OPRACOWANIE Zarząd Morskiego Portu Gdynia S.A dr inż. Dorota Dybkowska-Stefek Warzymice, październik 2014

Transkrypt

1 OPRACOWANIE Wstępna analiza i ocena wpływu inwestycji Portu Gdynia w perspektywie programowej na zasoby wodne zgodnie z wymogami Ramowej Dyrektywy Wodnej. zleceniodawca Zarząd Morskiego Portu Gdynia S.A ul. Rotterdamska Gdynia wykonawca opracowania dr inż. Dorota Dybkowska-Stefek uprawniona do wykonywania dokumentacji hydrologicznych, Świadectwo Ministra Środowiska nr 02/2007 Warzymice, październik 2014 HYDROLOG Dorota Dybkowska-Stefek Warzymice 15b, Przecław

2 SPIS TREŚCI 1. Podstawa opracowania Przedmiot i zakres opracowania. 3 3 Opis planowanych inwestycji w Porcie Gdynia Analiza i ocena wpływu planowanych inwestycji w Porcie Gdynia na cele ochrony wód Etap I Identyfikacja jednolitych części wód oraz przypisanych im celów środowiskowych Charakterystyka JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna Ocena aktualnego stanu JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna Ocena aktualnego stanu wód w obszarze Portu Gdynia Etap II Identyfikacja czynników oddziaływania planowanych inwestycji w Porcie Gdynia na elementy jakości wód Ustalenie listy wskaźników jakości wód będących potencjalnie pod wpływem zidentyfikowanych czynników oddziaływania planowanych inwestycji w Porcie Gdynia Ocena wpływu planowanych inwestycji w Porcie Gdynia na wybrane wskaźniki jakości wód Ocena wpływu planowanych inwestycji w Porcie Gdynia na obszary chronione. 5. Wnioski Wykorzystane materiały Załącznik nr 1. Karta JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna. Załącznik nr 2. Karta JCWP Zatoka Gdańska Wewnętrzna. Załącznik nr 3. Karta JCWPd PLGW

3 1. Podstawa opracowania. Niniejsze opracowanie wykonane zostało na zamówienie Zarządu Morskiego Portu Gdynia S.A. (umowa nr 69/E/KJ/2014 z dnia 26 czerwca 2014 r.). Podstawę opracowania stanowią Zalecenia Ministra Infrastruktury i Rozwoju, Ministra Środowiska i Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska dla inwestorów/beneficjentów oraz właściwych instytucji w zakresie weryfikacji i zapewnienia spełniania przez przedsięwzięcia współfinansowane z funduszy unijnych w okresie programowania wymagań wynikających z Ramowej Dyrektywy Wodnej [55]. W opracowaniu wykorzystano także Zasady weryfikacji przesłanek z art. 4 ust. 7 Ramowej Dyrektywy Wodnej w odniesieniu do przedsięwzięć przeciwpowodziowych realizowanych w stanie prawnym obowiązującym przed i po 18 marca 2011 r. wraz z wytycznymi do oceny wpływu/oddziaływania przedsięwzięcia na cele ochrony wód w rozumieniu art. 4.1 dyrektywy [56]. 2. Przedmiot i zakres opracowania. Przedmiotem opracowania jest wpływ planowanych na lata inwestycji infrastrukturalnych Zarządu Morskiego Portu Gdynia S.A. na osiągnięcie celów środowiskowych Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW) przez jednolite części wód, których te inwestycje dotyczą. Ocena wpływu tych inwestycji dokonana zostanie poprzez analizę ich oddziaływania na poszczególne wskaźniki jakości wód składające się na biologiczne, hydromorfologiczne oraz fizykochemiczne elementy jakości wód powierzchniowych lub na stan ilościowy i chemiczny wód podziemnych. Jeżeli w wyniku przeprowadzonej analizy stwierdzony zostanie negatywny wpływ przedmiotowych inwestycji na wskaźniki jakości wód oraz zostanie stwierdzone w związku z tym zagrożenie nieosiągnięciem celu środowiskowego dla danej jednolitej części wód w odniesieniu do stanu/potencjału ekologicznego lub stanu chemicznego albo stanu ilościowego lub stanu chemicznego, dokonana zostanie wówczas ocena możliwości zastosowania derogacji (odstępstwa od celów środowiskowych) z art. 4 ust. 7 Ramowej Dyrektywy Wodnej. Ocena ta przeprowadzona zostanie poprzez weryfikację przesłanek warunkujących ustanowienie takiej derogacji zawartych w art. 4 ust. 7 oraz w nawiązaniu do art. 4 ust. 8 i art. 4 ust. 9 dyrektywy. 3

4 3. Opis planowanych inwestycji w Porcie Gdynia. Na lata w Porcie Gdynia zaplanowano szereg inwestycji mających na celu rozbudowę i modernizację infrastruktury portowej oraz dostępu drogowego i kolejowego a tym samym zwiększenie możliwości przeładunkowych i konkurencyjności tego portu przy równoczesnym zachowaniu potencjału środowiskowego [27]. Inwestycjami tymi są (rys. 1): 1. Budowa publicznego terminalu promowego w Porcie Gdynia, obejmująca przebudowę części Nabrzeża Polskiego w Porcie Wschodnim polegającą m.in. na: budowie nowoczesnego terminalu pasażerskiego wraz z pełną infrastrukturą socjalno biurową, budowie budynku magazynowego o powierzchni ok. 300 m 2, z wydzieloną sekcją o powierzchni ok. 150 m 2 spełniającą wymogi magazynu celnego; część magazynu pełnić będzie także funkcję garażu dla sprzętu mechanicznego używanego na terenie terminalu, przebudowie sieci elektroenergetycznych wraz z budową stacji transformatorowej, przebudowie sieci wodno-kanalizacyjnej terminalu polegającą m.in. na: podłączeniu terminalu do istniejącego wodociągu znajdującego się wzdłuż ul. Polskiej wraz z budową sieci hydrantów, budowie nowej sieci kanalizacyjnej na terenie terminala, którą ścieki sanitarne z budynków kierowane będą do istniejącej sieci kanalizacji sanitarnej; budowie 4 punktów odbioru ścieków szarych i czarnych z promów w I strefie Nabrzeża Polskiego wraz z komorami pomiarowymi. Odbiór ścieków odbywać się będzie w układzie tłocznym przy wykorzystaniu pomp statkowych do studni rozprężnych i dalej kanałem grawitacyjnym; przebudowie/wzmocnieniu istniejących konstrukcji hydrotechnicznych nabrzeża z możliwością wyjścia w kierunku wody o 1,5 m, budowie rampy dolnej i górnej rozważane są dwie możliwe lokalizacje ww. rampy: po stronie wschodniej, w rejonie styku Nabrzeży Fińskiego i Polskiego lub po stronie zachodniej, w rejonie obecnego magazynu nr 2, budowie placów manewrowych wraz z ich włączeniem do istniejącego układu drogowego w porcie, budowie infrastruktury parkingowej tj. parkingu Kiss&Ride (5 stanowisk), postoju taksówek (10 stanowisk), przystanków komunikacji publicznej, postoju autobusów (5 stanowisk) oraz parkingu ogólnodostępnego; 4

5 2. Pogłębienie toru podejściowego i akwenów wewnętrznych Portu Gdynia obejmujące: Etap I: wybudowanie nowej obrotnicy nr 2 o średnicy 480 m w Basenie IX polegające m.in. na: przeniesieniu doku pływającego Stoczni Marynarki Wojennej do wnęki slipowej znajdującej się w narożniku Nabrzeża Południowego II i Nabrzeża Zachodniego wraz z jej przebudową, rozbiórce Pirsu nr III na Nabrzeżu Gościnnym na długości ok. 240 m oraz głowicy Pirsu nr II na długości ok. 25 m, robotach czerpanych w zakresie związanym z wykonaniem przedmiotowej obrotnicy do rzędnej -13,50 m o łącznej kubaturze 155,2 tys. m 3 ; Etap II: pogłębienie toru podejściowego Portu Gdynia do główek falochronu do rzędnej ok. -17,00 m bez jego poszerzania (wariant A) lub wraz z jego poszerzeniem do 280 m (wariant B); przewidywana kubatura urobku wyniesie w wariancie A ok tys. m 3, w wariancie B ok tys. m 3 ; Etap III: roboty czerpalne w Kanale Portowym i sąsiednich akwenach portowych do rzędnej -16,00 m o łącznej kubaturze ok ,8 tys. m 3, możliwą przebudowę nabrzeży sąsiadujących z Kanałem Portowym wynikającą ze zwiększonej głębokości tego kanału, polegającej na ich wzmocnieniu i odpowiednim wyprofilowaniu ich skarp, przełożenie/zabezpieczenie kabli i rurociągów podwodnych; Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie określenia obiektów, urządzeń i instalacji wchodzących w skład infrastruktury zapewniającej dostęp do portu o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej 1, dostęp do głównego wejścia Portu Gdynia zapewniają (rys. 10): tor podejściowy od pławy GD do pary pław G1-G2, o długości 4,4 km, tor wodny od pary pław G1-G2, do linii łączącej główki wejścia głównego, o długości 2,75 km, szerokości w dnie 150,0 m i głębokości technicznej 14,5 m. W niniejszym opracowaniu, zgodnie z nazewnictwem stosowanym przez Inwestora, ww. odcinki drogi wodnej określane będą mianem toru podejściowego Portu Gdynia. 1 tekst jednolity - Dz.U. z 2014 r. poz

6 3. Przebudowa nabrzeży w Porcie Gdynia Etap II i II, obejmująca: przebudowę Nabrzeża Indyjskiego polegającą m.in. na: rozbiórce istniejącego żelbetowego oczepu nabrzeża oraz wykonaniu dobudowy nabrzeża z wyjściem linii cumowniczej na wodę o ok. 6 m na łącznej długości ok. 550 mb, przebudowie istniejącej infrastruktury elektroenergetycznej, w tym w zależności od potrzeb budowę dedykowanej kanalizacji kablowej do zasilania statków w energię elektryczną z lądu, przebudowie sieci wodociągowej, przebudowie kanalizacji deszczowej oraz wylotów tej kanalizacji, przebudowie istniejącej oraz budowę nowej sieci kanalizacji sanitarnej odprowadzającej m.in. ścieki ze statków oraz sąsiadujących obiektów kubaturowych; przebudowę Nabrzeża Francuskiego polegającą m.in. na: przebudowie istniejącego żelbetowego oczepu nabrzeża związanej z wyjściem na wodę o ok. 3 m na łącznej długości ok. 520 mb oraz uzyskaniem głębokości konstrukcyjnej -15,50 m; nowobudowany oczep żelbetowy opierać się będzie na kombinowanej ściance szczelnej, zamontowaniu nowych urządzeń odbojowych oraz cumowniczych, wykonaniu robót czerpalnych do rzędnej -15,50 m o łącznej kubaturze m 3, przebudowie istniejącej infrastruktury elektroenergetycznej, w tym w zależności od potrzeb budowę dedykowanej kanalizacji kablowej do zasilania statków w energię elektryczną z lądu, przebudowie sieci wodociągowej, przebudowie kanalizacji deszczowej oraz wylotów tej kanalizacji, przebudowie istniejącej oraz budowę nowej sieci kanalizacji sanitarnej odprowadzającej m.in. ścieki ze statków oraz sąsiadujących obiektów kubaturowych; przebudowę Nabrzeża Duńskiego polegającą m.in. na: przebudowie istniejącego żelbetowego oczepu nabrzeża związanej z wyjściem na wodę o ok. 3 m na łącznej długości 275 mb oraz uzyskaniem głębokości konstrukcyjnej -13,50 m; nowobudowany oczep żelbetowy opierać się będzie na kombinowanej ściance szczelnej i dodatkowych mikropalach, zamontowaniu nowych urządzeń odbojowych oraz cumowniczych, wykonaniu robót czerpalnych do rzędnej -13,50 m o łącznej kubaturze m 3, przebudowie istniejącej infrastruktury elektroenergetycznej, w tym w zależności od potrzeb budowę dedykowanej kanalizacji kablowej do zasilania statków w energię elektryczną z lądu, przebudowie sieci wodociągowej, przebudowie kanalizacji deszczowej oraz wylotów tej kanalizacji, 6

7 przebudowie istniejącej oraz budowę nowej sieci kanalizacji sanitarnej odprowadzającej m.in. ścieki ze statków oraz sąsiadujących obiektów kubaturowych; przebudowę Nabrzeża Węgierskiego polegającą m.in. na: rozbiórce istniejącego żelbetowego oczepu nabrzeża oraz budowie nowego oczepu z wyjściem linii cumowniczej na wodę o ok. 3 m na łącznej długości ok. 245 mb oraz uzyskaniem głębokości konstrukcyjnej -13,50 m; nowobudowany oczep żelbetowy opierać się będzie na nowej ściance szczelnej; dodatkowo przewiduje się konieczność wykonania mikropali wzmacniających konstrukcję istniejącej narożnikowej skrzyni nabrzeża Słowackiego i Węgierskiego; łącznie przebudowany zostanie odcinek nabrzeża o długości ok. 255 mb, zamontowaniu nowych urządzeń odbojowych oraz cumowniczych, wykonaniu robót czerpalnych do rzędnej -13,50 m o łącznej kubaturze m 3 ; przebudowę Nabrzeża Helskie I związaną z: wydłużeniem nabrzeża Helskiego I o ok. 170 mb (na wysokości obecnego nabrzeża Helskie II) i uzyskaniem nabrzeża o łącznej długości ok. 970 mb z jednoczesnym uzyskaniem głębokości konstrukcyjnej przy nabrzeżu -15,50 m, likwidacją nabrzeża Helskiego II wraz z rampą ro-ro A, wykonaniem odcinka łączącego przebudowaną rampę ro-ro B z nabrzeżem Helskim I (odcinkiem nowobudowanym), przebudową rampy ro-ro B na nabrzeże, likwidacją terenów przyległych bezpośrednio do nabrzeża Helskiego II w pasie o szerokości ok. 50 m. Planowana przebudowa Nabrzeża Helskie I polegać będzie m.in. na: przebudowie tj. rozbiórce istniejącego i budowie w jego miejsce nowego żelbetowego oczepu związanej z wyjściem na wodę o ok. 2 m oraz budowie nowego 170-metrowej długości odcinka nabrzeża (oczepu); nowobudowany oczep o konstrukcji płytowej opierać się będzie na kombinowanej ściance szczelnej i dodatkowych mikropalach, rozbiórce rampy ro-ro A i budowie w jej miejsce nowego odcinka nabrzeża łączącego przebudowaną rampę ro-ro B z nabrzeżem Helskim I w postaci stałej rampy o konstrukcji płytowej wspartej na palach i kombinowanej ściance szczelnej z uzyskaniem głębokości dopuszczalnej 15,50 m na której posadowiona zostanie stalowa rampa ruchoma, przebudowie istniejącej rampy ro-ro B na długości ok. 110 mb poprzez nawiązanie do sąsiedniego nabrzeża Zamykającego z uzyskaniem głębokości dopuszczalnej przy nabrzeżu - 13,50 m; przebudowana rampa będzie posiadała konstrukcję płytową współpracującą z istniejącą konstrukcją rampy, wspartą na stalowej ściance kombinowanej i na palach, demontażu istniejących i zamontowaniu nowych urządzeń odbojowych oraz cumowniczych, wykonaniu robót czerpalnych do rzędnej -15,50 m o łącznej kubaturze m 3, 7

