Rola małej retencji w odniesieniu do aspektów przyrodniczych

Transkrypt

1 Rola małej retecji w odiesieiu do aspektów przyrodiczych Spis treści: 1. Cele lekcji 2. Wprowadzeie 3. Mała retecja w odiesieiu do aspektów przyrodiczych 4. Mała retecja woda a przykładzie Nadleśictwa Goleiów 5. Kometarz 6. Ćwiczeia do materiału 7. Iformacje zwrote do ćwiczeń 8. Podsumowaie Dofiasowao ze środków Narodowego Fuduszu Ochroy Środowiska i Gospodarki Wodej

2 1. Cele lekcji podiesieie wiedzy w zakresie roli małej retecji w odiesieiu do aspektów przyrodiczych; popularyzowaie małej retecji wodej jako metody poprawiającej strukturę bilasu wodego przy jedoczesym wspieraiu rozwoju środowiska aturalego; 2. Wprowadzeie Przekształceia środowiska, jakich dokoał człowiek od czasów rewolucji przemysłowej są widocze a wielu płaszczyzach. Najbardziej zauważale są zmiay klimatu ze wszystkimi aomaliami pogodowymi oraz obiżaie się poziomu wód grutowych. Dla przyrody ajbardziej dotkliwe są katastrofale susze oraz bezśieże i ciepłe zimy, które skutkują iedoborem wody a początku okresu wegetacyjego. Tymczasem woda w środowisku przyrodiczym pełi zasadicze fukcje: kształtuje różorodość biologiczą, decyduje o zachowaiu walorów przyrodiczych, staowi o ilości i jakości ploów. Zasoby wode charakteryzują się dużą zmieością. Występujące ekstremale zjawiska, takie jak susze i powodzie, powodują iekiedy duże straty w środowisku przyrodiczym. Niekorzystym dla środowiska zabiegiem są rówież melioracje odwadiające. W latach 80-tych XX wieku realizowao w Polsce play zwiększaia produkcji rolej. W tym celu "uproduktywiao" obszary, które w oczach ówczesych włodarzy były ieproduktywe. Główym arzędziem "uproduktywiaia" były melioracje odwadiające, które spowodowały zaik torfowisk i oczek wodych. Działaia te dodatkowo przyczyiły się do obiżeia się poziomu wód grutowych. By przeciwdziałać temu zjawisku ależy poprawić strukturę bilasu wodego przez zwiększeie lub odbudowę zdolości magazyowaia wody (retecji). 2

3 3. Mała retecja w odiesieiu do aspektów przyrodiczych Mała retecja to termi obejmujący wszelkie działaia techicze i ietechicze zmierzające do poprawy struktury bilasu wodego obszaru, z którego wody spływają do jedego miejsca (rzeki, jeziora, baga). W praktyce ozacza to podjęcie działań spowaliających przemieszczaie się wody, przy jedoczesym zachowaiu i wspieraiu rozwoju środowiska aturalego. Poprawa waruków wodych w przyrodzie ma a celu ochroę określoych gatuków lub siedlisk, zwiększeie różorodości biologiczej, przeciwdziałaie pożarom lasów oraz zwiększeie walorów krajobrazu. Poprawa bilasu wodego, przez zmiejszeie odpływu wody z daego obszaru, pośredio wpływa a reaturyzację iektórych siedlisk przez ich awodieie, p. torfowisk. Wśród podejmowaych metod małej retecji szczególie polecae są metody ajmiej igerujące w przyrodę, takie jak: zalesiaie, zadrzewiaie, roślie pasy ochroe, ochroa oczek wodych i mokradeł. Należy zazaczyć, że poprawa bilasu wodego metodami małej retecji powia być poprzedzoa sporządzoą oceą oddziaływaia a środowisko. Najbardziej skuteczymi metodami retecji, w odiesieiu do aspektów przyrodiczych są: retecja a tereach leśych - powoduje zaczy wzrost różorodości biologiczej w lasach; retecja a uprzedio zmeliorowaych torfowiskach, wilgotych łąkach i pastwiskach - przyczyia się do odtworzeia ekosystemów podmokłych; retecja glebowa - przeciwdziała erozji gleb oraz stepowieiu; retecja w doliach rzeczych - przyczyia się do zachowaia aturalych ekosystemów doli rzeczych, lasów łęgowych, torfowisk, podmokłych łąk,pastwisk i korytarzy ekologiczy oraz wpływa a podiesieie poziomu wód grutowych w doliie. Do ajpopulariejszych zabiegów małej retecji wodej, stosowae w celu zachowaia i wspieraia rozwoju środowiska aturalego zalicza się: budowę małych zbiorików wodych; podpiętrzaie jezior; wzoszeie budowli piętrzących a ciekach, rowach i kaałach; regulowaie odpływu wody z systemów drearskich i sieci rowów odwadiających; zwiększeie zasileia zbiorików wód podziemych przez budowę stawów i studi filtracyjych; poprawę struktury gleby przez wzrost zawartości próchicyuprawę poploów; tworzeie użytków ekologiczych; odtwarzaie oczek wodych i mokradeł. Doświadczeia wskazują, że ajlepsze efekty daje zaiechaie melioracji odwadiających oraz działalość bobrów. Bobrze tamy są iezwykle efektywą formą małej retecji wodej, powodując: wzrost lokalej retecji wodej, spowolieie spływu wód powierzchiowych, zaiicjowaie zmia siedliskowych, korzysty wpływ a różorodość biologiczą fauy i flory. 3

