Partitiivi. 4. Jako orzeczenie do opisania wyrazów abstrakcyjnych i niepoliczalnych oraz jako podmiot w zdaniach egzystencjalnych:

Transkrypt

1 jest jednym z najczęściej używanych przypadków. Chod nie ma bezpośredniego odpowiednika w języku polskim, najbliżej będzie mu do biernika w liczbie pojedynczej i mnogiej oraz mianownika w liczbie mnogiej w rzeczownikach niepoliczalnych. Odpowiada na pytania: Ketä? (kogo?) Mitä? (co?) Kiedy używamy partitiivi w liczbie pojedynczej? 1. Po liczebnikach głównych (z wyjątkiem 1 ), wyrazach: monta, pari, puoli : Minulla on kaksi poikaa. (Mam dwóch synów.) Kuinka monta vuotta olet asunut täällä? (Ile lat tu mieszkasz?) Montako lasta heillä on? (Ile dzieci oni mają?) 2. Po wyrazie paljon w przypadku rzeczowników niepoliczalnych: Kuinka paljon rahaa sinulla on? ( Ile masz pieniędzy? ) Hän juo paljon vettä. (Ona pije dużo wody.) 3. Po lub przed następującymi przyimkami: ennen przed keskellä, -ltä, -lle w środku ilman bez lähellä, -ltä, -lle blisko alas dołem, w dół varten dla kohtaan wobec vastaan przeciwko kohti w kierunku vastapäätä naprzeciwko pitkin wzdłuż vasten przeciw päin w stronę ylös do góry Hän istuu minua vastapäätä. (On siedzi naprzeciwko mnie) Olen ilman työtä. (Jestem bez pracy.) Se on sinua varten. (To jest dla ciebie.) 4. Jako orzeczenie do opisania wyrazów abstrakcyjnych i niepoliczalnych oraz jako podmiot w zdaniach egzystencjalnych: Merivesi on suolaista. (Woda morska jest słona.) Oliko se oikeaa rakkautta? (Czy to była prawdziwa miłośd?) Jääkaapissa on kylmää vettä. (W lodówce jest zimna woda.) 5. Jako dopełnienie do opisania wyrazów abstrakcyjnych i niepoliczalnych: Juon kahvia. (Piję kawę.) Ostan maitoa. (Kupuję mleko.) 6. Jako dopełnienie z niektórymi czasownikami: ajaa prowadzid, jeździd miettiä myśled ajatella myśled moittia krytykowad arvostaa szanowad muistella przypominad

2 arvostella osądzad muistuttaa przypominad, byd podobnym auttaa pomagad neuvoa radzid edustaa reprezentowad noudattaa przestrzegad ehdottaa polecad odottaa czekad epäillä wątpid onnitella gratulowad etsiä szukad opiskella studiowad haastatella przeprowadzad wywiad paeta uciekad halata obejmowad painostaa naciskad harkita przemyśled painottaa podkreślad,naciskad harrastaa interesowad się (jako hobby) palvella obsługiwad haukkua szczekad na pelata grad (w grę, sport) helpottaa ułatwid pelätä bad się ihmetellä dziwid się pelästyä byd przestraszonym häiritä przeszkadzad pettää zdradzad hävetä wstydzid się piristää pobudzad ihailla podziwiad puolustaa bronid ikävöidä tęsknid purra gryźd inhota nienawidzid rakastaa kochad jatkaa kontynuowad rukoilla modlid się juhlia świętowad seurata podążad jännittää denerwowad się sinutella byd na ty kadehtia zazdrościd czegoś soittaa grad (na instrumencie) kaivata tęsknid suosia woled, faworyzowad kannustaa zachęcad suositella polecad katsella obejrzed surra opłakiwad katsoa oglądad suudella całowad katua żałowad suunnitella planowad kehottaa radzid syleillä obejmowad kehua chwalid syyttää winid kieltää zabraniad sääliä litowad się kiittää dziękowad tarkoittaa znaczyd kiusata drażnid teititellä byd na pan koettaa czud, próbowad tervehtiä pozdrawiad kohdella traktowad tiedustella prosid o kokeilla próbowad toivoa mied nadzieję korostaa akcentowad toivottaa życzyd kosia oświadczyd się totella przestrzegad koskea dotyczyd, dotykad tuijottaa gapid się na kunnioittaa szanowad uhata grozid komuś kuunnella słuchad uhkailla grozid käskeä kazad vahtia strzec käyttää używad vaivata przeszkadzad liioitella przesadzad varoa byd ostrożnym lohduttaa pocieszad varoittaa przestrzegad luulla przypuszczad vastustaa byd przeciwko lyödä uderzad verrata porównywad lähestyä zbliżad się vihata nienawidzid mainostaa reklamowad Minä odotan bussia. (Czekam na autobus.) Voitko auttaa minua? (Możesz mi pomóc?) Minä rakastan sinua. (Kocham ciebie.) 7. Jako dopełnienie w przeczeniu: Minulla ei ole autoa. (Nie mam samochodu.) En nähnyt häntä. (Nie widziałem jej.) 8. W życzeniach, powitaniach:

