ĆWICZENIE 2: Algorytmy ewolucyjne cz. 1 wpływ wielkości populacji i liczby pokoleń na skuteczność poszukiwań AE
|
|
- Dariusz Adamski
- 2 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Instytut Mechaniki i Inżynierii Obliczeniowej Wydział Mechaniczny Technologiczny, Politechnika Śląska METODY HEURYSTYCZNE studia niestacjonarne ĆWICZENIE 2: Algorytmy ewolucyjne cz. 1 wpływ wielkości populacji i liczby pokoleń na skuteczność poszukiwań AE opracował: dr hab. inż. Witold Beluch Gliwice 16
2 Cel ćwiczenia Wykonując ćwiczenie zapoznasz się z programem Evolutionary Algorithms w zakresie obliczeń ewolucyjnych. Oprócz tego przeprowadzisz badania, w wyniku których dla zadanych funkcji celu (przystosowania) określisz wpływ wielkości populacji i liczby pokoleń na skuteczność poszukiwań optimum za pomocą algorytmu ewolucyjnego. Program Evolutionary Algorithms wprowadzenie Z zagadnieniami związanymi z algorytmami genetycznymi (AG) i ewolucyjnymi (AE) spotkałeś się na wykładzie z tego przedmiotu. AG i AE należą do grupy tzw. algorytmów optymalizacji globalnej, tzn. są algorytmami wysoce odpornymi na ekstrema lokalne. Do ich działania nie jest potrzebna informacja o gradiencie funkcji celu (przystosowania), która jest często trudna bądź nawet niemożliwa do uzyskania. Z kolei praca na populacji (zbiorze) potencjalnych rozwiązań skutkuje wielokierunkowym przeszukiwaniem przestrzeni poszukiwań, co ułatwia znalezienie optimum globalnego. Algorytmy te zalicza się do tzw. metaheurystyk. Określenie metaheurystyka jest połączeniem słów meta, czyli nad czy też wyższego poziomu oraz heurystyka (z greckiego heuriskein szukać). Metaheurystyki to zazwyczaj algorytmy służące do rozwiązywania różnorodnych problemów optymalizacji. Program Evolutionary Algorithms jest programem komputerowym autorstwa Piotra Orantka realizującym obliczenia ewolucyjne jak również umożliwiającym pracę ze sztucznymi sieciami neuronowymi. Wersja 7.07 programu jest dostępna wyłącznie jako anglojęzyczna. Program można pobrać ze strony Katedry (adres strony znajduje się na okładce niniejszej instrukcji). Program nie wymaga instalacji. Jeśli program odmawia współpracy należy sprawdzić, czy w ustawieniach systemu Windows jako separator dziesiętny jest ustawiona kropka (domyślny dla polskich ustawień regionalnych przecinek może powodować błędy w programie). W ramach zapoznania się z programem będziemy rozpatrywać poniższe zadanie optymalizacji. Zadanie Znajdź maksimum 1 globalne funkcji dwóch zmiennych: f ( xy, ) / 1sqr ( x 4)*( x 4) ( y 6)*( y 6) gdzie sqr (square) oznacza podniesienie do kwadratu. Nie pomyl tej funkcji z podobną sqrt oznaczającą pierwiastek kwadratowy (square root)... Ograniczenia na zmienne: Parametry algorytmu ewolucyjnego: 0 x, 0 y. Używane (aktywne) operatory ewolucyjne: mutacja równomierna (uniform mutation), type: linear, pum=0.07; krzyżowanie proste (simple crossover), type: linear, psc=0.3; 1 Algorytmy genetyczne i ewolucyjne z założenia rozwiązują zadania maksymalizacji funkcji. Jeśli konieczna jest minimalizacja pewnej funkcji f(x), to należy maksymalizować funkcję g(x) = f(x), by po znalezieniu ekstremum zmienić jej znak: min f(x) = max g(x) = max {-f (x)} 2
3 Inne: funkcja kary: kara śmierci (death penalty); selekcja: turniejowa (tournament selection), pt=0.5. Liczebność populacji: 25 osobników. Należy wykonać kilkukrotnie obliczenia dla liczby pokoleń (pętli algorytmu) równej, oraz. Zaczynamy Uruchom program Evolutionary Algorithms. Jeśli pojawi się okienko z informacją o programie naciśnij OK. 1. Ograniczenia. Przejdź do menu Data: Sprawdź w Number of variables, czy liczba zmiennych projektowych wynosi 2; jeśli tak nie jest, to wyniki mogą być błędne (wykres funkcji wyświetlany jest dla pierwszych 2 zmiennych, obliczenia zaś przeprowadzane są dla wszystkich zmiennych). W pozycji Constraints ustaw odpowiednie ograniczenia na zmienne x (zmienna 1) i y (zmienna 2). Sprawdź (i ewentualnie usuń) czy w pozycjach Linear constraints oraz Nonlinear constraints nie ma aktywnych ograniczeń liniowych i nieliniowych. Zauważ, że górne pole to tylko baza danych, aktywne ograniczenia są (ewentualnie) widoczne w dolnym polu. W obydwu przypadkach powinna w dolnej części okna widnieć informacja, że liczba aktywnych ograniczeń to Funkcja przystosowania (celu). Przejdź do menu Tools->Function Editor. Pojawi się okno edytora funkcji. Naciśnięcie przycisku Read powoduje wczytanie poprzednio zapisanej w pliku (tekstowym) funkcji. Nie naciskaj tego przycisku po wpisaniu własnej funkcji a przed naciśnięciem Apply, bo utracisz to, co wpisałaś/eś! Wpisz funkcję (tylko to, co ma kolor niebieski). Zwróć szczególną