Ekonomiczne uwarunkowania rozwoju przedsiębiorczości w województwie świętokrzyskim

Transkrypt

1 Ewa Kraska * Ekonomiczne uwarunkowania rozwoju przedsiębiorczości w województwie świętokrzyskim Wstęp We współczesnych warunkach gospodarowania mechanizm rynkowy nie zapewnia równomiernego rozwoju wszystkim regionom. Procesy rozwoju przedsiębiorczości determinowane są nie tylko przez uwarunkowania zewnętrzne, ale w dużym stopniu przez politykę władz lokalnych. W artykule przedstawiono 1 problematykę rozwoju przedsiębiorczości w województwie świętokrzyskim oraz zaprezentowano wyniki przeprowadzonych badań w gminach województwa świętokrzyskiego. 1. Charakterystyka gospodarcza województwa świętokrzyskiego Województwo świętokrzyskie to region położony w środkowopołudniowej części Polski zajmujący 3,7% powierzchni Polski o charakterze przemysłowo-rolniczym, który składa się z 13 powiatów ziemskich, 1 powiatu grodzkiego oraz 120 gmin (5 miejskich, 26 miejskowiejskich oraz 71 wiejskich). Obszar województwa jest średnio zaludniony, gdyż jego mieszkańcy stanowią 3,3% ludności kraju, z czego ludność miejska stanowi 44,9% ogółu mieszkańców regionu. W 2010 r. 32,7% pracujących w gospodarce województwa zatrudnionych było w rolnictwie i leśnictwie, 23,6% w przemyśle i budownictwie, zaś 43,7% w usługach *Rocznik Statystyczny Województwa, 2011]. Stopa bezrobocia rejestrowanego w województwie świętokrzyskim w 2010 r. była na poziomie 15,2%, zaś średnia w kraju 12,4%. Według dostępnych danych w 2009 r. wartość nominalnego produktu krajowego brutto w Polsce wyniosła 1 343,4 mld zł, zaś województwo świętokrzyskie wytwo- * Mgr, Katedra Gospodarki Regionalnej i Środowiska, Instytut Gospodarki Przestrzennej, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Uniwersytet Łódzki, ekraska@ujk.edu.pl, Łódź, ul. Rewolucji 1905 r Autorka jest stypendystką projektu Wiedza i Gospodarka rozwój kompetencji naukowych i biznesowych dla wzrostu konkurencyjności gospodarki regionalnej współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet VIII Regionalne Kadry Gospodarki, Działanie 8.2 Transfer Wiedzy, Poddziałanie Wsparcie dla współpracy sfery nauki i przedsiębiorstw.

2 280 Ewa Kraska rzyło 34,7 mld zł, co stanowiło 2,6% PKB Polski [Rocznik Statystyczny Województw, Województwo świętokrzyskie ze względu na niski poziom rozwoju gospodarczego zaliczane jest do najsłabiej rozwiniętych regionów Polski oraz znajduje się w grupie 20 najsłabiej rozwiniętych regionów Unii Europejskiej. Potencjał innowacyjny woj. świętokrzyskiego jest niski w najnowszym raporcie kohezyjnym województwo zostało usytuowane pomiędzy słabym pochłaniaczem a słabym dyfuzorem [Inwestowanie, 2010, s. 54]. Rysunek 1. Podstawowe wskaźniki ekonomiczne woj. świętokrzyskiego na tle Polski w 2010 r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie [Bank Danych Regionalnych, dostęp dnia ]. W 2010 r. woj. świętokrzyskie pod względem atrakcyjności inwestycyjnej zajmowało 14 miejsce wśród wszystkich województw. Autorzy raportu wskazują, że niska ocena atrakcyjności inwestycyjnej woj. świętokrzyskiego wynika głównie z braku odpowiedniej infrastruktury gospodarczej (wzięto tutaj pod uwagę gęstość instytucji otoczenia biznesu, obecność ośrodków naukowo-badawczych, liczbę imprez targowo-

