POLSKA AKADEMIA NAUK INSTYTUT ZOOLOGICZNY. Tom XI Warszawa, 25 IX 1964 Nr 16. Henryk S z e l e g ie w ic z

Transkrypt

1 POLSKA AKADEMIA NAUK INSTYTUT ZOOLOGICZNY F R A G M E N T A F A U N I S T I C A Tom XI Warszawa, 25 IX 1964 Nr 16 Henryk S z e l e g ie w ic z Mszyce (H om optera, A phidina) okolic Bydgoszczy III1 Tjih ( H om optera, A phidina) OKpecTHocTeń B ki iio u ih III1 D ie Blattliiuse (H om optera, A phidina) der Umgebung von Bydgoszcz III1 Wykaz niniejszy omawia dalsze materiały mszyc, zebrane przez autora w okolicach Bydgoszczy w latach Materiał ten obejmuje 31 gatunków nie wymienianych dotąd z tego obszaru, w tym 9 nowych dla fauny Polski. Liczba wykazanych z okolic Bydgoszczy gatunków mszyc wzrasta więc do 218 i teren ten staje się najlepiej pod tym względem zbadanym obszarem Polski. Kończąc 9-letni okres badań faunistycznych nad mszycami okolic Bydgoszczy, autor nie jest w stanie dać ogólniejszej charakterystyki fauny mszyc tego obszaru, głównie z powodu niedostatecznego poznania rozmieszczenia mszyc na terenie Polski. Xa końcu pracy autor zamieszcza katalog roślin żywicielskich mszyc okolic Bydgoszczy. K atalog ten ma na celu ukazanie różnorodności żywicieli mszyc oraz ułatwienie poszukiwań faunistycznych osobom pragnącym zbierać mszyce. WYKAZ SYSTEMATYCZNY GATUNKÓW2 Ginara juniperina (M o r d y.) Bydgoszcz, Park Ludowy, 18 IX 1962, na gałązkach Thuja occidentalis L. liczne bezskrzydłe dzieworódki i larwy. Mszyce te zostały opisane na podstawie okazów zebranych w warszawskim ogrodzie botanicznym z Thuja occidentalis L. i Juniperus virginiana L. (a nie, ja k błędnie podają niektórzy autorzy, z Juniperus communis L.) i znane są 1 Cf.: Fragm. faun., 8, 1958, pp ; 9, 1961, pp Gatunki nowe dla fauny Polski' oznaczono gwiazdką

2 2 5 8 H. Szelegiewicz 2 obecnie z całej prawie Europy. O ich występowaniu w Ameryce Północnej, skąd pochodzą rośliny żywicielskie tych mszyc, brak jest na razie danych. Być może, że mszyce te znane są tam pod inną nazwą. Z Polski gatunek ten wykazany był dotąd z Warszawy (M o r d v i l k o, ; S z e l e g i e w i c z, 1962b), gdzie jest bardzo pospolity w parkach i ogrodach, oraz z Poznania (S z e l e g ie w i c z, 1962b). Jest to groźny szkodnik żywotnika zachodniego, powodujący usychanie gałęzi lub zamieranie całych drzew. Protrama longitarsus (F e r r.) E a s t o p Smukała, pow. Bydgoszcz, 20 IX 1962, na korzeniach Artemisia campestris L., odwiedzane przez mrówki kilka bezskrzydłych dzieworódek i larw. Jest to drugie stanowisko tego słabo poznanego gatunku w Polsce (S z e l e g i e w i c z, 1962b), znanego zaledwie z kilku stanowisk w Europie Południowej. P. longitarsus (F e r r.) jest gatunkiem ciepłolubnym, występującym na silnie nasłonecznionych, piaszczystych terenach ze skąpą roślinnością. Prociphilus (Stagona) xylostei ( D e G e e r ) Bydgoszcz, Ogród Botaniczny, 10 VI 1963, na korze gałązek Lonicera xylosteum L. bardzo liczne nimfy. Gatunek szeroko rozprzestrzeniony, migrujący na korzenie świerku. Z Polski wykazany z Warszawy (M o r d v i l k o, ), Białowieży (M o r d v i l k o, 1907) i Zakopanego (S z e l e g i e w i c z, 1962a). Geoica setulosa (P a s s.) Smukała, pow. Bydgoszcz, 20 IX 1962, na korzeniach Corynephorus canescens (L.) P.B. dwie bezskrzydłe dzieworódki i larwy, nie odwiedzane przez mrówki. Z Polski wykazany pod nazwą Geoica herculana M o r d v. (M o r d v i l k o, 1935) z Warszawy. Gatunek kserotermiczny, występujący na silnie nasłonecznionych, piaszczystych terenach. Eucerapliis punctipennis (Z e t t.) Bydgoszcz, Ogród Botaniczny, 10 VI 1963, na spodniej stronie liści Betula verrucosa E h r h. pojedyncze uskrzydlone dzieworódki. Gatunek eurosyberyjski, w Polsce dość pospolity. W ystępuje jednak lokalnie i nie tworzy trw ałych populacji.

