroetylen (TRI) < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 μg/l Tetrachloroetylen (PER) < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 < 0,10 μg/l UWAGA: w barwnych polach wyniki powyżej granicy oznaczalności. 43

44 8.11 Wyniki badań biologicznych jeziora fitoplankton Lp. Jezioro : Długie Augustowskie (Kalejty) Fitoplankton próba zlewana Okres badań : 2017 Tabela : 1 / 1 Stanowisko Kod stanowiska PL01S0802_0632 PL01S0802_0632 PL01S0802_0632 PL01S0802_0632 Data: Współrzędne geograficzne: N ,7 E ,4 N ,7 E ,4 N ,7 E ,4 N ,7 E ,4 Głębokość stanowiska: 12,0 m 12,0 m 12,0 m 12,0 m Warstwa: 1 5 m 1 5 m 1 5 m 1 5 m Grupa gatunek Liczebność Liczebność Liczebność Liczebność [szt/l] [%] [mg/l] [%] [szt/l] [%] [mg/l] [%] [szt/l] [%] [mg/l] [%] [szt/l] [%] [mg/l] [%] 1. CYANOPROKARYOTA ,05 0, , ,54 0, , ,21 0, , ,06 1, ,91 2. Anabaena flos-aque ,72 0, , ,31 0, ,60 3. Anabaena spiroides ,06 0, ,10 4. Aphanocapsa elachista ,08 0, ,19 5. Aphanocapsa sp ,23 0, , ,11 0, , ,51 0, ,81 6. Chroococcus limneticus ,62 0, , ,97 0, , ,02 0, ,59 7. Dolichospermum lemmermannii ,34 0, ,46 8. Leptolyngbya sp ,69 0, ,19 9. Limnothrix redekei ,71 0, , Microcystis wesenbergii ,52 0, , ,75 0, , ,05 0, , Planktolyngbya sp ,33 0, , ,01 0, , ,22 0, , Pseudoanabaena limnetica ,39 0, , Radiocystis geminata ,65 0, , ,66 0, , ,05 0, , Snowella sp ,78 0, , ,05 0, ,27 CHRYSOPHYCEAE ,45 0, , ,88 0, , ,12 0, , ,73 0, , Chrysochromulina sp ,20 0, , Dinobryon bavaricum ,88 0, , ,25 0, , Dinobryon divergens ,48 0, , ,54 0, , Dinobryon sociale ,31 0, , ,40 0, , ,19 0, , Mallomonas sp ,12 0, , Ochromonas sp ,58 0, , ,55 0, , Pseudokephyrion sp ,69 0, ,36 BACILLARIOPHYCEAE ,46 2, , ,86 1, , ,41 0, , ,46 0, , Achnanthidium minutissimum ,12 0, , Amphora sp ,18 0, , Asterionella formosa ,28 0, , ,10 0, , ,47 0, , Aulacoseira granulata v. granulata ,04 0, , Aulacoseira italica v. italica ,54 0, , ,10 0, , ,31 0, , ,86 0, , Cyclotella sp. (< 20 μm) ,79 1, , ,24 0, , ,63 0, , ,66 0, , Cyclotella sp. (> 20 μm) ,26 0, , ,69 0, , ,13 0, , Cymbella lange-bartalotti ,04 0, , Fragillaria capucina ,04 0, , Fragillaria crotonensis ,04 0, , ,07 0, , Navicula cryptocephala ,13 0, , Navicula lanceolata ,04 0, , Navicula sp ,37 0, , Nitzschia acicularis ,49 0, , ,25 0, , ,10 0, , Nitzschia sp ,10 0, , Ulnaria acus (Fragilaria ulna v. acus) ,63 0, , ,46 0, , ,37 0, , ,57 0, , Ulnaria ulna (Fragilaria ulna v. ulna) ,07 0, ,59 DINOPHYCEAE ,27 0, , ,46 0, , ,60 0, , ,01 0, , Ceratium hirundinella 400 0,01 0, , ,42 0, , ,15 0, , ,00 0, , Gymnodinium acuminatum ,13 0, , Gymnodinium fuscum ,12 0, , Gymnodinium sp ,04 0, , Peridiniopsis elpatiewskyi ,37 0, , Peridinium bipes ,04 0, , ,01 0, , Peridinium sp ,03 0, ,11 CRYPTOPHYCEAE ,55 0, , ,94 0, , ,34 0, , ,60 0, , Cryptomonas curvata ,22 0, , ,26 0, , ,10 0, , Cryptomonas marsonii ,21 0, , ,51 0, , Cryptomonas ovata ,18 0, , ,52 0, , ,37 0, , ,64 0, , Cryptomonas sp ,83 0, , ,16 0, , ,12 0, , ,53 0, , Rhodomonas sp ,11 0, , ,85 0, , ,83 0, ,70 CHLOROPHYTA ,22 0, , ,32 0, , ,32 0, , ,15 0, , Botryococcus braunii ,12 0, , Botryococcus sp ,07 0, , ,03 0, , Closterium aciculare 600 0,02 0, , Closterium sp ,87 0, , Coelastrum microporum ,05 0, , Cosmarium sp ,07 0, , ,25 0, , Crucigenia tetrapedia ,20 0, , Crucigeniella sp ,99 0, , Desmodesmus communis ,09 0, , Desmodesmus sp ,12 0, , ,23 0, , Elakatothrix gelatinosa ,23 0, , ,31 0, , Eutetramorus sp ,70 0, , Kirchneriella obesa ,75 0, , Kirchneriella sp ,50 0, , Koliella planctonica ,07 0, , Monoraphidium minutum ,87 0, , ,55 0, , Monoraphidium griffithii ,04 0, , Oocystis sp ,24 0, , ,18 0, , Pediastrum boryanum ,07 0, , ,03 0, , Pediastrum tetras ,12 0, , Planktosphaeria sp ,13 0, , Quadrigula sp ,35 0, , ,22 0, , Scenedesmus acuminatus ,04 0, , ,12 0, , Scenedesmus ecornis ,04 0, , Schroederia sp ,20 0, , Spondylosium sp ,98 0, , Staurastrum gracile ,07 0, , ,03 0, , Tetraedron caudatum ,03 0, , Tetraedron minimum ,24 0, , Tetraedron trigonum ,12 0, , Tetrastrum triangulare ,10 0, , Thorakochloris sp ,05 0, , ,50 0, ,20 OGÓŁEM , , , , Chlorofil a [μg/l] 6,8 7,7 5,0 13,9 44

