Tom X Warszawa, 16 IX 1963 Nr 32. Materiały do fauny mszyc (Ilom optera, A phididae) Polski

Transkrypt

1 P O L S K A A K A D E M I A N A U K I N S T Y T U T F R A G M E N T A Z O O L O G I C Z N Y F A U N I S T I C A Tom X Warszawa, 16 IX 1963 Nr 32 H enryk S z e l eg ie w ic z Materiały do fauny mszyc (Ilom optera, A phididae) Polski MaTepnajibi k cjiayiie u i e ń ( Ilom optera, A phididae) IlojibiiiH Materialien zur Blattlaus-Fauna ( Ilo m o p tera, A phididae) Polens W czasie mego pobytu w Deutsches Entomologisches Institut w Berlinie miałem możność przebadania bogatej kolekcji mszyc, przechowywanej w tamtejszym zbiorze. W zbiorze tym znajdują się między innymi również niewielkie materiały mszyc zebrane na ziemiach Polski. Są to: 1. materiały R. K o r s c h e f.s k y e g o z Gąsek, pow. Koszalin i z Bielinka nad Odrą; 2. materiały W. S k o r o p y s a z Olsztynka, pow. Ostróda, oraz 3. materiały v. O e t t i n g e n a z okolic Gorzowa Wielkopolskiego. W szystkie te materiały przechowywane są w postaci preparatów mikroskopowych (w balsamie kanadyjskim) i większość z nich oznaczona została przez wybitnego specjalistę, Pana D. H i l l e Ris L a m b e r s a z Bennekom (Holandia). Ponieważ materiały te nie były nigdy wykorzystane w publikacjach, a zawierają wiele rzadkich oraz kilka nowych gatunków dla fauny Polski, uważam za celowe opublikowanie ich wykazu. Podro dżina Lachninae 1. Ginara bogdanowi (M ordv.) Prep, nr 4/22: Olsztynek, pow. Ostróda, W. S k o r o p y s leg.; Oinara bogdanowi M o r d v., H i l l e R i s Ł a m b e r s det. G atunek d o tąd z Pojezierza Mazurskiego nie w ykazyw any. Z nany w P o l sce z województw białostockiego, bydgoskiego, warszawskiego i krakowskiego (Sz e l e g ie w ic z, 1962b). Je st to najczęstszy u nas gatunek świerkowy, który m a pewne znaczenie gospodarcze jako producent spadzi.

2 474 H. Szelegiewicz 2 2. Cinara pilicornis (H t g.) Prep nr 4/1: Olsztynek, pow. Ostróda, W. S k o r o p y s leg.; Cinara piceicola (C h o l.), H i l l e R i s L a m b e r s det. Z Pojezierza M azurskiego dotąd nie w ykazywany. Znany u nas z Rozewia pow. Puck, W arszawy, Ziemi Kłodzkiej i Zakopanego (Sz e l e g ie w ic z, 1962b), 3. Cinara costata (Ze t t.) Prep. nr 8/80: Olsztynek, pow. Ostróda, maj, 1939, Picea excelsa ( L a m.) L k., W. S k o - r o p y s leg.; Laehniella costalis Z e t t., H i l l e R i s L a m b e r s det. G atunek z Pojezierza M azurskiego nie znany. W ykazany u nas z W arszaw y i Zakopanego (Sz e l e g ie w ic z, 1962b). H i l l e 4. Cinara juniperi (D e Ge e r ) Prep. n r 4/23-20: Olsztynek, pow. Ostróda, W. S k o r o p y s leg.; Cinara juniperi D eg. R i s L a m b e r s det. W Polsce dość pospolity, z Pojezierza Mazurskiego już w ykazany (R iech, 1927). 5. Cinara pinea ( M o r d v.) Prep. nr 4/5-7: Olsztynek, pow. Ostróda, W. S k o r o p y s leg.; Cinara pinea M o r d v., H i l l e R i s L a m b e r s det. Pospolity w całej Polsce na m łodych sosnach; z Pojezierza Mazurskiego już w ykazany (Sz e l e g ie w ic z, 1962b). 6. Lachnus roboris (L.) Prep. nr 11/95-100: Bielinek nad Odrą. K o r s c h e f s k y leg.; Pterochlorus roboris L., H i l l e R i s L a m b e r s det. W Polsce m iejscami bardzo pospolity (S z e l e g ie w ic z, 1962b). Z zachodniej części k ra ju zn an y z Borów Tucholskich i okolic Bydgoszczy. Podrodzina Chaitophorinae 7. Periphyllus villosus (H tg.) Prep. nr 1 1 / : Bielinek nad Odrą, K o r s c h e f s k y leg.; Periphyllus testudinatus T h o r n., H i l l e R i s L a m b e r s det.; Prep. nr 1 1 / : G-orzów Wielkopolski, v. O e t t i n g e n jog., Periphyllus villosus H t g., H e i n z e det. W Polsce znany z Pojezierza Mazurskiego, W arszawy i okolic Bydgoszczy. Now y dla Polski Zachodniej. Praw dopodobnie w całym k ra ju pospolity.

