MARKETBEAT RYNEK HANDLOWY W POLSCE PODSUMOWANIE I POŁOWY 2018 ROKU. Publikacja Cushman & Wakefield

Transkrypt

1 S I E R P I E Ń MARKETBEAT RYNEK HANDLOWY W POLSCE PODSUMOWANIE I POŁOWY 218 ROKU Publikacja Cushman & Wakefield

2 2 NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIA Konsumpcja gospodarstw domowych pozostaje główną siłą napędową bardzo dobrej sytuacji ekonomicznej kraju. W pierwszym półroczu 218 przybyło ponad 18 mkw. nowej powierzchni handlowej. Do końca roku planowane jest oddanie do użytku jeszcze około 33 mkw. będzie to największa nowa roczna podaż od 3 lat. Nadchodzi fala nowych otwarć w mniejszych miejscowościach z liczbą mieszkańców nieprzekraczającą 1 tysięcy. W drugiej połowie bieżącego roku około 4% nowej podaży zostanie dostarczone na tych właśnie rynkach. Dużą popularnością cieszą się projekty wielofunkcyjne łączące ofertę handlowo-usługową z mieszkalną, biurowo-biznesową, rozrywkową, kulturalną, czy gastronomiczną. Tego typu inwestycje powstają często w ramach rewitalizacji starych, pofabrycznych budynków. POLSKI RYNEK HANDLOWY W I POŁ. 218 R. całkowita podaż 14,4 mln mkw. CAŁKOWITE ZASOBY POWIERZCHNI HANDLOWEJ NA KONIEC I POŁ. 218 R. nowa podaż ponad 18 mkw. PRAWIE 8% NOWEJ PODAŻY STANOWIŁY OTWARCIA NOWYCH I ROZBUDOWY ISTNIEJĄCYCH CENTRÓW HANDLOWYCH, 15% NOWEJ PODAŻY TO NOWE I ROZBUDOWANE PARKI HANDLOWE najwyższe czynsze EUR/m-c CENA ZA 1 MKW. ZA NAJBARDZIEJ ATRAKCYJNE LOKALE W NAJLEPSZYCH CENTRACH HANDLOWYCH W WARSZAWIE pustostany 3,2% WSPÓŁCZYNNIK PUSTOSTANÓW DLA NAJWIĘKSZYCH 18 RYNKÓW HANDLOWYCH w budowie około 33 mkw. POWIERZCHNIA HANDLOWA W BUDOWIE Z PLANOWANYM TERMINEM ODDANIA DO UŻYTKU DO KOŃCA 218 R. Źródło/Source: Cushman & Wakefield

3 3 TRENDY PROJEKTY WIELOFUNKCYJNE I MODERNIZACJE Podobnie jak w poprzednim półroczu, również i w tym, zarządcy i właściciele wielu centrów handlowych starają się dopasować ofertę do rosnących i zmieniających się wymagań polskiego konsumenta, co wpisuje się w ogólny trend obserwowany również w innych krajach. Obecnie znaczna część naszego życia toczy się w świecie wirtualnym, a kontakty międzyludzkie coraz częściej ograniczają się do komunikacji elektronicznej. Funkcjonujemy jednocześnie w świecie online i offline. Dlatego, tworzenie strategii zarówno produktu, jak i miejsca, powinno się odbywać równolegle w świecie realnym i wirtualnym. Centra handlowe stają się miejscem umożliwiającym budowanie relacji między klientem a marką, ale również są przestrzenią, w której klienci mogą budować relacje międzyludzkie. Doświadczenia i emocje są bardziej intensywne, jeśli można je Kategorie oferty restauracyjnej przeżywać w obecności innych ludzi, w świecie rzeczywistym, stąd tak ważna jest odpowiednio rozbudowana i atrakcyjna strefa rozrywkowa w centrach handlowych. Jedzenie poza domem nie jest już tylko alternatywą dla stołowania się w domu, lecz formą spędzania wolnego czasu w towarzystwie rodziny i przyjaciół. Oferta restauracji znanych sieci fast food jest już niewystarczająca, a w centrach handlowych pojawiają się dobre restauracje z obsługą kelnerską i nowe koncepty gastronomiczne, znacznie