3 3 Mszyce okolic Bydgoszczy 259 Phyllaphis fagi (L.) Bydgoszcz, Park Miejski, 11 VI 1963, na spodniej stronie liści Fagus silmtica L. liczne bezskrzydłe dzieworódki i larwy, pokryte białymi kłaczkam i woskowej wydzieliny. Gatunek szeroko rozmieszczony. U nas wykazany z Pojezierza Mazurskiego (R i e c h, 1927), Warszawy (M o r d v i l k o, ), Puław ( J u d e n k o, 1930), Ojcowa (M o r d v i l k o, 1897) i Tatr (S z e l e g i e w i c z, 1962a). Drepanosiphum aceris K o ch DrepanosipJium acerinus a u c t. n e c W a l k e r Bydgoszcz, Osiedle Leśne, 21 IX 1962, na spodniej stronie liści Acer campestre L. dość liczne uskrzydlone dzieworódki. Gatunek rozmieszczony w całej Europie. W Polsce znany z Pojezierza Mazurskiego ( R l e c h, 1927) i Borów Tucholskich ( R u b s a a m e n, 1901). Od innych gatunków tego rodzaju odróżnia się łatwo dzięki ciemnej plamie na końcu skrzydeł. Cłiromaphis juglandicola (K a l t.) Bydgoszcz, Ogród Botaniczny, 10 VI 1963, na spodniej stronie liści Juglans regia L. pojedyncze uskrzydlone dzieworódki. Gatunek śródziemnomorski, rozprzestrzeniony wraz z uprawą orzecha po całej Europie. U nas notowany dotychczas z Gałach pow. Xowy Dwór, W arszawy (M o r d v i l k o, ) i Buska (S z e l e g ie w ic z, 1964b). *Rhizoberlesea trifolii D e l G u. Smukała, pow. Bydgoszcz, 18 V III 1956, na Trifolium pratense L. - bezskrzydłe i uskrzydlone dzieworódki. Xowy dla fauny Polski. Rozmieszczony prawdopodobnie w całej Europie, ale podawany zaledwie ze Szwecji, Włoch, Czechosłowacji i Ukrainy. Chaitopłiorus beuthani ( B o r n.) Bydgoszcz, 18 IX 1962, na spodniej stronie liści Salix dasyclados W im m. pojedyncze bezskrzydłe dzieworódki. Gatunek europejski o słabo zbadanym rozmieszczeniu. U nas notowany z Warszawy, Krzyżanowic pow. Pińczów i Zakopanego (S z e l e g ie w ic z, 1961). Neopterocomma asiphum H. R. L. Bydgoszcz, Ogród Botaniczny, 18 IX 1962, na gałęzi Salix alba L. jedna bezskrzydła dzieworódka w kolonii Pterocomma pilosum B u c k t.

4 2 60 H. Szelegiewicz 4 Gatunek bardzo rzadki, wykazany u nas zaledwie z jednego stanowiska w Krzyżanowicach pow. Pińczów (S z e l e g i e w i c z, 1964b). Poza tym znany jedynie* z kilku stanowisk w Niemczech, na Ukrainie i Słowacji. Rhopalosiphum padi (L.) Bydgoszcz, Ogród Botaniczny, 18 IX 1962, na Phalaris canariensis L. dwie bezskrzydłe dzieworódki; Bydgoszcz-Jachcice, 21 IX 1962, na Juncus sp. jedna bezskrzydła dzieworódka w kolonii Sitobion avenae (F.) H.R.L. G atunek geopolityczny, migruje z Prunus ssp. na traw y. W Polsce pospolity. Aphis idaei y. d. G. Bydgoszcz-Jachcice, 22 IX 1962, na Bubus idaeus L., odwiedzane przez mrówki uskrzydlone i bezskrzydłe dzieworódki. Gatunek dość pospolity w całym kraju, znany jako szkodnik m aliny ( J a n i s z e w s k a, 1963). Aphis schneideri ( B ó r n.) ł Bydgoszcz-Jachcice, 20 V II 1956, na Bibes rubrum L., zbijając wierzchołkowe liście w gniazda bezskrzydłe dzieworódki. Gatunek pospolity w całym kraju, do niedawna nie odróżniany od A. grossulariae K a l t. Aphis sambuci (L.) Bydgoszcz, Park Miejski, 11 VI 1963, na gałęziach Sambticus nigra L. bardzo liczne uskrzydlone i bezskrzydłe dzieworódki. G atunek szeroko rozmieszczony w Europie i Azji, migruje z bzu na korzenie szczawiu i goździków. Spotykany także w ciągu lata na korzeniach bzu. U nas wszędzie pospolity. Hayhurstia melanocephala ( B u c k t.) Smukała, pow. Bydgoszcz, 20 IX 1962, w rurkowato zwiniętych liściach Silene sp. liczne bezskrzydłe dzieworódki i samice amfigoniczne. Gatunek europejski, notowany u nas z Borów Tucholskich ( R u b s a a m e n, 1901) i Suwalszczyzny (S z e l e g i e w i c z, 1961). *Lipaphis ruderalis B o r n. Bydgoszcz-Jachcice, 17 IX 1962, na Lepidium ruderale L. jedna uskrzydlona i liczne bezskrzydłe dzieworódki oraz samice amfigoniczne. G atunek szeroko rozmieszczony w Europie. Nowy dla fauny Polski.