3 Ekonomiczne uwarunkowania rozwoju przedsiębiorczości 281 wystawienniczych, funkcjonowanie specjalnych stref ekonomicznych), niskiej chłonności rynku i dostępności transportowej oraz słabej infrastruktury społecznej (rozumianej jako kształtowanie warunków życia, tworzenie klimatu sprzyjającego tworzeniu innowacji, aktywność instytucji kultury, jakość kapitału ludzkiego) [Nowicki, 2010]. 2. Struktura przedsiębiorstw i poziom przedsiębiorczości w województwie świętokrzyskim W 2010 r. w województwie świętokrzyskim według Krajowego Rejestru Podmiotów Gospodarki Narodowej działalność gospodarcza prowadzona była przez 108,7 tys. przedsiębiorstw, co stanowiło 2,78% wszystkich przedsiębiorstw zarejestrowanych w Polsce. W województwie działalność prowadzą głównie mikroprzedsiębiorstwa, które stanowią 95% wszystkich podmiotów gospodarczych. 75,5% podmiotów wpisanych do rejestru w 2010 r. działało w sektorze usług, 22,9% w przemyśle i budownictwie, zaś 1,6% w rolnictwie, leśnictwie, rybactwie i łowiectwie. W woj. Świętokrzyskim, podobnie jak w Polsce, 97% wszystkich przedsiębiorstw działa w sektorze prywatnym. W 2010 r. w woj. świętokrzyskim 34,3% przedsiębiorstw działało w handlu i usługach, 13,3% w budownictwie, 9% w przetwórstwie przemysłowym. W tym samym czasie powstało 10,5 tys. nowych przedsiębiorstw, z czego 33,9% w handlu i usługach, 17,7% w budownictwie, 8,6% przetwórstwie przemysłowym. Jednocześnie zlikwidowano 7,4 tys. przedsiębiorstw głównie z branż handel i usługi (41,5%), budownictwo (16%), przetwórstwo przemysłowe (7,9%). Zmian w liczbie przedsiębiorstw nie należy postrzegać negatywnie, bowiem cechą charakterystyczną sektora małych i średnich przedsiębiorstw, który w woj. świętokrzyskim stanowi 99,88% wszystkich podmiotów gospodarczych, są ciągłe zmiany. Jedne przedsiębiorstwa są likwidowane, a w ich miejsce powstają nowe. Zresztą kapitalizm nie mógłby funkcjonować bez kreatywnej destrukcji, o której pisał J. Schumpeter [Schumpeter, 1960]. Dokonując oceny poziomu rozwoju przedsiębiorczości wykorzystano wskaźnik przedsiębiorczości, liczony liczba aktywnych przedsiębiorstw zarejestrowanych w REGON przypadających na 1000 mieszkańców danego województwa. Nie wzięto pod uwagę samej liczby zarejestrowanych podmiotów w REGON, gdyż liczba ta nie pokazuje ile przedsiębiorstw faktycznie prowadzi działalność gospodarczą.

4 282 Ewa Kraska W 2010 r. aktywne przedsiębiorstwa stanowiły zaledwie 44,16% przedsiębiorstw wpisanych do REGON, zaś w woj. świętokrzyskim 43,5%. Dlatego, też zaproponowano taki pomiar wskaźnika przedsiębiorczości, który odzwierciedla aktywność i zaangażowanie lokalnego środowiska w realizację procesu przedsiębiorczości. Woj. świętokrzyskie pod względem wskaźnika przedsiębiorczości w 2010 r. zajmowało 12 miejsce w Polsce na 16 województw. Na 1000 mieszkańców województwa przypadało 37 aktywnych przedsiębiorstw (tablica 1). Największe natężenie poziomu przedsiębiorczości występowało głównie w województwach, w których skupione są największe metropolie: mazowieckie (54,4), zachodniopomorskie (53,3), wielkopolskie (51,2). Rozwój przedsiębiorczości na tych terenach wynika głównie z korzyści aglomeracji, gdzie znajdują się atrakcyjne zasoby pracy, dobra infrastruktura techniczna, dostępność transportowa. Tablica 1. Poziom przedsiębiorczości w Polsce wybranych latach 2008, 2010 Wskaźnik przedsiębiorczości Województwo Polska 48,8 45,2 dolnośląskie 47,2 47,2 kujawsko-pomorskie 40,6 41,3 lubelskie 32,9 34,0 lubuskie 44,4 44,0 łódzkie 50,7 45,8 małopolskie 51,3 47,7 mazowieckie 56,6 54,4 opolskie 38,6 35,7 podkarpackie 35,8 32,7 podlaskie 40,1 35,1 pomorskie 58,5 49,8 śląskie 51,0 43,4 świętokrzyskie 39,0 37,4 warmińsko-mazurskie 41,7 38,9 wielkopolskie 55,7 51,2 zachodniopomorskie 62,7 53,3 Źródło: Opracowanie na podstawie * dostęp dnia Poziom przedsiębiorczości w woj. świętokrzyskim jest bardzo zróżnicowany, najbardziej przedsiębiorczy są mieszkańcy miasta Kielce,