bardziej wyszukane niż tradycyjne food-courty. Oferta gastronomiczna w centrach handlowych staje się coraz bardziej zróżnicowana, żeby można było zaspokoić różne gusta i upodobania kulinarne klientów. Dużą popularnością cieszą się ostatnio projekty wielofunkcyjne łączące ofertę handlowousługową z mieszkalną, biurowo-biznesową, rozrywkową, czy gastronomiczną. Tego typu inwestycje, często w ramach rewitalizacji starych, pofabrycznych budynków powstają zwykle w centrach dużych miast, gdzie popyt na obiekty typu mixed-use jest najwyższy. W pierwszej połowie tego roku w Warszawie do użytku oddano CeDeT, a do końca roku planowane jest otwarcie praskiego Konesera, łączącego funkcję mieszkalną, biurową, hotelową i handlowo-usługową. W trakcie Wybrane projekty wielofunkcyjne Obiekt/Miasto Deweloper / Inwestor Data otwarcia realizacji są również: Elektrownia Powiśle, która przekształci starą przemysłową zabudowę w nowoczesny kompleks mieszkalno-biurowohandlowy, Bohema z częścią biurową, rozrywkową i sklepową oraz ArtN, gdzie powstanie przestrzeń biurowo-handlowa, strefa kultury z kinem i teatrem, a także biobazar. Przykładem tego typu wielofunkcyjnych projektów w Polsce jest też Hanza Tower realizowany w Szczecinie oraz Monopolis w Łodzi. Mieszkalna Biurowa Rozrywkowa / Kulturalna Handlowousługowa Gastronomiczna Hotel Rewitalizacja CeDeT / Warszawa Immobel H Centrum Praskie Koneser / Warszawa BBI Development H IMPULSE REFUEL & RELAX SPEED EATING FAST CASUAL CASUAL DINING PREMIUM CASUAL FINE DINING EC Powiśle / Warszawa White Star Real Estate / Tristan Capital Partners 218 / np. Grycan, Cukiernia Sowa np. Starbucks, Costa Coffee np. McDonald s, Burger King, KFC np. Pizza Hut np. Sphinx, Vapiano np. Concept13 np. Atelier Amaro ArtN / Warszawa Grupa Capital Park Bohema / Warszawa Okam Capital 218 / Hanza Tower / Szczecin Hanza Invest Wraz z rozwojem oferty rozrywkowej ewolucji podlega też sektor gastronomiczny. Zarówno w centrach handlowych, jak i na ulicach pojawiają się nowe, ciekawe koncepty, a oferta jest dużo szersza niż jeszcze kilka lat temu. Wzrost dochodów i ogólna poprawa koniunktury przyczyniła się do zmiany trybu życia społeczeństwa. Polacy coraz częściej i chętniej jedzą poza domem. Wszystko to świadczy o ogromnym potencjale rynku Food & Beverage w Polsce. Anna Oberc Associate w Dziale Powierzchni Handlowych Cushman & Wakefield Monopolis / Łódź Virako E-COMMERCE Rozwój e-commerce w Polsce wkroczył na kolejny poziom. Po początkowym okresie niepewności, czy handel internetowy stanie się zagrożeniem dla rozwoju operatorów stacjonarnych, powoli przechodzimy do etapu, w którym wszyscy uczestnicy rynku dostrzegają coraz więcej korzyści z przenikania się i wzajemnego uzupełniania obydwu kanałów sprzedaży. Podział klientów na kupujących w sieci i kupujących w sklepach stacjonarnych nie ma większego znaczenia, gdyż bardzo często mówimy o tym samym konsumencie. Wielokanałowość sprzedaży i wprowadzanie całkowicie nowych koncepcji handlowych jest czymś naturalnym w dzisiejszym, rozwiniętym technologicznie świecie i ułatwia budowanie lojalności klientów.