8 wywiezieniu powstałych odpadów w postaci gruzu betonowego, złomu stalowego i tworzyw sztucznych, wywiezieniu gruntu w ilości około m 3, przebudowie istniejącej infrastruktury elektroenergetycznej, w tym w zależności od potrzeb budowę dedykowanej kanalizacji kablowej do zasilania statków w energię elektryczną z lądu, przebudowie sieci wodociągowej, przebudowie kanalizacji deszczowej oraz wylotów tej kanalizacji, przebudowie istniejącej oraz budowę nowej sieci kanalizacji sanitarnej odprowadzającej m.in. ścieki ze statków oraz sąsiadujących obiektów kubaturowych; 4. Rozbudowa terminalu paliwowego na falochronie Portu Gdynia, obejmująca: możliwą konieczność przesunięcia linii cumowniczej w kierunku Kanału Portowego, co wpłynie na potrzebę przedłużenia w kierunku akwenu istniejącej platformy przeładunkowej, wyposażenie przebudowywanego nabrzeża w instalacje odbioru oparów węglowodorowych VRU (Vapour Recovery Unit); ww. instalacja wykonana zostanie na specjalnym wybudowanym w tym celu pomoście o wymiarach w rzucie 12,.0 x 24,0 m, zaprojektowanym w akwenie Bazy między istniejącą północną dalbą odbojową a falochronem głównym; 5. Budowa infrastruktury portowej do odbioru ścieków sanitarnych oraz zasilania statków w energię elektryczną, obejmująca: budowę nowej sieci odbioru ścieków sanitarnych ze statków. Planuje się możliwość odbioru ścieków ze statków wycieczkowych z maksymalną wydajnością 200 m 3 /h oraz z pozostałych statków z wydajnością 40 m 3 /h. Największe ilości ścieków odbierane będą z Nabrzeża Francuskiego i Polskiego, gdzie cumują statki pasażerskie. Dlatego, w pierwszej fazie budowy infrastruktury będą prowadzone prace na obu ww. nabrzeżach. Wariant I.1 zakłada budowę nowych pompowni ścieków na pl. Gombrowicza oraz przy magazynie 5 (Nabrzeże Polskie) oraz nowego kolektora tłocznego DN250 mm wzdłuż ul. Polskiej i włączenie kanalizacji do sieci miejskiej Wylot nr IV przy ul. Janka Wiśniewskiego. Ze względu na ograniczenie odpływu ścieków do sieci miejskiej, przed wylotem należy wybudować zbiornik retencyjny o pojemności min. 540 m 3. Wariant I.2 zakłada budowę nowych pompowni ścieków na pl. Gombrowicza oraz przy magazynie 5 (Nabrzeże Polskie) oraz nowego kolektora tłocznego DN250 mm wzdłuż ul. Polskiej do wysokości ronda Izabeli Jarugi-Nowackiej, przebudowę sieci kanalizacyjnej w ul. Rotterdamskiej i włączenie do sieci miejskiej Wylot nr IV przy ul. Janka Wiśniewskiego. Ze względu na ograniczenia odpływu ścieków do sieci miejskiej, przed wylotem należy wybudować zbiornik retencyjny o pojemności min. 660 m 3. 8

9 W przypadku problemów z jakością ścieków pochodzących ze statków dopuszczalne jest zmieszanie ich wraz ze ściekami pochodzącymi z portu. W tym celu należy konieczne będzie wykonanie połączenia przed zbiornikiem retencyjnym i powiększenia jego pojemności do ok. 660 m 3. W tym przypadku do wylotu sieci miejskiej trafi mieszanina ścieków charakteryzująca się mniejszymi wskaźnikami zanieczyszczeń. Wariant I.2 zakłada mieszanie ścieków ze statków ze ściekami z portu już w sieci kanalizacyjnej w ul. Rotterdamskiej, co pozwoli na względne obniżenie zanieczyszczeń w ściekach na wylocie do sieci miejskiej. Koszty przebudowy są jednak większe niż dla wariantu I.1. Wariant II.1 dotyczy koncepcji dostosowania infrastruktury technicznej na pozostałych nabrzeżach w porcie. Wariant ten polega na wymianie średnic rurociągów, pomp w istniejących pompowniach oraz budowie nowych kanałów i pompowni ścieków. Z uwagi na brak możliwości zrzutu jakichkolwiek ilości ścieków do kanału w ul. Waszyngtona ścieki odbierane z Nabrzeża Pomorskiego będą przetłaczane do przepompowni przy placu Gombrowicza (projektowanej w Wariancie I). Projekt zakłada podłączenie punktów zlewnych z nabrzeży: Śląskiego, Wendy, Szwedzkiego, Duńskiego i Holenderskiego od zlewni pompowni PS2. Wariant II.2 przewiduje wykorzystanie specjalistycznej barki asenizacyjnej pływającej po basenach portu, odbierającej ścieki ze statków rurociągiem na żurawiku. Jednostka wyposażona byłaby w dwa zbiorniki na ścieki po 150 m 3 każdy. Ścieki oprowadzane byłyby do studni zlewnych PZ12 i PZ50 zlokalizowanych na nabrzeżach Duńskim i Zamykającym. Barka może być użyta przede wszystkim do obsługi jednostek handlowych, jednak możliwe jest również obsługiwanie mniejszych jednostek pasażerskich. Z uwagi na brak wystarczających danych dotyczących jakości ścieków, kwestia ich oczyszczania pozostaje do rozważenia. Rozpatrywano oczyszczanie mechaniczno chemiczne. Lokalizacja oczyszczalni powinna uwzględniać dogodny dojazd do obiektu. W przypadku konieczności budowy oczyszczalni ścieków, konieczne będzie wybudowanie zbiornika retencyjnego będzie miał objętość 2-krotnie większą niż w przypadku jej braku. budowę nowej sieci zasilania statków w energię elektryczną. W związku z pracami prowadzonymi przez Parlament Europejski nad dyrektywą ws. infrastruktury paliw alternatywnych, porty zobligowane będą do zapewnienia zasilania w energię elektryczną statków z lądu. Rozwiązania zastosowane w tym projekcie będą musiały spełniać wymogi wskazane w niniejszej dyrektywie. 9

10 6. Przebudowa lokalnych źródeł energii cieplnej z wykorzystaniem energii odnawialnej oraz budowa urządzeń wytwarzania energii zielonej (Etap I i II). Przewiduje się likwidację kotłowni olejowych na rzecz zapewnienia energii z kolektorów słonecznych i/ lub paneli fotowoltaicznych umieszczanych na magazynach i innych. Możliwe jest także zastosowanie pomp cieplnych na terenie Zarządu Morskiego Portu Gdynia S.A. Konkretne rozwiązania będą przygotowywane sukcesywnie, biorąc pod uwagę uwarunkowania środowiskowe, najnowsze technologie i możliwości finansowe. 7. Przebudowa dostępu kolejowego do zachodniej części Portu Gdynia, obejmująca: od strony południowej Nabrzeża Bułgarskiego przebudowę układu torowego wraz z wybudowaniem drogi technologicznej z drogami dojazdowymi; w ten sposób powstanie terminal intermodalny obsługujący pociągi o długości ok. 700 m, w północno-zachodniej części portu przebudowę układu kolejowy od terminalu intermodalnego BCT Sp. z o.o., w kierunku zachodnim, na długości ok. 2,5 km oraz jego elektryfikacja na całej długości. Rozważana jest kwestia wybudowania dodatkowego toru kolejowego. Planowane jest wybudowanie odwodnienia jednej głowicy oraz wybudowanie systemu zdalnego sterowania ruchem kolejowym (SRK). Łącznie przebudowanych zostanie ok. 5 km torów i zelektryfikowane zostaną tory o łącznej długości ok. 6 km. Urządzenia sterowania ruchem kolejowym (SRK) oraz elektryczne ogrzewanie rozjazdów (EOR) zostaną zainstalowane w trzynastu rozjazdach. Zarówno w odniesieniu do elektryfikacji, jak i zabudowy urządzeń SRK konieczna jest ścisła współpraca z PKP PLK, które zadeklarowały przystosowanie swoich torów i rozjazdów w tym zakresie. Szczególnie ważna jest część związana z SRK, ponieważ prowadzenie ruchu kolejowego na i z terminala BCT będzie odbywało się z posterunków PKP. W chwili obecnej, PKP PLK jest na etapie opracowywania studium wykonalności, a realizacja przebudowy stacji Gdynia Port zakończona ma być w 2020 roku. Przewidziana jest również budowa ogrodzenia grupy torów (z bramą w torze nr 38 przed rozjazdem nr 1001), co wyeliminuje przechodzenie przez tory ludzi z okolicznych osiedli i zwiększy bezpieczeństwo przewożonych towarów. Lokalizację planowanych do wykonania w latach inwestycji infrastrukturalnych w Porcie Gdynia przedstawiono na rys. 1. Zestawienie wybranych prac planowanych do wykonania w latach w Porcie Gdynia, zgodnie z informacjami przekazanymi przez Inwestora, zawarto w tab. 1. Charakter i zakres ww. inwestycji nie zmienia dotychczasowego sposobu wykorzystania akwenów, na których te inwestycje są realizowane lub których dotyczą, tj. jako akwenów portowych Portu Gdynia wraz z torem podejściowym do portu i klapowiskiem. 10

11 Rys. 1. Lokalizacja planowanych do wykonania w latach inwestycji infrastrukturalnych w Porcie Gdynia (rysunek przekazany przez Inwestora). 11

12 Tabela 1. Zbiorcze zestawienie wybranych prac planowanych do wykonania w latach w Porcie Gdynia. lp. wykaz prac jedn. ilość 1. roboty czerpalne: 3. budowa/przebudowa nabrzeży: tor podejściowy, akweny portowe i nabrzeża wariant A wariant B powierzchnia kubatura powierzchnia kubatura nowe modernizowane likwidowane infrastruktura drogowa i kolejowa 4. budowa/przebudowa istniejących torów kolejowych: długość linii długość torów 5. budowa/przebudowa infrastruktury drogowej: długość powierzchnia 6. budowa/przebudowa placów składowych, manewrowych, postojowych: powierzchnia miejsca postojowe osobowe miejsca postojowe ciężarowe infrastruktura sieciowa [tys. m 2 ] [tys. m 3 ] [tys. m 2 ] [tys. m 3 ] [m] [m] [m] [m] [km] [m] [tys. m 2 ] [tys. m 2 [szt] [szt] 1358,6 6128,0 1358,6 7740,1 170,0 2400,0 240,0 b.d. ok. 5,0 b.d. b.d. b.d. b.d. b.d 7. budowa/przebudowa sieci kanalizacji deszczowej: długość wyloty nowe wyloty modernizowane [km] [szt] [szt] b.d. b.d. b.d. 8. budowa/przebudowa sieci kanalizacji sanitarnej: długość [km] b.d 9. budowa punktów do odbioru ścieków sanitarnych ze statków: punkty odbioru ścieków [szt] b.d. 10. budowa/przebudowa sieci elektroenergetycznej b.d. 11. budowa sieci zasilania statków w energię elektryczną b.d. 12. przebudowa lokalnych źródeł energii cieplnej z wykorzystaniem energii odnawialnej b.d. 12

13 4. Analiza i ocena wpływu planowanych inwestycji w Porcie Gdynia na cele ochrony wód Etap I Identyfikacja jednolitych części wód oraz przypisanych im celów środowiskowych. Planowane inwestycje infrastrukturalne Portu Gdynia dotyczą następujących jednolitych części wód (rys. 2) [33]: naturalnej jednolitej części wód powierzchniowych (JCWP) w kategorii wody przejściowe: PLTWIIIWB3 Zatoka Pucka Zewnętrzna, jednolitej części wód podziemnych (JCWPd) PLGW Z uwagi na lokalizację klapowiska Gdynia na które odkładany będzie urobek pochodzący z przedmiotowych inwestycji przy granicy i w niewielkiej części na obszarze naturalnej jednolitej części wód powierzchniowych (JCWP) w kategorii wody przejściowe: PLTWIVWB4 Zatoka Gdańska Wewnętrzna ewentualny wpływ tych inwestycji na zasoby wodne rozpatrzony zostanie także w odniesieniu do tej części wód. Wszystkie ww. jednolite części wód znajdują się w granicach obszaru dorzecza Wisły, w regionie wodnym Dolnej Wisły [62]. W zatwierdzonym przez Radę Ministrów i ogłoszonym w 2011 r. Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły [33], zgodnie z przyjętą w Polsce typologią wód, JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna przypisany został typ TWII zalewowy z substratem piaszczystym i mulistym 3, natomiast JCWP Zatoka Gdańska Wewnętrzna typ TWIV zatokowy z substratem piaszczystym okresowo stratyfikowany. W [33] w odniesieniu zarówno do JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna, jak i do JCWP Zatoka Gdańska Wewnętrzna wprowadzono odstępstwo od wymogu osiągnięcia dobrego stanu ekologicznego i 2 w nowym cyklu planistycznym, według [45], jednolitej części wód podziemnych PLGW odpowiada PLGW W Raporcie dla Obszaru Dorzecza Wisły z realizacji art. 5 i 6, zał. II, III, IV Ramowej Dyrektywy Wodnej 2000/60/WE [39] JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna przypisany był typ TWIII, tj. zatokowy z substratem ilasto-mulistym. 13