5 5 Mszyce okolic Bydgoszczy 261 Hyadaphis foeniculi ( P a s s.) H.R.L. Bydgoszcz, Osiedle Leśne, 2 1 IX 1962, na Lonicera xylosteum L. uskrzydlone i bezskrzydłe dzieworódki. Gatunek szeroko rozmieszczony w Europie, migruje z suchodrzewu na liczne rośliny baldaszkowate. Znany u nas z Pojezierza Mazurskiego ( R i e c h, 1927), Borów Tucholskich ( R u b s a a m e n, 1901) i Puław ( J u d e n k o, 1931). *Coloradoa achilleae H.R.L. Smukała, pow. Bydgoszcz, 20 IX 1962, na liściach Achillea millefolium L. liczne bezskrzydłe dzieworódki i samice amfigoniczne, pojedynczo nie tworząc kolonii. Gatunek znany wyłącznie z niewielu stanowisk w Europie. Xowy dla fauny naszego kraju. Phorodon humuli (S c h r k.) Bydgoszcz, 21 IX 1962, na spodniej stronie liści dziko rosnącego chmielu (Eumulus lupulus L.) pojedyncze bezskrzydłe dzieworódki i nimfy. Gatunek migrujący z tarniny na chmiel, znany jako szkodnik chmielu. Pospolity w całym kraju. Rhopalomyzus (Judenkoa) lonicerae ( S i e b.) Bydgoszcz, 18 IX 1962, na liściach Phalaris canariensis L. - bezskrzydłe dzieworódki. Migruje z suchodrzewu na trawy. Prawdopodobnie pospolity w całym kraju,, wykazany jednak zaledwie z Pojezierza Mazurskiego ( R i e c h, 1927) i Puław (J u d e n k o, 1930). *Myzus (Nectarosiphon) certus (W a l k.) Smukala, pow. Bydgoszcz, 20 IX 1962, na Stellaria sp. bezskrzydłe dzieworódki; Bydgoszcz, 21 IX 1962, na Stellaria sp. bezskrzydłe dzieworódki. Gatunek holarktyczny, blisko spokrewniony z M. persicae (S u l z.) i często z nim mylony. Xowy dla fauny Polski. *Myzus (Nectarosiphon) myosotidis ( B ó r n.) Bydgoszcz, 21 IX 1962, w rurkowato zwiniętych liściach Myosotis palustris (L.) N a t iio r s t kilka bezskrzydłych dzieworódek. Gatunek europejski o słabo poznanym rozmieszczeniu. Nowy dla fauny Polski. Wyrośle tego gatunku podał prawdopodobnie z Borów Tucholskich R u b s a a m e n (1901) pod nazwą Aphis sp.