4 4 PODAŻ W pierwszym półroczu 218 roku przybyło ponad 18 mkw. nowej powierzchni handlowej. Prawie 8% tej liczby to otwarcia nowych i rozbudowy istniejących centrów handlowych. Aż 15% nowej podaży stanowiły nowe i rozbudowane parki handlowe. Format parków handlowych rozwija się w Polsce bardzo intensywnie, a w najbliższych latach możemy się spodziewać dalszego zwiększenia udziału tego typu obiektów w całkowitej podaży. Centra typu convenience, czy małe parki handlowe, nastawione są na szybkie i wygodne codzienne zakupy i stanowią alternatywę dla dużych centrów handlowych, które z kolei przechodzą obecnie szereg zmian związanych ze zmieniającymi się wymaganiami konsumentów. Około 6% nowej podaży to powierzchnia handlowa, która zasiliła format centrów wyprzedażowych. Największe otwarcia w ramach centrów handlowych to: Forum Gdańsk z powierzchnią 62 mkw. i ciekawym konceptem wielofunkcyjnego projektu miasta w mieście, w którym przestrzeń publiczna kształtuje przestrzeń handlową. Kolejne nowe centrum handlowe to Gemini Park Tychy o powierzchni ponad 36 mkw. Pozostałe centra handlowe otwarte w pierwszej połowie tego roku to mniejsze obiekty o powierzchni handlowej nieprzekraczającej 2 mkw. Wśród nich są między innymi: Rondo Wiatraczna w Warszawie (11 mkw.), Galeria Piastova w Gnieźnie (9 5 mkw.), czy Galeria nad Potokiem w Radomiu (5 18 mkw.). Powierzchnia handlowa w Polsce na koniec I poł. 218 r. w podziale na formaty handlowe 16% 7% 2% 75% Centrum handlowe Magazyn handlowy Park handlowy Centrum wyprzedażowe Powierzchnia handlowa dostarczona w I poł. 218 r. w podziale na formaty i typy inwestycji Centra handlowe Parki handlowe Centra wyprzedażowe 8% 7% Powierzchnia handlowa istniejąca na koniec I poł. 218 r. i planowana do oddania do końca 218 r. 6% nowe 73% rozbudowa 6% powierzchnia handlowa w mkw. Roczna podaż powierzchni handlowej w Polsce (p.) 219 (p.) Miasta ponad 4 tys. Miasta 2-4 tys. Miasta 1-2 tys. Miasta 5-1 tys. Miasta poniżej 5 tys. Powierzchnia handlowa w mkw Miasta ponad 4 tys. Miasta 2-4 tys. Miasta 1-2 tys. Miasta 5-1 tys. Miasta poniżej 5 tys. Istniejąca na koniec H1 218 W budowie H2 218 Podaż powierzchni handlowej Istniejąca na i koniec jej H1 wzrost 218 W budowie r/r H2 218 w latach % powierzchnia handlowa w mkw % 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% wzrost powierzchni handlowej r/r % (p.) Powierzchnia handlowa Wzrost powierzchni handlowej r/r

5 5 PODAŻ Format parków handlowych (o powierzchni większej lub równej 5 mkw.) zasiliły w pierwszym półroczu 218 dwa nowe obiekty: Saller Retail Park (7 5 mkw.) w Oławie oraz Vendo Park (7 mkw.) w Dąbrowie Górniczej. Dodatkowo kilka innych parków rozbudowało się o kilka tysięcy metrów. Na rynek weszło również kilkanaście mniejszych parków handlowych o charakterze convenience i powierzchni poniżej 5 mkw. stanowiąc uzupełnienie oferty handlowej w mniejszych miejscowościach lub dopełnienie lokalnej oferty w większych miastach. W ramach centrów wyprzedażowych na rynku pojawił się jeden nowy obiekt, Smart Outlet Center Bydgoszcz o powierzchni 11 mkw., który jest pierwszym centrum outletowym w tym mieście. Prawie 8% powierzchni handlowej oddanej do użytku w pierwszej połowie 218 roku zasiliła największe rynki liczące ponad 4 tys. mieszkańców. Na horyzoncie widać już jednak dużą falę nowych otwarć w mniejszych Największe obiekty handlowe otwarte w I poł. 218 r. Obiekt / Miasto Deweloper miejscowościach z liczbą mieszkańców nieprzekraczającą 1 tysięcy. W drugiej połowie tego roku około 4% nowej podaży zostanie dostarczone na tych właśnie rynkach. Do końca tego roku planowane jest oddanie do użytku jeszcze około 33 mkw. powierzchni handlowej, co uplasuje rok 218 na pierwszym miejscu pod względem wielkości