3 Hyvää huomenta! (Dzieo dobry!) Tervetuloa! (Witam!) Hyvää jatkoa! (Miłego dnia!) 9. W niedokooczonych czynnościach: Minä luen kirjaa. (Czytam książkę.) Minä luin kirjaa. (Czytałam książkę.) Kiedy używamy partitiivi w liczbie mnogiej? 1. Jako podmiot w zdaniach egzystencjalnych: Torilla on ihmisiä. (Na rynku są ludzie.) Kirjastossa on opiskelijoita. (W bibliotece są studenci.) 2. Po wyrazie paljon w przypadku rzeczowników policzalnych: Oliko siellä paljon ihmisiä? (Czy było tam dużo ludzi?) Puistossa lentelee paljon lintuja. (W parku lata wiele ptaków.) 3. Jako dopełnienie: Opiskelijat lukevat kirjoja. (Studenci czytają książki.) Ihmiset ostavat mansikoita. (Ludzie kupują truskawki.) 4. By wyrazid nieokreślony dystans, nieprecyzyjną liczbę, niedokładny czas: Hän käveli kymmeniä kilometrejä. (On szedł dziesiątki kilometrów.) Hän näki tuhansia naisia. (On zobaczył tysiące kobiet.) Hän oli sairaslomalla kuukausia. (On był na zwolnieniu lekarskim miesiące.) Jak tworzymy partitiivi? Liczba pojedyncza w liczbie pojedynczej tworzymy dodając odpowiednią koocówkę do mianownika w liczbie pojedynczej: Dodajemy koocówkę: -ä -ta -tä -tta -ttä Wyraz w mianowniku kooczy się na: Nominatiivi - jedną samogłoskę, z wyjątkiem e talo kynä - dwie museo tee - spółgłoskę avain mies - jedną samogłoskę e huone kirje dom długopis muzeum herbata klucz mężczyzna pokój list taloa kynää museota teetä avainta miestä huonetta kirjettä