6 262 H. Szelegiewicz 6 *Cryptomyzus Tcorschelti B ó rn. Bydgoszcz, Ogród Botaniczny, 10 V I 1963, w czerwonych wypuklinach na liściach Ribes alpinum L. uskrzydlona i liczne bezskrzydłe dzieworódki. Gatunek europejski, migruje z porzeczki alpejskiej na różne gatunki czyśca (Stachys sp.). Nowy dla fauny Polski. Cryptomyzus ribis (L.) Bydgoszcz, Ogród Botaniczny, 10 VI 1963, w czerwonawych wypuklinach na liściach Ribes rubrum L. liczne bezskrzydłe i uskrzydlone dzieworódki. Gatunek szeroko rozmieszczony, migruje z porzeczki na różne gatunki czyśca (Stachys sp.). U nas notowany z Borów Tucholskich ( R u b s a a m e n, 1901), okolic Warszawy (M o r d v i l k o, ), Puław ( J u d e n k o, 1930) i Zakopanego (S z e l e g i e w i c z, 1962a). Wyrośla tego gatunku podawane były prawie z całego kraju. Metopolophium albidum H.R.L. Bydgoszcz, 18 IX 1962, na Phalaris canariensis L. jedna bezskrzydła dzieworódka. G atunek o słabo poznanym rozmieszczeniu i biologii. U nas notowany jedynie z T atr (S z e l e g i e w i c z, 1962a), gdzie wykoszony został z nieznanego gatunku traw y. *Dactynotus chondrillae ( N e v s k y ) Bydgoszcz-Jachcice, 24 V III 1961, n a Chondrilla juncea L. dwie bezskrzydłe dzieworódki. Poza tym widziałem okazy tego gatunku zebrane w P o znaniu (19 VI 1955, leg. D. K r z y w i e c ). G atunek nowy dla fauny Polski. Znany z Azji Środkowej, U krainy, Bułgarii, Węgier, Turyngii i Szwajcarii. *Dactynotus erigeronensis ( T h o m.) Bydgoszcz-Jachcice, 22 V III i 22 IX 1962, na pędach Erigeron canadensis L. liczne uskrzydlone i bezskrzydłe dzieworódki. Gatunek amerykański, zawleczony do Europy wraz z rośliną żywicielską. Z Europy podany po raz pierwszy z Francji (R e m a u d e &r e, 1954). Poza tym znany tylko z Polski, z Warszawy (S z e l e g i e w i c z, 1964a). Prawdopodobnie szeroko rozmieszczony w Europie. Macrosiphoniella abrotani (W a l k.) Bydgoszcz, Ogród Botaniczny, 10 VI 1963, na Artemisia abrotanum L. jedna uskrzydlona dzieworódka. G atunek śródziemnomorski, zawleczony wraz z rośliną do prawie wszystkich krajów Europy. U nas notow any z Zakopanego ( S z e l e g ie w ic z, 1962a).

7 \ 7 Mszyce okolic Bydgoszczy 263 *Dactynotus (U.) campanulae ( K a l t.) Bydgoszcz-Jachcice, 24 V III 1961, na pędach Jasione montana L. bezskrzydłe dzieworódki. Gatunek europejski, związany z jasieńcem i dzwonkami. Nowy dla fauny Polski. Delphiniobium junackianum ( K a r s c h ) Bydgoszcz-Jachcice, 22 V III i 22 IX 1962, w ogródku kwiatowym na pędach Consolida Ajacis (L.) Schtjr bardzo liczne bezskrzydłe i uskrzydlone dzieworódki. Gatunek związany z rodzajam i Delphinium L. i Aconitum L., pochodzenia górskiego. Zawleczony na niż wraz z roślinami żywicielskimi, hodowanymi w ogródkach. U nas wykazany z Pojezierza Mazurskiego ( R ie c h, 1927), W arszawy (M o r d v i l k o, 1914), Puław ( J u d e n k o, 1930) i Zakopanego (S z e l e - g ie w i c z, 1962a). KATALOG ROŚLIN ŻYWICIELSKICH R odzina: Pinaceae - Sosnowate Picea exeelsa (L a m.) L k. - P in em pineoides (C h o l.) Adelges tardm (D r e y f.) Sacchiphantes abietis (L.) Cinara bogdanowi (M o r d v.) Pinus nigra A r n o l d - Protolachnus bluncki ( B ó r n.) Cinara brauni B o r n. Pinus silvestris L. Pineus p in i (M a c q.) Protolachnus agilis ( K a l t.) Schizolachnus pineti (F.) Cinara escherichi ( B ó r n.) Cinara liyperophila ( K o c h ) Cinara pinea (M o r d v.) Cinara p in i (L.) Pinus montana MlLL. Protolachnus bluncki (B ó r n.) Rodzina: Gupressaceae - Cyprysowate Thuja occidentalis L. Cinara juniperina (M o r d v.) R odzina: Betulaceae - Brzozowate Betula verrucosa E h r h. Glyphina betulae ( K a l t.) Symydobius oblongus (H e y d.) Euceraphis punctipennis (Z e t t.) Betulaphi8 guadrituberculata ( K a l t.) Procalaphis callipterus ( H t g.) Procalaphis tuberculata ( H e y d.) Calaphie basalis (S t r.)