14 dobrego stanu chemicznego do 2015 roku. Jako uzasadnienie podano, iż ze względu na warunki naturalne 6 lat jest okresem zbyt krótkim aby mogła nastąpić poprawa stanu, nawet przy całkowitej eliminacji presji. Te części wód są bowiem odbiornikami zanieczyszczeń z dużego obszaru lądu i ich stan jest bezpośrednio zależny zarówno od stanu części wód śródlądowych, jak i od ograniczenia presji w głębi lądu. Zgodnie z zapisami Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły [33] celem środowiskowym dla JCWPd PLGW jest utrzymanie dobrego stanu ilościowego i chemicznego. W granicach JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna i JCWP Zatoka Gdańska Wewnętrzna znajdują się obszary chronione w rozumieniu Ramowej Dyrektywy Wodnej [33], wymieniane w Wykazie jednolitych części wód powierzchniowych przeznaczonych do celów rekreacyjnych, w tym kapieliskowych (o którym mowa w art. 113 ust. 4 pkt 2 Ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne 4 ) oraz w Wykazie obszarów przeznaczonych do ochrony siedlisk lub gatunków, ustanowionych w ustawie o ochronie przyrody, dla których utrzymanie lub poprawa stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie (o którym mowa w art. 113 ust. 4 pkt 6 ww. ustawy). W Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły [33] cele środowiskowe dla obszarów chronionych nie zostały podwyższone. Uzasadniono to częstokroć wyższymi wymaganiami w odniesieniu do wartości granicznych wskaźników jakości wód dla dobrego stanu/potencjału ekologicznego niż podawane w aktach prawa regulujących wymagania co do stanu wód w obrębie tych obszarów, a w przypadku obszarów Natura2000 brakiem planów ochrony lub planów zadań ochronnych. W myśl art. 38f ustawy Prawo wodne celem środowiskowym dla obszarów chronionych jest osiągnięcie norm i celów wynikających z przepisów szczególnych na podstawie których te obszary zostały utworzone, o ile nie zawierają one w tym zakresie odmiennych postanowień. 4 tekst jednolity - Dz. U. 2012, poz. 145 z późniejszymi zmianami. 14

15 Port Gdynia Rys. 2. Lokalizacja planowanych inwestycji w JCWP (źródło:[57]). 15

16 W 2013 r. na zamówienie Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej zrealizowana została na potrzeby aktualizacji planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce praca pn.: Ustalenie celów środowiskowych dla jednolitych części wód powierzchniowych (JCWP), podziemnych (JCWPd) i obszarów chronionych [48]. W ramach tej pracy opracowana została metodyka określająca sposób ustalania celów środowiskowych dla jednolitych części wód z uwzględnieniem w przypadku istnienia w ich granicach obszarów chronionych warunku stosowania celu najbardziej rygorystycznego lub wskazania dodatkowych celów. Na podstawie tej metodyki, przy wykorzystaniu wyników oceny stanu JCWP za lata wykonanej przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska oraz wyników oceny stanu JCWPd wykonanej przez Państwowy Instytut Geologiczny PIB, ustalone zostały ponownie cele środowiskowe dla wszystkich jednolitych części wód i zestawiono je w zestandaryzowanych kartach jednolitych części wód (JCW). Pochodzące z [48] karty JCW dla: jednolitej części wód powierzchniowych PLTWIIIWB3 Zatoka Pucka Zewnętrzna, jednolitej części wód powierzchniowych PLTWIVWB4 Zatoka Gdańska Wewnętrzna, jednolitej części wód podziemnych PLGW stanowią odpowiednio Załącznik nr 1, Załącznik nr 2 oraz Załącznik nr 3 do niniejszego opracowania. Zgodnie z ww. kartami JCW celami środowiskowymi są: w przypadku jednolitej części wód powierzchniowych PLTWIIIWB3 Zatoka Pucka Zewnętrzna: osiągnięcie dobrego stanu ekologicznego, utrzymanie dobrego stanu chemicznego, spełnienie wymogu braku występowania zjawiska przyspieszonej eutrofizacji wywołanej antropogenicznie, wskazującego na możliwość zakwitu glonów, utrzymanie lub odtworzenie właściwego stanu ochrony wymienionych w karcie zależnych od wód przedmiotów ochrony obszarów należących do Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura2000 PLB Zatoka Pucka, PLH Zatoka Pucka i Półwysep Helski oraz PLH Rafy i Klify Kamienne Orłowa; w przypadku jednolitej części wód powierzchniowych PLTWIVWB4 Zatoka Gdańska Wewnętrzna: osiągnięcie dobrego stanu ekologicznego, osiągnięcie dobrego stanu chemicznego, spełnienie wymogu braku występowania zjawiska przyspieszonej eutrofizacji wywołanej antropogenicznie, wskazującego na możliwość zakwitu glonów, utrzymanie lub odtworzenie właściwego stanu ochrony wymienionych w karcie zależnych od wód przedmiotów ochrony obszarów należących do Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura2000 PLB Zatoka Pucka oraz PLH Rafy i Klify Kamienne Orłowa; 16

17 w przypadku jednolitej części wód podziemnych PLGW240013: utrzymanie dobrego stanu ilościowego, utrzymanie dobrego stanu chemicznego, jakość wody podziemnej, która pobierana jest na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia nie powinna ulec pogorszeniu. Na terenie Portu Gdynia nie znajdują się obszary podlegające ochronie na podstawie Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody 5. Tor podejściowy do portu oraz klapowisko zlokalizowane są w granicach obszaru specjalnej ochrony ptaków (OSO) PLB Zatoka Pucka. Pozostałe wymieniane w karcie JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna obszary należące do Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura2000 znajdują się w bliskim sąsiedztwie planowanych inwestycji portowych (rys. 3a i 3b): obszar specjalnej ochrony ptaków (OSO) PLB Zatoka Pucka bezpośrednio przylega do granic portu od strony wschodniej, specjalny obszar ochrony siedlisk (SOO) PLH Zatoka Pucka i Półwysep Helski oddalony jest ok. 5 km od granic portu od strony północnej, specjalny obszar ochrony siedlisk (SOO) PLH Rafy i Klify Kamienne Orłowa oddalony jest ok. 3 km od granic portu od strony południowej. W sąsiedztwie planowanych inwestycji portowych znajdują się także inne obszary chronione przyrodniczo, m.in. Trójmiejski Park Krajobrazowy i Nadmorski Park Krajobrazowy oraz rezerwaty przyrody: Kępa Redłowska, Kacze Łęgi, Cisowa i Mechlińskie Łąki (rys. 3c) [59]. Wykaz wszystkich obszarów chronionych przyrodniczo znajdujących się w odległości do 30 km od wejścia do wewnętrznej części Portu Gdynia umieszczono na rys. 4. Zgodnie z opracowaną w ramach [48] metodyką ustalania celów środowiskowych dla jednolitych części wód cele środowiskowe dla obszaru chronionego zidentyfikowane na karcie JCW dotyczą tylko tych fragmentów jednolitej części wód, na których te obszary się znajdują, a nie całej jednolitej części wód. Cele te mogą mieć jednak konsekwencje także poza obszarem chronionym, którego dotyczą, ale tylko w takim zakresie, jaki jest niezbędny dla ich osiągnięcia w tym obszarze. Opracowane w ramach [48] karty JCW zawierają informacje na temat odstępstw od osiągnięcia celów środowiskowych według obowiązujących planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy na lata , które zostaną zweryfikowane w ramach aktualizacji tych planów na lata Dz. U. 2004, Nr 92, poz

18 Rys. 3a. Obszary chronione przyrodniczo znajdujące się w bezpośrednim sąsiedztwie Portu Gdynia (źródło: 18

19 Rejon planowanych inwestycji infrastrukturalnych w Porcie Gdynia Rys. 3b. Obszary chronione przyrodniczo w rejonie Portu Gdynia obszary Natura2000 (źródło: 19

20 Rejon planowanych inwestycji infrastrukturalnych w Porcie Gdynia Rys. 3c. Pozostałe obszary chronione przyrodniczo w rejonie Portu Gdynia. (źródło: 20

21 Rys. 4. Odległości obszarów chronionych przyrodniczo od wejścia do wewnętrznej części Portu Gdynia (źródło: 21

22 Charakterystyka JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna. Planowane inwestycje w Porcie Gdynia prowadzone są w obszarze akwenów portowych należących do Zatoki Puckiej zewnętrznej. W części lądowej inwestycje te zgodnie Mapą Podziału Hydrograficznego Polski [23] zlokalizowane są w obszarze następujących zlewni elementarnych (rys. 5): Przymorze od Kan. Ściekowego do Chylonki o powierzchni 18,96 km 2 (numer identyfikacyjny ID 47 95), Chylonka o powierzchni 10,42 km 2 (ID 47 96), Przymorze od Chylonki do Kaczej o powierzchni 19,36 km 2 (ID 47 97), Cisowa Struga do oddzielenia Kan. Ściekowego o powierzchni 48,55 km 2 (ID ). Ww. zlewnie są częścią zlewni Przymorze od Redy do Martwej Wisły (ID 479), wchodzącej w skład jednostki hydrograficznej Przymorze (ID 4) Charakterystyka hydrograficzna. Zatoka Pucka stanowi subregion Zatoki Gdańskiej, oddzielony Półwyspem Helskim od otwartego morza ze strony północno-zachodniej. Jako wschodnią granicę Zatoki Puckiej przyjmuje się umownie linię łączącą Cypel Helski z miejscowością Orłowem na południe od Cypla Redłowskiego (rys. 6). Zatoka Pucka rozdzielona jest naturalną barierą w postaci mierzei Rybitwiej Mielizny (inaczej Rewa Mew) i wychodzącego naprzeciw niej Cypla Rewskiego, na dwie części: wschodnią, tj. Zatokę Pucką zewnętrzną (stanowiącą JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna), zachodnią, tj. Zatokę Pucką wewnętrzną, zwaną Zalewem Puckim (stanowiącą JCWP Zalew Pucki). Na obu krańcach tej mierzei znajdują się dwie cieśniny: Głębinka oraz Przejście Kuźnickie, będące pogłębianymi sztucznie torami wodnymi, prowadzącymi do Pucka i Kuźnicy. Zalew Pucki jest akwenem płytkim, o średniej głębokości 3,13 m z trzema zagłębieniami: Jamą Kuźnicką (9,40 m), Jamą Chałupską (4,0 m) i Jamą Rzucewską (5,7 m). Część zewnętrzna Zatoki Puckiej jest znacznie głębsza średnia głębokość wynosi 20,5 m, a maksymalna 54 m. Jej dno w sposób równomierny obniża się w kierunku otwartej Zatoki Gdańskiej. Całkowita powierzchnia JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna wynosi ok. 285,93 km 2, natomiast długość obwodu tej części wód to ok. 99,85 km, przy czym ok. 68,21 km przebiega wzdłuż linii brzegowej lądu. 22

23 Przymorze od Kan. Ściekowego do Chylonki (ID 47 95) Chylonka (ID 47 96) Cisowa Struga do oddzielenia Kan. Ściekowego (ID ) Przymorze od Chylonki do Kaczej (ID 47 97) Rys. 5. Zlewnie elementarne w rejonie planowanych inwestycji w Porcie Gdynia (źródło: [23]). 23

24 Dla porównania, całkowita powierzchnia JCWP Zalew Pucki wynosi ok. 111,13 km 2, długość obwodu tej części wód to ok. 52,94 km, przy czym ok. 40,59 km przebiega wzdłuż linii brzegowej lądu. Hydrografia Zatoki Puckiej Rys. 6. Hydrografia Zatoki Puckiej (źródło: [34]). 24

25 Charakterystyka hydrologiczno-hydrauliczna. Warunki hydrologiczno-hydrauliczne w obrębie Zatoki Puckiej kształtowane są głównie przez napływ wód morskich i w mniejszym stopniu przez dopływy wód śródlądowych oraz zależą od intensywności wymiany wód pomiędzy obiema częściami zatoki tj. zewnętrzną i wewnętrzną (Zalewem Puckim). Istotny wpływ mają również kierunek i siła wiatrów, termika wód oraz zróżnicowanie głębokościowe akwenu. Morskie wody o wyższym zasoleniu napływają do Zatoki Puckiej od strony wschodniej z rejonu Głębi Gdańskiej, a następnie są transportowane do Zalewu Puckiego. Wymiana wód pomiędzy Zatoką Pucką zewnętrzną a Zalewem Puckim odbywa się głównie przez Głębinkę i Przejście Kuźnickie, a przy wyższych stanach wody również ponad Rybitwią Mielizną. Napływ wód słonych do Zalewu Puckiego przez Głębinkę występuje z różnym natężeniem przez cały rok, z nasileniem w okresie jesieni i zimy, natomiast wlewy przez Przejście Kuźnickie zachodzą tylko w sprzyjających warunkach hydrologicznych [26]. Przepływ całym przekrojem ponad Rybitwią Mielizną odbywa się zaledwie kilkanaście dni w roku, w pozostałym okresie mierzeja ta stanowi przeszkodę dla wymiany wód między obu akwenami Zatoki Puckiej [22]. Cyrkulacja wód w obrębie Zatoki Puckiej uzależniona jest przede wszystkim od siły i kierunku wiatru. Silne wiatry zachodnie powodują w warstwie powierzchniowej napływ wód do Zalewu Puckiego, a wschodnie ich odpływ do Zatoki Puckiej zewnętrznej. Przepływ wód zgodny z kierunkiem wiatru obserwuje się podczas działania wiatrów o umiarkowanej sile [26]. W strefie przybrzeżnej kierunki przepływu wód są uwarunkowane przebiegiem linii brzegowej i układem mielizn, na co wskazują rozkłady przestrzenne prądów, które prawie zawsze są równoległe do wymienionych form. Na kierunki przepływu wód przydennych natomiast, oprócz wiatru, w decydujący sposób wpływa konfiguracja dna [26]. Słodkie wody śródlądowe dopływają do Zatoki Puckiej za pośrednictwem następujących cieków [23]: Płutnica (powierzchnia zlewni 77,27 km 2 ), Kanał Żelistrzewo (23,03 km 2 ), Gizdepka (36,3 km 2 ), Kanał Mrzezino (15,68 km 2 ), Reda (485,55 km 2 ), Zagórska Struga (148,52 km 2 ), Kanał Ściekowy (28,63 km 2 ) i Chylonka (10,42 km 2 ). Łączna powierzchnia lądu, z którego wody spływają do Zatoki Puckiej wynosi ok. 750 km 2. Średni roczny dopływ wód lądowych do tego akwenu można szacować się na ok. 6 8 m 3 /s. Zmiany poziomu wody w akwenach Portu Gdynia powodują nieomal wyłącznie wiatry. Wysokie stany wody występują podczas sztormów północnych i zachodnich, przy wiatrach południowych poziom wody opada. Największe różnice zdarzają się w jesiennym i wiosennym sezonie sztormowym. Wzdłuż falochronów i na redzie portu występuje słaby prąd północny. Podczas wiatrów północnych prąd zmienia kierunek, osiągając nieraz prędkość do 2 węzłów. 25