45 8.12 Wyniki badań biologicznych jeziora fitobentos TYP Jezioro : Długie Augustowskie Fitobentos (Kalejty) (PLLW30029) Data badań : Stanowisko: PL01S0802_0632_101 Typ abiotyczny : 5 a Miejsce poboru: przy Bawolim Rogu KOD JCWP 5a PL01S0802_0632 KOD MS NAZWA JEZIORA STANOWISKO DATA Tj GR IOJ OCENA DŁUGIE AUGUSTOWSKIE (KALEJTY) st ,605 0,942 0,801 BARDZO DOBRY Lp. Gatunek Kod gatunku Liczebność 1. Achnanthes biasolettiana ABIA 4 2. Achnanthes linearioides ALIO Achnanthes minutissima var. gracillima AMGR 1 4. Achnanthes minutissima var. inconspicua AMII 2 5. Achnanthes minutissima var. minutissima AMIN Achnanthes minutissima var. scotia AMSC Amphipleura pellucida APEL 6 8. Amphora inariensis AINA 1 9. Amphora pediculus APED Cocconeis placentula var. euglypta CPLE Cocconeis placentula var. placentula CPLA Cymbella affiniformis CAFN Cymbella caespitosa CCAE Cymbella cesatii CCES Cymbella cistula CCIS Cymbella cybiformis CCYM Cymbella excisa CAEX Cymbella helvetica var. helvetica CHEL Cymbella microcephala CMIC Epithemia adnata EADN Epithemia turgida ETUR Fragilaria brevistriata FBRE Fragilaria capucina var. capucina FCAP Fragilaria capucina var. perminuta FCPE Fragilaria delicatissima FDEL Fragilaria tenera FTEN Fragilaria ulna var. acus FUAC Fragilaria ulna var. ulna FULN Gomphonema acuminatum GACU Gomphonema angustum GANT Gomphonema brebissonii GBRE Gomphonema minusculum GMIS Gomphonema minutum GMIN Gomphonema parvulum var. exilissium GPXS Gomphonema parvulum var. parvulius GPPA Gomphonema parvulum var. parvulum GPAR Gomphonema pumilum GPUM Gomphonema vibrio GVIB Navicula cryptotenella NCTE Navicula cryptotenelloides NCTO Navicula subalpina NSBN Nitzschia amphibia NAMP Nitzschia fonticola NFON Nitzschia lacuum NILA Rhoicosphaenia abbreviata RABB Rhopalodia gibba var. gibba RGIB 2 RAZEM