8 26 4 H. Szelegiewiez 8 Betula pubescens E h r h. Alnus incana L. Alnus glutinosa L. Garpinus betulus L. Gorylus avellana L. Stomaphis quercus (L.) Eormaphidula betulae (M o r d v.) Pterocallis albida B ó r n. Stomaphis quercus (L.) Pterocallis alni (D e G e e r ) Pterocallis maculata H e t d. Myzocallis carpini ( K o c h ) Myzocallis coryli (G o e t z e ) Rodzina: ceae - Bukowate Fagus silvatica L. Quercus robur L. Quercus sessilis E h r h. Phyllapbi8 fagi (L.) Lachnus longirostris (M o r d v.) Stomaphis quercus (L.) Thelaxes dryophila (S c h r k.) Tuberculoides annulatus (H tg.) Phylloxera coccinea ( H e t d.) Lachnus roboris (L.) Rodzina: Juglandaceae - Orzechowate J uglans regia L. Chromaphis juglandicola (K a lt.) R odzina: Salicaceae - W ierzbowate Populus alba L. Populus tremula L. Populus nigra L. Populus nigra L. var. italica Salix ssp. Salix alba L. Chaitophorus populialbae (B. de F.) Chaitophorus populeti ( P a n z.) Chaitophorus populialbae (B. de F.) Chaitophorus populeti ( P a n z.) Chaitophorus tremulae K o o h Chaitophorus leucomelas K o c h Pemphigus bursarius (L.) Pemphigus filaginis (B. de F.) Pemphigus spirothecae P a s s. Phloeomyzw passerinii (S ig n.) Chaitophorus nassonowi M o r d v. Pterocomma populeum ( K a l t.) Chaitophorus capreae (M o s l.) Chaitophorus salicti (S c h r k.) Pterocomma jacksoni T h e o b. Pterocomma salicis (L.) Cavariella aegopodii (S c o p.) Cavariella theobaldi (G i l l, et B.) Chaitophorus vitellinae (S c h r k.) Neopterocomma asiphum H.R.L. Pterocomma pilosum B u c k t.

9 9 Mszyce okolic Bydgoszczy 26 5 S a lix v im in a lis L. Aphis farinosa G m el. S a lix dasy d a d o s W im m. Ghaitophorus beuthani (B órn.) S a lix p u rp u re a L. Chaitophorus truncatus (H ausm.) R o d z in a : Cannabaceae - K o n o p io w a t e H u m u lu s lu p u lu s L. C annabis sa liva L. Phorodon humuli (S chrk.) Phorodon cannabis P a ss. R o d z in a : Urticaceae - P o k r z y w o w a te TJrtica urens L. U rłica dioica L. Microlophium camosum (B u o k t.) Microlophium evansi (T heob.) R o d z in a : Ulmaceae - W ią z o w a te TJlmus scabra M i l l. Eriosoma ulmi (L.) TJlmus cam pestris L. Tinocallis płatani ( K a l t. ) R o d z in a : Polygonaceae - R d e s t o w a t e B u m e x acetosella L. Aphis acetosae L. Aphis etiolata S tr. P o lygonum s p. Capitophorus hippophaes (W a lk.) P o lygonum aviculare L. Aphis nasturtii K a lt. Aphis avicularis (H.E.L.) Aspidaphis adjuvans (W a lk.) R o d z in a : Chenopodiaceae - K o m o s o w a te C henopodium album L. Eayhurstia atriplicis (L.) R o d z in a : Caryophyllaceae - G o ź d z ik o w a te M e la n d riu m album ( M i l l. ) G r k. Brachycaudus lychnidis (L.) S ilen e sp. Eayhurstia melanocephala (B u c k t.) Stella ria sp. Myzus (N.) certus (W alk.) R o d z in a : Eupborbiaceae - W ilc z o m le c z o w a t e E u p h o rb ia s p. E u p h o rb ia cyparissia s L. Acyrthosiphon cyparissiae (K ooh) Aphis euphorbiae K a lt. R o d z in a : Berberidaceae - B e r b e r y s o w a te B erberis vu lg a ris L. Liosomaphis berberidis ( K a lt.)

10 2 6 6 H. Szelegiewicz 10 B odzina: Ranunculaceae - Jaskrow ate Consolida Ajacis (L.) Sciiuii, Ranunculus repens L. Delphiniobium junackianum ( K a r s c h ) Protrama ranunculi (D e l G u.) Thecabius affin is ( K a l t.) Bodzina: Papaveraceae - Makowa te Chelidonium maius L. Acyrtho8iphon cheudonii ( K a l t.) B odzina: Cruciferae - Krzyżowe Arabis sp. Sisymbrium sp. Brassica oleracea L. Berteroa incana (L.) DC. Lepidium ruder ale L. Lipaphis erysimi ( K a l t.) Lipaphis erysimi ( K a l t.) Brevicoryne brassicae (L.) Aphis fabae S c o p. Lipaphis ruderalis B o r n. Bodzina: Guttiferae - Dziurawcowate Hypericum perforatum L. A phis chloris K o c h B odzina: Saxifragaceae - Skalnicowate Ribes grossularia L. Ribes rubrum L. Ribes alpinum L. Aphis grossulariae K a l t. Aphis schneideri ( B ó r n.) Cryptomyzus ribis (L.) Cryptomyzus korschelti B ó r n. B odzina: Rosaceae - Bóżowate Rosa sp. Rubus idaeus L. Potentilla anserina L. Geum urbanum L. Malus domestica B o r b. Prunus domestica L. Maculolachnus submaculata ( W a l k.) Macrosiphum rosae (L.) Aphis idaei v. d. G. Amphorophora rubi ( K a l t.) Bhopalosiphoninus heikinheimoi ( B ó r n.) Chaetosiphon potentillae ( W a l k.) Macrosiphum get ( K o c h ) Aphis pom i D e G e e r Hyalopterus pruni (G e o f f.) B odzina: Papilionaceae - Motylkowate Genista tinctoria L. Melilotus albus Me d. Melilotus officinalis L. Trifolium pratense L. Aphis genistae S c o p. Therioaphis rhiemi (B o r n.) Therioaphis rhiemi ( B ó r n.) Therioaphis luteola (B ó r n.) Rhizoberlesea trifolii D e l G u.