nowej podaży dostarczonej na rynek w ciągu ostatnich 3 lat. Połączenie flagowych sklepów, międzynarodowych i lokalnych przedsiębiorców, szeroki wybór nowoczesnej oferty gastronomicznej, technologicznie zaawansowane atrakcje, dbałość o obsługę klienta i ekscytujące wydarzenia są niezbędne do zwiększenia lojalności współczesnych konsumentów. Właściciele i zarządcy znacznej części centrów handlowych w Polsce doskonale odczytują potrzeby swoich klientów, stąd duża liczba modernizacji, przebudów i zmian w strukturze najemców w obiektach handlowych w całej Polsce. Powierzchnia handlowa (mkw.) Forum Gdańsk Multi Development 62 Gemini Park / Tychy Gemini Holding 36 6 Rondo Wiatraczna / Warszawa Dantex 11 Smart Outlet Center / Bydgoszcz ADV POR Property Investment 11 Galeria Piastova / Gniezno Napollo 9 5 Saller Retail Park / Oława Saller 7 5 Vendo Park / Dąbrowa Górnicza Trei Real Estate 7 Galeria nad Potokiem / Radom Biuro Inwestycji Kapitałowych/ Quantum Development 5 18 Największe obiekty w budowie planowane do oddania do końca 218 r. Obiekt / Miasto Deweloper Powierzchnia handlowa (mkw.) Galeria Libero / Katowice Echo Investment 45 Color Park / Nowy Targ Nowotarska 28 Nowa Stacja / Pruszków ECC Real Estate 27 Galeria Winiary / Gniezno brak danych 15 4 Galeria Hosso / Świebodzin Grupa Hosso 12 Quick Park / Kępno Real2Be 12 Galeria Stela / Cieszyn Inbap 11 3 Nasycenie powierzchnią centrów handlowych w Polsce Nasycenie powierzchnią handlową (mkw. GLA/1 mieszkańców) Obecne nasycenie powierzchnią centrów handlowych Nasycenie powierzchną centrów handlowych na koniec 218 roku

6 6 POPYT Główną siłą napędową wysokiego wzrostu PKB (5,2% w I kw. 218 r.) pozostaje konsumpcja gospodarstw domowych. Wielkość sprzedaży detalicznej (w cenach stałych) wzrosła w czerwcu o 8,2% r/r względem 6,1% r/r w miesiącu poprzednim. Przeciętne miesięczne nominalne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw było w pierwszym półroczu o 7,3% wyższe niż w ubiegłym roku, a siła nabywcza wzrosła o 5,7%. Wzrost wynagrodzeń i rekordowo niskie bezrobocie (5,9% na koniec czerwca) przekładają się na znaczny wzrost dochodu rozporządzalnego i na pozytywne nastroje konsumentów. Bardzo dobra sytuacja ekonomiczna kraju wpływa na zainteresowanie międzynarodowych marek polskim rynkiem. W pierwszej połowie tego roku do Polski weszła sieć Fissman oferująca naczynia i akcesoria kuchenne, a także dwie marki dyskontowe: Dealz i Tedi z szerokiem wyborem artykułów dekoracyjnych, papierniczych, drogeryjnych, spożywczych i zabawek w atrakcyjnych cenach. Kolejna nowość to Miniso, czyli azjatycka marka oferująca gamę akcesoriów wyposażenia wnętrz, kosmetyków i zabawek wysokiej jakości w niskich cenach. Polski rynek handlowy wzbogacił się również o markę Fraas, czyli producenta dodatków tekstylnych z wysokiej jakości materiałów. Oferta gastronomiczna centrów handlowych poszerzyła się o nowego najemcę Jumi Zumi, oferującego kuchnię wietnamską. Wejście na polski rynek rozważa także Primark, jeden z największych odzieżowych detalistów w Europie. Dla tak dużego najemcy, zarządcy i właściciele centrów handlowych mogą wygospodarować powierzchnię po najemcach, którzy w ostatnim czasie opuścili nasz rynek (w pierwszej połowie 218 była to sieć klubów fitness Jatomi oraz sieć księgarń Matras) lub też mogą dokonać relokacji istniejących najemców, zwłaszcza takich, których wyniki są poniżej oczekiwanego w danym centrum poziomu. W wyniku połączenia sił sieci handlowych Media Markt i Saturn wszystkie kanały sprzedaży obu sieci zostaną zintegrowane pod marką Media Markt. Do końca września wszystkie sklepy Saturn stopniowo zostaną przekształcone w sklepy działające pod marką Media Markt. Duże zmiany czekają też sieć Piotr i