46 8.13 Wyniki badań biologicznych jeziora makrofity Jezioro : Długie Augustowskie Data badania : Lp. Zbiorowiska roślinne taksonomiczne Liczba wystąpień Powierzchnia [ha] średnie pokrycie n i [%] Transekty (pokrycie wg skali Braun-Blanqueta) Caricetum acutiformis Turzyca błotna 1 < 0,003 < 0,01 r 2. Caricetum rostratae Turzyca dzióbkowata 7 0,389 1,10 r Ceratophylletum demersi Rogatek sztywny 8 2,398 6,79 r + r r 5 4. Charetum delicatule Ramienica delikatna 2 0,004 0,01 r r 5. Charetum filiformis Ramienica grzywiasta 1 0,212 0, Charetum fragilis Ramienica krucha 1 0,212 0, Charetum rudis Ramienica zwyczajna 4 1,653 4, Charetum tomentosae Ramienica omszona 9 4,782 13, r Elodeetum canadensis Moczarka kanadyjska 8 1,681 4, r Fontinalitetum antipyreticae Zdrojek pospolity 4 0,053 0,15 r + r Glycerietum maximae Manna mielec 2 0,254 0, Myriophylletum spicati Wywłócznik kłosowy 12 5,531 15, Nitellopsidetum obtusae Krynicznica tępa 7 3,815 10, r Nymphaeo albae Nupharetum luteae forma z Nuphar lutea Grążel żółty 9 1,469 4, Nymphaeo albae Nupharetum luteae forma z Nymphaea alba Grzybienie białe 1 0,212 0, Phragmitetum communis Trzcina pospolita 20 3,447 9, r Potametum compressi Rdestnica ściśniona 4 0,021 0, r Zbiorowisko z Potamogeton crispus Rdestnica kędzierzawa 1 0,007 0, Potametum lucentis Rdestnica połyskująca 17 3,829 10, r Potametum natantis Rdestnica pływająca 14 1,416 4, r r Potametum pectinati Rdestnica grzebieniasta 1 < 0,003 < 0,01 r 22. Potametum perfoliati Rdestnica przeszyta 1 0,862 2, Ranuncutetum circinati Włosienicznik krążkolistny 2 0,007 0,02 + r 24. Scirpetum lacustris Oczeret jeziorny 4 0,011 0,03 r r + r 25. Scirpetum maritimi forma z Scirpus tabernaemontanii Oczeret Tabernamontana 1 0,212 0, Sagittario-Sparganietum emersii forma ze Sparganium emersum Jeżogłówka pojedyncza 1 < 0,003 < 0,01 r 27. Stratiotetum aloidis Osoka aloesowata 3 0,254 0,72 1 r Thelypteridi-Phragmitetum Nerecznica błotna 3 0,092 0, Typhetum angustifoliae Pałka wąskolistna 10 2,010 5, r r Typhetum latifoliae Pałka szerokolistna 3 0,004 0,01 r r r Inne zbiorowiska roślinne 31. Caricetum sp. div. Turzyce 1 0,042 0,12 1 Liczba zbiorowisk Pokrycie roślinnością transektu [%] 3,5 3,0 3,0 3,3 4,8 2,5 3,5 2,9 1,0 0,5 1,8 3,6 4,5 4,2 4,0 4,0 4,5 2,2 1,7 2,3 3,0 2,5 3,7 4,3 4,3 Maksymalna głębokość występowania roślin [m] Skala Pokrycie roślinnością [%] Braun-Blanqueta zakres średnia r < 0,1 0,1 + 0,1 1,0 0,5 1 1,0 5, , > Współrzędne geograficzne N ,3 E ,0 N ,5 E ,1 N ,6 E ,3 N ,8 E ,4 N ,2 E ,2 N ,5 E ,9 N ,6 E ,3 N ,7 E ,8 N ,5 E ,7 N ,2 E ,8 N ,2 E ,0 N ,7 E ,5 N ,2 E ,9 N ,2 E ,5 N ,2 E ,1 N ,1 E ,0 N ,3 E ,8 N ,5 E ,0 N ,3 E ,0 N ,9 E ,1 N ,9 E ,7 N ,0 E ,4 N ,0 E ,9 N ,0 E ,9 N ,0 E ,2 46