uwagę na liczbę nawiasów i znaki mnożenia! Naciśnij przycisk Apply a następnie Show. Pojawi się okno wykresu funkcji. Jeśli po naciśnięciu przycisku Compute pojawi się błąd, wróć do okna edytora funkcji i popraw błędny zapis funkcji. Jeśli zaś uaktywni się klawisz Show naciśnij go. Powinien się wyświetlić wykres funkcji. Możesz zmienić typ wykresu z 3D na warstwicowy (Graph type, wymaga ponownego przeliczenia), ustawić opcje koloru i wypełnienia (Options) oraz obrócić wykres 3-D lub zmienić dokładność wyświetlania wykresu warstwicowego. Zauważ, że w wersji warstwicowej przemieszczenie kursora nad wykresem powoduje wyświetlanie wartości zmiennych oraz wartości funkcji, co pomaga oszacować wartość funkcji np. w okolicy optimów. Sprawdź działanie poszczególnych opcji. By wyjść z okna wykresu naciśnij Close. Naciśnij OK w oknie edytora funkcji. 3. Opcje programu. Przejdź do menu Options->Computing Options. Sprawdź, czy aktywne są opcje: Save all (zapisywanie wyników w każdym pokoleniu) oraz Random (losowe tworzenie populacji startowej). 3
4 4. Ustawienia algorytmu. Wybierz Settings->Evolutionary algorithm. Skorzystaj z danych w opisie zadania i wykonaj poniższe kroki: W ramce Selection wybierz rodzaj selekcji. Naciśnij przycisk Settings i ustaw odpowiednią wartość prawdopodobieństwa. Wybierz (uaktywnij) odpowiednie operatory. Ustaw (Settings) typ prawdopodobieństwa na liniowy. W ramce Probability wpisz w odpowiednich polach dwukrotnie tą samą wartość (oznacza to, że prawdopodobieństwo zmienia się co prawda liniowo, lecz jego wartości w pierwszym i ostatnim pokoleniu są jednakowe, czyli prawdopodobieństwo jest w efekcie stałe). Wybierz odpowiedni rodzaj selekcji. Kara śmierci oznacza, że ewentualnie powstałe (w wyniku działania operatorów ewolucyjnych) osobniki niedopuszczalne są eliminowane z populacji i zastępowane nowymi, co zwykle wymaga powtórzenia działania danego operatora. W polu Population wstaw odpowiednią wartość liczebności populacji. Naciśnij OK. 5. Obliczenia i wyniki. Przejdź do menu Compute->Evolutionary algortihm. W ramce Generations pozostaw w polu First generation numer pierwszego pokolenia równy 1, natomiast jako ostatnie pokolenie (Last generation) wpisz liczbę pokoleń z treści zadania. W polu No. of generations without improvement wpisz 0 nie będziemy z tej opcji 1 w ramach niniejszego ćwiczenia korzystać. Uruchom obliczenia naciskając Compute. Najlepsza wartość znaleziona przez AE podczas działania prezentowana jest (z niezbyt wysoką precyzją) w polu Best eval in history. Zauważ, że naciskając ponownie Compute uzyskujesz (zazwyczaj) inne wyniki, choć nie były zmieniane żadne parametry. Zapewne pamiętasz, że AE to algorytmy niedeterministyczne (ale nie losowe). W celu wyświetlenia obszerniejszej informacji na temat wyników wybierz w głównym menu Results->Complete. Najistotniejsze informacje zawierają pola Best fitness function value (wynik działania AE), Best chromosome (wartości zmiennych projektowych) oraz Found in generation (w którym pokoleniu znaleziono najlepsze rozwiązanie 2 ). Zmieniaj odpowiednio do treści zadania liczbę pokoleń i wykonuj obliczenia. 6. Zapoznaj się z innymi funkcjami programu. Pamiętaj zawsze rozpoczynając pracę z programem należy sprawdzić, czy: liczba zmiennych projektowych wynosi 2 (Data->Number of variables); nie ma przypadkowo wprowadzonych ograniczeń liniowych oraz nieliniowych (Data -> Linear/Nonlinear constraints). 1 Ta opcja pozwala na ustawienie warunku zatrzymania algorytmu w postaci kryterium minimalnej szybkości poprawy. W tym przypadku algorytm jest zatrzymywany, jeśli przez podaną liczbę pokoleń nie zostanie znalezione lepsze rozwiązanie. 2 Jeśli jest to ostatnie lub jedno z ostatnich pokoleń to może to sugerować, że przyjęto zbyt małą liczbę pokoleń... 4
5 Do wykonania Przeprowadź obliczenia dla następujących funkcji: Funkcja nr 1: f1( x, y) / 1 sqr ( x 5)*( x 5) ( y 5)*( y 5) 4 / 1 sqr ( x 2)*( x 2) ( y 2)*( y 2) Funkcja nr 2: A. Dla obydwu funkcji przyjmij: f2 ( x, y) ((25 ( x 5)*( x 5))*cos(2*( x 5))) ((25 ( y5)*( y5))*cos(2* ( y 5))) Ograniczenia na zmienne: 0 x, 0 y. Używane operatory: mutacja równomierna (uniform mutation), pum=0.05; krzyżowanie proste (simple crossover), psc=0.2; Inne: funkcja kary: kara śmierci (death penalty); selekcja: turniejowa (tournament selection), pt=0.5. B. Wpisz funkcję nr 1. Przyjmij liczbę pokoleń równą i wykonaj obliczenia dla wielkości populacji:,,, 2. Wypełnij stosowną część tabeli 1. Wyniki w tabelach zapisuj z dokładnością do 5-go miejsca po przecinku. Dla każdego wiersza tabeli oprócz wpisania do niej odpowiednich wartości skopiuj do dowolnego folderu (na dysku lub przenośnym nośniku danych) plik z najlepszymi osobnikami w danym pokoleniu o nazwie bes_popu.dat zmieniając stosownie jego nazwę, np. na bes_popu01.dat, bes_popu02.dat itd. Plik ten znajduje się w katalogu programu i jest modyfikowany przez program po każdorazowym uruchomieniu obliczeń. Uważaj, żeby plik skopiować, nie zaś przenieść (program może odmówić współpracy...)