dr n. med. Bogusław Nedoszytko Metody badań histologicznych

Transkrypt

1 dr n. med. Bogusław Nedoszytko Metody badań histologicznych Wydział Zamiejscowy w Gdyni

2 Histologia i biologia komórki dr n. med. Bogusław Nedoszytko Wydział Zamiejscowy w Gdyni

3 Podstawy biologii i genetyki dr n. med. Bogusław Nedoszytko Wydział Zamiejscowy w Gdyni

4 Atlas Histologiczny dr n. med. Bogusław Nedoszytko Wydział Zamiejscowy w Gdyni

5 Podstawy biologii i genetyki dr n. med. Bogusław Nedoszytko Wydział Zamiejscowy w Gdyni

6 Program wykładów: Biologia komórki komórki pro i eukariotyczne, teoria endosymbiozy, błona komórkowa, transport przez błony, osmoza, dializa, endocytoza, egzocytoza, fagocytoza, aparat Golgiego, lizosomy, peroksysomy. Biologia komórki mitochondria, cytoszkielet, ruch komórki. Biologia komórki jądro komórkowe, struktura i funkcje, chromatyna, chromosomy. Biologia komórki cykl komórkowy, podziały komórkowe, mitoza, mejoza, proliferacja, apoptoza, spermatogeneza, oogeneza, Biologia komórki połączenia międzykomórkowe, macierz miedzykomórkowa, transport międzykomórkowy. Histologia, podstawy techniki histologicznej. Tkanka nabłonkowa i tkanka łączna. Skóra budowa i funkcje naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej. Wytwory skóry włosy, paznokcie, gruczoły potowe i łojowe, gruczoł mlekowy. Tkanka kostna i tkanka chrzęstna, szpik kostny. Krew, układ krwionośny, układ limfatyczny. Tkanka mięśniowa, tkanka nerwowa i glejowa Układ pokarmowy, wątroba i trzustka. Układ oddechowy i układ dokrewny. Układ moczowy i układ rozrodczy. Embriologia wybrane zagadnienia.

7 Program ćwiczeń Tkanka nabłonkowa, tkanka łączna, Tkanka kostna i chrzęstna, układ mięśniowy Skóra i tkanka podskórna. włosy, paznokcie Krew i układ krwionośny, układ oddechowy Tkanka nerwowa, układ pokarmowy

8 Zalecana literatura i materiały dydaktyczne Histologia, A. Stevens, J. Lowe, PWN Alberts i wsp. Podstawy biologii komórki. PWN Limanowski Podstawy histologii WSZPZIU Histologia, pod red. K. Ostrowskiego, PZWL, 1995 Histologia, W. Sawicki, PZWL, 2003 Podstawy cytofizjologii i histofizjologii, A. Myśliwski, skrypt AMG, 2003 Podstawy cytofizjologii, pod red. J. Kawiaka, M. Olszewskiej, J. Warchoła, PWN, 1995 Atlas histologiczny pod red. A. Myśliwskiego, OPERON, 2000 Atlas cytologii i histologii, Sobotta i Hammersen, Urban & Partner Atlas histologiczny B. Nedoszytko ( w przygotowaniu)

9

10

11 Przedmiot i metody badań Histologia

12 Histologia (gr. histos = utkanie; łac. textus = utkanie, tkanina, plecionka) jest nauką o budowie i czynnościach tkanek.

13 Komórka Tkanka Narząd Układ narządów

14 Wyróżnia się: histologię ogólną naukę o ogólnej budowie i funkcjach podstawowych tkanek organizmu; histologię szczegółową naukę o mikroskopowej budowie poszczególnych narządów i układów narządów; histofizjologię naukę o czynnościach tkanek, w powiązaniu jednak z ich strukturą; histochemię - naukę o metodach wybarwiania i wykrywania (reakcje barwne) substancji chemicznych zawartych w poszczególnych tkankach oraz badającą w pewnym zakresie procesy biochemiczne w tkankach; histopatologię naukę o budowie i funkcjach tkanek organizmu w stanie chorobowym (mikroskopowe badanie zmian chorobowych = patologicznych w narządach).