47 8.14 Wyniki badań biologicznych jeziora makrobezkręgowce bentosowe Jezioro : Długie Augustowskie Makrozoobentos (Kalejty) (PLLW30029) Data badań : Stanowisko: PL01S0802_0632 _401 PL01S0802_0632 _402 Typ abiotyczny : 5a Współrzędne geograficzne: N 53, E 23,07539 N 53, E 23, TYP KOD I NAZWA JCWP STANOWISKO KOD MS DATA 6b PLLW30029 KALEJTY (Długie Augustowskie) LMI stanowisko 01 użytkowanie leśne PL01S0802_0632_ , użytkowanie rolne PL01S0802_0632_ ,643 LMI jezioro OCENA 0,704 DOBRY Lp. Takson Makrofity wynurzone Makrofity zanurzone Kamienie Żwir Piasek Muł Grubocząsteczkowy materiał organiczny Drobnocząsteczkowy materiał organiczny Podłoże antropologiczne PL01S0802_0632_401 N ,6 E ,4 użytkowanie leśne (86,6 %) 10 % 10 % % - 10 % 10 % - Stanowisko PL01S0802_0632_402 N ,3 E ,6 użytkowanie rolne (13,4 %) 20 % 10 % % - 20 % 10 % - 1. Bivalvia Dreissenidae Bivalvia Sphaeridae 3 3. Gastropoda Acroloxidae 1 4. Gastropoda Bithynidae 2 5. Gastropoda Lymnaeidae 1 6. Gastropoda Neritidae Hirudinea Erpobdelidae Hirudinea Glossiphonidae 1 9. Amphipoda Gammaridae Isopoda Asellidae Chelicerata Hydrachnidae Ephemeroptera Caenidae Odonata Coenagrionidae Odonata Gomphidae Heteroptera Corixidae Trichoptera Limnephilidae Trichoptera Polycentropodidae Trichoptera Psychomyidae Coleoptera Gyrinidae Diptera Chironomidae 8 12 RAZEM:

48 8.15 Wyniki obserwacji hydromorfologicznych jeziora OBSERWACJE HYDROMORFOLOGICZNE JEZIORA 1/6 Nazwa jeziora: DŁUGIE AUGUSTOWSKIE Synonim nazwy jeziora: KALEJTY Kod JCWP: PLLW30029 Data badania: A. INFORMACJE O JEZIORZE A1 INFORMACJE OGÓLNE Powierzchnia jeziora bez wysp (ha) 159,7 Wysokość n.p.m. (m) 125,5 Długość lini brzegowej (m) Maksymalna długość (m) 4175 Liczba wysp 1 Maksymalna szerokość (m) 725 Średnia głębokość jeziora (m) 4,7 Maks. głębokość jeziora (m) 12 Objętość jeziora (tys. m 3 ) 7492,6 Typ abiotyczny jeziora Dominujący typ użytkowania zlewni całkowitej BL CW SH WL MP TH TL PG SU Geneza jeziora [jeśli znana] polodowcowe przymorskie krasowe starorzecze deltowe inne 5a Sposób użytkowania zbiornika brak elektrownia wodna ujecie wody ochrona przeciwpowodziowa żegluga rekreacja nawadnianie inny: Status akwenu NAT SZCW SCW Województwo RZGW - Region wodny podlaskie RZGW Warszawa - region wodny Niemna WIOŚ Białystok / Suwałki A2 LOKALIZACJA PRZEKROJÓW POMIAROWYCH (UKŁAD: ETRS89 EPSG2180) A X: ,2 Y: ,5 F X: ,2 Y: ,9 B X: ,5 Y: ,9 G X: ,0 Y: ,6 C X: ,9 Y: ,3 H X: ,1 Y: ,3 D X: ,9 Y: ,3 I X: ,4 Y: ,3 E X: ,0 Y: ,2 J X: ,6 Y: ,7 A2 LOKALIZACJA PRZEKROJÓW POMIAROWYCH (UKŁAD GEOGRAFICZNY) A N: 53,87969 E: 23,07586 F N: 53,88522 E: 23,04239 B N: 53,88733 E: 23,06097 G N: 53,88481 E: 23,05125 C N: 53,88778 E: 23,04508 H N: 53,87728 E: 23,04492 D N: 53,88842 E: 23,02608 I N: 53,88131 E: 23,05083 E N: 53,88736 E: 23,02417 J N: 53,88214 E: 23,05572 A3 ZDJĘCIA Wykonaj 2 zdjęcia ilustrujące całe jezioro i jedno na każdym przekroju oraz podaj ich numery (kody) 1 Kalejty transekt_1 2 A Kalejty transekt_a F Kalejty transekt_f B Kalejty transekt_b G Kalejty transekt_g C Kalejty transekt_c H Kalejty transekt_h D Kalejty transekt_d I Kalejty transekt_i E Kalejty transekt_e J Kalejty transekt_j A4 DANE O WYKONAWCY OBSERWACJI Nazwisko wykonawcy: A. Dorochowicz J. Sztelmach Sposób obserwacji: z łodzi z lądu Czas rozpoczęcia obserwacji: 09:29 Czas zakończenia obserwacji: 12:30 OBJAŚNIENIA Typ abiotyczny jeziora: 5a jeziora Nizin Wschodniobałtycko-Białoruskich o wysokiej zawartości wapnia, o dużym wpływie zlewni, stratyfikowane Dominujący typ użytkowania zlewni całkowitej: BL lasy liściaste / mieszane, CW lasy iglaste, SH zadrzewienia i zakrzewienia, WL mokradła (bagna, torfowiska), MP łąki i pastwiska, TH wysokie ziołorośla, TL grunty orne, PG parki, zieleńce, ogrody, SU zabudowa miejska / podmiejska. Status akwenu: NAT naturalna część wód, SZCW silnie zmieniona część wód, SCW sztuczna część wód. 48