4 Liczba pojedyncza (Odmiana na podstawie koocówki wyrazu) 1 samogłoskę 2 spółgłoskę Wyraz w kooczy się na: A, Ä, O, Ö, U, Y E I wyrazy pochodzenia obcego, tzw. nowe wyrazy rodzime, tzw. stare Wymiana głosek hi i --> - li i --> - ni i --> - ri i --> - si si --> - pozostałe i --> e Dodaj koocówkę + -TTA/-TTÄ + -TTA/-TTÄ Nominatiivi liczba poj. talo kynä vene huone pankki posti lasi hissi lohi vuohi kieli tuuli pieni uni meri hiiri vesi uusi täysi kuusi ovi suomi dom długopis łódź pokój bank poczta szklanka winda łosoś koza język wiatr mały sen morze mysz woda nowy pełny sześd drzwi fioski liczba poj. taloa kynää venettä huonetta pankkia postia lasia hissiä lohta vuohta kieltä tuulta pientä unta merta hiirtä vettä uutta täyttä kuutta ovea suomea IA italia włoski italiaa asia rzecz asiaa vaikea trudny vaikeaa / EA / EÄ (również pehmeä miękki vaikeata rzadziej: pehmeää / ) pehmeätä OE + -TTA/-TTÄ koe egzamin koetta pozostałe maa tee kraj herbata ita maata teetä N nen --> s nainen kobieta naista -nen ihminen człowiek ihmistä puhelin telefon puhelinta pozostałe lämmin ciepły lämmintä S pozostałe us/-äys, -uus/-yys, -eus/-eys liczebniki porządkowe s --> - + -TTA/-TTÄ vapaus lapsuus wolnośd dzieciostwo vapautta lapsuutta s --> - kolmas trzeci kolmatta + -TTA/-TTÄ viides piąty viidettä pozostałe mies mężczyzna miestä väsynyt zmęczony väsynyttä Wyjątki karaoke - karaokea veli (brat) veljeä lapsi (dziecko) lasta yksi (jeden) yhtä kaksi (dwa) kahta veitsi (nóż) veistä kuusi (świerk) kuusta jousi (łuk) - jousta lumi (śnieg) lunta liemi (bulion) lientä toimi (zadanie) - tointa

5 PARTITIIVI - Liczba mnoga Liczbę mnogą tworzymy jest dodając następujące koocówki -ja/-jä, -ia/-iä lub ita/-itä. Liczba mnoga partitiivi jest w odmianie mocnej (z wyjątkiem wyrazów zakooczonych na -kka/-kkä i -kko/-kkö w odmianie w partitiivi, kiedy dodajemy koocówkę -ita/-itä). Dodajemy koocówkę: -JA/-JÄ -IA/-IÄ -ITA/-ITÄ -JA/-JÄ lub -ITA/-ITÄ Wyraz w kooczy się na: Komentarz Wymiana głosek Nominatiivi liczba poj. liczba mnoga -o talo dom taloja -ö tyttö dziewczyna tyttöjä -u kurkku ogórek kurkkuja -y hylly półka hyllyjä - wyrazy dwusylabowe i w pierwszej a --> o kala ryba kaloja sylabie jest a, e lub i herra pan herroja - wyrazy wielosylabowe zakooczone na - kissa kot kissoja nta/ntä valinta wybór valintoja -i wyrazy pochodzenia obcego i --> e pankki posti bank poczta pankkeja posteja -ä metsä las metsiä - wyrazy dwusylabowe i w pierwszej juna pociąg junia sylabie nie ma a, e lub i, asema dworzec asemia - wyrazu wielosylabowe -i -es -us -ys -os -ös wyrazy rodzime s --> ks ovi pieni vesi uusi lapsi vihannes kokous avaruus sairaus herätys syvyys leveys ostos kytkös drzwi mały woda nowy dziecko warzywo spotkanie kosmos choroba pobudka głębia szerokośd zakup związek ovia pieniä vesiä uusia lapsia vihanneksia kokouksia avaruuksia sairauksia herätyksiä syvyyksiä leveyksiä ostoksia kytköksiä -is wyrazy obce s --> ks roskis śmietnik roskiksia -nen nen --> s nainen kobieta naisia -in n --> m puhelin telefon puhelimia lämmin ciepły lämpimiä -e vaate ubranie vaatteita Dwie jedna maa kraj maita identyczne samogłoska vapaa wolny vapaita zanika Dwie różne -uo -yö -ie -ut -yt -nut/-nyt -llut/-llyt s -äs -is -na/-nä -la/-lä -ra/-rä -ija/-ijä -kka/-kkä -li -ri -lo/-lö -ro -no -mo/-mö -kko/-kkö z wyjątkiem -uo, -yö, -ie wyrazy przynajmniej trzysylabowe -kka/-kkä: słaba odmiana! Dwie możliwe koocówki! Opcja -ita/-itä jest bardziej powszechna. Wyrazy przynajmniej trzysylabowe -kko/-kkö: słaba odmiana przy dodaniu koocówki ita/itä! pierwsza samogłoska zanika t --> - ut/yt --> e s --> - a --> o i --> e vaikea koe ateria suo yö tie olut lyhyt väsynyt kuollut hammas nisäkäs kallis ikkuna kynttilä tavara tanssija kännykkä hoteli paperi vartalo pusero kartano leipomo lompakko trudny egzamin posiłek bagno noc droga piwo krótki zmęczony zmarły ząb ssak drogi okno świeczka towar tancerz komórka hotel papier ciało sweter rezydencja piekarnia portfel ita vaikeita kokeita aterioita soita öitä teitä oluita lyhyitä väsyneitä kuolleita hampaita nisäkkäitä kalliita ikkunoita kynttilöitä tavaroita tanssijoita kännyköitä hotelleja/ hotelleita papereja/ papereita vartaloja/ vartaloita puseroja/ puseroita kartanoja/ kartanoita leipomoja/ leipomoita lompakkoja/ lompakoita