4 3. Mała retecja w odiesieiu do aspektów przyrodiczych Z puktu widzeia środowiska ajkorzystiejsze formy małej retecji wodej to: Zbioriki wode - tworzą cee przyrodiczo eklawy wode, mające duże zaczeie dla życia wielu gatuków rośli i zwierząt. Zbioriki wode wzbogacają i urozmaicają krajobraz. Piętrzeie zbiorika stwarza waruki dla pozyskaia czystej ekologiczie eergii elektryczej. Zbioriki wode wpływają a poprawę jakości wody w rzekach, przez zatrzymywaie związków tj. azot i fosfor oraz środków ochroy rośli spływających z pól uprawych oraz ograiczają zjawisko erozji wodej. Jedocześie ależy zazaczyć, że zbioriki wode budzą ajwiększe kotrowersje w aspekcie oddziaływaia małej retecji a środowisko przyrodicze. Jest to spowodowae brakiem oficjalej klasyfikacji zbiorików. Dlatego też iekiedy 3 zbioriki o pojemości 5 ml m zaliczae są do małych. Tak duże zbioriki mogą wywierać iekorzyste oddziaływaie a walory ekologicze doliy rzeczej i powiy być wyposażoe w przepławki. Stawy - występowaie a daym tereie dużych kompleksów stawowych powoduje wykształceie się specyficzego mikroklimatu. Stawy rybe kształtują krajobraz, szczególie tam, gdzie ie ma aturalych zbiorików wodych. Brak stawów ozacza zubożeie podmokłych siedlisk i zaikaie, związaych z imi, eklaw bogatej rośliości Oczka śródpole - staowią istoty elemet krajobrazu oraz korzystie modyfikują bilas wody i cieply środowiska. Ze względu a materiał geologiczy, z którego są zbudowae, charakteryzują się specyficzymi zbiorowiskami rośliym. Obszary wodo-błote, mokradła i torfowiska - służą jako taie i skutecze oczyszczalie rzek i jezior. Są iezwykle cee pod względem przyrodiczym, jako miejsce bytowaia populacji ptaków wodych i wielu gatuków rośli i zwierząt. Suche poldery - to terey zalewowe, które wspomagają samooczyszczaie się wód powierzchiowych, wzbogacają zapasy wód podziemych, utrzymują bogactwo biologicze oraz tworzą mikro- i makrośrodowisko dla zagrożoych gatuków rośli i zwierząt. Retecja leśa - zwiększeie lesistości i zadrzewieia oraz odpowiedia gospodarka leśa działają korzystie a wyrówaie odpływów wód powierzchiowych. Lasy działają jako aturale zbioriki retecjoujące wodę w okresie admiarów i oddające ją w czasie iedoborów. Są iezwykle cee przyrodiczo, jako miejsce bytowaia wielu gatuków rośli i zwierząt. 4