Paweł, która od początku roku zamknęła 14 sklepów. W ciągu najbliższych kilku tygodni powinniśmy się dowiedzieć, który z inwestorów przejął ostatecznie sieć i pod jaką marką będzie ona dalej funkcjonować. Sporym zaskoczeniem dla rynku było również wycofanie się IKEA z planowanej od dawna inwestycji w Zabrzu. Na drugą połowę 218 roku planowane jest natomiast otwarcie kompaktowego sklepu IKEA w Blue City. Będzie to pierwszy w Polsce sklep pod tą marką ulokowany w centrum handlowym w ramach nowego konceptu. Sprzedaż detaliczna a podaż powierzchni handlowej powierzchnia handlowa w mln mkw * w mln zł, stała (p.) 219 (p.) 22 (p.) ,, Oxford Economics Liczba nowych marek wchodzących do Polski i wychodzących z rynku Powierzchnia handlowa Sprzedaż detaliczna* sprzedaż detaliczna w mln zł Rok 218 będzie najprawdopodobniej dziewiątym rokiem z rzędu z rosnącym wolumenem transakcji inwestycyjnych na polskim rynku nieruchomości komercyjnych. Wstępne szacunki wskazują na ok. 6 mld EUR całkowitego obrotu na rynkach kapitałowych przy stopach kapitalizacji poniżej 5% za najlepsze nieruchomości. Świadczy to o niesłabnącym zainteresowaniu kapitału zagranicznego polskim rynkiem H1 218 nowe marki na rynku marki wychodzące z rynku Paweł Partyka Associate w dziale Rynków Kapitałowych Cushman & Wakefield

7 7 OGRANICZENIA HANDLU W NIEDZIELE Ograniczenia handlu w niedziele wprowadzone w marcu tego roku są dużym wyzwaniem dla całej branży handlowej. W celu zminimalizowania negatywnych skutków ustawy część zarządców podjęła decyzję o otwarciu centrów handlowych w niedziele wolne od handlu. Po kilku miesiącach część z nich zrezygnowała jednak z takiego rozwiązania. Większość centrów handlowych wydłużyła godziny otwarcia i zintensyfikowała akcje marketingowe w pozostałe dni tygodnia. Po pierwszych trzech miesiącach chaosu spowodowanego nieregularnością i często nieznajomością kalendarza niedziel handlowych przez klientów wydaje się, że sytuacja się stabilizuje. Wskazują na to bardziej pozytywne dane o odwiedzalności i obrotach w centrach handlowych w czerwcu. Rosnąca konsumpcja z pewnością złagodziła negatywne skutki wprowadzenia ograniczeń. Należy jednak pamiętać, że na pełną analizę trzeba będzie jeszcze poczekać kilka miesięcy. Dane dostępne dla czterech pierwszych miesięcy funkcjonowania ustawy wskazują na spadek zarówno odwiedzalności, jak i obrotów w centrach handlowych. Jednak analizując dane miesiąc po miesiącu zauważalna jest wyraźna poprawa trendu, szczególnie po kwietniowych, słabszych wynikach. Sprzedaż i obroty w handlu detalicznym vs. wyniki centrów handlowych Sprzedaż detaliczna i obroty w handlu detalicznym niedziele handlowe vs. niehandlowe: Odwiedzalność i obroty centrów handlowych Sprzedaż detaliczna towarów* (ceny stałe); zmiana r/r Obroty w handlu detalicznym*; zmiana r/r Odwiedzalność centrów handlowych**; zmiana r/r Obroty w centrach handlowych**; zmiana r/r *Źródło: GUS **

8 8 PUSTOSTANY W ciągu ostatniego półrocza o,8% zmniejszyła się ilość powierzchni niewynajętej w centrach handlowych osiemnastu największych rynków w Polsce. Na koniec I poł. 218 r. średni współczynnik pustostanów wynosił 3,2%, natomiast 6 miesięcy wcześniej puste lokale stanowiły 4% całkowitej podaży na tych rynkach. Zmniejszenie liczby pustostanów wynika w dużej mierze z przejęcia przez OBI części wolnych powierzchni po Praktikerze oraz niemal jednoczesne przejmowanie przez innych operatorów klubów fitness lokali zwolnionych przez Jatomi. Spośród ośmiu polskich aglomeracji jedynie we Wrocławiu zaobserwowano nieznaczny (o,4%) wzrost współczynnika powierzchni niewynajętej, na co wpływ miała w dużej mierze większa niż w poprzednim półroczu liczba wolnych lokali w Fashion Outlet i Sky Tower. Wciąż daje się zauważyć