! Jeśli pomylisz się i zapomnisz zapisać plik powtórz obliczenia i zapisz odpowiedni plik, gdyż wyniki w tabeli muszą się zgadzać z plikami. Przyjmij wielkości populacji równą i wykonaj obliczenia dla liczby pokoleń: Wypełnij drugą część tabeli 1.,,, 2. C. Wpisz funkcję nr 2 i wypełnij tabelę 2 oraz zapisz stosowne pliki analogicznie jak w przypadku funkcji nr 1. 5
6 Sprawozdanie Sprawozdanie ma być dostarczone wyłącznie w formie elektronicznej. Nazwa pliku wg wzorca: MH_cw2_Jan_Kowalski.doc/pdf. Strona pierwsza to strona tytułowa. W sprawozdaniu należy zamieścić: 1. Cel ćwiczenia. 2. Optymalizowane funkcje (w tym ich postaci graficzne) oraz ograniczenia na zmienne. 3. Parametry AE. 4. Skan/fotografię protokołu. 5. Wykresy wartości funkcji celu najlepszych osobników w kolejnych pokoleniach (po 4 na jednym wykresie) wygenerowane na podstawie posiadanych plików. 6. Wnioski z ćwiczenia z podziałem na wnioski dotyczące funkcji 1, funkcji nr 2 oraz wnioski wspólne dla obu funkcji. Literatura i źródła [1] J. Arabas: Wykłady z algorytmów ewolucyjnych. WNT, Warszawa, 03. [2] Z. Michalewicz: Algorytmy genetyczne + struktury danych = programy ewolucyjne. WNT, Warszawa, [3] L. Rutkowski: Metody i techniki sztucznej inteligencji. PWN, Warszawa, 06. 6
7 METODY HEURYSTYCZNE Protokół do ćwiczenia 2: Wpływ wielkości populacji i liczby pokoleń na skuteczność poszukiwań AE Imię i nazwisko Rok ak. Gr. Sem. Komp. Data Podpis prowadzącego / MB4 II Tabela 1. Wyniki dla funkcji pierwszej (dwumodalnej) Liczebność populacji 2 Liczba pokoleń 2 Wartość f. celu najlepszego osobnika x[1] x[2] Znaleziono w pokoleniu: Tabela 2. Wyniki dla funkcji drugiej (wielomodalnej) Liczebność populacji 2 Liczba pokoleń 2 Wartość f. celu najlepszego osobnika x[1] x[2] Znaleziono w pokoleniu: Notatki:
LABORATORIUM 1: Program Evolutionary Algorithms
Instytut Mechaniki i Inżynierii Obliczeniowej Wydział Mechaniczny Technologiczny, Politechnika Śląska www.imio.polsl.pl OBLICZENIA EWOLUCYJNE LABORATORIUM 1: Program Evolutionary Algorithms opracował:
LABORATORIUM 2: Wpływ wielkości populacji i liczby pokoleń na skuteczność poszukiwań AE. opracował: dr inż. Witold Beluch
OBLICZENIA EWOLUCYJNE LABORATORIUM 2: Wpływ wielkości populacji i liczby pokoleń na skuteczność poszukiwań AE opracował: dr inż. Witold Beluch witold.beluch@polsl.pl Gliwice 12 OBLICZENIA EWOLUCYJNE LABORATORIUM
LABORATORIUM 3: Wpływ operatorów krzyżowania na skuteczność poszukiwań AE
Instytut Mechaniki i Inżynierii Obliczeniowej Wydział Mechaniczny Technologiczny, Politechnika Śląska www.imio.polsl.pl OBLICZENIA EWOLUCYJNE LABORATORIUM 3: Wpływ operatorów krzyżowania na skuteczność
LABORATORIUM 4: Algorytmy ewolucyjne cz. 2 wpływ operatorów krzyżowania i mutacji na skuteczność poszukiwań AE
Instytut Mechaniki i Inżynierii Obliczeniowej Wydział Mechaniczny Technologiczny, Politechnika Śląska www.imio.polsl.pl METODY HEURYSTYCZNE LABORATORIUM 4: Algorytmy ewolucyjne cz. 2 wpływ operatorów krzyżowania
LABORATORIUM 7: Problem komiwojażera (TSP) cz. 2
Instytut Mechaniki i Inżynierii Obliczeniowej Wydział Mechaniczny Technologiczny, Politechnika Śląska www.imio.polsl.pl OBLICZENIA EWOLUCYJNE LABORATORIUM 7: Problem komiwojażera (TSP) cz. 2 opracował:
LABORATORIUM 5: Wpływ reprodukcji na skuteczność poszukiwań AE. opracował: dr inż. Witold Beluch
OBLICZENIA EWOLUCYJNE LABORATORIUM 5: Wpływ reprodukcji na skuteczność poszukiwań AE opracował: dr inż. Witold Beluch witold.beluch@polsl.pl Gliwice 2012 OBLICZENIA EWOLUCYJNE LABORATORIUM 5 2 Cel ćwiczenia
LABORATORIUM 4: Wpływ operatorów mutacji na skuteczność poszukiwań AE
Instytut Mechanii i Inżynierii Obliczeniowej Wydział Mechaniczny Technologiczny, Politechnia Śląsa www.imio.polsl.pl OBLICZENIA EWOLUCYJNE LABORATORIUM 4: Wpływ operatorów mutacji na suteczność poszuiwań
ĆWICZENIE 5: Sztuczne sieci neuronowe
Instytut Mechaniki i Inżynierii Obliczeniowej Wydział Mechaniczny Technologiczny, Politechnika Śląska www.imio.polsl.pl METODY HEURYSTYCZNE ĆWICZENIE 5: Sztuczne sieci neuronowe opracował: dr inż. Witold
Zadanie 8. Dołączanie obiektów
Zadanie 8. Dołączanie obiektów Edytor Word umożliwia dołączanie do dokumentów różnych obiektów. Mogą to być gotowe obiekty graficzne z galerii klipów, równania, obrazy ze skanera lub aparatu cyfrowego.