26 Najbardziej niekorzystne wiatry północno-wschodnie i wschodnie, występujące najczęściej jesienią i wiosną, wywołują silne falowanie w porcie zewnętrznym oraz w Basenach I, II, i III. Reprezentatywnym wodowskazem dla JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna jest posterunek wodowskazowy Gdynia, należący do sieci obserwacyjnej Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Oddział w Gdyni. Charakterystyczne stany wody dla wodowskazu Gdynia, wyznaczone z wielolecia zestawiono w tab. 2. Tabela 2. Charakterystyczne stany wody dla wodowskazu Gdynia z wielolecia (p.z. -5,08 m wzgl. KR, -5,00 m wzgl. NN) [18]. Charakterystyczne stany wody H [cm] absolutne maksimum 632 ( ) maksymalny WWW 632 średni wysoki SWW 597 średni SSW 509 średni niski SNW 450 minimalny NNW 420 absolutne minimum 415 ( ) Kwalifikacja pod względem zmian hydromorfologicznych. JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna na etapie wdrażania Ramowej Dyrektywy Wodnej i opracowywania pierwszych planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy uznana została za naturalną [33]. Przeprowadzona w 2012 r. przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku weryfikacja wyznaczenia silnie zmienionych i sztucznych części wód przejściowych i przybrzeżnych w obszarze jego działania, kwalifikację tę utrzymała [31]. Ww. weryfikacja dokonana została w oparciu o wykonaną przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Morski w Gdyni pracę pn.: Opracowanie metodyki weryfikacji wyznaczenia silnie zmienionych i sztucznych części wód przejściowych i przybrzeżnych (dalej jako Metodyka) [29]. 26

27 Zgodnie z Metodyką dla JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna podobnie jak dla pozostałych jednolitych części wód przejściowych obszaru działania RZGW w Gdańsku w pierwszej kolejności dokonano identyfikacji zmian hydromorfologicznych, a następnie oceniono istotność tych zmian i ich wpływ na ekosystemy. Przeprowadzona dla JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna ekspercka ocena istotności zmian dopływów wód i ich wpływu na ekosystemy nie dała podstaw, by wskazywać tą część wód jako silnie zmienioną. W obrębie ww. JCWP nie nastąpiła zmiana historyczna dopływu wód rzecznych. Zmiany morfologiczne w JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna związane są zarówno z zabudową hydrotechniczną, jak również z przeprowadzanymi pracami dotyczącymi utrzymania lub pogłębiania torów wodnych i podejściowych do portów. Zgodnie z Metodyką ocena istotności ww. zmian morfologicznych i ich wpływu na ekosystemy Zatoki Puckiej zewnętrznej dokonana została za pomocą wskaźnika wpływu WskWp opisanego następującą formułą: gdzie: n WskWp n i 1 WskZn Zm ( ) 100 DLlubDP liczba rodzajów zmian morfologicznych w obrębie ocenianej JCWP, WskZn wskaźnik istotności zmian morfologicznych (wg tabeli 2 Metodyki), Zm zmiany hydromorfologiczne wyrażone przez powierzchnię całkowitą [km 2 ] lub długość odcinka [km], na których występują, DL DP łączna długość brzegu JCWP poddanej ocenie [km], w przypadku JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna równa 68,21 km, powierzchnia JCWP poddanej ocenie [km 2 ], w przypadku JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna równa 285,93 km 2. Wskaźnik wpływu WskWp jest miarą zmniejszenia się odporności ekosystemów danej jednolitej części wód przejściowych (lub przybrzeżnych) wskutek antropogenicznych zmian morfologicznych. W Metodyce przyjęto, iż wartość progowa zmiany odporności dla wód przejściowych, powyżej której następuje zmiana klasy stanu ekologicznego na niższy od dobrego wynosi 15%. Zinwentaryzowane zmiany morfologiczne w granicach JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna zestawiono w tab. 5 [31]. W tabeli tej podano także odpowiadające poszczególnym zmianom wskaźniki istotności oraz obliczone cząstkowe i sumaryczny wskaźniki wpływu. 27

28 Tabela 5. Zmiany morfologiczne w granicach JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna i ich ocena [31]. rodzaj zmiany Zm istotność zmiany WskZn stopień zmiany ekosystemu WskWp [%] Łączna powierzchnia pogłębianych torów wodnych * Łączna powierzchnia zmian dna narażonego na naruszenie osadów (trałowanie, kotwicowiska oraz obrotnice) Łączna powierzchnia składowanego urobku bagrowanego Łączna długość brzegu zabudowana ostrogami, pirsami 0,47 0,5 0,822 13,0 0,15 0,682 6,3 0,19 0,419 0,5 0,20 0,147 5 Łączna długość falochronów 5,1 0,20 1,495 6 Łączna długość głębokich torów wodnych na zalewach 0 0,10 0,0 7 Łączna długość budowli poprzecznych 2,51 0,20 0,736 8 Łączna długość nabrzeży 10,71 0,25 3,925 9 Łączna długość opasek brzegowych (umocnień) 6,23 0,25 1, Łączna długość zasilanego brzegu 0,08 0,0 11 Łączna długość wałów przeciwpowodziowych 0,13 0,0 Wynik obliczeń zmiany odporności ekosystemu [%] 10,053 *) Zgodnie z zapisami Metodyki do obliczenia wskaźnika wpływu, powierzchnia pogłębianych torów wodnych mnożona jest przez 10. Otrzymana dla JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna wartość wskaźnika wpływu WskWp, równa 10,053 %, była podstawą zakwalifikowania tej części wód do naturalnych. W okresie zaplanowano i podjęto szereg inwestycji w obszarze Portu Gdynia [17,18]. W wyniku realizacji tych inwestycji wartość wskaźnika wpływu JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna uległa zmianie. W przypadku inwestycji Zarządu Morskiego Portu Gdynia S.A. spowodowane to było wzrostem powierzchni narażonej na naruszenie osadów, wskutek zwiększenia powierzchni obrotnic portowych o ok. 0,11 km 2 oraz zwiększeniem długości nabrzeży o 319,5 m, w przypadku inwestycji Gdynia Container Terminal S.A. zwiększeniem długości nabrzeży o 170 m. Wykonaną w ramach [17] według [29] kwantyfikację zmian morfologicznych w obrębie JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna po realizacji zaplanowanych na lata inwestycji Zarządu Morskiego Portu Gdynia S.A. oraz Gdynia Container Terminal S.A. przedstawiono w tab

29 Otrzymana wartość wskaźnika wpływu WskWp pozostaje w granicach kwalifikujących tę część wód do naturalnych. Tabela 6. Zmiany morfologiczne w granicach JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna po realizacji inwestycji ZMPG i GCT oraz ich ocena. rodzaj zmiany Zm istotność zmiany WskZn stopień zmiany ekosystemu WskWp [%] Łączna powierzchnia pogłębianych torów wodnych * Łączna powierzchnia zmian dna narażonego na naruszenie osadów (trałowanie, kotwicowiska oraz obrotnice) Łączna powierzchnia składowanego urobku bagrowanego Łączna długość brzegu zabudowana ostrogami, pirsami 0,47 0,50 0,822 13,11 0,15 0,688 6,3 0,19 0,419 0,5 0,20 0,147 5 Łączna długość falochronów 5,1 0,20 1,495 6 Łączna długość głębokich torów wodnych na zalewach 0,10 0,0 7 Łączna długość budowli poprzecznych 2,51 0,20 0,736 8 Łączna długość nabrzeży 11,20 0, Łączna długość opasek brzegowych (umocnień) 6,23 0,25 1, Łączna długość zasilanego brzegu 0,08 0,0 11 Łączna długość wałów przeciwpowodziowych 0,13 0,0 Wynik obliczeń zmiany odporności ekosystemu [%] 10,239 *) Zgodnie z zapisami Metodyki do obliczenia wskaźnika wpływu, powierzchnia pogłębianych torów wodnych mnożona jest przez 10. Otrzymana dla JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna wartość wskaźnika wpływu WskWp, równa 10,239 %, nie daje żadnej podstawy do zmiany kwalifikacji statusu tej części wód z naturalnej do silnie zmienionej. 29

30 Ocena aktualnego stanu JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna. W Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły [33] stan ogólny JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna oceniono jako słaby. Stan JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna w 2011 r. skwalifikowany został jako zły [21]. Jego ocena przeprowadzona została przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gdańsku w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych 6 na podstawie wyników badań wykonanych w 2011 r. w 2 punktach pomiarowo-kontrolnych: T12 na wysokości miasta Jurata oraz OM1 w centralnej części zatoki (rys. 7). Ww. rozporządzenie wymaga dokonania: klasyfikacji stanu/potencjału 7 ekologicznego na podstawie wyników badań elementów biologicznych oraz wspierających je elementów hydromorfologicznych i fizykochemicznych, w tym substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, klasyfikacji stanu chemicznego na podstawie wyników pomiarów substancji priorytetowych oraz innych zanieczyszczeń wymienionych w załączniku nr 9 do rozporządzenia, oceny stanu na podstawie wyników klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego i stanu chemicznego. W przypadku jednolitych części wód przejściowych wskaźnikami jakości wód służącymi klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego są: w zakresie elementów biologicznych: fitoplankton (chlorofil a ), makroglony i okrytozalążkowe (wskaźnik SM), makrobezkręgowce bentosowe (multimetryczny indeks B), ichtiofauna; 6 Dz.U. 2011, Nr 257, poz stan ekologiczny określa się dla jednolitych części wód powierzchniowych wyznaczonych jako naturalne, potencjał ekologiczny dla wyznaczonych jako sztuczne lub silnie zmienione. 30

31 JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna Rys. 7. Punkty pomiarowo-kontrolne Państwowego Monitoringu Środowiska na obszarze JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna (źródło: [21], [57]). w zakresie elementów hydromorfologicznych: przepływ wody słodkiej (bilans hydrologiczny, w tym: dopływy wody słodkiej, czas retencji i wymiana, zmienne meteorologiczne), zmienność głębokości (kształt basenu), struktura ilościowa i podłoże dna (wielkości cząstek, zawartość związków organicznych), struktura pasma pływów (pokrycie roślinne, skład roślinności); w zakresie elementów fizykochemicznych: jako wskaźniki charakteryzujące stan fizyczny: przezroczystość wód (widzialność krążka Secchiego), jako wskaźniki charakteryzujące warunki tlenowe i zanieczyszczenia organiczne: tlen rozpuszczony przy dnie, pięciodniowe biochemiczne zapotrzebowanie tlenu, ogólny węgiel organiczny, nasycenie tlenem w warstwie 0 5 m, 31

32 jako wskaźniki charakteryzujące zakwaszenie: odczyn ph, jako wskaźniki charakteryzujące warunki biogenne: azot amonowy, azot azotanowy, azot ogólny, fosforany, fosfor ogólny, azot mineralny, jako substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego (specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne): aldehyd mrówkowy, arsen, bar, bor, chrom sześciowartościowy, chrom ogólny, cynk, miedź, fenole lotne (indeks fenolowy), węglowodory ropopochodne (indeks oleju mineralnego), glin, cyjanki wolne, cyjanki związane, molibden, selen, srebro, tal, tytan, wanad, antymon, fluorki, beryl, kobalt, cyna. Na podstawie wyników pomiarów ww. wskaźników biologicznych, hydromorfologicznych i fizykochemicznych stan ekologiczny JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna w 2011 r. sklasyfikowany został jako umiarkowany 8. O ocenie takiej zdecydowały stan ekologiczny poniżej dobrego w zakresie elementów fizykochemicznych oraz umiarkowany stan ekologiczny w zakresie elementów biologicznych. Ocena elementów biologicznych JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna została przeprowadzona w oparciu o wyniki badań chlorofilu a oraz makrozoobentosu. Pomimo, że Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych stanowi, iż w klasyfikacji stanu/potencjału z powodu ustalania warunków referencyjnych nie uwzględnia się czasowo ichtiofauny, w zawartej w [21] ocenie potencjału ekologicznego JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna podano także ocenę ichtiofauny. Ocena ta została wykonana w ramach opracowania Morskiego Instytutu Rybackiego pn.: Ocena stanu ekologicznego wód przejściowych za rok W przypadku elementów biologicznych stwierdzono, że stężenie chlorofilu a oraz wartość wyznaczanego dla makrokręgowców bentosowych multimetrycznego indeksu B znajdują się w III klasie jakości (umiarkowany stan ekologiczny). Wyniki oceny ichtiofauny zawarte w opracowaniu pn.: Ocena stanu ekologicznego wód przejściowych za rok 2011 wskazywały natomiast na dobry stan ekologiczny wód Zatoki Puckiej zewnętrznej. JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna uznana została za naturalną część wód, jej stan ekologiczny w zakresie elementów hydromorfologicznych sklasyfikowany został jako bardzo dobry. O sklasyfikowaniu stanu ekologicznego JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna w zakresie elementów fizykochemicznych na poziomie poniżej dobrego zdecydowały wyniki badań substancji biogennych azotu ogólnego, azotu mineralnego, fosforu ogólnego i fosforanów. 8 dane udostępnione przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. 32