11 11 Mszyce okolic Bydgoszczy 267 Caragana arborescens L a m. Vicia cracca L. Pisum sativum L. Aeyrthosiphon caraganae (Ch o l.) Aphis craccae L. Aeyrthosiphon pisum (H a r r i s ) B odzina: Oenotheraceae - Wiesiołkowate Mpilobium Tiirsutum L. Mpilobium parviflorum S c h r e b. Chamaenerion angustifolium (L.) S co p. Aphis sp. n. ( F. H. J a c o b i n l i t t. ) Aphis epilobii K a l t. Aphis mirifica ( B ó r n.) B odzina: Malvaceae - Ślazowate Malva sp. Aphis umbrella (B o r n.) Aeyrthosiphon pelargonii ( K a l t.) B odzina: Tiliaceae - Lipowate Tilia sp. Eucallipterus tiliae (L.) B odzina: Geraniaceae - Bodziszkowate Mrodium cicutarium L. Aeyrthosiphon geranii ( K a l t.) Acer pseudoplatanus L. Acer platanoides L. Acer campestre L. B odzina: Aceraceae - Klonowate Drepanosiphum platanoidis (S c h r k.) Periphyllus acericola (W a l k.) Stomaphis graffii (Ch o l.) Stomaphis quercus (L.) Periphyllus lyropictus ( K e s s l.) Periphyllus coracinus K o c h ( = P. viridulus M a m o n t.) Drepanosiphum aceris K o c h Periphyllus villosus ( H t g.) Periphyllus hirticornis (W a l k.) B odzina: Rhamnaceae - Szaklakowate Frangula alnus Mil l. Aphis frangulae K a l t. Bodzina: Umbelliferae - Baldaszkowate IGarum carvi L. Eyadaphis polonica S z e l e g. Apium graveolens L. Dysaphis crataegi ( K a l t.) Petroselinum sativum H o f f m. Cavariella aegopodii (Sc o p.) Heracleum sibiricum L. Anuraphis subterranea (W a l k.) Pastinaca sativa L. - Dysaphis bonomvi (H.R.L.) Cavariella theobaldi (G i l l, et B.)

12 2 68 H. Szelegiewicz Anethum graveolens L. Dysaphis crataegi ( K a l t.) Cavariella aegopodii (S c o p.) Daucus carota L. Cavariella aegopodii (S c o p.) Bodzina: Boraginaceae - Szorstkolistne Myosotis palustris ( L. ) N a t h. Myzus (N.) myosotidis (B ó r n.) B odzina: Solanaceae - Psiankow ate Solanum tuberosum L. Aphis nasłurtu K a l t. Macrosiphum euphorbiae (T h o m.) B odzina: Scrophulariaceae - Trędownikowate Verbascum phlomoides L. A phis verbasci S c h r k. Veronica officinalis L. Nasonovia ribisnigri (M o s l.) B odzina: Labiatae - Wargowe Galeopsis tetrahit L. Cryptomyzus galeopsidis ( K a l t.) Mentha sp. Ovatus menthae (W a l k.) Lamium album L. Cryptomyzus alboapicalis (T h e o b.) Plantago maior L. Bodzina: Plantaginaceae - Babkowate Bhopalosiphum nympheae (L.) B odzina: Oleaceae - Oliwkowate Ligustrum vulgare L. M yzus ligustri (M o s l.) B odzina: Gaprifoliaceae - Przewiertniowate Sambucus nigra L. A phis sambuci L. Lonicera xylosteum L. Stagona xylostei (D e G e e r ) Hyadaphis foeniculi ( P a s s.) Xenomyzus corticis A i z e n b. Lonicera tatarica L. Hyadaphis tataricae (A i z e n b.) B odzina: Gucurbitaceae - Dyniowate { Gucumis sativus L. Aphis gossypii G l o v. Jasione montana L. B odzina: Campanulaceae - Dzwonkowate Aphis sp. n. (H.R.L. in litt.) Hactynotus campanulae ( K a l t.)