49 OBSERWACJE HYDROMORFOLOGICZNE JEZIORA 2/6 Pkt. B. BRZEG (oceń przynajmniej 10 przekrojów o szer. 15 m rozmieszczonych równomiernie) B1 STREFA PRZYBRZEŻNA (działka 15m x 15m w głąb lądu od szczytu skarpy) ID przekroju: A B C D E F G H I J Określ stopień pokrycia terenu działki roślinnością (0 (0%), 1 ( 10%), 2 (>10-40%), 3 (>40-75%), 4 (>75%)) PIĘTRA ROŚLINNOŚCI Informacje dodatkowe Drzewa Krzewy, młode drzewka oraz wysokie ziołorośla Ziołorośla, trawa, mszaki LICZBA PIĘTER ŚREDNIA LICZBA PIĘTER NA PRZEKRÓJ 2,9 A 0 Stojąca woda lub zalana roślinność Teren pozbawiony roślinności/naga ziemia Dominujące pokrycie terenu w strefie przybrzeżnej (NV, BL, CW, CP, SH, OR, WL, AW, OW, MP, TH, RD, TL, PG, SU) LICZBA PRZEKROJÓW Z NATURALNYM POKRYCIEM STREFY PRZYBRZEŻNEJ B2 SKARPA (działka o szerokości 15 m pomiędzy szczytem skarpy a linią wody) Antropogeniczne BL BL BL CW CW CW CW CW CW CW 10 Występuje skarpa (NO=nie, YE=tak) YE YE YE YE YE YE YE YE YE YE Wysokość skarpy (m) (z dokładnością do 1 m lub do 0,1 m jeśli skarpa < 1 m) 0,4 0,3 0,2 0,5 0,4 0,4 1,4 0,2 1,0 9,5 A B 0 LICZBA PRZEKROJÓW ZE SKARPĄ >1 m WYSOKOŚCI 2 0 Kąt nachylenia (GE=lekko nachylona (5-30 ), SL=nachylona (>30-75 ), VE=bliska pionu (>75 ), UN=podcięta) VE SL SL SL SL SL VE SL GE SL Materiał skarpy (NV, BO, SA, EA, PE, CC, GA, BR, RR, FA, BI, OT) EA EA EA EA EA EA EA EA EA EA Modyfikacje skarpy (NO, NV, RS, RI, PC, EM, DM, ER, OT - jeżeli występuje RS+RI należy zakreślić RI) PC PC PC NO NO NO NO NO NO NO LICZBA PRZEKROJÓW ZE ZMODYFIKOWANĄ SKARPĄ I/LUB Z MATERIAŁEM ANTROPOGENICZNYM SKARPY Stopień pokrycia roślinnością (0 (0%), 1 ( 10%), 2 (>10-40%), 3 (>40-75%), 4 (>75%)) Struktura roślinności (NO=brak, TA=wysoka (>5 m), ME=średnia (0,5-5 m), SH=niska (<0,5 m) lub MI=mieszana - zakreśl MI jeśli są drzewa >5 m) MI MI TA MI MI MI MI MI MI MI B3 POBRZEŻE/PLAŻA 3 Występuje pobrzeże/plaża (NO=nie, YE=tak) NO YE NO NO NO NO NO NO NO NO Szerokość pobrzeża (z dokładnością do 1 m) 0 0, Nachylenie (HO=prawie płaska, GE=lekko nachylona (5-30 ), SL=nachylona (>30 ), - GE B 3 Materiał pobrzeża (NV, BE, BO, CO, GP, GS, SA, SI, EA, PE, CL, CC, SP, WP, GA, BR, RR, FA, BI, OT) zakreśl jeśli zespojony - SA LICZBA PRZEKROJÓW Z MATERIAŁEM ANTROPOGENICZNYM POBRZEŻA 0 Modyfikacje pobrzeża (NO, NV, RS, RI, PC, EM, DM, ER, OT - jeżeli występuje RS+RI należy zakreślić RI) - NO Pokrycie pobrzeża roślinnością (0 (0%), 1 ( 10%), 2 (>10-40%), 3 (>40-75%), 4 (>75%)) Struktura roślinności (NO=brak, TA=wysoka (>5 m), ME=średnia (0,5-5 m), SH=niska (<0,5 m) lub MI=mieszana zakreśl MI jeśli są drzewa >5 m) - NO ID przekroju: A B C D E F G H I J A 0 OBJAŚNIENIA Dominujące pokrycie terenu w strefie przybrzeżnej: NV niewidoczne, BL lasy liściaste / mieszane, CW lasy iglaste, CP plantacje drzew iglastych, SH zadrzewienia i zakrzewienia, OR sady, WL mokradła (bagna, torfowiska), AW akweny pochodzenia antropogenicznego, OW niewielkie naturalne zbiorniki wodne, MP łąki i pastwiska, TH wysokie ziołorośla, RD skały, osypiska, piaszczyste wydmy, TL grunty orne, PG parki, zieleńce, ogrody, SU zabudowa miejska / podmiejska. Materiał skarpy / pobrzeża: NV niewidoczny, BE skała lita, BO głazy, CO duże kamienie, GP żwir / drobne kamienie, GS mieszanina żwiru i piasku, SA piasek, SI muł, EA ziemia, PE torf, CL glina, CC beton, SP ścianki szczelne, WP płotki drewniane, GA gabiony, BR kostka brukowa / cegły, RR narzut kamienny, FA pokrycie syntetyczne, BI umocnienia materiałami naturalnymi (np. faszyna), OT inne. Modyfikacja skarpy / pobrzeża: NO brak, NV niewidoczny, RS profilowanie, RI umocnienia, PC rozdeptanie, EM nasyp, DM zapora, tama, ER erozja, OT inne. 49