ogromne uzależnienie poziomu pustostanów od atrakcyjności oferty centrum handlowego. Popularne wśród klientów obiekty, z bogatą ofertą handlowo-usługową, rozrywkową i gastronomiczną bardzo często nie mają wolnych powierzchni, a w przypadku wyjścia jednego najemcy, lokal po nim jest w krótkim czasie zastępowany nową marką. W obiektach charakteryzujących się wysokim współczynnikiem pustostanów na koniec 217 roku, w których nie dokonano żadnych zmian na korzyść zwiększenia atrakcyjności lub dostosowania oferty do profilu klientów, dostępna jest nadal powierzchnia niewynajęta. Ma to niekorzystny wpływ na wizerunek centrum w oczach klientów i może pociągnąć za sobą zmniejszenie odwiedzalności i obrotów całego obiektu oraz dalsze powiększanie pustostanów. Współczynnik pustostanów w największych miastach Polski Współczynnik pustostanów 6,% 5,% 4,% 3,% 2,% 1,%,% Poznańska Trójmiejska Konurbacja Katowicka Łódzka Krakowska Wrocławska Warszawska Szczecinska H2 217 H1 218 Otwarcie salonu Forever 21 CHR Galaxy w Szczecinie Aby obiekt wielofunkcyjny dobrze prosperował i cieszył się powodzeniem, jego oferta musi być dobrze dopasowana do miejsca i odpowiadać na potrzeby potencjalnych klientów. Koncepty mixed-use to połączenie convenience, czyli wygody i łatwości dokonywania zakupów, czy korzystania z usług oraz experience, czyli doświadczania ciekawych przeżyć i wrażeń. Lucyna Śliż Associate w Dziale Powierzchni Handlowych Cushman & Wakefield

9 9 CZYNSZE Czynsze pozostają na stabilnym poziomie 1-13 EUR/mkw./m-c za lokale o powierzchni ok. 1 mkw. w najlepszych warszawskich centrach handlowych. W pozostałych głównych miastach stawki czynszu dla podobnych lokali wahają się w granicach 35-5 EUR/mkw./m-c. Główni najemcy, reprezentujący najbardziej popularne wśród klientów marki, są zwykle zainteresowani wynajmem dużej powierzchni, nawet do kilku tysięcy mkw. Mogą oni liczyć na dodatkowe zachęty w postaci dopłaty do części kosztów aranżacji wnętrza lub zastąpienia czynszu bazowego czynszem od obrotu. czynszów będą możliwe dopiero po dłuższym czasie funkcjonowania ograniczeń w handlu i po dokładnej analizie danych dotyczących sprzedaży. Standardowe umowy najmu nie przewidują jednak zmian warunków czynszowych w związku z pogorszeniem wyników sprzedaży. Jednak niewykluczone jest, że nowe umowy będą już takie zapisy zawierały. Obecna sytuacja z pewnością przyczyni się do weryfikacji działalności wielu najemców, którzy do tej pory nie osiągali zadowalających wyników. W związku z wprowadzonymi ograniczeniami w handlu w niedziele zarówno właściciele, czy zarządcy centrów handlowych, jak i najemcy obserwują wyniki odwiedzalności i sprzedaży. Ewentualne próby renegocjacji wysokości Czynsze za najlepsze lokale w centrach handlowych (EUR/mkw./m-c) Warszawa "prime" Warszawa pozostałe galerie Wrocław Kraków Trójmiasto Konurbacja katowicka Łódź Szczecin Poznań

10 1 ULICE HANDLOWE Na polskich ulicach handlowych dominują najemcy z branży gastronomicznej, restauracje, kawiarnie i puby. Wygląda to zatem zupełnie inaczej niż w największych miastach innych krajów europejskich, gdzie zwykle przeważają najemcy modowi. Niestety w związku z brakiem odpowiednich lokali, zarówno pod względem wielkości, jak i standardu oraz często nieuregulowaną strukturą własności, rozwój polskich ulic handlowych jest utrudniony. Samorządy wielu miast dokładają jednak wielu starań, aby tę sytuację zmienić. Tworzone są obecnie kompleksowe strategie rozwoju wybranych rejonów, doboru najemców i odpowiedniego przygotowania lokali, co pozwoli na zapewnienie warunków odpowiadających potrzebom dużych sieci handlowych. Wprowadzenie zachęt w postaci niższych stawek czynszu mogłoby podnieść atrakcyjność ulic handlowych dla znanych