13 13 Mszyce okolic Bydgoszczy 269 Rodzina: Compositae - Złożone JSolidago virga-aurea L. Erigeron canadensis L. Erigeron acer L. Helichrysum arenarium (L.) M o e n c h Achillea millefolium L. Chrysanthemum leucanthemum L. Tanacetum vulgare L. Artemisia abrotanum L. Artemisia absinthium L. Artemisia vulgaris L. Artemisia campestris L. Tussilago farfara L. Carduus sp. Cirsium oleraceum (L.) S c o p. Cirsium arvense (L.) S c o p. Centaurea rhenana B o b. Centaurea cyanus L. Dactynotu8 solidaginis (F.) Dactynotu8 erigeronensis (T h o m.) Dactynotus sim ilis H.R.L. Macro8iphoniella medvedevi (B o z h.) ( = M. nasti S z e l e g.) Aphis vandergooti ( B o r n.) Brachycaudti8 helichrysi ( K a l t. ) Coloradoa achilleae H.R.L. Dactynotus achilleae ( K o c h ) Macrosiphoniella millefolli ( D e G e e r ) Macrosiphoniella tapuskae ( H o t t. e t F r.) Macrosiphoniella trimaculata H.R.L. Coloradoa tanacetina (W a l k.) Dactynotus tanaceti (L.) Macrosiphoniella tanacetaria ( K a l t.) Metopeurum fuscoviridae S t r. Coloradoa abrotani ( K o c h ) Macrosiphoniella abrotani ( W a l k.) Coloradoa absinthii (L ic h t.) Macrosiphoniella absinthii (L.) Macrosiphoniella artemisiae (B. d e F.) Micro8iphum jazykovi N e v s k y Trama troglodytes H e l d. Cryptosiphum artemisiae B u c k t. Pleotrichophorus glandulosus ( K a l t.) Macrosiphoniella artemisiae (B. d e F.) Macrosiphoniella oblonga (M o r d v.) Protrama longitarsus ( F e r r.) Trama troglodytes H e y d. Brachyunguis (P.) judenkoi S z e l e g. Titanosiphon artemisiae ( K o c h ) Pleotrichophorus persim ilis B o r n. Macrosiphoniella fasciata D e l G u. Anuraphis farfarae ( K o c h ) Capitophorus sim ilis v. d. G. Dactynotus tussilaginis (W a l k.) Brachycaudus cardui (L.) Capitophorus earduinus (W a l k.) Dactynotus aeneus H.R.L. Dactynotus cirsii (L.) Dactynotus aeneus H.R.L. Brachyunguis (P.) hartigi (H.R.L.) Dactynotus jaceae (L.)

14 2 7 0 H. Szelegiewicz Centa urea jacea (L.) Cichorium intybus L. Lapsana communis L. Chondrilla juncea L. Taraxacum officinale W e b. Sonchus oleraceus L. Sonchus asper L. Sonchus arvensis L. Crepis tectorum L. Hieracium pilosella L. Hieracium Lanchenalii Gm e l. D actynotus jaceae (L.) N eotram a m aritim a E a s t o p D actynotus cichorii ( K o c h ) T ram a troglodytes H e y d. Dactynotus chondrillae ( N e v s k y ) Tram a rara M o r d v. A p h is taraxaeicola ( B ó r n.) M yziis persicae ( S u lz.) H yperom yzus lactucae (L.) D actynotus sonchi ( G e o f f.) H yperom yzus pallidu s H.B.L. Dactynotus sonchi ( G e o f f.) D actynotus sonchi ( G e o f f.) N asonovia ribisnigri ( M o s l.) A p h is pilosellae ( B o r n. ) N asonovia pilosellae ( B ó r n. ) Aulacorthum solani ( K a l t. ) N asonovia ribisnigri ( M o s l.) Rodzina: Alismataceae - Żabieńcowate Sagittaria sagittifolia L. Bhopalosiphum nympheae (L.) R odzina: Juncaceae - Sitowate Juncus sp. Bhopalosiphum padi (L.) Sitobion avenae (F.) H.R.L. R odzina: Cyperaceae - Turzycowate Carex sp. Carex ligerica J. G k a y Carex riparia Cu r t. Carex hirta L. Trichocallis ossiannilssoni (H.R.L.) Atheroides serrulatus H a l i d. Iziphya bufo ericetorum B ó r n. Sminthuraphis ulrichi Q u e d n. Caricosipha paniculatae B o r n. Saltusaphis iberica (B ó r n.) Q u e d n. Paraschizaphis caricis (S c h o u t.) R odzina: Gramineae - Trawy Phalaris canariensis L. sp. Bhopalosiphum padi (L.) Bhopalomyzus lonicerae (Si e b.) Metopolophium albidium H.R.L. Anoecia corni (F.) B ó r n. Anoecia nemoralis B ó r n.