5 Ekonomiczne uwarunkowania rozwoju przedsiębiorczości 283 wysoka przedsiębiorczość występuje w gminach miejskich. Niski poziom przedsiębiorczości obserwuje się wśród gmin rolniczych. W świętokrzyskich przedsiębiorstwach w 2010 r. zatrudnienie znalazło 206,5 tys. osób, co stanowiło 2,3% wszystkich zatrudnionych w przedsiębiorstwach w Polsce. 80% pracowników w woj. świętokrzyskim było zatrudnionych w sektorze MSP. Średnio każde przedsiębiorstwo w 2010 r. zatrudniało około 5 pracowników (tablica 2). Tablica 2. Pracujący w przedsiębiorstwach w 2010 r. Wyszczególnienie Polska Świętokrzyskie Liczba pracujących w przedsiębiorstwach w tym w sektorze MSP (% udział) 69,9% 80,1% Liczba pracujących na 1000 mieszkańców 5,1 4,4 Średnia liczba pracujących na jedno przedsiębiorstwo 5,1 4,5 Źródło: Opracowanie na podstawie * dostęp dnia Przedsiębiorczość można przedstawić również za pomocą poziomu samozatrudnienia. Samozatrudniony to osoba, która prowadzi działalność gospodarczą osobiście, bez zatrudniania pracowników. W krajach OECD zjawisko samozatrudnienia w ostatnich latach tak jak i w Polsce odnotowuje tendencję spadkową. W 2010 roku w Polsce 21,4% wszystkich zatrudnionych w gospodarce stanowiły osoby prowadzące indywidualną działalność gospodarczą, zaś w woj. świętokrzyskim 19,0%. Pod tym względem województwo świętokrzyskie zajmowało w 2010 r. 13 pozycję w kraju. Poziom samozatrudnienia powyżej średniej krajowej odnotowały województwa: zachodniopomorskie (33,6%), pomorskie (26,0%), lubuskie (24,3%). Niski poziom samozatrudnienia w Polsce wynika z panujących uwarunkowań prawnych, rynkowych oraz negatywnego wizerunku przedsiębiorcy wykreowanego w latach 90-tych XX w., który powoli ulega zmianie. Potwierdzeniem tego są wyniki badań ankietowych przeprowadzonych przez Ministerstwo Gospodarki, w których przedsiębiorcy wyrazili swoją negatywną opinię dotyczącą otoczenia instytucjonalno-prawnego, w którym działają. Politykę gospodarczą rządu źle oceniło 53% przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą na obszarach wiejskich, takie samo zdanie miało 41% przedsiębiorców działających w aglomeracjach. 56% badanych przedsiębiorców źle oceniło przepisy prawa podatkowego, 30% przepisy prawa pracy, 40% funkcjonowanie sądownictwa go-

