Dobra praktyka laboratoryjna (GLP) i inne systemy kontroli jakości

Transkrypt

1 Dobra praktyka laboratoryjna (GLP) i inne systemy kontroli jakości Rafał Derlacz Zakład Regulacji Metabolizmu, Wydział Biologii, UW rderlacz@biol.uw.edu.pl rafal.derlacz@adamed.com.pl

2

3

4 GLP (ang. Good Laboratory Practice) Dobra Praktyka Laboratoryjna pojawił się pomysł określenia zasad prowadzenia prac badawczych 1978/79 ostateczne regulacje prawne wprowadzone przez FDA (21CFR58) 1981 OECD tworzy międzynarodowe standardy GLP 2003 w Polsce Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 4 czerwca 2003 r wprowadza GLP CFR (Code of Federal Regulations) Kodeks Regulacji Federalnych, Tytuł 21 żywność i substancje lecznicze OECD (Organization for Economic Co operation and Development) Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju

5 GLP (ang. Good Laboratory Practice) Dobra Praktyka Laboratoryjna. "...jest to system zapewnienia jakości badań, określający zasady organizacji jednostek badawczych wykonujących nie kliniczne badania z zakresu bezpieczeństwa i zdrowia człowieka i środowiska, w szczególności badania substancji i preparatów chemicznych wymagane ustawą, i warunki, w jakich te badania są planowane, przeprowadzane i monitorowane, a ich wyniki są zapisywane, przechowywane i podawane w sprawozdaniu..."

6 GCP GMP Good Clinical Practice Dobra Praktyka Higieniczna Good Manufacturing Practice Dobra Praktyka Wytwarzania GHP GLP Good Hygienic Practice Dobra Praktyka Higieniczna GAP Good Agricultural Practice dobra praktyka rolnicza

7 Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD).

8 Plan Marshalla 5 czerwca 1947 r, Uniwersytet Harvarda George Marshall, sekretarz stanu USA Plan Marshalla (European Recovery Program) program mający służyć odbudowie gospodarek krajów Europy zachodniej po II wojnie światowej, obejmował pomoc w postaci surowców mineralnych, produktów żywnościowych, kredytów i tak zwanych dóbr inwestycyjnych. Marshall oferował niemal identyczną pomoc ZSRR i jego sojusznikom, ale jego program nie został zaakceptowany. Plan pomocy był realizowany przez 4 lata, do czerwca 1952, a wiązało się to z przekazaniem blisko 13 mld dolarów w postaci pomocy technicznej i ekonomicznej, aby wesprzeć odtworzenie gospodarek krajów europejskich, które dołączyły do Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej (OEEC).

9 Organizacja Europejskiej Współpracy Gospodarczej 16 kwietnia 1948 r Organizacja Europejskiej Współpracy Gospodarczej (ang. Organization for European Economic Co operation, OEEC) międzynarodowa organizacja, której celem było sprawne koordynowanie funkcjonowania planu Marshalla i stabilizacji kursu walut po II Wojnie Światowej. Członkami OECD zostało 16 państw uczestniczących w programie Austria, Belgia, Dania, Francja, Grecja, Holandia, Irlandia, Islandia, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Turcja, Wielka Brytania i Włochy. Ze strony amerykańskiej plan ten nadzorował specjalny urząd pod kierownictwem Paula G. Hoffmana.

10 Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju 14 grudnia 1960 r Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (Organization for Economic Cooperation and Development, OECD) organizacja międzynarodowa o profilu ekonomicznym skupiająca 33 wysoko rozwinięte i demokratyczne państwa. Utworzona na mocy Konwencji o Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju podpisanej przez 20 państw 14 grudnia Siedzibą OECD jest Château de la Muette w Paryżu. Celem OECD jest pomoc dla państw członkowskich w osiągnięciu jak najwyższego poziomu wzrostu gospodarczego i stopy życiowej obywateli. Do dorobku prawnego OECD należą różne umowy i kodeksy postępowania oraz zalecenia, rezolucje i deklaracje instrumenty nieformalnego nacisku. Oprócz tego OECD wypracowuje reguły gry w międzynarodowych stosunkach gospodarczych, tzn. opracowuje i wprowadza w życie wspólne zasady (wytyczne) i normy działania (standardy) w poszczególnych dziedzinach gospodarki.