5 Fot. 1. Odtworzoy śródleśy staw Fot. 2. Bystrotok kamiey spowaliający przepływ wody 5

6 4. Przykład W Nadleśictwie Goleiów (woj. zachodiopomorskie) podejmowae są iicjatywy wykorzystujące mała retecję mające a celu poprawę struktury bilasu wodego i wspieraie rozwoju środowiska aturalego. Wszelkie prace związae z realizacją programu małej retecji są poprzedzoe wielopłaszczyzowym rozpozaiem waruków tereowych. W zespole projektowym są specjaliści tj.: meliorat, leśik z ogólą wiedzą przyrodiczą, który odpowiada za całość przedsięwzięcia, ze szczególym uwzględieiem środowiska przyrodiczego, oraz specjaliści dobierai w zależości od specyfiki zadaia p. ichtiolog, oritolog, botaik, torfozawca. Zadaiem zespołu jest wypracowaie takiego rozwiązaia, które zapewi poprawę waruków wodych daego obszaru, przy zachowaiu walorów przyrodiczych dla bytujących tam orgaizmów, p. ryb lub poprawę ukierukowaą a polepszeie sytuacji jakiegoś gatuku (p. woskowica europejska) lub zespołu gatuków (p. ptaki wodo-błote, torfowisko wysokie). W te sposób m.i. 5. Kometarz Działaia z zakresu małej retecji wodej dało efekt w postaci utworzeia obszarów wodo-błotych, będących miejscem występowaia rzadkich gatuków rośli i zwierząt, w tym objętych ochroą Dyrektywy Ptasiej Uii Europejskiej. Zwiększyła się różorodość biologicza Nadleśictwa Goleiów. Pojawiły się owe a tym tereie gatuki fauy i flory oraz zwiększyła się ilość osobików populacji bytujących a tereie Nadleśictwa gatuków. Nastąpiła poprawa waruków mikroklimatyczych, zwiększyły się też walory krajobrazowe tego obszaru. 6

7 6. Ćwiczeia do materiału Test wielokrotego wyboru 1. Poprawa waruków wodych w przyrodzie ma a celu: a) ochroę określoych gatuków, b) ochroę siedlisk, c) zwiększeie różorodości biologiczej, d) zwiększeie walorów krajobrazu, 2. Działaia z zakresu małej retecji wodej dają efekt w postaci: a) utworzeia owych siedlisk, b) zmiejszeia różorodości biologiczej, c) zwiększeie walorów krajobrazowych, d) pogorszeia mikroklimatu, 3. Oczka śródpole a) staowią istoty elemet krajobrazu, b) iekorzystie wpływają a bilas wody, c) iekorzystie wpływają a bilas cieply środowiska, 4. Zbiorik wode a) są formą małej retecji wodej, b) mogą iekorzystie wpływać a walory ekologicze doliy rzeczej, c) pogarszają jakość wody w rzekach, 5. Najlepsze efekty przyrodicze daje a) prowadzeie melioracji odwadiających, b) odtwarzaie oczek wodych i mokradeł, c) tworzeie użytków ekologiczych, 7

8 7. Iformacje zwrote do ćwiczeń Prawidłowe odpowiedzi testu wielokrotego wyboru: 1. a) b) c) d) 2. a) c) 3. a) 4. a) b) 5. b) c) 8. Podsumowaie Działaia wchodzące w zakres małej retecji mogą w istoty sposób przyczyić się do ochroy jakości wód, poprawy struktury bilasu wodego oraz zachowaia i wspieraia rozwoju środowiska aturalego. Działaia te powiy być podejmowae po uprzedim sporządzeiu ocey oddziaływaia a środowisko. Tylko w te sposób przeprowadzoe działaia retecyje spełią pozytywą rolę w zwiększaiu różorodości biologiczej, kształtowaiu owych siedlisk, zwiększaiu populacji rośli i zwierząt bytujących a tereie zlewi oraz w zwiększaiu walorów krajobrazowych daego tereu. 8