50 OBSERWACJE HYDROMORFOLOGICZNE JEZIORA 3/6 Pkt. Nowe ID przekroju (jeśli potrzeba): C. STREFA LITORALNA (dzialka 15 m x 10 m od linii wody w głąb jeziora do punktu pomiaru) ID przekroju: A B C D E F G H I J Odległość punktu pomiaru od linii wody (10 m lub maks. odległość jaką udało się osiągnąć) Głębokość punktu pomiarowego (10 m od brzegu lub maks. odległość jaką udało się osiągnąć) 0,8 0,6 1,4 1,2 0,8 1,0 1,6 1,2 1,7 2,0 C1 SUBSTRAT DNA Dominujący substrat dna litoralu (NV, BE, BO, CO, GP, GS, SA, SI, PE, CC, BR, RR, FA, OT) zakreśl jeśli zbity Składniki substratu dna litoralu (zapisz, jeśli możliwe do zaobserwowania - w przeciwnym razie pozostaw puste). Oszacuj stopień pokrycia każdym ze składników: 0 (0%), 1 ( 10%), 2 (>10-40%), 3 (>40-75%), 4 (>75%) SA SA SI SA SI SA SA SA SA SA Materiał antropogeniczny Lita skała Głazy (>200 mm) Kamienie (64 mm-200 mm) Żwir (2 mm-64 mm) Piasek ( 0,063 mm-2 mm) Muł/glina (<0,063 mm) LICZBA PRZEKROJÓW Z NIENATURALNYM MATERIAŁEM DNA 0 A 0 C2 CECHY SIEDLISKOWE LITORALU Oceń % długości linii brzegowej (0 (0%), 1 ( 10%), 2 (>10-40%), 3 (>40-75%), 4 (>75%)) Podwodne korzenie drzew Szczątki roślin (zakreśl jeśli >0,3 m średnicy) Roślinność zwisająca nad powierzchnią wody (<1 m nad powierzchnią) Gzyms skalny, stromy uskok C3 STRUKTURA ROŚLINNOŚCI Oceń stopień pokrycia terenu (0 (0%), 1 ( 10%), 2 (>10-40%), 3 (>40-75%), 4 (>75%)) Wątrobowce/mchy/porosty Trzciny/turzyce/sity Rośliny o liściach pływających Roślinność wolnopływająca Roślinność zanurzona Słonorośla LICZBA TYPÓW A ŚREDNIA LICZBA TYPÓW ROŚLINNOŚCI NA PRZEKROJU 1,5 3 Glony nitkowate Stopień pokrycia litoralu roślinnością % powierzchni litoralu zajętej przez makrofity (0 (0%), 1 ( 10%), 2 (>10-40%), 3 (>40-75%), 4 (>75%)) B ŚREDNI STOPIEŃ POKRYCIA LITORALU ROŚLINNOŚCIĄ NA PRZEKROJU 1,9 Czy makrofity wkraczają w głąb jeziora? (NV=niewidoczne, NO=nie, YE=tak) NV YE YE YE YE YE YE YE YE YE Występują gatunki inwazyjne (NO=nie, YE=tak) NO NO NO NO NO NO NO NO NO NO LICZBA PRZEKROJÓW Z GATUNKAMI 0 INWZYJNYMI 3 C 0 Powierzchniowa warstwa glonów (YE= występuje, NO=brak) NO NO NO NO NO NO NO NO NO NO D. PRESJE D1 PRESJA ANTROPOGENICZNA Zaznacz kólkiem wszystkie presje obserwowane na przekroju, zsumuj punkty dla każdego przekroju. UWAGI odnośnie innych presji obserwowanych w przekrojach A B C D E F G H I J Zabudowa usługowa, przemysłowa, przetwórnie Zabudowa mieszkaniowa Drogi i kolej Drogi gruntowe, ścieżki Parki i ogrody (włącznie z polami golfowymi) Pola namiotowe, kempingi Wały, groble, umocnienia przeciwpowodziowe Plaże rekreacyjne Hotele, ośrodki szkoleniowe, rekreacyjne Śmieci, hałdy, wysypiska Łąki i pastwiska Plantacje drzew iglastych Grunty orne Sady Rury, zrzuty Bagrowanie dna Niszczenie roślinności brzegowej Niszczenie makrofitów SUMA PUNKTÓW A 2 LICZBA PRESJI ŚREDNIA PUNKTACJA PRESJI 0,6 B 0 OBJAŚNIENIA Dominujący substrat dna: NV niewidoczny, BE skała lita, BO głazy, CO duże kamienie, GP żwir / drobne kamienie, GS mieszanina żwiru i piasku, SA piasek, SI muł, PE torf, CC beton, BR kostka brukowa / cegły, RR narzut kamienny, FA pokrycie syntetyczne, OT inne. 50