11 Państwa członkowskie Państwa aspirujące do członkostwa (2007) Państwa zaangażowane we współpracę

12 Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju OECD rozpoczęła działalność 30 września 1961 r. na podstawie Konwencji Paryskiej podpisanej 14 grudnia 1960 r. Polska stała się członkiem OECD z dniem 22 listopada 1996 r., kiedy to Instrument ratyfikacji i przystąpienia RP do Konwencji o OECD został złożony we francuskim Ministerstwie Spraw Zagranicznych, będącym depozytariuszem tej Konwencji. Obecnie OECD grupuje 30 państw: Australia, Austria, Belgia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Islandia, Japonia, Kanada, Republika Korei, Luksemburg, Meksyk, Niemcy, Norwegia, Nowa Zelandia, Polska, Portugalia, Słowacja, Stany Zjednoczone, Szwajcaria, Szwecja, Turcja, Węgry, Wielka Brytania i Włochy.

13 GLP (ang. Good Laboratory Practice) Dobra Praktyka Laboratoryjna. To system zapewnienia wysokiej jakości badań Celem zasad GLP jest promowanie jakości i wiarygodności uzyskiwanych wyników badań, od momentu ich planowania, aż po właściwe przechowywanie danych źródłowych i sprawozdań, tak by możliwe było prześledzenie toku badania lub jego całkowite odtworzenie. Ogólne wymagania GLP odpowiednio wyszkolony personel, standardowe metody analityczne, walidacja metod plan częstotliwości pobierania prób, sposób ich pobierania, właściwa aparatura (regularnie sprawdzana i kalibrowana), przechowywanie wyników badań, system zapisów, archiwizacja danych

14 Zadania systemu GLP System GLP ma zapewnić, że otrzymane i przesłane dalej dane są prawdziwym odzwierciedleniem wyników uzyskanych podczas badań System GLP ma zapewnić, że przedstawiane dane są weryfikowalne, czyli można dokładnie powtórzyć badanie System GLP ma promować międzynarodowe akceptowanie uzyskiwanych wyników

15 Misja systemu GLP Testowanie systemów badawczych, ich powtarzalności Archiwizacja danych (każdego rodzaju) Dostęp do urządzeń, materiałów i metodyki Program zapewnienia jakości Jasność przedstawienia założeń badania, protokół badania Raportowanie uzyskanych wyników Standardowe procedury operacyjne (SOP) Organizacja personelu i zarządzanie badaniami

16 GLP powinno mieć zastosowanie podczas nie klinicznych badań bezpieczeństwa dla:» Produktów farmaceutycznych» Pestycydów» Kosmetyków» Konserwantów dodawanych do żywności» Konserwantów dodawanych do paszy» Chemii przemysłowej

17 Rodzaje stosowanych testów Określenie właściwości fizyko chemicznych wszelkich badanych substancji (rozpuszczalność itd.) Badania toksykologiczne nowych substancji, których celem jest ocena potencjalnych działań niepożądanych u ludzi Badania ekotoksyczności, których celem jest ocena wpływu substancji chemicznych i biologicznych na środowisko Badania ekologiczne, których celem jest ocena losów substancji chemicznych w środowisku (przemieszczanie się, biodegradacja, bioakumulacja)

18 Standard Operating Procedures (SOP) Procedury opisujące wszelkie działania podejmowane w laboratorium Definiujące jak korzystać z protokołów badań Często są chronologicznym zapisem kolejnych działań związanych z daną aktywnością Zostały sporządzone w celu ułatwienia pracy Są podstawowym elementem sprawdzanym podczas audytu

19 Standard Operating Procedures (SOP) Standardowe inspekcje, czyszczenie, konserwacja, testowanie i kalibracja urządzeń. Działania podejmowane w przypadku uszkodzenia urządzeń. Metody analityczne Zdefiniowanie tzw. danych surowych Przetrzymywanie nagrań, zapisów, końcowych raportów Składowanie, kompilowanie oraz odzyskiwanie danych