6 284 Ewa Kraska spodarczego, 25% przepisy i procedury w zakresie kontroli działalności gospodarczej *Trendy rozwojowe, 2011+, [Przedsiębiorczość w Polsce, 2011]. 3. Sytuacja finansowa przedsiębiorstw w woj. świętokrzyskim W 2010 r. przychody ogółem przedsiębiorstw w Polsce wyniosły 3 297,3 mld zł, a odpowiadające im koszty były na poziomie 3 004,5 mld zł. W tym samym okresie przychody ogółem i koszty ogółem przedsiębiorstw w woj. świętokrzyskim wyniosły odpowiednio mld zł, mld zł. Przeciętne przychody na jeden podmiot gospodarczy w kraju w 2010 r. wyniosły 1,8 mln zł, a w woj. świętokrzyskim 1,2 mln zł, zaś na jeden podmiot zarówno w woj. świętokrzyskim jak i w Polsce były na poziomie 1,4 mln zł. W stosunku do roku 2009 sytuacja finansowa przedsiębiorstw w woj. świętokrzyskim uległa poprawie, gdyż dochody przedsiębiorstw ogółem wzrosły o 5,6%, zaś koszty tylko o 2,1%. W latach dynamika przychodów przedsiębiorstw w woj. świętokrzyskim była wyższa niż w kraju. Tablica 3. Dynamika przychodów i kosztów przedsiębiorstw w latach [%] Wyszczególnienie Polska Przychody 100,0 112,9 111,3 95,8 107,1 Koszty 100,0 111,8 112,8 95,7 106,1 Świętokrzyskie Przychody 100,0 118,9 112,0 92,6 105,6 Koszty 100,0 117,0 112,9 94,3 102,1 Źródło: Opracowanie własne na podstawie [Bank Danych Regionalnych, dostęp dnia ]. W porównaniu do roku 2009, nakłady inwestycyjne w Polsce w 2010 r. zmniejszyły się o około 1,3%, przy czym w województwie świętokrzyskim zwiększyły się o 8,1% za sprawą zwiększonych nakładów na obiekty majątkowe oraz ulepszenie już istniejących obiektów.

7 Ekonomiczne uwarunkowania rozwoju przedsiębiorczości 285 Tablica 4. Dynamika nakładów inwestycyjnych w przedsiębiorstwach woj. świętokrzyskiego w latach [%] Wyszczególnienie Nakłady inwestycyjne w Polsce, w tym: 100,0 126,1 111,3 89,5 98,7 na nowe obiekty majątkowe oraz ulepszenie istniejących 100,0 126,9 111,6 89,3 97,8 na zakup używanych środków trwałych 100,0 120,6 108,7 92,1 106,8 Nakłady inwestycyjne w woj. świętokrzyskim, w tym: 100,0 159,2 134,2 86,6 108,1 na nowe obiekty majątkowe oraz ulepszenie istniejących 100,0 148,9 150,4 84,0 110,3 na zakup używanych środków trwałych 100,0 226,9 65,0 103,7 100,0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie *Bank Danych Regionalnych, dostęp dnia ]. Nakłady inwestycyjne przedsiębiorstw regionu świętokrzyskiego stanowiły 2,65% nakładów inwestycyjnych w Polsce, zaś w przeliczeniu na jednego mieszkańca wyniosły 2974,54 zł i były o 20% niższe niż średnie nakłady w kraju. 33% wszystkich nakładów inwestycyjnych w woj. świętokrzyskim dokonały przedsiębiorstwa zatrudniające powyżej 250 pracowników, pomimo iż stanowią 0,18% przedsiębiorstw w regionie. Średnie nakłady inwestycyjne w przedsiębiorstwie, w województwie świętokrzyskim, w 2010 r. były na poziomie 79,6 tys. zł, czyli o 3,16% niższe niż przeciętne nakłady inwestycyjne przedsiębiorstw w kraju. Niska wartość nakładów inwestycyjnych dokonywanych przez przedsiębiorstwa w woj. świętokrzyskim wynika z tego, iż 95% wszystkich podmiotów stanowią mikroprzedsiębiorstwa, które dokonują inwestycji z wypracowanego zysku lub oszczędności, stąd ich nakłady inwestycyjne są niewielkie. Duża zmienność dynamiki nakładów inwestycyjnych, zarówno w woj. Świętokrzyskim, jak również w Polsce, może świadczyć o braku stabilizacji polityki inwestycyjnej przedsiębiorstw. W obecnych warunkach gospodarczych rozwój przedsiębiorstw nie jest możliwy bez dokonywania chociażby inwestycji odtworzeniowych pozwalających utrzymać dotychczasowe zdolności produkcyjne.