3 3 Materiały do fauny mszyc Polaki Chaitophorus populeti ( P a n z.) Prep. nr 3/36-42: Gąski, pow. Koszalin, K o r s c i i e f s k y leg.; Chaitophorus hetulinus v. d. G., det. 1 G atunek dość pospolity, znany u nas z Pojezierza Mazurskiego, okolic Bydgoszczy, W arszaw y, Puław, D oliny N idy i Zakopanego. 9. Sipha glyceriae (K a lt.) Prep. nr 12/44: Gorzów Wielkopolski, v. O e t t i n g e n leg.; Sipha glyceriae K a l t., C. B ó r n e r det. G atunek żyjący na traw ach w bezpośredniej bliskości wód. Z nany w P olsce z Pojezierza M azurskiego, Bydgoszczy, W arszaw y i Zakopanego. P odrodzina Callaphidinae 10. Betulaphis quadrituberculata (K alt.) Prep. nr 2/33-36: Olsztynek, pow. Ostróda, W. S k o r o p y s leg.; Betulaphis quadr i tuberculata K a l t., d e t. i Gatunek nowy dla Pojezierza Mazurskiego. W Polsce znany z Bydgoszczy W arszaw y, i Zakopanego. 11. Euceraphis punctipennis*(ze t t.) Prep. nr 7/28: Gorzów Wielkopolski, v. O e t t i n g e n leg.; Euceraphis punctipennis Z e t t., d e t. 1 G atunek nowy dla fauny Polski Zachodniej. Znany u nas z Pojezierza Mazurskiego, okolic W arszawy, Puław i Zakopanego. Jest to gatunek dość pospolity ale w ystępujący bardzo lokalnie. W okolicach W arszawy jest bardzo częsty, nie znalazłem go jednak w okolicy Bydgoszczy mimo ośmioletnich poszukiw ań. Podrodzina Aphidinae 12. ApM s acanthi Sch r k. Prep. nr 5 / 5 0 : Gorzów Wielkopolski, v. O e t t i n g e n leg.; Doralis acanthi S c h r k., H e in z e d e t. A phis acanthi Sch b k. wyodrębniona została ponownie przez B órnera (1952) jako samodzielny gatunek. Część afidologów trak tu je ją jednak nadal jako form ę A p h is fabae Sco p. Problem odrębności gatunkow ej tej form y w y m aga sprawdzenia. A phis acanthi Sc h r k. nie była dotąd z Polski wykazywana.

4 476 H. Szelegiewicz A phis chaerophylii K och Prep. nr 5/83-86: Gąski, pow. Koszalin, 6 VII 1933, Ohaerophyllum sp., K o r s c h e f s k y leg.; Aphis fabae S c o p., det.? G atunek nie odróżniany dawniej od A. fabae S c o p. Ko wy dla fauny Polski. 14. Aphis farinosa Gm e l. Prep. nr 6/24-27: Olsztynek, pow. Ostróda, VI 1939, Salix caprea L., W. S k o r o p y s le g.; Doralis farinosa G m e l., H i l l e R i s L a m b e r s det. Z Pojezierza Mazurskiego dotąd nie wym ieniany. Poza tym pospolity w całym kraju, zarówno w górach, jak i na niżu (S z ele g ie w ic z, 1962a). 15. A phis rumicis L. Prep. nr 6/19-23: Olsztynek, pow. Ostróda, VI 1939, Bumex sp., W. S k o r o p y s leg.; Doralis rumicis L., H i l l e Ris L a m b e r s det. G atunek ten nie był dotąd w ykazyw any z Pojezierza Mazurskiego Znany w Polsce z Borów Tucholskich, W arszaw y i Puław. 16. A phis taraxacicola (B ó rn.) Prep. nr 6/8-11: Bielinek nad Odrą, 19 V 1936, Taraxacum officinale W e b., K o r - s c h e f s k y leg.; Aphis middletoni ( T h o m ), H i l l e R i s L a m b e r s det.; Prep. nr 6/44-46: Bielinek nad Odrą, 19 V 1936, Taraxacum sp., K o r s c h e f s k y leg.; Doralis sp., det. t G atunek ten nie był do niedaw na odróżniany od A. plantaginis (G o e z e ). Z Polski w ykazany jedynie z Bydgoszczy i Puław (H a r d t l, 1953). 17. A phis urticata F. Prep. nr 6/37-43: Bielinek nad Odrą, 19 V 1936, Urłica dioica L., K o r s c h e f s k y leg.; Doralis urticaria K a l t., H i l l e R i s L a m b e r s det. Z Polski Zachodniej d o tąd nie w ykazyw any. Z nany u nas z Borów T u cholskich, W arszaw y i Puław. 18. D ysaphis p yri (B. d e F.) Prep. nr 13/81-84: Olsztynek, pow. Ostróda, W. S k o r o p y s leg.; Yezabura p yri B. d e F., det. 1 G atunek nowy dla fauny Polski. G atunek związany z gruszą i m igrujący latem n a przytulię. 19. Brachycaudm helichrysi (K a lt.) Prep. nr 2/47-50: Olsztynek, pow. Ostróda, W. S k o r o p y s leg.; Brachycaudus helichrysi ( K a l t. ), det. t