33 W 2011 r. w punktach pomiarowo-kontrolnych Zatoki Puckiej zewnętrznej badano 11 wskaźników z grupy substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. Dla wskaźników tych nie stwierdzono przekroczeń wartości granicznych dla stanu dobrego. W 2011 r. w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska wykonano badania wskaźników chemicznych charakteryzujących występowanie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego substancji priorytetowych i innych substancji zanieczyszczających. Na podstawie wyników tych badań stan chemiczny JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna oceniono jako dobry. W opracowanej w ramach [48] karcie JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna jako aktualny stan ekologiczny podano umiarkowany, natomiast jako stan chemiczny dobry Ocena aktualnego stanu wód w obszarze Portu Gdynia. Stan wód w obszarze basenów i kanałów Portu Gdynia podlega regularnym badaniom, przeprowadzanym dwa razy w roku (w okresie wiosenno-letnim i jesienno-zimowym). Badania te wykonywane są na zlecenie Zarządu Morskiego Portu Gdynia S.A. przez Instytut Morski w Gdańsku w 28 punktach pomiarowo-kontrolnych (rys. 8). W latach obejmowały one pomiar następujących wskaźniki jakości wody: ph, BZT 5, ChZT-Cr, substancje rozpuszczone, zawiesina ogólna, ołów, kadm, cynk, węglowodory ropopochodne [2, 3, 4, 5, 6, 7]. Wyniki tych badań wskazują, iż w ww. okresie we wszystkich punktach pomiarowo-kontrolnych, zlokalizowanych w obrębie basenów i kanałów Portu Gdynia: stężenia ołowiu i kadmu stanowiących dwa z 41 wskaźników jakości wód, ujętych w załączniku 9 do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych, na podstawie których klasyfikuje się stan chemiczny jednolitych części wód powierzchniowych kształtowały się na poziomach niższych od środowiskowych norm jakości dla wód przejściowych i przybrzeżnych, wartości ph i BZT 5 zaliczanych, według ww. rozporządzenia, do wskaźników stanowiących o klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego jednolitych części wód przejściowych w zakresie elementów fizykochemicznych poza jednym przypadkiem były niższe od wartości granicznych dla II klasy jakości tych wód, stężenia cynku i węglowodorów ropopochodnych zaliczanych, według ww. rozporządzenia, do wskaźników stanowiących o klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych wszystkich kategorii w zakresie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego były niższe od wartości granicznych ustalonych dla I i II klasy jakości wód, 33

34 Rys. 8. Lokalizacja miejsc pobierania prób wody z basenów i kanałów Portu Gdynia (źródło: [7]). stężenia pozostałych badanych wskaźników jakości wód nie ujętych w odnoszącym się do wód przejściowych załączniku nr 3 do ww. rozporządzenia kształtowały się następująco: wartości ChZT-Cr wahały się w zakresie od 18,8 ± 2,6 do 30,2 ± 4,2 mg O 2/dm 3, tj. na poziomie II lub III klasy jakości wód powierzchniowych według nieobowiązującego już Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 roku, w sprawie kwalifikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód 9, stężenia zawiesiny ogólnej były niskie i mieściły się w zakresie od 4,82 ± 0,63 do 8,34 ± 1,09 mg/dm 3, tj. na poziomie I klasy jakości wód powierzchniowych według ww. rozporządzenia, średnie stężenie substancji rozpuszczonych było na poziomie zasolenia wód Zatoki Gdańskiej, tj Dz.U. z 2004, Nr 32, poz

35 W 2014 r. podobne badania stanu wód w obszarze basenów i kanałów Portu Gdynia wykonane zostały 28 stycznia [8], 24 czerwca [9] i 10 września [10]. W pobranych wówczas próbach wody oznaczono następujące wskaźniki zanieczyszczeń wód: elementy biologiczne: chlorofil a, elementy fizykochemiczne: przezroczystość widzialność krążka Secchiego, BZT 5, azot ogólny, fosfor ogólny, specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne: arsen, bar, bor, chrom (VI), chrom ogólny, cynk, miedź, fenole lotne (indeks fenolowy), węglowodory ropopochodne (indeks oleju mineralnego), glin, cyjanki wolne, cyjanki związane, molibden, selen, srebro, tal, tytan, wanad, antymon, fluorki, beryl, kobalt, cyna. Wyniki przeprowadzonych badań wskazały, że: w styczniu 2014 r. stężenia biologicznego wskaźnika jakości wód, jakim jest chlorofil a mieściły się w zakresie od 1,14 do 2,23 μg/dm 3 i były niższe niż wartość graniczna dla dobrego stanu ekologicznego (tj. 3,76 μg/dm 3 ), podana w karcie JCW Zatoka Pucka Zewnętrzna (Załącznik nr 1) i określona na podstawie Projektu rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 8 maja 2013 r. o zmianie rozporządzenia w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych. W czerwcu i wrześniu 2014 r. stężenia chlorofilu a przekraczały wartość graniczną dobrego stanu ekologicznego oraz wynosiły odpowiednio 3,83 42,36 μg/dm 3 i 3,40 29,94 μg/dm 3. Zgodnie zarówno z obowiązującym Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych, jak i z ww. projektem zmiany tego rozporządzenia przy klasyfikacji stanu wód przejściowych uwzględnia się wartość średnią stężenia chlorofilu a z pomiarów przeprowadzonych od maja do września. Średnie stężenie chlorofilu a w wodach basenów i kanałów Portu Gdynia, wyznaczone na podstawie wyników badań prób wody pobranych w tym okresie w 28 punktach pomiarowych wynosiło 13,66 μg/dm 3 i przekraczało ponad trzykrotnie wartość graniczną dla dobrego stanu ekologicznego; stężenia chemicznych wskaźników jakości wody: arsen, bar, bor, chrom (VI), chrom ogólny, cynk, miedź, fenole lotne (indeks fenolowy), węglowodory ropopochodne (indeks oleju mineralnego), glin, cyjanki wolne, cyjanki związane, molibden, selen, srebro, tytan, wanad, antymon, fluorki, beryl, kobalt, cyna czyli substancji z grupy szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego w styczniu i czerwcu 2014 r. spełniały środowiskowe normy jakości, określone w Projekcie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 8 maja 2013 r. o zmianie rozporządzenia w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (zgodnie z zapisami w karcie JCW Zatoka Pucka Zewnętrzna). Natomiast we wrześniu 2014 r. w dwóch punktach pomiarowych stwierdzono przekroczenie środowiskowej normy jakości dla indeksu oleju mineralnego, co nie pozwoliło uznać stanu chemicznego wód basenów i kanałów Portu Gdynia za dobry; 35

36 wartości BZT 5 w punktach pomiarowych wynosiły od 1,89 do 4,12 mg O 2/dm 3 w styczniu, od 1,35 do 6,05 mg O 2/dm 3 w czerwcu oraz od 0,72 do 2,32 mg O 2/dm 3 we wrześniu 2014 r. Średnia wartość BZT 5 w wodach basenów i kanałów Portu Gdynia, wyznaczona na podstawie wyników badań wszystkich prób wody pobranych w 2014 r. wynosiła 2,24 mg O 2/dm 3 i była niższa od wartości granicznej dobrego stanu ekologicznego (tj. 4 mg O 2 /dm 3 ), określonej dla wód przejściowych w obowiązującym Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych. Podkreślenia wymaga, że zgodnie z zapisami w karcie JCW Zatoka Pucka Zewnętrzna wskaźnik BZT 5 nie warunkuje osiągnięcia celów środowiskowych dla tej jednolitej części wód, widzialność krążka Secchiego w punktach pomiarowych wynosiła od 1,1 do 3,4 m w styczniu, od 1,5 do 2,75 m w czerwcu oraz od 1,1 do 2,9 m we wrześniu 2014 r. a więc była mniejsza niż minimalna widzialność wymagana dla dobrego stanu ekologicznego, określona w karcie JCW Zatoka Pucka Zewnętrzna (tj. 4,5 m). Zgodnie zarówno z przywoływanym rozporządzeniem dotyczącym klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych, jak i projektem jego zmiany przy klasyfikacji stanu wód przejściowych uwzględnia się pomiary przezroczystości wód wykonywane w okresie od czerwca do września. Średnia widzialność krążka Secchiego w wodach basenów i kanałów Portu Gdynia w tym okresie, wyznaczona na podstawie wyników badań prób wody pobranych w 28 punktach pomiarowych, wynosiła 2,1 m i była o ok. połowę mniejsza niż wartość graniczna dla dobrego stanu ekologicznego; stężenie azotu ogólnego w punktach pomiarowych wynosiło od 0,4 do 0,5 mg/dm 3 w styczniu, od 0,3 do 1,6 mg/dm 3 w czerwcu oraz od 0,38 do 0,68 mg/dm 3 we wrześniu 2014 r. Zależnie od miesiąca zmieniała się liczba punktów pomiarowych, w których stężenie azotu ogólnego było równe lub przekraczało albo było poniżej wartości granicznej dla dobrego stanu ekologicznego (tj. 0,4 mg/dm 3 ), podanej w karcie JCW Zatoka Pucka Zewnętrzna (Załącznik nr 1) i określonej na podstawie Projektu rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 8 maja 2013 r. o zmianie rozporządzenia w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych. Zmieniała się także liczba punktów pomiarowych dla których, ze względu na niepewność pomiarową, nie można było stwierdzić ani zgodności, ani niezgodności z ww. normą w punktach tych wartość stężenia azotu ogólnego zwiększona o niepewność pomiarową przy poziomie ufności 95% przekraczała granicę dobrego stanu ekologicznego albo pomniejszona o tę niepewność mieściła się poniżej tej granicy. Syntetyczną ocenę wyników badań zawartości azotu ogólnego w akwenach portowych przedstawia tab.7. Zgodnie zarówno z przywoływanym rozporządzeniem dotyczącym klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych, jak i projektem jego zmiany przy klasyfikacji stanu wód przejściowych uwzględnia się pomiary zawartości azotu ogólnego wykonywane w okresie od czerwca do września. Średnia zawartość azotu ogólnego w wodach basenów i kanałów Portu Gdynia, wyznaczona na podstawie wyników badań prób wody pobranych w 28 punktach pomiarowych, wynosiła 0,46 mg/dm 3, a więc była o 15% wyższa aniżeli wartość graniczna dla dobrego stanu ekologicznego określona dla tego wskaźnika jakości w karcie JCW Zatoka Pucka Zewnętrzna; 36

37 stężenie fosforu ogólnego w punktach pomiarowych wynosiło od 0,03 do 0,5 mg/dm 3 w styczniu, od 0,3 do 1,6 mg/dm 3 w czerwcu oraz od 0,38 do 0,68 mg/dm 3 we wrześniu 2014 r. Zależnie od miesiąca zmieniała się liczba punktów pomiarowych, w których stężenie fosforu ogólnego było równe lub przekraczało albo było poniżej wartości granicznej dla dobrego stanu ekologicznego (tj. 0,035 mg/dm 3 ), podanej w karcie JCW Zatoka Pucka Zewnętrzna (Załącznik nr 1) i określonej na podstawie Projektu rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 8 maja 2013 r. o zmianie rozporządzenia w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych. Podobnie jak w przypadku azotu ogólnego zmieniała się także liczba punktów pomiarowych dla których, ze względu na niepewność pomiarową, nie można było stwierdzić ani zgodności, ani niezgodności z ww. normą. Syntetyczną ocenę wyników badań zawartości fosforu ogólnego w akwenach portowych przedstawia tab.7. Zgodnie zarówno z przywoływanym rozporządzeniem dotyczącym klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych, jak i projektem jego zmiany przy klasyfikacji stanu wód przejściowych uwzględnia się pomiary zawartości fosforu ogólnego wykonywane w okresie od czerwca do września. Średnia zawartość fosforu ogólnego w wodach basenów i kanałów Portu Gdynia, wyznaczona na podstawie wyników badań prób wody pobranych w tym okresie w 28 punktach pomiarowych, wynosiła 0,043 mg/dm 3, a więc była o ok. 23% wyższa aniżeli wartość graniczna dla dobrego stanu ekologicznego określona dla tego wskaźnika jakości w karcie JCW Zatoka Pucka Zewnętrzna. 37

38 Tabela 7. Syntetyczna ocena wyników badań zawartości azotu ogólnego i fosforu ogólnego w akwenach Portu Gdynia w 2014 r. Wyniki badań styczeń czerwiec wrzesień Liczba punktów pomiarowych, w których: azot ogólny stężenie wskaźnika mieści się poniżej granicy stanu dobrego stężenie wskaźnika przekracza granicę stanu dobrego stężenie wskaźnika zwiększone o niepewność pomiarową przekracza granicę stanu dobrego stężenie wskaźnika pomniejszone o niepewność pomiarową mieści się poniżej granicy stanu dobrego Średnie stężenie wskaźnika na podstawie prób wody pobranych w czerwcu i wrześniu we wszystkich punktach pomiarowych 0,46 z wyłączeniem punktów nie podlegających ocenie ze względu na niepewność pomiarową Liczba punktów pomiarowych, w których: fosfor ogólny stężenie wskaźnika mieści się poniżej granicy stanu dobrego 0, stężenie wskaźnika przekracza granicę stanu dobrego stężenie wskaźnika zwiększone o niepewność pomiarową przekracza granicę stanu dobrego stężenie wskaźnika pomniejszone o niepewność pomiarową mieści się poniżej granicy stanu dobrego Średnie stężenie wskaźnika na podstawie prób wody pobranych w czerwcu i wrześniu we wszystkich punktach pomiarowych 0,043 z wyłączeniem punktów nie podlegających ocenie ze względu na niepewność pomiarową 0,046 38