ĆWICZENIE 1: Przeszukiwanie grafów cz. 1 strategie ślepe
Instytut Mechaniki i Inżynierii Obliczeniowej Wydział Mechaniczny Technologiczny, Politechnika Śląska www.imio.polsl.pl METODY HEURYSTYCZNE ĆWICZENIE 1: Przeszukiwanie grafów cz. 1 strategie ślepe opracował:
Temat: Organizacja skoroszytów i arkuszy
Temat: Organizacja skoroszytów i arkuszy Podstawowe informacje o skoroszycie Excel jest najczęściej wykorzystywany do tworzenia skoroszytów. Skoroszyt jest zbiorem informacji, które są przechowywane w
ĆWICZENIE 1: Przeszukiwanie grafów strategie heurystyczne
Instytut Mechaniki i Inżynierii Obliczeniowej Wydział Mechaniczny Technologiczny, Politechnika Śląska www.imio.polsl.pl METODY HEURYSTYCZNE studia niestacjonarne ĆWICZENIE 1: Przeszukiwanie grafów strategie
Kadry Optivum, Płace Optivum
Kadry Optivum, Płace Optivum Jak seryjnie przygotować wykazy absencji pracowników? W celu przygotowania pism zawierających wykazy nieobecności pracowników skorzystamy z mechanizmu Nowe wydruki seryjne.
Zadanie 9. Projektowanie stron dokumentu
Zadanie 9. Projektowanie stron dokumentu Przygotowany dokument można: wydrukować i oprawić, zapisać jako strona sieci Web i opublikować w Internecie przekonwertować na format PDF i udostępnić w postaci
SZTUCZNA INTELIGENCJA
SZTUCZNA INTELIGENCJA WYKŁAD 13. PROBLEMY OPTYMALIZACYJNE Częstochowa 2014 Dr hab. inż. Grzegorz Dudek Wydział Elektryczny Politechnika Częstochowska PROBLEMY OPTYMALIZACYJNE Optymalizacja poszukiwanie
Instytut Sterowania i Systemów Informatycznych Uniwersytet Zielonogórski SYSTEMY SCADA
Instytut Sterowania i Systemów Informatycznych Uniwersytet Zielonogórski SYSTEMY SCADA Laboratorium nr 12 PODSTAWY OBSŁUGI PROGRAMU WONDERWARE INTOUCH 10.1 Opracował: mgr inż. Marcel Luzar Cel: Generowanie
Zadanie Wstaw wykres i dokonaj jego edycji dla poniższych danych. 8a 3,54 8b 5,25 8c 4,21 8d 4,85
Zadanie Wstaw wykres i dokonaj jego edycji dla poniższych danych Klasa Średnia 8a 3,54 8b 5,25 8c 4,21 8d 4,85 Do wstawienia wykresu w edytorze tekstu nie potrzebujemy mieć wykonanej tabeli jest ona tylko
Zadanie 10. Stosowanie dokumentu głównego do organizowania dużych projektów
Zadanie 10. Stosowanie dokumentu głównego do organizowania dużych projektów Za pomocą edytora Word można pracować zespołowo nad jednym dużym projektem (dokumentem). Tworzy się wówczas dokument główny,
etrader Pekao Podręcznik użytkownika Strumieniowanie Excel
etrader Pekao Podręcznik użytkownika Strumieniowanie Excel Spis treści 1. Opis okna... 3 2. Otwieranie okna... 3 3. Zawartość okna... 4 3.1. Definiowanie listy instrumentów... 4 3.2. Modyfikacja lub usunięcie
edycja szablonu za pomocą serwisu allegro.pl
edycja szablonu za pomocą serwisu allegro.pl 2 Do obsługi Twojego szablonu nie jest wymagane żadne dodatkowe oprogramowanie - jedyne czego potrzebujesz to aktywne konto w serwisie allegro.pl. Dokładne
Algorytm Genetyczny. zastosowanie do procesów rozmieszczenia stacji raportujących w sieciach komórkowych
Algorytm Genetyczny zastosowanie do procesów rozmieszczenia stacji raportujących w sieciach komórkowych Dlaczego Algorytmy Inspirowane Naturą? Rozwój nowych technologii: złożone problemy obliczeniowe w
Podstawy programowania. Ćwiczenie. Pojęcia bazowe. Języki programowania. Środowisko programowania Visual Studio
Podstawy programowania Ćwiczenie Pojęcia bazowe. Języki programowania. Środowisko programowania Visual Studio Tematy ćwiczenia algorytm, opis języka programowania praca ze środowiskiem, formularz, obiekty
Instytut Sterowania i Systemów Informatycznych Uniwersytet Zielonogórski SYSTEMY SCADA
Instytut Sterowania i Systemów Informatycznych Uniwersytet Zielonogórski SYSTEMY SCADA Laboratorium nr 14 PODSTAWY OBSŁUGI PROGRAMU WONDERWARE INTOUCH 10.1 Opracował: mgr inż. Marcel Luzar Cel: Konfiguracja
Mathcad c.d. - Macierze, wykresy 3D, rozwiązywanie równań, pochodne i całki, animacje
Mathcad c.d. - Macierze, wykresy 3D, rozwiązywanie równań, pochodne i całki, animacje Opracował: Zbigniew Rudnicki Powtórka z poprzedniego wykładu 2 1 Dokument, regiony, klawisze: Dokument Mathcada realizuje
Laboratorium - Monitorowanie i zarządzanie zasobami systemu Windows XP
5.0 5.3.3.7 Laboratorium - Monitorowanie i zarządzanie zasobami systemu Windows XP Wprowadzenie Wydrukuj i uzupełnij to laboratorium. W tym laboratorium, będziesz korzystać z narzędzi administracyjnych
Szukanie rozwiązań funkcji uwikłanych (równań nieliniowych)
Szukanie rozwiązań funkcji uwikłanych (równań nieliniowych) Funkcja uwikłana (równanie nieliniowe) jest to funkcja, która nie jest przedstawiona jawnym przepisem, wzorem wyrażającym zależność wartości
SPIS ILUSTRACJI, BIBLIOGRAFIA
SPIS ILUSTRACJI, BIBLIOGRAFIA Ćwiczenie 1 Automatyczne tworzenie spisu ilustracji 1. Wstaw do tekstu roboczego kilka rysunków (WSTAWIANIE OBRAZ z pliku). 2. Ustaw kursor w wersie pod zdjęciem i kliknij
Jak utworzyć plik SIO dla aktualnego spisu?