marek modowych. Ich obecność pozwoliłaby z kolei na przyciągnięcie innych najemców z tej branży, którzy chętniej lokowaliby swoje sklepy w sąsiedztwie takiej kotwicy. Najdroższe ulice handlowe w Polsce to od kilku lat niezmiennie (wymieniając od tej z najwyższym średnim czynszem za mkw.): Nowy Świat w Warszawie, Floriańska w Krakowie, Marszałkowska, Chmielna i Plac Trzech Krzyży w Warszawie, krakowski Rynek, Półwiejska w Poznaniu i w dalszej kolejności: 3 Maja w Katowicach, warszawskie Al. Jerozolimskie, Stawowa w Katowicach i Świdnicka we Wrocławiu. Stawki czynszu różnią się znacznie w zależności od lokalizacji i wahają się średnio od 4 do 8 EUR za mkw./m-c. Rozwojowi polskich ulic handlowych mogą sprzyjać wprowadzone ograniczenia handlu w niedziele. Na chwilę obecną handel w Polsce koncentruje się jednak w centrach handlowych i to tam większość nowych sieci rozpoczyna swoją ekspansję na rynku polskim.

11 11 PROGNOZY Czas wolny i sposób jego spędzania pełni w zrównoważonym życiu współczesnego, świadomego konsumenta, niezwykle istotną rolę, w szczególności w kształtowaniu określonego stylu bycia. Postęp techniczny, szybka urbanizacja i życie obciążone stresem są w dzisiejszych czasach sporym wyzwaniem, które jeszcze bardziej motywuje współczesne społeczeństwo do spędzania wolnego czasu z rodziną i przyjaciółmi, ze zwróceniem szczególnej uwagi na otoczenie i oferowane udogodnienia. Zdobywanie nowych doświadczeń jest bardzo ważne zwłaszcza wśród pokolenia Y, czyli tzw. Millenialsów urodzonych po 1979 r., którzy już teraz zaczynają wyznaczać trendy kształtujące rynek nieruchomości komercyjnych. Pokolenie Y stawia na rozwój osobisty oraz poświęcanie czasu na pasje. Cenią sobie oni wolny czas i zachowanie równowagi między pracą a życiem osobistym. W przypadku zakupów natomiast, jakość nie jest dla nich najważniejsza. Liczy się przede wszystkim własny, oryginalny styl, który powinny im zapewniać marki. Igreki lubią nowości i cenią firmy, które często wypuszczają je na rynek. W ramach walki o coraz bardziej wymagającego klienta, w najbliższym czasie w Polsce mogą zacząć się pojawiać centra rozrywki i wypoczynku na wzór projektów działających na rynkach azjatyckim, czy amerykańskim. W Chinach znajduje się ponad 1 tego typu projektów, w Arabii Saudyjskiej buduje się Qiddiya Entertainment City obejmujący park rozrywki, park safari i ośrodek sportów motorowych. W Dubaju działają Dubai Mall, czy Dubai Parks and Resort, a w Abu Dhabi Ferrari World, nagrodzone jako najlepszy park tematyczny na świecie. Oczywiście nie możemy porównywać Polski z rynkiem Stanów Zjednoczonych, czy Chin, ale po odpowiednim przeskalowaniu, tego typu projekty mogą być przyszłością rynku nieruchomości komercyjnych także i w naszym kraju. Połączenie sztuki, kultury, rzeczywistości wirtualnej, ośrodki odnowy biologicznej, kluby fitness, parki wodne, symulatory swobodnego spadania wybór atrakcji i usług, jakie w takim centrum mogłyby się znaleźć, jest ogromny. Rozwój tego typu koncepcji w Polsce wymaga nowej wiedzy i umiejętności, może też początkowo wiązać się z szeregiem trudności i wyzwań, które trzeba będzie pokonać niejako przecierając szlaki. Pierwsze próby innowacyjnego podejścia do połączenia handlu z rozrywką i kulturą podjęto przy budowie Starego Browaru już 15 lat temu. Połączenie pod jednym dachem centrum handlowego, galerii sztuki i hotelu wydawało się w tamtym czasie dosyć odważnym podejściem. Tymczasem w tym kierunku podąża obecny rynek. Handel, rozrywka, kultura i gastronomia doskonale do siebie pasują i znacznie bardziej zwiększają atrakcyjność miejsca. Deweloperzy niektórych obecnie planowanych obiektów rozważają ulokowanie obok handlu również jednej z form rozrywki jako funkcji dodatkowej.