39 4.2. Etap II Identyfikacja czynników oddziaływania inwestycji w Porcie Gdynia na elementy jakości wód JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna. Jako czynniki planowanych inwestycji infrastrukturalnych w Porcie Gdynia mogące oddziaływać na elementy jakości wód JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna należy wskazać: pogłębienie toru podejściowego i akwenów wewnętrznych Portu Gdynia; Prowadzenie prac czerpalnych w celu pogłębienia lub przywrócenia wymaganej głębokości akwenów portowych wiąże się emisją do toni wodnej: mineralnej frakcji drobnocząsteczkowej (ilastej i mulistej) oraz detrytusu roślinnego, wynikającej z technologii prac czerpalnych, mikrozanieczyszczeń nieorganicznych i organicznych nagromadzonych w antropogenicznie zanieczyszczonej wierzchniej warstwie osadów dennych, co w konsekwencji powoduje spadek przezroczystości wód oraz ewentualny wzrost w tych wodach stężeń mikrozanieczyszczeń. Część tych mikrozanieczyszczeń zaliczana jest do substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego uwzględnianych przy ocenie stanu/potencjału ekologicznego JCWP, część do substancji priorytetowych, stanowiących o ocenie stanu chemicznego. W czasie prowadzenia prac czerpalnych następuje zniszczenie siedlisk i gatunków organizmów wodnych w strefie przybrzeżnej i dennej. budowa i przebudowa nabrzeży portowych; Budowa i przebudowa nabrzeży wiąże się z okresowym naruszeniem struktury dna i jego pokrycia oraz wzbudzeniem osadów dennych. Dotyczy przede wszystkim organizmów wodnych, w tym grup organizmów będących obiektami badań biologicznych elementów jakości dla oceny stanu/potencjału ekologicznego. Powoduje bowiem okresowe zamulenie toni wodnej i zaburzenie siedlisk tych organizmów oraz niszczenie w czasie realizacji inwestycji gatunków żyjących w strefie przybrzeżnej. przebudowa i budowa umocnień dna akwenów portowych; Przebudowa i budowa umocnień dna akwenów portowych wiąże się z okresowym naruszeniem struktury dna i jego pokrycia oraz wzbudzeniem osadów dennych. Dotyczy przede wszystkim organizmów wodnych, w tym grup organizmów będących obiektami badań biologicznych elementów jakości dla oceny stanu/potencjału ekologicznego. Powoduje ona bowiem okresowe 39

40 zamulenie toni wodnej i zaburzenie siedlisk tych organizmów oraz niszczenie w czasie realizacji inwestycji gatunków żyjących w strefie przybrzeżnej i dennej. zwiększenie ilości urobku zdeponowanego na istniejącym klapowisku; Zgodnie z informacjami podanymi przez Inwestora, z tytułu inwestycji realizowanych w perspektywie programowej oraz utrzymania akwenów portowych w latach na klapowisku Gdynia zdeponowane będzie łącznie ok ,5 tys. m 3 osadów dennych. Ilość urobku, który zostanie odtransportowany na to klapowisko w ramach inwestycji planowanych w perspektywie , szacowana jest na ok ,0 tys. m 3 w przypadku realizacji inwestycji Pogłębienie toru podejściowego i akwenów wewnętrznych Portu Gdynia w wariancie A albo ok ,1 tys. m 3 w przypadku realizacji tej inwestycji w wariancie B. Przy powierzchni klapowiska wynoszącej ok. 6,4 km 2 [15], całkowity współczynnik odłożenia urobku ze wszystkich rozpatrywanych inwestycji równy będzie w pierwszym przypadku ok. 1,24 m 3 /m 2 (w tym ok. 0,96 m 3 /m 2 z tytułu inwestycji planowanych na lata ), natomiast w drugim ok. 1,40 m 3 /m 2 (i odpowiednio 1,12 m 3 /m 2 ). W ramach przedmiotowych inwestycji nastąpi także rozbudowa infrastruktury drogowej i kolejowej portu (dróg, linii kolejowych, placów składowych i manewrowych, parkingów). Rozbudowa infrastruktury drogowej i kolejowej obejmie modernizację istniejących i wykonanie nowych dróg wraz z infrastrukturą towarzyszącą oraz budowę i przebudowę torów. Wykonane będą place składowe i manewrowe oraz parkingi. Na części istniejących placów wymieniona zostanie nawierzchnia. Dla wszystkich tych przedsięwzięć przewidziane zostało wykonanie odpowiednich odwodnień liniowych oraz modernizacja istniejącej lub budowa nowej kanalizacji odprowadzającej ścieki opadowe i roztopowe. Kanalizacja ta wyposażona zostanie w urządzenia podczyszczające oraz osadniki i separatory zlokalizowane przed wylotami do basenów portowych. W ramach planowanych inwestycji infrastrukturalnych w Porcie Gdynia przewiduje się także zastąpienie istniejących tradycyjnych kotłowni olejowych przez alternatywne źródła energii, tj. kolektory słoneczne, panele fotowoltaiczne, czy pompy ciepła. Konkretne rozwiązania będą przygotowywane sukcesywnie, biorąc pod uwagę najnowsze technologie i możliwości finansowe. Ww. źródła energii odnawialnej, w porównaniu do energii tradycyjnych, z uwagi na ograniczenia emisji zanieczyszczeń są dużo korzystniejsze dla szeroko rozumianego środowiska, w tym także ekosystemów wodnych. Ewentualna decyzja o zastosowaniu pomp cieplnych powinno być jednak poprzedzona odpowiednimi analizami w zakresie ich wpływu na cele środowiskowe ustalone dla PLGW Nowobudowany na falochronie Portu Gdynia terminal paliwowy spełniał będzie wymagania przepisów ochrony środowiska zawarte m. in. w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 21 listopada 2005 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych, rurociągi przemysłowe dalekosiężne służące do transportu ropy naftowej i produktów 40

41 naftowych oraz ich usytuowanie 10. Przepisy ww. rozporządzenia są zgodne z Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 94/63/WE(EC) z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie ograniczenia emisji lotnych związków organicznych (VOC) powstających w wyniku składowania benzyny i jej dystrybucji z terminali do stacji paliw (Notyfikacja Komisji Europejskiej w dniu 14 października 2005r. No 2005/0344/PL). Mając powyższe na uwadze uznano, iż planowana rozbudowa infrastruktury drogowej i kolejowej, przebudowa infrastruktury energetycznej oraz budowa terminalu paliwowego w Porcie Gdynia nie są czynnikami, które należałoby brać pod uwagę w analizach dotyczących oddziaływania tych inwestycji na wskaźniki jakości wód stanowiące o stanie ekologicznym i chemicznym JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna. Przewidywane inwestycje w Porcie Gdynia skutkować będą zwiększeniem możliwości przeładunkowych tego portu. Pogłębienie akwenów portowych i toru podejściowego umożliwi jednak wejście do tego portu statków o większym zanurzeniu, a więc i o większej ładowności, co w pewnym stopniu przynajmniej w początkowym okresie zmniejszy presję żeglugi w JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna. Z przezorności, w analizach dotyczących oddziaływania planowanych inwestycji na wskaźniki jakości wód o stanie ekologicznym i chemicznym ww. JCWP należy wziąć pod uwagę także zwiększenie ruchu statków JCWP Zatoka Gdańska Wewnętrzna. Klapowisko Gdynia, na które odkładany jest urobek pochodzący z inwestycji realizowanych w Porcie Gdynia znajduje się częściowo ok. 20% powierzchni tego klapowiska w obszarze JCWP Zatoka Gdańska Wewnętrzna. Stanowi to zaledwie ok. 0,2% powierzchni tej JCWP. Jednakże stwierdzenie w toku analiz, iż zwiększenie ilości urobku zdeponowanego na przedmiotowym klapowisku może mieć negatywny wpływ na stan JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna, z przezorności nakazywać będzie uwzględnienie wpływu tego czynnika także w odniesieniu do JCWP Zatoka Gdańska Wewnętrzna. Podobnie, stwierdzenie możliwego negatywnego wpływu na stan JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna zwiększenia ruchu statków wskutek realizacji planowanych inwestycji w Porcie Gdynia, oznaczać będzie konieczność przeprowadzenia podobnych analiz dla JCWP Zatoka Gdańska Wewnętrzna JCWPd PLGW Zakres planowanych inwestycji infrastrukturalnych w Porcie Gdynia, projektowane technologie wykonawcze oraz zastosowane materiały nie stanowią zagrożenia dla stanu ilościowego 10 Dz. U nr 243, poz

42 i chemicznego wód podziemnych, a tym samym dla realizacji celów środowiskowych określonych dla jednolitej części wód podziemnych PLGW a aktualnie PLGW w granicach której znajduje się obszar lądowy portu Ustalenie listy wskaźników jakości wód będących potencjalnie pod wpływem zidentyfikowanych czynników oddziaływania inwestycji w Porcie Gdynia dla JCW Zatoka Pucka Zewnętrzna. Wymienione w rozdz czynniki oddziaływania planowanych inwestycji infrastrukturalnych w Porcie Gdynia mogą mieć wpływ na następujące wskaźniki jakości wód JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna: w zakresie elementów biologicznych: makroglony i okrytozalążkowe, makrobezkręgowce bentosowe, ichtiofauna. Pozostały wskaźnik jakości wód w tym zakresie, tj. fitoplankton, z uwagi na fakt, iż zidentyfikowane czynniki oddziaływania przedsięwzięcia nie powodują zmiany parametrów abiotycznych z którymi wskaźnik ten jest powiązany (zawartość soli biogennych, temperatura i zasolenie wody), nie podlega dalszej analizie. w zakresie elementów hydromorfologicznych; Dla wyszczególnionych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych wskaźników jakości wód w zakresie elementów hydromorfologicznych nie podano dotychczas obowiązujących metodyk ich wyznaczania. W rozporządzeniu zamieszczono jedynie zapis, iż jako wartość graniczną I klasy jakości wód przyjmuje się zmienność głębokości, warunki podłoża oraz warunki i stan stref pływów odpowiadające całkowicie warunkom niezakłóconym lub zbliżonym do tych warunków. Natomiast dla pozostałych klas wartości granicznych nie ustala się. Mając powyższe na uwadze zdecydowano, iż w dalszej części ekspertyzy przeprowadzona zostanie analiza i ocena wpływu zidentyfikowanych czynników oddziaływania przedmiotowych inwestycji w odniesieniu do wszystkich wymienianych w rozporządzeniu wskaźników. w zakresie elementów fizykochemicznych: przezroczystość, substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego. 42

43 w odniesieniu do stanu chemicznego: substancje priorytetowe i inne zanieczyszczenia wymienione w załączniku nr 9 do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych Ocena wpływu planowanych inwestycji infrastrukturalnych w Porcie Gdynia na wybrane wskaźniki jakości wód. Elementy biologiczne. Makroglony i okrytozalążkowe. Makroglony Thallophyta i okrytozalążkowe Angiospermae określane mianem makrofitów stanowią florę denną wód przejściowych i przybrzeżnych. Rozwój makrofitów zależy od warunków fizykochemicznych w toni wodnej (temperatura, zasolenie, przezroczystość, koncentracja substancji biogenicznych) i w osadach dennych (rodzaj podłoża, odczyn, warunki oksydacyjno-redukcyjne, zawartość substancji biogennych). Makrofity reagują na następujące rodzaje presji: zmianę dopływu ładunku substancji biogennych i koncentracji zawiesiny, zmiany struktury brzegu i dna oraz warunków fizykochemicznych osadów dennych. Zatoka Pucka charakteryzuje się najbogatszym składem jakościowym i ilościowym makrofitów w skali polskiej strefy przybrzeżnej Bałtyku oraz występowaniem wśród nich wielu gatunków chronionych. Szczególnie atrakcyjna pod tym względem jest jej część wewnętrzna, tj. Zalew Pucki. W granicach JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna znajduje się jeden z unikalnych w polskich obszarach morskich rejon dna piaszczysto-kamienistego klifu orłowskiego. Rejon ten charakteryzuje się wysoką różnorodnością biologiczną odnotowano tu m.in. 20 gatunków makrofitów. Są wśród nich rośliny typowe dla dna kamienistego, tj. krasnorost Polysiphonia fucoides (Huds.) Grev., czy zielenice z rodzajów Enteromorpha i Cladophora. Jest to jedyne zidentyfikowane w Zatoce Gdańskiej miejsce występowania objętego ścisłą ochroną krasnorostu Furcellaria lumbricalis. Pomiędzy kamieniami i głazami na dnie piaszczystym rozwijają się rośliny okrytonasienne, głównie Zostera marina i w mniejszych ilościach Zannichellia palustris L. tworzące łąki podwodne. W całej Zatoce Puckiej w ostatnich latach notuje się intensywny rozwój gatunków uznawanych za wskaźniki eutrofizacji wód, tj. zielenic z rodzaju Enteromorpha i Cladophora [34]. Raporty oddziaływania na środowisko wykonane dla inwestycji Portu Gdynia realizowanych w latach nie zawierały informacji o obecności makrofitów w obszarze Portu Gdynia. Na tej podstawie oraz biorąc pod uwagę panujące w akwenach portowych warunki niesprzyjające 43