System Informacji Oświatowej Jak utworzyć plik SIO dla aktualnego spisu? Programy Arkusz Optivum, Kadry Optivum, Płace Optivum, Sekretariat Optivum oraz Księgowość Optivum dostarczają znaczną część danych
Słownik. Instrukcja obsługi programu
Słownik Instrukcja obsługi programu Instalacja i pierwsze uruchomienie Przed użyciem programu wymagana jest instalacja pakietu redistributable.net 4.0. Sam program nie wymaga instalacji. Program dostępny
Szkolenie dla nauczycieli SP10 w DG Operacje na plikach i folderach, obsługa edytora tekstu ABC. komputera dla nauczyciela. Materiały pomocnicze
ABC komputera dla nauczyciela Materiały pomocnicze 1. Czego się nauczysz? Uruchamianie i zamykanie systemu: jak zalogować się do systemu po uruchomieniu komputera, jak tymczasowo zablokować komputer w
Ćwiczenia nr 4. Arkusz kalkulacyjny i programy do obliczeń statystycznych
Ćwiczenia nr 4 Arkusz kalkulacyjny i programy do obliczeń statystycznych Arkusz kalkulacyjny składa się z komórek powstałych z przecięcia wierszy, oznaczających zwykle przypadki, z kolumnami, oznaczającymi
Usługi Informatyczne "SZANSA" - Gabriela Ciszyńska-Matuszek ul. Świerkowa 25, Bielsko-Biała
Usługi Informatyczne "SZANSA" - Gabriela Ciszyńska-Matuszek ul. Świerkowa 25, 43-305 Bielsko-Biała NIP 937-22-97-52 tel. +48 33 488 89 39 zwcad@zwcad.pl www.zwcad.pl Aplikacja do rysowania wykresów i oznaczania
Podręczna pomoc Microsoft Power Point 2007
Podręczna pomoc Microsoft Power Point 2007 Animacja (przejście) slajdu... 2 Wybór przejścia slajdu... 2 Ustawienie dźwięku dla przejścia... 3 Ustawienie szybkości przejścia slajdu... 4 Sposób przełączenia
Zadania laboratoryjne i projektowe - wersja β
Zadania laboratoryjne i projektowe - wersja β 1 Laboratorium Dwa problemy do wyboru (jeden do realizacji). 1. Water Jug Problem, 2. Wieże Hanoi. Water Jug Problem Ograniczenia dla każdej z wersji: pojemniki
Dokumentacja Końcowa
Metody Sztucznej Inteligencji 2 Projekt Prognozowanie kierunku ruchu indeksów giełdowych na podstawie danych historycznych. Dokumentacja Końcowa Autorzy: Robert Wojciechowski Michał Denkiewicz Wstęp Celem
Orientacja pojedynczego zdjęcia
Orientacja pojedynczego zdjęcia 1. Na dysku D\\student założyć folder o nazwie PM_swoje nazwisko 2. Z dysku D\\!_Materiały_do_zajęć_sala_136\\Images(pl)\\Trybsz_30 przekopiować do swojego katalogu zdjęcie
Laboratorium - Monitorowanie i zarządzanie zasobami systemu Windows 7
5.0 5.3.3.5 Laboratorium - Monitorowanie i zarządzanie zasobami systemu Windows 7 Wprowadzenie Wydrukuj i uzupełnij to laboratorium. W tym laboratorium, będziesz korzystać z narzędzi administracyjnych
Przedszkolaki Przygotowanie organizacyjne
Celem poniższego ćwiczenia jest nauczenie rozwiązywania zadań maturalnych z wykorzystaniem bazy danych. Jako przykład wykorzystano zadanie maturalne o przedszkolakach z matury w 2015 roku. Przedszkolaki
Windows XP - lekcja 3 Praca z plikami i folderami Ćwiczenia zawarte w tym rozdziale pozwolą na tworzenie, usuwanie i zarządzanie plikami oraz folderami znajdującymi się na dysku twardym. Jedną z nowości
Bazy danych raporty. 1. Przekopiuj na dysk F:\ bazę M5BIB.mdb z dysku wskazanego przez prowadzącego.
Bazy danych raporty 1. Przekopiuj na dysk F:\ bazę M5BIB.mdb z dysku wskazanego przez prowadzącego. 2. Otwórz bazę (F:\M5BIB). 3. Utwórz raport wyświetlający wszystkie pola z tabeli KSIAZKI. Pozostaw ustawienia
Zgrywus dla Windows v 1.12
Zgrywus dla Windows v 1.12 Spis treści. 1. Instalacja programu. 2 2. Pierwsze uruchomienie programu.. 3 2.1. Opcje programu 5 2.2. Historia zdarzeń 7 2.3. Opisy nadajników. 8 2.4. Ustawienia zaawansowane...
OBSŁUGA PRACY DYPLOMOWEJ W APD PRZEZ RECENZENTA
Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie Dział Rozwoju i Obsługi Dydaktyki Zespół Systemów Informatycznych Obsługi Dydaktyki OBSŁUGA PRACY DYPLOMOWEJ W APD PRZEZ RECENZENTA Instrukcja przedstawia czynności
UONET+ moduł Dziennik
UONET+ moduł Dziennik Sporządzanie ocen opisowych i diagnostycznych uczniów z wykorzystaniem schematów oceniania Przewodnik System UONET+ umożliwia sporządzanie ocen opisowych uczniów w oparciu o przygotowany
LABORATORIUM 2: Przeszukiwanie grafów cz. 2 strategie heurystyczne
Instytut Mechaniki i Inżynierii Obliczeniowej Wydział Mechaniczny Technologiczny, Politechnika Śląska www.imio.polsl.pl METODY HEURYSTYCZNE LABORATORIUM 2: Przeszukiwanie grafów cz. 2 strategie heurystyczne
Przykład rozwiązywania problemu w programie DSS1OPT
1. Założenia Przykład rozwiązywania problemu w programie DSS1OPT Krzysztof Fleszar W niniejszym przykładzie zakładam, że program DSS1OPT jest zainstalowany w katalogu oznaczanym w dalszej części .