20 Walidacja urządzeń Proces konieczny dla metod analitycznych. Dane uzyskane z wadliwych urządzeń mogą budzi różnego typu zastrzeżenia. Częstość kalibracji, rewalidacji i testowania zależy od urządzenia oraz stopnia jego wykorzystania w laboratorium. W każdym przypadku, gdy działanie urządzenia nie spełnia kryteriów control limits przygotowywany raport musi zostać zamknięty, a badanie przerwane Brak możliwości usuwania danych z zapisu pracy urządzenia

21 Walidacja urządzeń Dane aparatury badawczej powinny zawierać: Nazwę urządzenia oraz jego wytwórcę Model lub typ, co powinno ułatwić identyfikację Numer seryjny Datę dostarczenia urządzenia do laboratorium Instrukcję obsługi dostarczoną przez producenta

22 Certyfikaty materiałów (reagentów) Chodzi o zapewnienie, że reagenty użyte w badaniach są zgodne ze specyfikacją podaną w Standardowej Procedurze Operacyjnej. Data ważności. Zakup i testowanie materiałów powinno być wyszczególnione w programie kontroli jakości.

23 Reagenty Wymagania: Odczynniki i rozpuszczalniki powinny być oznakowane, oryginalne opakowanie, albo nowe z dokładnym opisem Popsute lub przeterminowane odczynniki i rozpuszczalniki powinno zostać zutylizowane Opakowanie powinno zawierać datę otwarcia Powinny być przechowywane w odpowiedniej temperaturze Powinny zawierać datę przydatności do użycia

24 Kwalifikacje personelu Dla każdego analityka powinny być ustanowione specyficzne procedury potwierdzające zadowalające odbycie szkolenia i nabycia odpowiednich kompetencji. Kwalifikacje powinny być efektem edukacji, doświadczenia a także dodatkowych szkoleń, jednak w każdym przypadku powinny być potwierdzone odpowiednim dokumentem Ludzie odpowiedni do zajmowanych stanowisk, zakres obowiązków przypisany do stanowiska, bazujący na kompetencjach pracownika Wymagania co do kwalifikacji mogą się zmieniać

25 Certyfikaty Laboratorium Standardowo są nadawane przez zewnętrzne agencje Ocena powinna koncentrować się na: odpowiedniej przestrzeni do pracy wentylacji pomieszczeń systemie przechowywania próbek i odczynników czystości w laboratorium

26 Transport próbek badawczych Różny między laboratoriami Musi być utrzymana jednoznaczna i uniemożliwiająca błędy procedura, pozwalająca na zachowanie ciągłości między grupą danych analitycznych a próbkami których te dane dotyczą nie może dojść do pomyłki Oryginalne pochodzenie próbek badanych musi być zapisane w sposób uniemożliwiający popełnienie pomyłki, bezbłędne przypisanie danych analitycznych do próbki

27 Dokumentacja i utrzymywanie zapisów wyników Utrzymanie wszelkich danych z badania dostarcza pełnej dokumentacji, która może być wymagana w przypadku sytuacji wymagających interwencji prawnej, wszelkie decyzje muszą być podejmowane na podstawie oryginalnych wyników, a nie na podstawie ich interpretacji Ogólne wytyczne regulujące kwestię utrzymywania danych mówią o konieczności ich zabezpieczenia na co najmniej pięć lat Czas przechowywania wyników badań zależy od rodzaju badania oraz laboratorium

28 Podstawowe pytania dotyczące urządzeń analitycznych Do czego będzie wykorzystane urządzenie? Czy urządzenie znajduje się w zakresie specyfikacji, jaka jest dostępność danych? Jeśli nie spełnia specyfikacji jak bardzo odbiega od niej? Jeśli nie spełnia specyfikacji jakie działania powinny zostać podjęte? Kalibracja, konserwacja. itd Czy standardy użyte do testowania i kalibracji urządzenia są tożsame z międzynarodowymi normami standardów?