6 Liczba mnoga (Odmiana na podstawie koocówki wyrazu) 1 samogłoskę 2 spółgłoskę Wyraz w kooczy się na: Komentarz Wymiana głosek A - wyrazy dwusylabowe i w pierwszej sylabie jest a, e lub i - wyrazy wielosylabowe zakooczone na -nta/ntä - wyrazy dwusylabowe i w pierwszej sylabie jest o, lub u - wyrazy wielosylabowe wyrazy przynajmniej trzysylabowe a --> o Dodaj koocówkę + -JA + -IA Nominatiivi liczba poj. kala herra kissa valinta juna asema opettaja ryba pan kot wybór pociąg dworzec nauczyciel liczba mnoga kaloja herroja kissoja valintoja junia asemia opettajia -na a --> o ikkuna okno ikkunoita -la kynttilä świeczka kynttilöitä + -ITA -ra tavara towar tavaroita -ija tanssija tancerz tanssijoita -kka -kka: słaba odmiana! kka --> ko + -ITA kännykkä komórka kännyköitä -ä + -IÄ metsä las metsiä -nä wyrazy przynajmniej a --> o ikkuna okno ikkunoita Ä -lä trzysylabowe kynttilä świeczka kynttilöitä + -ITÄ -rä tavara towar tavaroita -ijä tanssija tancerz tanssijoita -kkä kkä --> kö + -ITÄ kännykkä komórka kännyköitä (możliwa odmiana E -e mocna stóp K-P-T) vaate ubranie vaatteita wyrazy pochodzenia i --> e pankki bank pankkeja + -JA/-JÄ obcego posti poczta posteja I O / Ö -i wyrazy rodzime -o / -ö + -JA/-JÄ -lo/-lö -ro -no -mo/-mö -kko/- kkö Dwie możliwe koocówki! Opcja -ita/-itä jest bardziej powszechna. Wyrazy przynajmniej trzysylabowe (kko/-kkö: słaba odmiana przy dodaniu koocówki ita/itä!) + -JA/-JÄ lub ovi pieni vesi uusi lapsi talo tyttö vartalo pusero kartano leipomo lompakko drzwi mały woda nowy dziecko dom dziewczyna ciało sweter rezydencja piekarnia portfel ovia pieniä vesiä uusia lapsia taloja tyttöjä vartaloja/ vartaloita puseroja/ puseroita kartanoja/ kartanoita leipomoja/ leipomoita lompakkoja/ lompakoita U -u + -JA kurkku ogórek kurkkuja Y -y + -JÄ hylly półka hyllyjä Dwie identyczne Dwie różne -uo -yö -ie Pozostałe jedna samogłoska zanika pierwsza samogłoska zanika maa vapaa suo yö tie vaikea koe ateria kraj wolny bagno noc droga trudny egzamin posiłek maita vapaita soita öitä teitä ita vaikeita kokeita aterioita L - l + -IA/-IÄ askel krok askelia -en + -IA/-IÄ ahven okoo ahvenia N -in n --> m + -IA/-IÄ puhelin telefon puhelimia (możliwa odmiana lämmin ciepły lämpimiä mocna stóp K-P-T) -nen nen --> s + -IA/-IÄ nainen kobieta naisia R -r + -IA/-IÄ sisar siostra sisaria S T s -äs -is -es -us -ys -os -ös -nut/-nyt -llut/-llyt s --> - hammas ząb hampaita (możliwa odmiana nisäkäs ssak nisäkkäitä mocna stóp K-P-T) wyrazy rodzime s --> - kallis drogi kalliita wyrazy obce s --> ks + -IA/-IÄ roskis śmietnik roskiksia wyrazy odczasownikowe s --> ks ut/yt --> e + -IA/-IÄ vihannes kokous syvyys ostos kytkös väsynyt kuollut warzywo spotkanie głębia zakup związek zmęczony zmarły vihanneksia kokouksia syvyyksiä ostoksia kytköksiä väsyneitä kuolleita -ut t --> - olut piwo oluita