PROGRAM GEO Folder ten naleŝy wkleić do folderu osobistego: D:\inf1\nazwisko\GEO89
PROGRAM GEO89 1. Przyjmujemy, Ŝe na dysku D: został załoŝony folder: D:\inf1 2. W folderze tym załoŝono folder osobisty: D:\inf1\nazwisko 3. Ze strony internetowej naleŝy ściągnąć folder GEO89. Folder
CalendarGenerator v0.1 - instrukcja obsługi
CalendarGenerator v0.1 - instrukcja obsługi Spis treści: 1. Tworzenie kalendarza na podstawie gotowego stylu. 2. Opis wybranych funkcji wtyczki: a. Okno podglądu. b. Nazwy dni tygodnia i miesięcy. c. Lista
ALGORYTMY GENETYCZNE ćwiczenia
ćwiczenia Wykorzystaj algorytmy genetyczne do wyznaczenia minimum globalnego funkcji testowej: 1. Wylosuj dwuwymiarową tablicę 100x2 liczb 8-bitowych z zakresu [-100; +100] reprezentujących inicjalną populację
Diagnoza Szkolna Pearsona. Instrukcja obsługi
Diagnoza Szkolna Pearsona Instrukcja obsługi 1. Logowanie Aby skorzystać z systemu Diagnoza Szkolna Pearsona należy najpierw wejść na stronę diagnoza.pearson.pl i wybrać przycisk Logowanie. Następnie należy
Instytut Mechaniki i Inżynierii Obliczeniowej Wydział Mechaniczny Technologiczny Politechnika Śląska
Instytut Mechaniki i Inżynierii Obliczeniowej www.imio.polsl.pl fb.com/imiopolsl @imiopolsl Wydział Mechaniczny Technologiczny Politechnika Śląska Języki programowania z programowaniem obiektowym Laboratorium
BIBLIOGRAFIA W WORD 2007
BIBLIOGRAFIA W WORD 2007 Ćwiczenie 1 Tworzenie spisu literatury (bibliografii) Word pozwala utworzyć jedną listę główną ze źródłami (cytowanymi książkami czy artykułami), która będzie nam służyć w różnych
Politechnika Poznańska Wydział Budowy Maszyn i Zarządzania
1) Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z podstawowymi elementami obiektowymi systemu Windows wykorzystując Visual Studio 2008 takimi jak: przyciski, pola tekstowe, okna pobierania danych
Instrukcja wprowadzania graficznych harmonogramów pracy w SZOI Wg stanu na 21.06.2010 r.
Instrukcja wprowadzania graficznych harmonogramów pracy w SZOI Wg stanu na 21.06.2010 r. W systemie SZOI została wprowadzona nowa funkcjonalność umożliwiająca tworzenie graficznych harmonogramów pracy.
Student 1. Loguje się do wirtualnego dziekanatu 2. Najlepiej z przeglądarki Mozilla Firefox i musi mieć wyłączone blokowanie wyskakujących okienek.
Student 1. Loguje się do wirtualnego dziekanatu 2. Najlepiej z przeglądarki Mozilla Firefox i musi mieć wyłączone blokowanie wyskakujących okienek. 3. Zakładka plagiat.pl Otwiera się zakładka plagiat.pl
Zadanie 1. Stosowanie stylów
Zadanie 1. Stosowanie stylów Styl to zestaw elementów formatowania określających wygląd: tekstu atrybuty czcionki (tzw. styl znaku), akapitów np. wyrównanie tekstu, odstępy między wierszami, wcięcia, a
Transformacja współrzędnych geodezyjnych mapy w programie GEOPLAN
Transformacja współrzędnych geodezyjnych mapy w programie GEOPLAN Program GEOPLAN umożliwia zmianę układu współrzędnych geodezyjnych mapy. Można tego dokonać przy udziale oprogramowania przeliczającego
I. Program II. Opis głównych funkcji programu... 19
07-12-18 Spis treści I. Program... 1 1 Panel główny... 1 2 Edycja szablonu filtrów... 3 A) Zakładka Ogólne... 4 B) Zakładka Grupy filtrów... 5 C) Zakładka Kolumny... 17 D) Zakładka Sortowanie... 18 II.
Generowanie i optymalizacja harmonogramu za pomoca
Generowanie i optymalizacja harmonogramu za pomoca na przykładzie generatora planu zajęć Matematyka Stosowana i Informatyka Stosowana Wydział Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej Politechnika Gdańska
Algorytm genetyczny (genetic algorithm)-
Optymalizacja W praktyce inżynierskiej często zachodzi potrzeba znalezienia parametrów, dla których system/urządzenie będzie działać w sposób optymalny. Klasyczne podejście do optymalizacji: sformułowanie
Korzystanie z edytora zasad grupy do zarządzania zasadami komputera lokalnego w systemie Windows XP
Korzystanie z edytora zasad grupy do zarządzania zasadami komputera lokalnego w systemie Windows XP W tym opracowaniu opisano, jak korzystać z edytora zasad grupy do zmiany ustawień zasad lokalnych dla
Makra Access 2003 wg WSiP Wyszukiwanie, selekcjonowanie i gromadzenie informacji Ewa Mirecka
Makra Access 2003 wg WSiP Wyszukiwanie, selekcjonowanie i gromadzenie informacji Ewa Mirecka Makra pozwalają na zautomatyzowanie często powtarzających się czynności. Opierają się na akcjach np.: otwarcie
Płace VULCAN. Jak na podstawie wbudowanego szablonu utworzyć własny szablon wydruku seryjnego?
Płace VULCAN Jak na podstawie wbudowanego szablonu utworzyć własny szablon wydruku seryjnego? W aplikacji Płace VULCAN można tworzyć wydruki seryjne w oparciu o wbudowane szablony. Dla wydruków tych użytkownik
Bazy danych kwerendy (moduł 5) 1. Przekopiuj na dysk F:\ bazę M5KW.mdb z dysku wskazanego przez prowadzącego
Bazy danych kwerendy (moduł 5) 1. Przekopiuj na dysk F:\ bazę M5KW.mdb z dysku wskazanego przez prowadzącego 2. Otwórz bazę (F:\M5KW) 3. Zapoznaj się ze strukturą bazy (tabele, relacje) 4. Wykorzystując
Konfiguracja połączenia sieciowego w menu dekoderów.