44 rozwojowi tych organizmów (duże głębokości, brak światła, ruch statków) można przypuszczać, że w obszarze tym brak jest makrofitów lub występują one jedynie w niewielkich ilościach. Ewentualne zniszczenie tych organizmów w trakcie prowadzenia prac nie będzie miało zatem wpływu na stan ekologiczny JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna. Zwiększony ruch jednostek pływających na torze podejściowym do Portu Gdynia, jak wykazano w [15], a co za tym idzie częstszą resuspensję materiału z toru podejściowego, nie jest w stanie zagrozić zbiorowiskom makrofitów, ani poprzez ładunek zanieczyszczeń, ani poprzez zacienianie ich siedlisk. Makrobezkręgowce bentosowe. Makrobezkręgowce bentosowe (makrozoobentos) są frakcją organizmów zasiedlających powierzchnię osadów dennych (epifauna) lub ich wnętrze (infauna), która po przepłukaniu pozostaje na sicie o wymiarach oczka 1,0 mm. Większość gatunków makrozoobentosu preferuje domieszkę materii organicznej, która stanowi bazę pokarmową niezbędną dla ich rozwoju. Zbyt wysoka zawartość materii organicznej w osadzie spowodowana nadmierną eutrofizacją wód oznacza jednakże degradację tych organizmów. W warunkach niezakłóconych w akwenie zazwyczaj współdominuje kilka lub nawet kilkanaście gatunków makrozoobentosu. W miarę wzrostu zanieczyszczenia środowiska wodnego, liczba gatunków dominujących maleje, przy czym udział gatunków wrażliwych o wąskim zakresie tolerancji ekologicznych zmniejsza się, a udział gatunków tolerancyjnych rośnie. W skrajnych przypadkach pozostają tylko gatunki najbardziej odporne oportunistyczne [28], [30]. Wykonane w 2011 r. przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gdańsku badania makrozoobentosu w próbach pobranych w dwóch punktach pomiarowo-kontrolnych (rys.7): T12 na wysokości miasta Jurata (głębokość 3 m) oraz OM1w centralnej części zatoki (głębokość 37 m) wykazały jego zróżnicowanie zarówno pod względem składu gatunkowego, jak i udziału organizmów wrażliwych/tolerancyjnych. W tabelach 8 i 9 zestawiono średnie liczebności zidentyfikowanych taksonów, udział poszczególnych taksonów pod względem liczebności w próbie, udział taksonów tolerancyjnych, pośrednich i wrażliwych. Zastosowano klasyfikację taksonów pod względem wrażliwości/tolerancji zgodną ze stosowaną przez WIOŚ przy wyznaczaniu multimetrycznego wskaźnika B, stosowanego zgodnie z [43] do oceny stanu makrozoobentosu w wodach przejściowych. 44

45 Tabela 8. Wyniki badań makrozoobentosu w punkcie pomiarowo-kontrolnym T12 w 2011 r. (na podstawie [54]). Takson liczebność [osobników/m 2 ] % POLYCHAETA Hediste diversicolor 141 1,17 OLIGOCHAETA Oligochaeta 52 0,43 GASTROPODA Hydrobia ulvae ,49 BIVALVIA Cerastoderma glaucum 956 7,91 Macoma baltica 193 1,60 Mya arenaria ,40 SUMA: , tolerancyjne 2 - pośrednie 3 - wrażliwe 18,60 73,49 7,91 Tabela 9. Wyniki badań makrozoobentosu w punkcie pomiarowo-kontrolnym OM1 w 2011 r. (na podstawie [54]). Takson liczebność [osobników/m 2 ] % PRIAPULIDA Halicryptus spinulosus 92 5,85 POLYCHAETA Bylgides sarsi 2 0,13 Marenzelleria viridis 2 0,13 CRUSTACEA Diastylis rathkei 8 0,50 Pontoporeia affinis 86 5,47 Pontoporeia femorata ,61 Saduria entomon 38 2,42 BIVALVIA 45

46 Takson liczebność [osobników/m 2 ] % Macoma baltica ,25 Mya arenaria 10 0,64 SUMA: , tolerancyjne 2 - pośrednie 3 - wrażliwe 72,15 8,77 19,08 Zgodnie z [14] wyznaczone dla ww. prób wartości multimetrycznego wskaźnika B wynoszą: w przypadku punktu T12 B = 2,59, w przypadku punktu OM1 B = 3,14. Mając na względzie zarówno lokalizację planowanych inwestycji, jak i prac które będą w ich ramach wykonywane prace czerpalne prowadzona na głębokości kilkunastu metrów i odkładanie urobku na istniejącym klapowisku o głębokości m jako referencyjny dla analiz można przyjąć punkt pomiarowo-kontrolny OM1 (rys. 9). Tor podejściowy Portu Gdynia W 2008 r. w ramach [14], w sąsiedztwie toru podejściowego do wejścia do Portu Gdynia pobrano próby osadów dennych w sześciu punktach pomiarowych 1, 2, 3, 4, 5, 6 (rys. 9). W punktach tych stwierdzono obecność 12 taksonów makrozoobentosu, przy czym 7 z nich występowało we wszystkich sześciu punktach. Były to: Hediste diversicolor, Mya arenaria, Hydrobia sp, Macoma baltica, Oligochaeta, Cerastoderma glaucum, Corophium volutator. Pod względem zagęszczenia dominowały Oligocheata, które stanowiły od 15 do ponad 60%, całkowitej liczebności makrofauny. Znaczący udział procentowy ogólnej liczebności fauny dennej w tej grupie punktów stanowiły także: Hediste diversicolor (8-21%), Hydrobia sp (4-22%) oraz Macoma baltica (2-26%). Pozostałe notowane gatunki występowały sporadycznie lub w mniejszych ilościach. W tab. 10 zestawiono jako średnie z punktów liczebności zidentyfikowanych taksonów, udział poszczególnych taksonów pod względem liczebności, udział taksonów tolerancyjnych, pośrednich i wrażliwych (zgodnie z klasyfikacją stosowaną przez WIOŚ). 46

47 Tabela 10. Wyniki badań makrozoobentosu w sąsiedztwie toru podejściowego Portu Gdynia w 2008 r. (na podstawie [14]). Takson liczebność [osobników/m 2 ] % POLYCHAETA Hediste diversicolor ,47 Marenzelleria viridis 127 3,60 Pyrogospio elegans 170 4,82 Fabricia sabella 27 0,77 OLIGOCHAETA Oligochaeta ,19 GASTROPODA Hydrobia sp ,86 Potamopyrgus jenkinsi 32 0,91 CRUSTACEA Corophium volutator 68 1,93 Diastylis rathkei 2 0,06 BIVALVIA Cerastoderma glaucum 98 2,78 Macoma baltica ,78 Mya arenaria 135 3,83 SUMA: , tolerancyjne 2 - pośrednie 3 - wrażliwe 78,80 12,83 8,37 Klapowisko Gdynia Badania makrozoobentosu na klapowisku i w jego sąsiedztwie wykonane zostały dwukrotnie: w 2008 r. w ramach [14] oraz w okresie od października 2011 do stycznia 2012 r. [15] po zdeponowaniu na nim w latach łącznie ok tys. m 3 osadów dennych, pochodzących z przebudowy Ostrogi Pilotowej oraz pogłębiania akwenów Portu Gdynia. Wykonano oznaczenia składu taksonomicznego, liczebności i biomasy makrozoobentosu. W 2008 r. w punktach pomiarowych znajdujących się na obszarze klapowiska 10, 11, 16, 17 (rys. 9) stwierdzono obecność 11 taksonów makrozoobentosu, przy czym 3 z nich występowały we wszystkich czterech punktach. Były to: Macoma baltica, Oligochaeta, Halicryptus spinulosus. 47

48 Pod względem zagęszczenia dominowały Macoma baltica, które stanowiły od 29 do ponad 71%, całkowitej liczebności makrofauny. Znaczący udział procentowy ogólnej liczebności fauny dennej w tej grupie punktów stanowiły także: Oligochaeta (4 38%) oraz Halicryptus spinulosus (11 24%). Hydrobia sp (4 22%) oraz Macoma baltica (2 26%). Pozostałe notowane gatunki występowały sporadycznie lub w małych ilościach. W tab. 11 przedstawiono wyniki badań makrozoobentosu na obszarze klapowiska z 2008 r. w postaci średniej z ww. punktów liczebności zidentyfikowanych taksonów, udziału poszczególnych taksonów pod względem liczebności, udziału taksonów tolerancyjnych, pośrednich i wrażliwych (zgodnie z klasyfikacją stosowaną przez WIOŚ). Tabela 11. Wyniki badań makrozoobentosu na obszarze klapowiska w 2008 r. (na podstawie [14]). Takson liczebność [osobników/m 2 ] % PRIAPULIDA Halicryptus spinulosus ,26 POLYCHAETA Hediste diversicolor 3 0,18 Marenzelleria viridis 73 4,28 Pyrogospio elegans 65 3,81 OLIGOCHAETA Oligochaeta ,88 CRUSTACEA Corophium volutator 8 0,47 Pontoporeia femorata 3 0,18 Diastylis rathkei 3 0,18 Saduria entomon 3 0,18 BIVALVIA Macoma baltica ,00 Myttilus edulis trossulus 10 0,58 SUMA: , tolerancyjne 2 - pośrednie 3 - wrażliwe 79,81 16,20 3,99 W ramach [14] w pobranych próbkach organizmów bentosowych oznaczono także stężenia wybranych zanieczyszczeń (Hg, Cr, Co, Ni, Cu, As, Zn, Cd). Wyniki tych badań pozwoliły stwierdzić, 48

49 że obliczone stężenia mieściły się w zakresie stężeń tych związków w próbkach małży M.trossulus pobieranych w różnych rejonach Zatoki Gdańskiej w latach , w tym również tych pobieranych z rejonów niezanieczyszczonych. Badania makrozoobentosu wykonane w tych samych punktach pomiarowych w 2011/2012 r. wykazały dominację Macoma baltica i Marenzelleria neglecta. Znaczny udział w strukturze dominacji pod względem liczebności miały również Corophium volutator oraz Pyrogospio elegans. Trzy pierwsze z ww. taksonów uznawane są za tolerancyjne, czwarty za wrażliwy. Zarówno w [14], jak i w [15] stwierdzono, że średnie wartości biomasy, jak również jej skład gatunkowy, odnotowane na klapowisku i w jego sąsiedztwie są typowe dla rejonów zewnętrznej części Zatoki Puckiej o podobnych głębokościach [22]. Niewielkie różnice występujące w obrębie obszaru badań nie są związane z działalnością klapowiska, lecz wynikają z naturalnej zmienności środowiskowej i zespołów makrozoobentosu. Na podstawie porównania wyników badań makrozoobentosu z okresu sprzed i po zdeponowaniu urobku pochodzącego z inwestycji zrealizowanych w Porcie Gdynia stwierdzono, ze nie wpłynęło ono negatywnie siedlisko denne klapowiska. Akweny Portu Gdynia Raporty oddziaływania na środowisko wykonane dla inwestycji Portu Gdynia realizowanych w latach nie zawierały informacji o wynikach inwentaryzacji przyrodniczej w odniesieniu do makrobezkręgowców bentosowych. Udostępnione na potrzeby niniejszej ekspertyzy wyniki badań makrozoobentosu [24] wskazują na obecność w osadach dennych akwenów portowych 16 taksonów (gatunków) w ramach pięciu gromad: Oligochaeta (skąposzczety), Polychaeta (wieloszczety), Bivalvia (małże), Hydrozoa (stułbiopławy) i Crustacea (skorupiaki). Autorzy tych badań stwierdzają, że te same gatunki występują w zatoce. Niewykluczone, że stwierdzona stosunkowa duża różnorodność składu gatunkowego makrozoobentosu w osadach portowych jest konsekwencją szeroko zakrojonych prac pogłębiarskich w obrębie Kanału Portowego zakończonych w 2010 r., w wyniku których dno tego akwenu składa się głównie z piasków w mniejszym stopniu akumulujących zanieczyszczenia [35]. Tabela 12 zawiera zbiorcze zestawienie stwierdzonych taksonów w osadach dennych obszarów związanych z planowanymi inwestycjami. Obrazuje ona różnorodność składu, a jednocześnie pokazuje, że dominującymi w zatoce zarówno pod względem liczby gatunków, jak i ich liczebności osobników z tych gatunków są taksony tolerancyjne. Jak wspomniano wyżej, tak wysoki udział osobników z gatunków tolerancyjnych w ogólnej liczebności zoobentosu jest konsekwencją zbyt wysokiej zawartości materii organicznej w osadach dennych, spowodowanej nadmierną eutrofizacją wód. Zgodnie z informacjami zawartymi w [34] w akwenie tym nie odnotowano występowania gatunków chronionych makrozoobentosu umieszczonych w załączniku II Dyrektywy siedliskowej oraz w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt. 49

50 Tabela 12. Taksony makrozoobentosu na obszarach związanych z planowanymi inwestycjami (na podstawie [14, 15, 24, 53]. Takson MO1 (WIOŚ) klapowisko klapowisko akweny portowe tor podejściowy PRIAPULIDA Halicryptus spinulosus + POLYCHAETA Hediste diversicolor Marenzelleria viridis Marenzelleria neglecta + Bylgides sarsi + + Pyrogospio elegans Fabricia sabella + OLIGOCHAETA b.d. b.d. b.d. 5 b.d. Oligochaeta GASTROPODA Hydrobia sp. + + Hydrobia ulvae Potamopyrgus jenkinsi + CRUSTACEA Corophium volutator Pontoporeia femorata + + Pontoporeia affinis + Diastylis rathkei Saduria entomon Idotea chelipes + Jaera sp. + Gammarus sp. + Bathyporeira pilosa + Monoporeia affinis + Balanus improvisus + BIVALVIA Cerastoderma glaucum + + Macoma baltica Mya arenaria Myttilus edulis trossulus + + BRYOZOA Elektra crustulenta + NEMERTINA Nemertina + 50