15

16 Tkanka nerwowa - ektoderma Nabłonki - ektoderma Mięśnie i tkanka łączna - mezoderma

17 Etapy badania histologicznego Pobieranie tkanki Wybranie wycinków Utrwalanie tkanki: -zazwyczaj chemicznie (formalina) -mrożenie Usunięcie utrwalacza Odwodnienie tkanki (alkohole) Oczyszczenie tkanki (ksylen) Zatopienie w parafinie Wykonanie preparatów (szkiełek) Barwienie rutynowe (Hematoxylina & Eozyna) Przykrycie szkiełkiem nakrywkowym (balsam kanadyjski)

18 Pobieranie materiału do badań histologicznych

19 Wykonanie preparatów

20 Archiwum preparatów w bloczkach parafinowych

21 Mikrotom

22 Odwadnianie tkanek

23 Barwienie preparatów

24 Eozyna & hematoksylina Eozyna - barwik kwaśny barwi tkanki na czerwono Reaguje z grupami kationowymi białek, tkanki zabarwiają się czerwono Związki i tkanki wykazują acidofilię Barwi białka, cytoplazmę Hematoksylina barwnik zasadowy barwi tkanki na niebiesko Reaguje z grupami anionowymi: fosforanowymi (DNA, RNA) siarczanowymi, karboksylowymi, związki i tkanki wykazują bazofilię Barwi jądro komórkowe, rybosomy

25 Płuca eozyna+hematoksylina

26 Cytologia wymazy z dróg rodnych, diagnostyka stanów zapalnych i nowotworów

27 Metody stosowane w histologii Histochemia/Cytochemia/Immunocytochemia Autoradiografia Hodowla organów i tkanek Separacja ( oddzielania) komórek i organelli Specjalne techniki mikroskopowe i mikroskopy

28 Miary długości: 1 Angstrom (Å) = 0.1 nanometra (nm) 10 Angstroms = 1.0 nanometra 1,000 nanometers = 1.0 micrometra (μm) 1,000 micrometers = 1.0 millimeter (mm) Erytrocyt (RBC) = średnica 6-7μm

29

30 METODY STOSOWANE W HISTOLOGII Histochemia/Cytochemia/Immunocytochemia Daje informacje o składzie chemicznym tkanki Po rutynowym utrwalaniu barwi się tkankę na obecność: - Nukleoprotein -Białek cytoszkieletu (wewnątrz komórkowo) -Białek pozakomórkowych - Fosfolipidów i białek błony komórkowej - Węglowodanów ( glikogen)

31

32 Neurony Komórki tuczne w skórze

33 Nerka kanaliki nerkowe

34 Włókna kolagenu w sercu

35 Jelito cieńkie (H+E)

36 Immunocytochemia: Reakcja Antygen/przeciwciało P-ciało sprzężone z enzymem, metalem ciężkim lub barwnikiem fluorescencyjnym P-ciało pierwotne/ P-ciało wtórne (kanapka sandwich)

37

38 Mikrofilamenty aktynowe F-Actin microfilaments - red, von Willebrand factor in palade bodies - green, nuclei blue (DAPI).

39 Mouse embryonal fibroblast 3T3 treated with anti-mitotic drug vinblastine Tubulin paracrystals stained with antibody TU-01 against alpha-tubulin (red), vimentin coils stained with antibody VI-01 against vimentin (green), DNA (blue)

40 Primary culture of rat neurons and glial cells Tubulin stained by polyclonal antibody (green), neuron-specific class-iii beta tubulin stained

41 Barwienie kwasem nadjodowym i fuksyną - reakcja PAS (Periodic acid-schiff ) Oligocukry poddane działaniu kwasu nadjodowego ulegają utlenieniu. Powstały dwualdehyd reaguje z dczynnikiem Schiffa jakim jest fuksyna (odbarwiona kwasem siarkawym) dając barwną, purpurową reakcję. Dodatnią reakcję PAS dają wszystkie nierozpuszczalne polisacharydy jak: glikogen skrobia celuloza. Ponadto pozytywną reakcję dają również takie związki jak: mukopolisacharydy glikoproteiny i glikolipidy.

42 Reakcja PAS - szpik prawidłowy Produkt reakcji: czerwone ziarnistości w miejscu występowania glikogenu Komentarz: Gruboziarnista reakcja w limfocycie wskazanym strzałką. Ponadto widocznych jest pięć innych granulocytów wykazujących słabą, reakcję dodatnią dyfuzyjną (w neutrofilach segmentowanych reakcja ta jest silna).

43 Wymaz barwienie glikogenu PAS

44 Skóra proliferujące komórki warstwy podstawnej (BrDU)

45 Skóra barwienie melanin (m.fontana-masson)

46 Skóra melanina (czerwone) i komórki dzielące się (BrDU)

47 Skóra komórki proliferujące PCNA

48 Skóra komórki proliferujące PCNA

49 Skóra kolagen IV

50 Skóra włókna elastyczne

51 Skóra w naczyniach czynnik krzepnięcia von Villebrandta

52 Skóra - VEGF

53 Apoptoza w komórkach skóry

54 Jelito aktyna w mięśniach gładkich (czerwone)

55 Gruczoł ślinowy

56 Prostata

57

58 A. Limfocyt B. Monocyt C. Bazofil Barwnik Wright a-giemsy

59 ACTH Receptor estrogenowy

60 Koniec

61 PCNA

62 Błona podstawna laminina

63 P-53