7 -yt lyhyt krótki lyhyitä -ät t --> - kevät wiosna keväitä Liczba pojedyncza i mnoga w zestawieniu Koocówka wyrazu Typowa koocówka przypadku --> SAMOGŁOSKA Nominatiivi Rdzeo w liczbie pojed. liczba pojedyncza / -ä -ta / -tä -tta / -ttä liczba mnoga -ia / -iä -ja / -jä -ita / -itä -ä -o -ö -u -y jalka juna kenkä katto pönttö kakku kyky stopa pociąg but dach sedes ciasto zdolnośd jalajunakengäkatopöntökakukyvyjalkaa junaa kenkää kattoa pönttöä kakkua kykyä jalkoja junia kenkiä kattoja pönttöjä kakkuja kykyja -i (wyrazy obce) pankki bank panki- pankkia pankkeja -i (wyrazy ovi drzwi ove- ovea ovia rodzime) -si vesi woda vede- vettä vesiä -e vene łódź venee- venettä veneitä SPÓŁGŁOSKA L -el askel krok askele- askelta askelia N -in puhelin telefon puhelime- puhelinta puhelimia -n (niektóre lämmin ciepły lämpimä- lämmintä lämpimiä przymiotniki) -n (wyjątek) vasen lewy vasemma- vasenta vasempia -en jäsen członek jäsene- jäsentä jäseniä -nen eteinen przedpokój eteise- eteistä eteisiä -ton -tön rasvaton perheetön beztłuszczowy singiel rasvattomaperheettömärasvatonta perheetöntä rasvattomia perheettömiä R r -er sisar manner siostra ląd sisaremanteresisarta mannerta sisaria manteria -tar -tär S s -äs -is s (liczebniki porząd.) -es -is -us -ys -os -ös -uus -yys -us -ys kuningatar tytär hammas nisäkäs kallis królowa córka ząb ssak drogi kuningattaretyttäre- hampaanisäkkääkallii- kuningatarta tytärtä hammasta nisäkästä kallista kuningattaria tyttäriä hampaita nisäkkäitä kalliita kolmas trzeci kolmanne- kolmatta kolmansia vihannes roskis kokous herätys ostos kytkös avaruus syvyys sairaus leveys warzywo śmietnik spotkanie pobudka zakup związek kosmos głębia choroba szerokośd vihannekseroskiksekokoukseherätykseostoksekytkökseavaruudesyvyydesairaudeleveyde- vihannesta roskista kokousta herätystä ostosta kytköstä avaruutta syvyyttä sairautta leveyttä vihanneksia roskiksia kokouksia herätyksiä ostoksia kytköksiä avaruuksia syvyyksiä sairauksia leveyksiä -s (wyjątek) mies mężczyzna miehe- miestä miehiä T -nut palanut spalony palanee- palanutta palaneita

8 -nyt -llut väsynyt kuollut zmęczony zmarły väsyneekuolleeväsynyttä kuollutta väsyneitä kuolleita -ut -yt olut kevyt piwo lekki oluekevyeolutta kevyttä oluita kevyitä -ät kevät wiosna kevää- kevättä keväitä