Konfiguracja połączenia sieciowego w menu dekoderów. Sposób konfiguracji ustawień sieciowych dekoderów zależy od rodzaju zastosowanego połączenia sieciowego. W sieciach z routerem dekodery mogą pobrać
Zadanie 3. Praca z tabelami
Zadanie 3. Praca z tabelami Niektóre informacje wygodnie jest przedstawiać w tabeli. Pokażemy, w jaki sposób można w dokumentach tworzyć i formatować tabele. Wszystkie funkcje związane z tabelami dostępne
Gromadzenie danych. Przybliżony czas ćwiczenia. Wstęp. Przegląd ćwiczenia. Poniższe ćwiczenie ukończysz w czasie 15 minut.
Gromadzenie danych Przybliżony czas ćwiczenia Poniższe ćwiczenie ukończysz w czasie 15 minut. Wstęp NI-DAQmx to interfejs służący do komunikacji z urządzeniami wspomagającymi gromadzenie danych. Narzędzie
Politechnika Gdańska Wydział Elektrotechniki i Automatyki Katedra Inżynierii Systemów Sterowania KOMPUTEROWE SYSTEMY STEROWANIA (KSS)
Politechnika Gdańska Wydział Elektrotechniki i Automatyki Katedra Inżynierii Systemów Sterowania KOMPUTEROWE SYSTEMY STEROWANIA (KSS) Temat: Platforma Systemowa Wonderware cz. 2 przemysłowa baza danych,
Wstęp do Sztucznej Inteligencji
Wstęp do Sztucznej Inteligencji Algorytmy Genetyczne Joanna Kołodziej Politechnika Krakowska Wydział Fizyki, Matematyki i Informatyki Metody heurystyczne Algorytm efektywny: koszt zastosowania (mierzony
Mazowiecki Elektroniczny Wniosek Aplikacyjny
Mazowiecki Elektroniczny Wniosek Aplikacyjny Generator Offline Instrukcja użytkownika Problemy z aplikacją można zgłaszad pod adresem: zgloszenie@mazowia.eu SPIS TREŚCI Zawartość 1 Instalacja Generatora
Ćwiczenie 25 Działania matematyczne we Flashu
Działania matematyczne we Flashu ActionScript pozwala na stosowanie wszelkich działań matematycznych. Do bardziej skomplikowanych operacji wymagany jest import klasy Math. Na przykład do wygenerowania
Kadry VULCAN, Płace VULCAN
Kadry VULCAN, Płace VULCAN Jak na podstawie wbudowanego szablonu utworzyć własny szablon wydruku seryjnego? W aplikacjach Kadry VULCAN i Płace VULCAN można tworzyć wydruki seryjne w oparciu o wbudowane
PRZEWODNIK PO ETRADER ROZDZIAŁ XII. ALERTY SPIS TREŚCI
PRZEWODNIK PO ETRADER ROZDZIAŁ XII. ALERTY SPIS TREŚCI 1. OPIS OKNA 3 2. OTWIERANIE OKNA 3 3. ZAWARTOŚĆ OKNA 4 3.1. WIDOK AKTYWNE ALERTY 4 3.2. WIDOK HISTORIA NOWO WYGENEROWANYCH ALERTÓW 4 3.3. DEFINIOWANIE
4.Arkusz kalkulacyjny Calc
4.Arkusz kalkulacyjny Calc 4.1. Okno programu Calc Arkusz kalkulacyjny Calc jest zawarty w bezpłatnym pakiecie OpenOffice.org 2.4. Można go uruchomić, podobnie jak inne aplikacje tego środowiska, wybierając
Instrukcja obsługi programu Do-Exp
Instrukcja obsługi programu Do-Exp Autor: Wojciech Stark. Program został utworzony w ramach pracy dyplomowej na Wydziale Chemicznym Politechniki Warszawskiej. Instrukcja dotyczy programu Do-Exp w wersji
Sposób tworzenia tabeli przestawnej pokażę na przykładzie listy krajów z podstawowymi informacjami o nich.
Tabele przestawne Tabela przestawna to narzędzie służące do tworzenia dynamicznych podsumowań list utworzonych w Excelu lub pobranych z zewnętrznych baz danych. Raporty tabeli przestawnej pozwalają na
INFORMATYKA TEST DIAGNOZUJĄCY WIEDZĘ Z ZAKRESU GIMNAZJUM
INFORMATYKA TEST DIAGNOZUJĄCY WIEDZĘ Z ZAKRESU GIMNAZJUM Wybierz prawidłową odpowiedź i zaznacz ją na Karcie odpowiedzi. Stawiając znak X w odpowiedniej kratce. 1. Która z wymienionych nazw nie oznacza
Laboratorium - Narzędzia linii uruchamiania w systemie Windows 7
5.0 5.3.7.4 Laboratorium - Narzędzia linii uruchamiania w systemie Windows 7 Wprowadzenie Wydrukuj i uzupełnij to laboratorium. W tym laboratorium, będziesz korzystać z narzędzi linii komend Windows, aby
Ćwiczenie 2 arkusze kalkulacyjne użycie funkcji logicznych
Ćwiczenie 2 arkusze kalkulacyjne użycie funkcji logicznych 0. W pliku wiek_staz.xlsx znajduje się tabela z danymi uzyskanymi z ankietowania pracowników zakładu pracy (210 osób); w kolumnie B podano wiek,
Instalacja i obsługa generatora świadectw i arkuszy ocen
Instalacja i obsługa generatora świadectw i arkuszy ocen 1. Uruchom plik setup.exe 2. Pojawi się okno instalacji programu. Program wybierze miejsce instalacji, np. C:\Users\Ewa\AppData\Roaming\Generator
Instalacja i obsługa aplikacji MAC Diagnoza EW
Instalacja i obsługa aplikacji MAC Diagnoza EW Uruchom plik setup.exe Pojawi się okno instalacji programu MAC Diagnoza EW. Wybierz przycisk AKCEPTUJĘ. Następnie zainstaluj program, wybierając przycisk
Instrukcja obsługi aplikacji MobileRaks 1.0
Instrukcja obsługi aplikacji MobileRaks 1.0 str. 1 Pierwsze uruchomienie aplikacji. Podczas pierwszego uruchomienia aplikacji należy skonfigurować połączenie z serwerem synchronizacji. Należy podać numer