8 286 Ewa Kraska 4. Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości w województwie świętokrzyskim w opinii władz samorządowych We współczesnych warunkach gospodarowania, celem działalności jednostek samorządu terytorialnego jest prowadzenie działań zmierzających do racjonalnego i zrównoważonego rozwoju poprzez [Sztando, 1999, s. 79]: rozwój istniejących struktur przedsiębiorczości, wykreowanie aktywności zamieszkałej w gminie ludności w zakresie podejmowania działalności gospodarczej typu small biznes, pozyskanie inwestycji zewnętrznych, racjonalną eksploatacje zasobów środowiska naturalnego, zagospodarowanie tzw. majątku niechcianego stanowiącego własność gminy lub lokalnych podmiotów gospodarczych, utrzymanie istniejących i stworzenie nowych miejsc pracy. Wszystkie powyższe działania powinny prowadzić do podniesienia konkurencyjności samorządu terytorialnego. Każde podejmowane działanie przez władze samorządowe w sposób pośredni wpływa na funkcjonujące podmioty gospodarcze, stąd też ich działania powinny być skoordynowane i zgodne z wewnętrznymi uwarunkowaniami rozwoju oraz oczekiwaniami użytkowników danego obszaru. Jednostki samorządu terytorialnego tworzą klimat dla rozwoju przedsiębiorczości poprzez wykorzystanie instrumentów natury ekonomicznej lub/i administracyjnej, w które zostały wyposażone przez ustawodawcę. Najogólniej instrumenty stymulowania przedsiębiorczości klasyfikuje się na: prawno-administracyjne, ekonomiczno-finansowe, planistyczne, infrastrukturalne [Wojciechowski, 2003, s ]. Instrumenty można również podzielić na dochodowe i wydatkowe, co zostało zaprezentowane w tablicy nr 5. Tablica 5. Instrumenty wsparcia przedsiębiorczości Instrumenty dochodowe Instrumenty wydatkowe ulgi i preferencje dotyczące podatków lokalnych: preferencyjne określenie stawek podatkowych, całkowite lub częściowe zwolnienia przedmiotowe, podmiotowe indywidualne ulgi uznaniowe, odroczenie lub rozłożenie inwestycje infrastrukturalne podnoszące atrakcyjność gminy wsparcie działalności funkcjonujących na terenie gminy instytucji wspierania biznesu, np. agencji rozwoju inkubatora przedsiębiorczości, wsparcie funduszy

9 Ekonomiczne uwarunkowania rozwoju przedsiębiorczości 287 na raty, podmiotowe przeniesienie własności na rzecz gminy w zamian za należności podatkowe preferencje przy określaniu opłat odprowadzanych przez przedsiębiorców do budżetu gminnego: adiacenckich, za użytkowanie wieczyste, czynszowych z tytułu najmu i dzierżawy, pobieranych na mocy przepisów o zagospodarowaniu przestrzennym, z tytułu rejestracji działalności gospodarczej Źródło: [Dziemianowicz i inni, 2001, s. 8]. poręczeniowo-kredytowych instrumenty informacyjnopromocyjne zachęcające do lokowania inwestycji w gminie (broszury, foldery, centra obsługi inwestora) W sierpniu 2011 r. zostały przeprowadzone badania w gminach województwa świętokrzyskiego, które miały na celu określenie roli władz samorządowych w tworzeniu i funkcjonowaniu klastrów w województwie świętokrzyskim 2. Jednym z celów badań było określenie narzędzi wspierania rozwoju przedsiębiorstw w prowadzeniu działalności gospodarczej przez władze samorządowe. Narzędziem badawczym był kwestionariusz ankiety, który został skierowany do władz samorządowych 102 gmin w województwie świętokrzyskim. Otrzymano 46% zwrot ankiet. 91% badanych gmin w woj. świętokrzyskim odpowiedziało, iż prowadzi następujące działania wspierające rozwój przedsiębiorczości: organizuje szkolenia i kursy dla przedsiębiorców, udziela pomocy de minimis, stosuje ulgi w podatkach, świadczy usługi doradcze dla przedsiębiorców, udziela pomocy w pozyskiwaniu środków z funduszy unijnych, rozbudowuje infrastrukturę techniczną oraz przygotowuje tereny inwestycyjne. Badane gminy udzielają wsparcia podmiotom gospodarczym głównie w postaci: obniżenia stawek podatkowych, pomocy w pozyskiwaniu środków finansowych, promocji przedsiębiorstwa (rysunek 2). 10% badanych gmin udziela wsparcia w postaci: reklam podczas imprez okolicznościowych, umorzeń podatków lub rozkłada je na raty, realizuje 2 Badania zostały przeprowadzone w ramach projektu pt.: Władze samorządowe jako animator tworzenia i funkcjonowania struktur klastrowych w województwie świętokrzyskim. Projekt badawczy zrealizowano przy wsparciu finansowym Samorządu Województwa Świętokrzyskiego.