51 OBSERWACJE HYDROMORFOLOGICZNE JEZIORA 4/6 Pkt. E. OCENA LINII BRZEGOWEJ (wykonaj na podstawie map i mat. obrazowych, sprawdź w terenie) E1 ZABUDOWA BRZEGU, EROZJA (określ % długości linii brzegowej objętej presją/typem pokrycia) Umocnienia szczelne 0 Umocnienia z materiałów naturalnych Umocnienia przepuszczalne 0 Porty, przystanie, mariny 0 A 0 DŁUGOŚĆ BRZEGU SZTUCZNEGO [%] 0 A WIDOCZNA EROZJA [%] 0 B B 0 E2 POKRYCIE TERENU (określ % powierzchni danej strefy objętej formą pokrycia terenu) Oceń pas do 100 m w głąb lądu. Powierzchnię, na której obserwujesz wyszczególnione typy pokrycia terenu z oszacuj z dokładnością do 1%. STREFA m ocena 0 Pokrycie terenu wg legendy Corine Land Cover (1 poziom) Tereny antropogeniczne (CLC 1) Tereny rolne (CLC 2) Lasy i tereny seminaturalne (CLC 3) Obszary podmokłe (CLC 4) Obszary wodne (CLC 5) SUMA POWIERZCHNI TERENU O POKRYCIU ANTROPOGENICZNYM I ROLNICZYM 13 A 2 E3. CENNE ZBIOROWISKA (określ % powierzchni danej strefy objętej formą pokrycia terenu) Trzcinowisko/Szuwar Siedliska cenne Podmokłe lasy Lasy liściaste/mieszane Mokradła i torfowiska Wrzosowiska Skały, osypiska, wydmy Inne siedliska Zakrzewienia i zadrzewienia Niewielkie zbiorniki wodne Łąki i pastwiska (użytki zielone) Ziołorośla/użytki ekologiczne 51