12 12 DEFINICJE Zasoby nowoczesnej powierzchni handlowej Obiekty handlowe o powierzchni najmu powyżej 5 m kw., wybudowane lub kompleksowo zmodernizowane po 199 roku. Czynsz za najlepsze lokale prime Najwyższy czynsz za m kw. płacony miesięcznie za najbardziej atrakcyjne lokale o powierzchni ok. 1 m kw., wynajmowane przez operatorów z branży moda w najlepszych centrach handlowych. Wskaźnik pustostanów Wskaźnik pustostanów monitorowany w segmencie centrów handlowych, centrów wyprzedażowych i parków handlowych w miastach powyżej 15 tys. mieszkańców. Centrum handlowe Nowoczesny obiekt handlowy o powierzchni powyżej 5 m kw. powierzchni najmu, posiadający więcej niż 1 sklepów i cechujący się centralnym zarządzaniem. Magazyn handlowy Wolnostojący obiekt handlowy o dużej powierzchni, zwykle użytkowany przez najemców z sektorów: dom i ogród, meble, elektronika, cash & carry, sport. Park handlowy Centrum handlowe z kilkoma (min. 2) dominującymi wielkopowierzchniowymi najemcami kluczowymi wraz z towarzyszącymi im mniejszymi najemcami. Centrum wyprzedażowe Zespół sklepów oferujących końcówki serii odzieży w sprzedaży detalicznej po obniżonej cenie.

13 O Cushman & Wakefield Cushman & Wakefield (NYSE: CWK) jest wiodącą na świecie firmą doradczą świadczącą usługi na rynku nieruchomości komercyjnych. Wspiera najemców i właścicieli nieruchomości w realizacji ich planów biznesowych. Cushman & Wakefield należy do grupy największych firm doradczych na rynku nieruchomości oraz zatrudnia 48 tysięcy pracowników w ok. 4 biurach i 7 krajach na całym świecie. W 217 roku jej przychody wyniosły 6,9 mld USD. Do najważniejszych usług świadczonych przez firmę należą zarządzanie nieruchomościami, obiektami i projektami, pośrednictwo w wynajmie powierzchni, obsługa transakcji na rynkach kapitałowych, wyceny i inne. Więcej informacji na stronie oraz na AUTOR PUBLIKACJI Małgorzata Dziubińska Associate Director, Consulting & Research Tel: malgorzata.dziubinska@cushwake.com ul. Złota Warszawa Plac Piłsudskiego 1-78 Warszawa NASZE USŁUGI DLA NAJEMCÓW I WŁAŚCICIELI NIERUCHOMOŚCI DZIAŁ POWIERZCHNI HANDLOWYCH WYCENY I DORADZTWO RYNKI KAPITAŁOWE PROJECT & DEVELOPMENT SERVICES ZARZĄDZANIE NIERUCHOMOŚCIAMI Lucyna Śliż Associate, Head of Tenant Representation Retail Department lucyna.sliz@cushwake.com Mark Freeman Partner, Head of Valuation & Advisory Department mark.freeman@cushwake.com Paweł Partyka Associate, Capital Markets pawel.partyka@cushwake.com Andrew Frizell Partner, Head of Project & Development Services CEE andrew.frizell@cushwake.com Joanna Kłusek Partner, Retail Asset Services joanna.klusek@cushwake.com Anna Oberc Associate, Head of Retail Team Operations Retail Department anna.oberc@cushwake.com Copyright 218 Cushman & Wakefield. All rights reserved. The information contained within this report is gathered from multiple sources considered to be reliable. The information may contain errors or omissions and is presented without any warranty or representations as to its accuracy.