10 288 Ewa Kraska projekty unijne mające na celu wsparcie lokalnych przedsiębiorców. Przy czym należy zauważyć, iż 37,5% gmin stosowało tylko jeden z podanych instrumentów, dwa instrumenty stosowało 27,5% badanych gmin, zaś więcej niż trzy instrumenty stosowało tylko 17% badanych gmin. Rysunek 2. Rodzaje wsparcia udzielanego podmiotom gospodarczym przez gminy województwa świętokrzyskiego Obniżenie stawek podatkowych Pomoc w pozyskiwaniu środków finansowych Promocja przedsiębiorstwa 0,4 0,35 0,725 Szkolenia i doskonalenia personelu Nieodpłatne udostępnianie pomieszczeń w gminie 0,225 0,225 Inne Niższe stawki czynszu Atrakcyjne ceny nieruchomości 0,1 0,1 0,075 Źródło: Badania własne. 75,6% badanych gmin posiada komórki/lub komórkę organizacyjną do obsługi podmiotów gospodarczych, w 26,7% badanych gmin są komórki do współpracy z podmiotami gospodarczymi, w 17,8% badanych gmin do wspierania i promocji przedsiębiorczości, zaś do współpracy z instytucjami otoczenia biznesu tylko w 13,3% gmin. Jeśli w gminie znajdują się komórki organizacyjne do spraw związanych z obsługą podmiotów gospodarczych, współpracy czy promocji i wspierania biznesu, to tym więcej działań prowadzi ona na rzecz wsparcia podmiotów gospodarczych.

11 Ekonomiczne uwarunkowania rozwoju przedsiębiorczości 289 Rysunek 3. Komórki organizacyjne w gminach związane z działalnością przedsiębiorstw Obsługi podmiotów gospodarczych 0,756 Współpracy z podmiotami gospodarczymi Promocji i wspierania przedsiębiorczości Współpracy z instytucjami otoczenia biznesu 0,178 0,133 0,267 Źródło: Badania własne. Brak odpowiednich struktur w gminach zajmujących się obsługą podmiotów gospodarczych i współpracą z nimi znajduje przełożenie w poziomie współpracy z instytucjami otoczenia biznesu, podmiotami gospodarczymi. Gminy powinny zdawać sobie sprawę, że współpraca z podmiotami gospodarczymi jest drogą do realizacji inwestycji publicznych bez ponoszenia dodatkowych kosztów przez podmiot publiczny, jednocześnie nie powoduje zadłużenia się jednostki. 93,78% badanych gmin podejmuje współpracę jednorazową z podmiotami gospodarczymi. Stałą współpracę podejmuje tylko 9,4% badanych gmin głównie te gminy, w których znajdują się komórki organizacyjne do spraw współpracy z podmiotami gospodarczymi. Badane gminy podejmują głównie współpracę z Agencją Rozwoju Regionalnego i Lokalnego, ośrodkami doradczo-szkoleniowymi, klastrami (rysunek 4). Podejmowana współpraca gmin z IOB polega głównie na: doradztwie, szkoleniach, realizacji wspólnych projektów unijnych i krajowych. Tylko 7% badanych gmin wskazało, że podejmuje współpracę z podmiotami publicznym w tym przypadku: gminą, powiatem i zarządem dróg powiatowych. Tylko dwie gminy spośród wszystkich badanych gmin wskazały na następujące obszary współpracy z podmiotami publicznymi: budowa drogi i kanalizacji sanitarnej oraz deszczowej, adaptacja obiektów gminy na centrum przedsiębiorczości i aktywizacji zawodowej, budowa kanalizacji sanitarnej, modernizacja oczyszczalni ścieków, budowa obiektów rekreacyjnoturystycznych. Pozostałe badane gminy wskazały, iż nie współpracują z podmiotami publicznymi.