5 Materiały do fauny mszyc Polski 477 Z Pojezierza M azurskiego d o tąd nie w ykazyw any. Z nany u nas z B y d goszczy, W arszaw y i Zakopanego. Z nany jako szkodnik gruszy, praw dopodobnie pospolity w całym k raju. 20. Brachycaudus Mugkisti (B ó rn.) Prep. nr 2/60-63: Olsztynek, pow. Ostróda, Melandrium rubrum ( W e i g.) G a b c k e, W. S k o r o p y s leg.; Brachycaudus lychnidis (L.), det.! G atunek now y dla fauny Polski. Z nany z Anglii, Belgii, Niemiec i A ustrii. 21. Cavariella theobaldi Gil l, e t B ragg Prep. nr 3/24-27: Gąski, pow. Koszalin, K o r s c h e f s k y G i l l, et B r a g g, H i l l e R i s L a m b e r s det. leg.; Cavariella theobaldi G atunek znany u nas tylko z okolic Bydgoszczy. Migruje z wierzb na różne gatunki baldaszkowatych. 22. Nasonovia nigra H. B. L. Prep. nr 10/30-31: Olsztynek, pow. Ostróda, W. S k o r o p y s leg.; Nasonovia nigra H. R. L., H i l l e R i s L a m b e r s det. G atunek z Pojezierza Mazurskiego dotąd nie notowany. W Polsce znany do tąd jedynie z Borów Tucholskich. 23. Nasonovia ribis-nigri (Mo sley) Prep. nr 5 / 5-7 : Gorzów Wielkopolski, v. O e t t i n g e n leg.; Nasonovia ribis-nigri M o s l., det.! Z Polski Zachodniej dotąd nie wykazywany. Znany u nas z Pojezierza Mazurskiego, Bydgoszczy, Puław, Zakopanego i T atr ( S z e l e g i e w i c z, 1962a). M igruje z porzeczki n a różne gatu n k i złożonych. 24. M yzus cerasi (P.) Prep. nr 10/10: Gorzów Wielkopolski, 25 V 1942, v. O e t t i n g e n leg.; M yzus cerasi (F.), d et.! W Polsce w ykazany z Suwalszczyzny, Borów Tucholskich, W arszawy, Puław i Zakopanego. Prawdopodobnie pospolity w całym kraju. Znany jako szkodnik wiśni. M igruje n a różne gatunki przytulii. 25. M acrosiphum (Sitobion) avenae (F.) Prep. nr 9/36: Lubociesz, pow. Gorzów Wielkopolski, v. O e t t i n g e n leg.; Sitobion venae F., d e t.!; Prep. nr 12/51-54: Olsztynek, pow. Ostróda, W. S k o r o p y s leg.; Sitobion venae F., det.!