29 A co jeśli dane laboratorium nie spełnia standardów Dobrej Praktyki Laboratoryjnej?

30

31 Dyskwalifikacja laboratorium Zanim dana firma czy zakład doświadczy konsekwencji nie spełnienia norm, musi dokładnie wyjaśnić co jest przyczyną dyskwalifikacji, na przykład powstaje raport po audycie określający przyczyny dyskwalifikacji FDA ogłasza zamiar wyłączenia danego laboratorium jako miejsca kontynuowania badań lub rozpoczynania nowych badań z powodu nie spełnienia założeń GLP

32 Potencjalne wykroczenia / naruszenia norm Fałszowanie danych umożliwiających uzyskanie pozwolenia i rejestrację laboratorium w systemie GLP Fałszowanie jakichkolwiek danych związanych z protokołami badań, ich elementami, zapisem surowych wyników, danymi urządzeń itd Nieprawidłowości w przygotowaniu, uzyskaniu lub przesłaniu zapisanych danych, jeśli są wymagane prawem

33 Podstawy wykluczenia Laboratorium nie spełnia jednej lub kilku regulacji prawnych narzuconych przez system GLP Gdy niespełnienie norm systemu GLP prowadzi do pojawienia się nieprawidłowości w zapisie danych, czyli innymi słowy kiedy ma to wpływ na walidację (prawidłowość) całego badania Ostrzeżenia lub odrzucenia we wcześniejszych badaniach nie spowodowały poprawy, w zapewnieniu jakości w ramach systemu GLP

34 Następstwa niezgodności z normami FDA wskazuje na następujące konsekwencje: Członek komisji wysyła pisemną sugestię dyskwalifikacji danego laboratorium Zostaje zaplanowane, ogłoszone posiedzenie regulatory dotyczące dyskwalifikacji danego laboratorium Jeśli okaże się, że po ogłoszeniu takiego faktu dane laboratorium jednak spełnia wymagania zostaje przygotowane pismo wyjaśniające zakończenie postępowania dyskwalifikującego Jeśli cała procedura wszczęcia dyskwalifikacji nie naruszyła integralności prowadzonych badań mogą być one w zależności od oceny sytuacji przez Komisję prowadzone dalej

35 Po dyskwalifikacji Jeśli Komisja stwierdzi niezgodności z wytycznymi GLP, dane laboratorium otrzymuje raport z wyjaśnieniem dlaczego utraciło statut GLP Jeśli laboratorium nadal prowadzi różne badania po tym jak zostało zdyskwalifikowane, wszystkie przeprowadzone badania mogą zostać uznane za nieakceptowalne Jeśli badanie zostanie uznane za nieakceptowalne, wykonujące je laboratorium może próbować wykazać, że brak systemu GLP w danym momencie nie miał wpływu na realizację badania Raz wykluczone laboratorium może już nigdy nie uzyskać certyfikaty GLP

36 Po dyskwalifikacji FDA może się zwrócić do federalnych lub lokalnych władz z prośbą o wprowadzenie w życie informacji o dyskwalifikacji Sponsor może zatrzymać lub zawiesić każde prowadzone w laboratorium badanie Sponsor powinien zostać poinformowany przez FDA w ciągu 15 dni o daty dyskwalifikacji laboratorium oraz powinno mu być wyjaśnione co jest tego powodem

37 Przywrócenie systemu GLP Laboratorium może ponownie uzyskać status GLP i zostać zaakceptowane do prowadzenia badań nie klinicznych pod szyldem FDA jeśli Komisja będzie przekonana, że przyszłe badania będą prowadzone zgodnie z systemem GLP i że żadne z prowadzonych badań nie ucierpiało z powodu dyskwalifikacji Laboratorium które było wyłączone z systemu GLP musi złożyć na piśmie wyjaśnienie dlaczego uważa, że powinno się mu przywrócić status GLP oraz podać wszystkie działania jakie zostały w tym celu podjęte

38 Przywrócenie systemu GLP Komisja lub jej przedstawiciel przeprowadza inspekcję laboratorium i podejmuje (lub nie) decyzję o przywróceniu systemu GLP Jeśli dochodzi do przywrócenia statusu laboratorium GLP Komisja jest zobowiązana do powiadomienia o tym fakcie wszystkich, którzy wcześniej byli informowani o dyskwalifikacji

39

40

41

42

43

44

45

46

47