15 15 Mszyce okolic Bydgoszczy 271 Galamagrostis epigeios ( L.) R o th Gorynephorus canescens (L.) P. B. Phragmites communis T e i n. Dactylis glomerata L. Poa annua L. Poa nemoralis L. Glyceria fluitans (L.) R. B r. Bromus sp. Festuca ovina L. Agropyron repens (L.) P. B. Hordeum murinum L. Flymus arenarius L. Tetraneura ulmi (L.) Bungsia may dis ( P a s s.) Schieaphis jaroslavi (M o r d v.) Geoica setulosa ( P a s s.) Sitobion avenae (F.) H.R.L. Hyalopterus pruni (G e o f f.) Anoecia corni (F.) B ó r n. Tełraneura ulmi (L.) Anoecia nemoralis B ó r n. Anoecia corni (F.) B ó r n. Sipha glyceriae ( K a l t.) Sitobion avenae (F.) H.R.L. Sitobion avenae (F.) H.R.L. Sitobion fragariae (W a l k.) Paraeletus'- cimiciformis H e t d. Forda formicaria H e y d. Forda marginata K o o h Chaetosiphella berlesei (D e l G u.) Anoecia vagans K o c h JRungsia hurdjumovi (M o r d v.) HolcapMs frequens (W a l k.) Anoecia vagans K o c h Anoecia vagans K o c h PIŚMIENNICTW O1 H i l l e Ris L a m b e r s D Note on Drepanosiphum acerinum (W a l k e r, 1848). Entomologist, London, 96: 248. J a n is z e w s k a E Mszyce (Homoptera, Aphididae) roślin sadowniczych Polski. I. Fragm. faun., Warszawa, 10: R e m a u d i e r e G Deuxieme addition a la listę des Daetynotinae et Myzinae (Hom. Aphidoidea) de la faunę franęaise. Rev. path, veg., Paris, 33: Sz e l e g ie w ic z H. 1962a. Materiały do znajomości mszyc (Homoptera, Aphidina) Tatr i Podhala. Acta zool. cracov., Kraków, 7: , S z e l e g i e w i c z H. 1962b. Materiały do poznania mszyc (Homoptera, Aphididae) Polski. I. Podrodzina Lachninae. Fragm. faun., Warszawa, 10: S z e l e g i e w i c z H. 1964a. Dactynotus erigeronensis (T h o m a s ), an Aphid New to Middle Europe. Bull. Acad. poi. Sci., Cl. II, Warszawa, 12: S z e l e g ie w ic z H. 1964b. Mszyce (Homoptera, Aphididae) Doliny Nidy. Fragm. faun., Warszawa, 11: Całość piśmiennictwa podana została w części pierwszej i drugiej. Niniejszy wykaz zawiera tylko prace tam nie uwzględnione.

16 2 7 2 II. Szelegiewicz 16 PE3IOME B H a c T o a m e ił p a 6 o T e p a c c M a T p H B a e T c n n a jib H e H iu H e M a T e p n a jib i T JieS M3 O K p e c ra o - C T eń Ebwromu, co G p a H H b ie ab T o p O M b r r. 3 tm M a T e p w a jib i c o ^ e p a c a T 31 BHflOB, M3 KOTOpbIX 9 H e 6 b IJI0 flo CHX n o p H3BeCTHbIX M3 IIO JIbU ih. TaK H M o 6 p a 3 0 M KOjiHHecTBO H 3yH eh H bix B H aob T Jieft ybejihhhbaetch.zyis OKpecTHOCTeii B b iflro ih H flo 218. P a ó o T a coflep ^ch T T aioice c iih c o k K opm O B bix pact eh K H. ZUSAMMENFASSUNG Die vorliegende Arbeit bespricht weiteres Blattlausm aterial aus der Umgebung von Bydgoszcz, das vom Yerfasser in den Jahren eingesammelt wurde. Das Material besteht aus 31 Arten, von denen 9 fiir die polnische Fauna neu sind. Die gesamte Zabl der in der Umgebung von Bydgoszcz gefundenen Arten betragt somit 218. Ansserdem enthalt die Arbeit eine Listę der W irtspflanzen, auf welchen die B lattlause gefunden wurden. Państw ow e W ydaw nictw o N aukow e W arszaw a 1964 N akład egz. A rk. w yd. 1, dru k. 1. P apier druk. sat. ki. I II. 80 g. B I. Cena zł 6,- Nr zam. 102/64 W rocławska D rukarnia N aukowa W-41