6 478 H. Szelegiewiez 6 Z zachodniej części kraju dotąd nie wykazywany. Poza tym pospolity w całym k raju, notow any jako szkodnik tra w i zbóż. 26. Dactynotus (D.) cichorii ( K och) Prep. nr 5/5-7: Gorzów Wielkopolski, v. O e t t i n g e n leg.; Dactynotus cichorii ( K o c h ), det.? Nowy dla Polski Zachodniej. Znany u nas z Bydgoszczy, W arszawy, P uław i Zakopanego. 27. Dactynotus (D.) muralis (B u c k t.) Prep. nr 5 / 2 4 : Luboeiesz, pow. Gorzów Wielkopolski, v. O e t t i n g e n leg.; Dactynotus muralis B u c k t., H i l l e B i s L a m b e r s det. G atunek now y dla fa u n y Polski. Z nany z Anglii, F ran cji, H olandii, N iemiec, A ustrii, D anii i Szwecji. W Europie W schodniej praw dopodobnie nie w ystępuje. 28. Dactynotus {D.) tussilaginis (W a lk.) Prep. nr 5/34-35: Gorzów Wielkopolski, Tussilago farfara L., v. Dactynotus tussilaginis W a lk., det. t O e t t i n g e n leg.; G atunek now y dla Polski Z achodniej, zn an y u nas z Bydgoszczy i L ubelszczyzny. 29. Dactynotus (U.) jaceae (L.) Prep. nr 5/12-15: Olsztynek, pow. Ostróda, W. S k o r o p y s leg.; Dactynotus jaceae L det. t G atunek pospolity w całym kraju, tw orzący podgatunki związane z określonym i gatunkam i chabrów. 30. M acrosiphoniella m illefolii (De Ge e r ) Prep. nr 9/8: Okolice Gniezna, v. O e t t i n g e n leg.; Macrosiphoniella millefolii D e g., H e i n z e det.; Prep. nr 9/9-12: Olsztynek, pow. Ostróda, W. S k o r o p y s leg.; Macrosiphoniella millefolii D e g., det. 1 Z Pojezierza Mazurskiego i W ielkopolski dotąd nie znany. W ykazany u nas z Bydgoszczy, W arszaw y, P u ław i Zakopanego. PIŚMIENNICTW O B ó r n e r C Europae centralis Aphides. Mitt. thur. bot. Ges., Weimar, 3: H a r d t l H Untersuchungen iiber die Fauna der Taraxacum-Artcn. Beitr. z. Ent., Berlin, 3: E i e c h F Biologie und Faunistik ostpreussischer Blattlause. Schrift. phys.-ók. Ges. Kónigsberg, 65:

7 7 Materiały do fauny mszyc Polski 479 S z e l e g ie w ic z H. 1962a. Materiały do znajomości mszyc (Homoptera, Aphidina) Tatr i Podhala. Acta zool. cracov., Kraków, 7: S z e l e g ie w ic z H. 1962b. Materiały do poznania mszyc (Homoptera, Aphididae) Polski I. Podrodzina Lachninae. Fragm. faun., Warszawa, 10: PE3IOME A btop npubohht CBojjKy TJieft cospahhhix b Ilojibuie h xpahhinhxca b KOJiJieKiiHHX BHTOMOJioniaecKoro MHCTHTyTa b BepjiHHe. 3Ta CBogKa oxba- TbiBaeT 30 bhjiob, H3 KOTopbix nhtb [Aphis acanthii Scop., A. chaerophylii K och, Dysaphis pyri (B. d e F.), Brachycaudus Mugkisti (B ó rn.), Dactynotus muralis (BlJCKT.)] He ObUIH HO CHX nop H3BeCTHbI H3 nojibuih. ZUSAMMENFASSUNG Der Verfasser gibt eine Artenliste der in Polen gesam m elten B lattlause, die in der Sammlung des Deutschen Bntomologischen In stitn ts in Berlin aufbewalirt sind. Die Listę um fasst 30 A rten, von denen 5 [Aphis aoanthii S c o p., A. chaerophylii K och, Dysaphis pyri (B. d e F.), Brachycaudus klugkisti (B o r n.), Dactynotus muralis (Bu c k t.)] fiir die polnische F anna neu sind. Państwowe Wydawnictwo N aukow e-w arszaw a 1963 Nakiad egz. Ark. wyd. 0,5, druk 0,5. Papier druk. sat. kl. III. 80 g B I. Cena zł 6,~ Nr zam. 1106/63 Wrocławska Drukarnia Naukowa 9-2

8 .iw 'i r at./ '?'] a..o, 7'. ' ' u r, {v * v j i ' i l. a> i >* ( i, i',ir, i. 3 :»«a; '.it'!. : V. >..... i. K t A. i < ł H? r > :... J t t l / I ł U f l a i S '! «. ' f i :,