51 Takson MO1 (WIOŚ) klapowisko klapowisko akweny portowe tor podejściowy HYDROZOA liczba taksonów Macoma Macoma Macoma b.d. Oligocheata, struktura dominacji w liczebności baltica, Pontoporeia femorata baltica, Oligochaeta, baltica, Marenzelleria neglecta Hediste diversicolor Zidentyfikowane czynniki oddziaływania przedsięwzięcia budowa i przebudowa nabrzeży, umocnienie dna, prace czerpalne nie spowodują spadku liczby gatunków makrozoobentosu oraz zmiany udziału gatunków wrażliwych i odpornych na stres wywołany eutrofizacją. Należy się jednak liczyć, iż w wyniku prowadzenia robót może nastąpić miejscowy i okresowy spadek liczebności poszczególnych gatunków zoobentosu występujących w obszarze akwenów portowych i na torze podejściowym. Po zakończeniu robót liczebność ta zostanie stopniowo odbudowana. Podkreślenia wymaga, że gatunki zoobentosu zidentyfikowane w miejscach planowanych inwestycji są gatunkami występującymi w całej Zatoce Puckiej, a w wielu przypadkach w niej gatunkami dominującymi [34]. Ponadto nie można wykluczyć, że w niektórych miejscach nastąpi także zwiększenie liczebności gatunków pośrednich czy wrażliwych. Dotyczyć to może w szczególności toru podejściowego, na którym nie były prowadzone regularne prace czerpalne. Spowodowało to utworzenie w górnej warstwie osadów dennych warstwy mulistej charakteryzującej się dużą zawartością materii organicznej akumulującej zanieczyszczenia, co może tłumaczyć tak wysoki udział gatunków odpornych w tym obszarze. Biorąc pod uwagę przedstawione wyniki badań makrozoobentosu w próbach osadów dennych pobranych w miejscach planowanych inwestycji oraz na klapowisku, brak jest przesłanek by twierdzić, iż odłożenie na klapowisku urobku pochodzącego z tych inwestycji mogłoby w sposób istotny zmienić strukturę makrozoobentosu w jego obszarze. Ichtiofauna. W Zalewie Puckim bytują przede wszystkim gatunki estuariowe, a w Zatoce Puckiej zewnętrznej typowe dla Zatoki Gdańskiej i południowego Bałtyku gatunki morskie. Ogółem stwierdzono 57 taksonów ryb. Wśród nich są gatunki występujące masowo tj. babka czarna (Gobius niger), czy belona pospolita (Belone belone) i mniej liczne: szczupak pospolity (Esox lucius) i stynka (Osmerus eperianus), gatunki o dużym znaczeniu ekonomicznym tj. flądra (Platichthys flesus) i dobijak (Hyperoplus lanceolatus) oraz o małym znaczeniu tj. łosoś szlachetny (Salmo salar) i leszcz (Abramis brama). Za wymarły dla tego rejonu należy uznać gatunek jesiotra zachodniego (Acipenser sturio). Z gatunków, które notowano kilkadziesiąt lat temu zanikły pocierniec (Spinachia spinachia) i parposz (Alosa falax). Obserwuje się wymieranie lokalnej populacji siei (Coregonus lavaretus) 51

52 [25]. Zanik populacji takich ryb jak szczupak, płoć czy ograniczenie liczby osobników populacji okonia spowodował masowy rozwój ryb ciernikowatych, które stają się głównym konkurentem dla narybku innych ryb o pokarm. Od czasu pierwszej obserwacji babki byczej (Neogobius melanostomus) w Zatoce Puckiej w roku 1990 gatunek ten został przywleczony z południa Europy (rodzimymi siedliskami babki byczej są wody przybrzeżne mórz Czarnego, Azowskiego i Kaspijskiego) notuje się rozprzestrzenianie tego gatunku w wodach zatoki i poza nią. W pełni udokumentowaną obecność tego gatunku notuje się od 1996 roku, kiedy to udział babki byczej w połowach badawczych w zewnętrznej części zatoki wynosił 0,16% masy połowu w zaciągu, w ,55%, w ,48%, a w roku 1999 aż 15,16% [53]. Masowe ilości tego gatunku powodują już istotne zmiany w składzie gatunkowym i wielkościach żakowych, macowych i haczykowych połowów rybołówstwa przybrzeżnego. W obszarze Zatoki Puckiej występują gatunki ryb chronione na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną 11 oraz gatunki wymienione w załączniku II Dyrektywy siedliskowej występujące na obszarze Zatoki Puckiej [37]. Raporty oddziaływania na środowisko wykonane dla inwestycji Portu Gdynia realizowanych w latach nie zawierały informacji o wynikach inwentaryzacji przyrodniczej w odniesieniu do ichtiofauny lub stwierdzały jej nieobecność w wodach na terenie tych inwestycji [44]. Z innych pozyskanych materiałów [61] wynika, że w akwenach Portu Gdynia dominującymi gatunkami ryb są: ciernik, cierniczek i babka bycza. Wymienione gatunki mają małe wymagania co do jakości wody. Ciernik jest gatunkiem w Polsce pospolitym, babka bycza gatunkiem obcym, bardzo ekspansywnym. Ryby te bytują w okolicach budowli hydrotechnicznych takich, jak nabrzeża, pomosty. Z dostępnych danych wynika natomiast, że w sąsiedztwie toru podejściowego Portu Gdynia bytują gatunki ichtiofauny typowe dla Zatoki Puckiej zewnętrznej. Dotychczasowe doświadczenia wskazują, że ryby przepłoszone w trakcie prowadzenia prac budowlanych lub czerpalnych, wracają po ich zakończeniu. Tor podejściowy do Portu Gdynia stanowi drogę wodną utrwaloną w środowisku od ponad 80 lat i wykorzystywany w tym okresie z różną intensywnością. Brak jest przesłanek by twierdzić, że przewidywany w związku z przedmiotowymi inwestycjami zwiększony ruch jednostek pływających na tym torze stanowił zagrożenie dla ichtiofauny w Zatoce Puckiej. Mając powyższe na uwadze, należy uznać, iż planowane inwestycje Portu Gdynia nie będą miały istotnego wpływu na stan ekologiczny JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna w zakresie elementów 11 Dz.U. z 2004 r. Nr 220, poz

53 biologicznych. Zgodnie z wyjaśnieniami zawartymi w rozdz , inwestycje te nie będą także miały istotnego wpływu na stan ekologiczny JCWP Zatoka Gdańska Wewnętrzna. Elementy hydromorfologiczne. Prace przewidziane w ramach przedmiotowych inwestycji nie spowodują zmian reżimu hydrologicznego JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna, w tym zmian w napływie słonych wód morskich oraz cyrkulacji wód w obrębie tego akwenu. Inwestycje te dotyczą bowiem akwenów portowych stanowiących zaledwie ok. 0,9% powierzchni tej JCWP, odizolowanych od otwartych wód zatoki (patrz rozdz ) oraz związanego z tymi akwenami toru podejściowego do portu, który nie odgrywa istotnej roli w kształtowaniu warunków hydrologiczno-hydraulicznych w obrębie zatoki. Inwestycje te w żaden sposób nie wpłyną na warunki meteorologiczne tego obszaru oraz nie spowodują zmiany czasu retencji wód. Realizowane w ramach analizowanych inwestycji prace naruszające dno, tj. pogłębienie toru podejściowego, wybudowanie nowej obrotnicy, pogłębienie Kanału Portowego i sąsiednich basenów portowych, zabicie ścianek szczelnych i dodatkowych mikropali, związane z przebudową nabrzeży, umocnienie dna w rejonie nabrzeży nie spowodują istotnej zmiany struktury ilościowej i podłoża dna (wielkości cząstek, zawartości związków organicznych). Nie wiążą się ze zmianą zawartości związków organicznych w osadach dennych. Umocnienie dna podobnie jak w przypadku inwestycji realizowanych w latach wykonane zostanie na jedynie 0,02% powierzchni całej JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna. W ramach planowanych inwestycji nastąpi pogłębienie do rzędnej -17,0 m toru podejściowego Portu Gdynia, znajdującego się na otwartych wodach zatoki (rys. 10). Z analizy udostępnionych przez Urząd Morski w Gdyni planów batymetrycznych Gdynia Tor podejściowy od pławy GD do portu oraz danych przestrzennych (w postaci warstw shp) wynika, że prace czerpalne będą przeprowadzone na odcinku ok. 3,77 km licząc od główek wejścia głównego do portu. Obejmą one powierzchnię ok. 0,57 km 2, co stanowi zaledwie ok. 0,2% powierzchni JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna. Przewidziane pogłębienie do rzędnej -16,0 m awanportu, Kanału Portowego i Basenu III Węglowego będących akwenami portowymi ograniczonymi od wód zatoki falochronem wykonane zostanie na powierzchni ok. 1,71 km 2, co stanowi ok. 0,6% powierzchni ww. JCWP. Planowana w ramach przedmiotowych inwestycji dodatkowa zabudowa 0,17 km linii nabrzeżem dotyczy ok. 0,25% linii brzegowej JCWP (ok. 0,17% obwodu JCWP). Jednocześnie likwidacji ulegnie jeden z pirsów znajdujących się w obrębie portu. Działania te nie będą miały więc istotnego wpływu na kształt JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna zarówno w planie, jak pod względem głębokościowym (batymetrii). 53

54 Rys. 10. Tor podejściowy Portu Gdynia (opracowanie własne na podstawie źródło: [15], [32]). Wydobyty w trakcie realizacji planowanych inwestycji urobek zostanie odtransportowany na znajdujące się w obrębie Zatoki Puckiej zewnętrznej klapowisko. Podkreślenia wymaga, iż badania pobranych w latach prób osadów dennych zarówno w obrębie akwenów Portu Gdynia, jak i w sąsiedztwie toru podejściowego oraz w rejonie klapowiska nie wykazały, zgodnie z obowiązującym do r. Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 16 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów i stężeń substancji, które powodują, że urobek jest zanieczyszczony 12, przekroczenia dopuszczalnych stężeń substancji powodujących, że urobek ten mógłby być zanieczyszczony. Wyniki zleconego w 2014 r. przez Zarząd Morskiego Portu Gdynia S.A. Programu badań program osadów zalegających dno akwenów portowych przeznaczonych pod realizację projektu: Pogłębienie toru podejściowego i akwenów wewnętrznych Portu Gdynia [35] omówione zostały dalszej części niniejszego rozdziału. Zgodnie z informacjami podanymi przez Inwestora, z tytułu inwestycji realizowanych w perspektywie programowej oraz utrzymania akwenów portowych w latach na klapowisku Gdynia zdeponowane będzie łącznie ok ,5 tys. m 3 osadów dennych. Ilość urobku, który zostanie odtransportowany na to klapowisko w ramach inwestycji 12 Dz.U. z 2002 r. Nr 55, poz

55 planowanych w perspektywie , szacowana jest na ok ,0 tys. m 3 w przypadku realizacji inwestycji Pogłębienie toru podejściowego i akwenów wewnętrznych Portu Gdynia w wariancie A albo ok ,1 tys. m 3 w przypadku realizacji tej inwestycji w wariancie B. Przy powierzchni klapowiska wynoszącej ok. 6,4 km 2 [15], całkowity współczynnik odłożenia urobku ze wszystkich rozpatrywanych inwestycji równy będzie w pierwszym przypadku ok. 1,24 m 3 /m 2 (w tym ok. 0,96 m 3 /m 2 z tytułu inwestycji planowanych na lata ), natomiast w drugim ok. 1,40 m 3 /m 2 (i odpowiednio 1,12 m 3 /m 2 ). Przedmiotowe klapowisko usytuowane jest przy wschodniej granicy JCWP Zatoka Pucka Zewnętrzna (rys. 11), w obrębie równiny akumulacyjno-abrazyjnej oraz jej stoku opadającego ku północy i ograniczającego głęboką nieckę rozciągniętą wzdłuż Półwyspu Helskiego [15]. Geomorfologicznie znajduje się ono na obszarze pradelty Wisły, w rejonie jej stożka usypowego. Przeważająca część klapowiska położona jest na powierzchni równiny akumulacyjno-abrazyjnej, lekko (słabo) nachylonej w kierunku północno-wschodnim, w zakresie głębokości od 27 m do 30 35m. Na powierzchni tej występują liczne nierówności o deniwelacjach ponad 1 m, posiadające różny kształt i wielkość. Nierówności te są rozmieszczone w sposób nieuporządkowany. Zbocze równiny akumulacyjno-abrazyjnej, na którym znajduje się północnowschodnia część klapowiska jest strome, o nachyleniu ponad 10 o i sięga od ok m do ok m głębokości. W obrębie zbocza, podobnie jak na powierzchni równiny akumulacyjnoabrazyjnej, występują liczne nierówności o deniwelacjach lokalnie nawet ponad 1 m. Przedstawione warunki geomorfologiczne i ukształtowanie dna klapowiska znacząco wpływają na dynamikę prądów na różnych głębokościach w toni, a zwłaszcza w jej warstwach najniższych. Ponieważ w obrębie tego obszaru nie były wykonywane pomiary terenowe prądów, dotychczasowe analizy w tym zakresie bazowały na wynikach obliczeń prognostycznych hydrodynamicznego modelu dla Morza Bałtyckiego HIROMB [15]. Korzystano z danych pochodzących z sześciu najbliższych węzłów siatki modelu, leżących na obszarze klapowiska lub też w jego bezpośrednim otoczeniu (na rys. 11 węzły te zaznaczone zostały krzyżykami). Z przeprowadzonych w [15] analiz wynika, że najsilniejsze prądy w rejonie klapowiska mają miejsce w przypowierzchniowej warstwie wody. W miarę przechodzenia do większych głębokości w toni, prędkości ruchu wody zarówno maksymalne jak i średnie systematycznie maleją. Kierunki prądów w całym badanym obszarze rozłożone są prawie izotropowo, jakkolwiek we wszystkich rozpatrywanych węzłach siatki modelu HIROMB widoczna jest pewna dominanta ruchu wody wzdłuż osi SW-NE. Ten kierunek w większym stopniu zgodny jest z kierunkiem nachylenia dna, niż z przebiegiem izobat. W miarę przechodzenia do większych głębokości rzędu m p.p.m., widoczny jest wyraźny deficyt przepływów w sektorach SE. Dla głębokości jeszcze większych, róże kierunkowe prądów uzyskują charakterystykę znacznie bardziej anizotropową, a główna oś dla przepływu wody ustala się w kierunku SW-NE bądź też E-W. Widać stąd, że na tych głębokościach zintensyfikowana jest wymiana wody do i z głębszych partii niecki Zatoki Puckiej. Widoczne jest przy tym, że w warstwie głębokości m dominuje napływ wody w kierunku 55

56 głębszych partii niecki, natomiast w warstwie głębokości m ustala się równowaga z przewagą odpływu wody w kierunku przeciwnym. Przedstawiona w [15] analiza dotyczy sytuacji, jaka panowała w rejonie klapowiska w 2011 roku. Jednak zdaniem jej autorów, wzięcie pod uwagę danych z innego okresu, w którym zaistniały inne warunki hydro-meteorologiczne, nie zmieni zasadniczych cech pola prądów dla tego obszaru. Rys. 11. Rejon klapowiska Portu Gdynia z zaznaczeniem wybranych punktów siatki modelu HIROMB (źródło: [15]). Odłożenie na klapowisku, pochodzącej z inwestycji realizowanych w obu perspektywach programowych, warstwy urobku o łącznej grubości ok. 1,24 m w przypadku realizacji inwestycji Pogłębienie toru podejściowego i akwenów wewnętrznych Portu Gdynia w wariancie A albo ok. 1,40 m w przypadku realizacji tej inwestycji w wariancie B, mając na względzie opisane 56