Algorytmy ewolucyjne - algorytmy genetyczne. I. Karcz-Dulęba
Algorytmy ewolucyjne - algorytmy genetyczne I. Karcz-Dulęba Algorytmy klasyczne a algorytmy ewolucyjne Przeszukiwanie przestrzeni przez jeden punkt bazowy Przeszukiwanie przestrzeni przez zbiór punktów
Laboratorium - Narzędzie linii uruchamiania w systemie Windows Vista
5.0 5.3.7.5 Laboratorium - Narzędzie linii uruchamiania w systemie Windows Vista Wprowadzenie Wydrukuj i uzupełnij to laboratorium. W tym laboratorium, będziesz korzystać z narzędzi linii komend Windows,
Laboratorium - Monitorowanie i zarządzanie zasobami systemu Windows Vista
5.0 5.3.3.6 Laboratorium - Monitorowanie i zarządzanie zasobami systemu Windows Vista Wprowadzenie Wydrukuj i uzupełnij to laboratorium. W tym laboratorium, będziesz korzystać z narzędzi administracyjnych
2.1. Duszek w labiryncie
https://app.wsipnet.pl/podreczniki/strona/38741 2.1. Duszek w labiryncie DOWIESZ SIĘ, JAK sterować duszkiem, stosować pętlę zawsze, wykorzystywać blok warunkowy jeżeli. Sterowanie żółwiem, duszkiem lub
Cash Flow System Instrukcja
Cash Flow System Instrukcja Wersja 1.17 Instalacja Instalacja programu Cash Flow System polega na wywołaniu programu instalatora. Następnie postępujemy zgodnie z sugestiami proponowanymi przez program
Algorytmy ewolucyjne 1
Algorytmy ewolucyjne 1 2 Zasady zaliczenia przedmiotu Prowadzący (wykład i pracownie specjalistyczną): Wojciech Kwedlo, pokój 205. Konsultacje dla studentów studiów dziennych: poniedziałek,środa, godz
Memeo Instant Backup Podręcznik Szybkiego Startu
Wprowadzenie Memeo Instant Backup pozwala w łatwy sposób chronić dane przed zagrożeniami cyfrowego świata. Aplikacja regularnie i automatycznie tworzy kopie zapasowe ważnych plików znajdujących się na
Ekonometria. Regresja liniowa, współczynnik zmienności, współczynnik korelacji liniowej, współczynnik korelacji wielorakiej
Regresja liniowa, współczynnik zmienności, współczynnik korelacji liniowej, współczynnik korelacji wielorakiej Paweł Cibis pawel@cibis.pl 23 lutego 2007 1 Regresja liniowa 2 wzory funkcje 3 Korelacja liniowa
Elektroniczny Urząd Podawczy
Elektroniczny Urząd Podawczy Dzięki Elektronicznemu Urzędowi Podawczemu Beneficjent może wypełnić i wysłać formularz wniosku o dofinansowanie projektów w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa
Wprowadzenie do programowania w języku Visual Basic. Podstawowe instrukcje języka
Wprowadzenie do programowania w języku Visual Basic. Podstawowe instrukcje języka 1. Kompilacja aplikacji konsolowych w środowisku programistycznym Microsoft Visual Basic. Odszukaj w menu startowym systemu
Ćwiczenia nr 2. Edycja tekstu (Microsoft Word)
Dostosowywanie paska zadań Ćwiczenia nr 2 Edycja tekstu (Microsoft Word) Domyślnie program Word proponuje paski narzędzi Standardowy oraz Formatowanie z zestawem opcji widocznym poniżej: Można jednak zmodyfikować
Instrukcja obsługi. Generatora CSV
Instrukcja obsługi Generatora CSV Spis treści: 1. Wstęp 2. Praca z programem Generator CSV 2.1. Rozpoczęcie pracy 2.2. Sprawdzanie docelowego pliku CSV 2.3 Korekta błędów w docelowym pliku CSV 2.3.1. Odnajdywanie
Wstawianie nowej strony
Wstawianie nowej strony W obszernych dokumentach będziemy spotykali się z potrzebą dzielenia dokumentu na części. Czynność tę wykorzystujemy np.. do rozpoczęcia pisania nowego rozdziału na kolejnej stronie.
Instytut Mechaniki i Inżynierii Obliczeniowej fb.com/groups/bazydanychmt/
Instytut Mechaniki i Inżynierii Obliczeniowej www.imio.polsl.pl fb.com/imiopolsl @imiopolsl fb.com/groups/bazydanychmt/ Wydział Mechaniczny technologiczny Politechnika Śląska Laboratorium 3 (Tworzenie
Udostępnianie, publikowanie i zapisywanie aplikacji do pliku
Udostępnianie, publikowanie i zapisywanie aplikacji do pliku Udostępnianie aplikacji Po ukończeniu tworzenia dowolnej aplikacji i naciśnięciu przycisku Zapisz aplikację zostanie ona uruchomiona, a poniżej
UNIZETO TECHNOLOGIES SA. Instrukcja realizacji odnowienia przy wykorzystaniu ważnego certyfikatu kwalifikowanego. wersja dokumentacji 1.
Instrukcja realizacji odnowienia przy wykorzystaniu ważnego certyfikatu kwalifikowanego wersja dokumentacji 1.5 Spis treści 1. WSTĘP... 3 1.1. PRZYGOTOWANIE DO ODNOWIENIA... 4 2.... 4 2.1. KROK 1 Z 5 -
INSTRUKCJA OBSŁUGI PROGRAMU LOGGER PRO
CENTRUM NAUCZANIA MATEMATYKI I FIZYKI 1 LABORATORIUM FIZYKI INSTRUKCJA OBSŁUGI PROGRAMU LOGGER PRO 1. Wprowadzanie danych. 2. Dokonywanie obliczeń zestawionych w kolumnach. 3. Tworzenie wykresu. 4. Dopasowanie
Microsoft EXCEL SOLVER
Microsoft EXCEL SOLVER 1. Programowanie liniowe z wykorzystaniem dodatku Microsoft Excel Solver Cele Po ukończeniu tego laboratorium słuchacze potrafią korzystając z dodatku Solver: formułować funkcję