52 OBSERWACJE HYDROMORFOLOGICZNE JEZIORA 5/6 Pkt. F. OCENA CAŁEGO JEZIORA Wpisz wycenę punktową F1 AKTYWNOŚĆ W OBRĘBIE JEZIORA/PRESJE Mosty, drogi Działalność wojskowa Pomosty Łodzie motorowe (duża fala) Połowy gospodarcze (sieci/pułapki) Łodzie niemotorowe Zrzut ścieków Wędkarstwo z brzegu Bagrowanie Rekreacja bez łodzi/pływanie Niszczenie makrofitów i rośl. brzegowej Drogi wodne SUMA PUNKTÓW 0 INNE: A 0 F2 FORMY TERENU Uwaga! Należy wpisać liczbę poszczególnych typów wysp w obrębie jeziora F3 HYDROLOGIA Dobowe wahania stanu wody wywołane sztucznie >0,5 m 5 Porośnietę wyspy deltowe 0 Nieporośnięte wyspy deltowe 0 Roczne wahania stanu wody wywołane sztucznie 0,5-1,0 m 2 Porośnięte wyspy niedeltowe Nieporośnięte wyspy niedeltowe Roczne wahania stanu wody wywołane sztucznie > 1,0 m Przerzuty wody z/do innej zlewni 5 Zmiany kierunku przepływu zbiornika z/do 5 Grobla 5 SUMA PUNKTÓW 0 A 0 F4 BUDOWLE HYDROTECHNICZNE Wysokość piętrzenia budowli hydrotechnicznej (m) DOPŁYW ODPŁYW Zapora bez przepławki 5 Zapora bez przepławki 10 Zapora z przepławką 2 Zapora z przepławką 5 Kanał obiegowy (ulgi) 1 Kanał obiegowy (ulgi) 1 Śluza 2 Śluza 2 Jaz 1 Jaz 1 SUMA PUNKTÓW 0 INNE: A 0 OBSERWACJE HYDROMORFOLOGICZNE JEZIORA 6/6 G. KONTROLA JAKOŚCI Czy zrobione zostały 2 lub więcej fotografie całego jeziora i po 1 fotografii na każdym przekroju? Czy podana została nazwa jeziora, kod, data? Czy zostały skompletowane ogólne informacje (z bazy danych) na 1 stronie? Czy zostały podane wszystkie dane w części A4 na 1 stronie? Czy zostały podane współrzędne lokalizacji przekrojów obserwacyjnych (strona 1)? Czy zostały zbadane wszystkie przekroje (strony 2-3)? Czy została wykonana ocena całego jeziora (część B) - presje, formy terenu, hydrologia? Stan hydromorfologiczny Punktacja LHMS_PL 13 bardzo dobry poniżej bardzo dobrego UWAGI: Zdjęcia kilku transektów uzupełniono W niektórych transektach opis uzupełniono obserwacjami z brzegu. TAK TAK TAK TAK TAK TAK TAK 52

53 9 DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA Fotografia 1. Jezioro Długie Augustowskie rezerwat Jezioro Kalejty ( ). Fotografia 2. Jezioro Długie Augustowskie rezerwat Jezioro Kalejty ( ). 53

54 Fotografia 3. Jezioro Długie Augustowskie turystyka nad jeziorem ( ). Fotografia 4. Jezioro Długie Augustowskie turystyka nad jeziorem ( ). 54

55 10 PLAN BATYMETRYCZNY JEZIORA 55

56 56

57 57

58 11 SZKIC ZLEWNI JEZIORA 58