12 290 Ewa Kraska Rysunek 4. Współpraca gmin z IOB w opinii władz samorządowych Agencja Rozwoju Regionalnego i Lokalnego Ośrodki doradczo-szkoleniowe 0,25 0,27 Klastry 0,22 Centrum Transferu Technologii Inkubatory przedsiębiorczości 0,2 0,2 Specjalna Strefa Ekonomiczna 0,154 Fundusze pożyczkowe Związki Pracodawców Agencje Wspierania Inicjatyw Lokalnych Izby rzemieślnicze Stowarzyszenia zawodowe Centrum Wspierania Biznesu 0,05 0,05 0,025 0,02 0,1 0,098 Źródło: Badania własne. Władze lokalne mogą oddziaływać na podmioty gospodarcze za pomocą polityki budżetowej. Podstawowym celem zmniejszeń obciążeń podatkowych poprzez ustalenie niższych stawek podatkowych lub/i wprowadzenie ulg i zwolnień jest zwiększenie efektywności podmiotów gospodarczych. Niższe stawki podatkowe lub zwolnienia zmniejszają koszty funkcjonowania przedsiębiorstwa, co oznacza, że dodatkowe środki finansowe mogą być przeznaczone na inwestycje i rozwój. W województwie świętokrzyskim 89,4% badanych gmin stosuje niższe stawki podatku od nieruchomości. Średnio stawki tego podatku są niższe o 27% w stosunku do stawki maksymalnej określonej w ustawie. 44,7% badanych gmin stosuje niższe stawki w podatku rolnym, które są średnio niższe o 29,5% w stosunku do stawki maksymalnej. 72,3% badanych gmin stosuje niższe stawki w podatku od środków

13 Ekonomiczne uwarunkowania rozwoju przedsiębiorczości 291 transportu, średnio stawka jest niższa o 31,7% od maksymalnej. Zaledwie 6,4% badanych gmin obniża stawki w podatku leśnym. W 59% badanych gmin rada gminy nie uchwaliła ulg i zwolnień w podatkach dla przedsiębiorstw. 33,3% badanych gmin stosuje ulgi i zwolnienia w podatku od nieruchomości. Głównym warunkiem zwolnienia od podatku od nieruchomości jest dokonywanie określonych inwestycji przez przedsiębiorcę oraz utworzenie nowych miejsc pracy. W pozostałych podatkach rady badanych gmin nie uchwaliły ulg i zwolnień. Zakończenie Tematyka uwarunkowań rozwoju przedsiębiorczości jest zagadnieniem wielowątkowym i złożonym, dlatego autorka ograniczyła się w dużej mierze do aspektów ekonomicznych oraz przedstawienia własnych wyników badań. Stymulowanie rozwoju przedsiębiorczości jest jednym z podstawowych zadań władz lokalnych ujętych w art. 65 ust. 5 Konstytucji RP. Władzom gmin został przypisany szeroki wachlarz instrumentów wspierania rozwoju przedsiębiorczości. W woj. świętokrzyskim sektor MSP stanowi 99,9% podmiotów gospodarczych, zapewnia zatrudnienie 80,1% pracującym w przedsiębiorstwach. Świętokrzyskie władze lokalne wykorzystując posiadane instrumentarium powinny w optymalny sposób kreować odpowiednie warunki do zwiększenia dynamiki rozwoju sektora MSP zwłaszcza samozatrudnienia, co w dłuższej perspektywie mogłoby znaleźć odzwierciedlenie w zwiększeniu wartości PKB i spadku stopy bezrobocia w regionie. Badania pokazały, iż gminy nie wykorzystują wszystkich posiadanych instrumentów wspierania i rozwoju przedsiębiorczości. Biorąc pod uwagę ograniczone środki finansowe na inwestycje jakimi dysponują małe i średnie przedsiębiorstwa można stwierdzić, iż istotną rolę odgrywa również polityka budżetowa władz lokalnych oraz instrumenty miękkiego wsparcia przedsiębiorstw. Ograniczone formy wsparcia rozwoju przedsiębiorstw w woj. świętokrzyskim wynikają po części z braku odpowiednich komórek organizacyjnych w badanych gminach. Tylko w 17,8% badanych gminach znajduje się komórka organizacyjna lub komórki organizacyjne do spraw wspierania i promocji przedsiębiorczości.

14 292 Ewa Kraska Literatura 1. Działalność przedsiębiorstw niefinansowych w 2008 roku, dostęp dnia Działalność przedsiębiorstw niefinansowych w 2010 roku, dostęp dnia Dziemianowicz W., Mackiewicz M., Malinowska E., Misiąg W., Tomalak M. (2001), Wspieranie przedsiębiorczości przez samorząd lokalny, PARP, Warszawa. 4. GUS, Bank Danych Regionalnych, /dane_podgrup.katgrupg?p_dane=0&p_kate=25, dostęp dnia Inwestowanie w przyszłość Europy: piąty raport na temat spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej (2010), Wyd. Eric von Breska, Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Polityki Regionalnej. 6. Nowicki M. (2010) (red.), Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2010, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk. 7. Przedsiębiorczość w Polsce (2011), Ministerstwo Gospodarki, Departament Analiz i Prognoz, Warszawa. 8. Rocznik Statystyczny Województw 2011 (2011), GUS, Warszawa. 9. Rocznik Statystyczny Województwa Świętokrzyskiego 2011 (2011), Urząd Statystyczny w Kielcach, Kielce. 10. Schumpeter J. A. (1960), Teoria rozwoju gospodarczego, PWN, Warszawa. 11. Sztando A. (1999), Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych, Samorząd Terytorialny nr Trendy rozwojowe sektora MSP w ocenie przedsiębiorców w II połowie 2010 r. (2011), Ministerstwo Gospodarki, Departament Analiz i Prognoz, Warszawa. 13. Wojciechowski E. (2003), Zarządzanie w samorządzie terytorialnym, Difin, Warszawa. Streszczenie Artykuł został poświęcony przedsiębiorczości i znaczeniu dla niej władz lokalnych w województwie świętokrzyskim. Na początku została przedstawiona sytuacja gospodarcza województwa świętokrzyskiego. W kolejnych częściach zobrazowano poziom przedsiębiorczości mieszkańców województwa

15 Ekonomiczne uwarunkowania rozwoju przedsiębiorczości 293 świętokrzyskiego oraz przedstawiono sytuację finansową przedsiębiorstw. W ostatniej części uwaga została skupiona na zaprezentowaniu wyników z przeprowadzonych badań własnych. Słowa kluczowe przedsiębiorczość, MSP, polityka władz lokalnych The economic conditions for the development of entrepreneurship in świętokrzyskie region (Summary) This article shows how local government can create environment for entrepreneurship. At the beginning the authoress presented current economic situation in the świętokrzyskie region. Next she showed level of entrepreneurship, business structure and financial condition of enterprises in the świętokrzyskie region. As we know the local authorities have a wide range of instruments to support entrepreneurship development, so that s why the next part authoress presented your own results of research of municipalities of the świętokrzyskie region. Keywords entrepreneurship, SME, local government policy