PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW I ROKU STUDIÓW

Transkrypt

1 PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW I ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU (modułu): Histologia z Embriologią 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek ) realizującej przedmiot (moduł): Katedra i Zakład i Embriologii 3. Adres jednostki odpowiedzialnej za dydaktykę: Adres: ul. Święcickiego 6, Poznań Tel. /Fax: / Strona www: histologia@ump.edu.pl 4. Kierownik jednostki: Prof. dr hab. Michał Nowicki 5. Osoba zaliczająca przedmiot w E-indeksie z dostępem do platformy WISUS Prof. dr hab. Michał Nowicki 6. Osoba odpowiedzialna za dydaktykę na Wydziale Lekarskim I z dostępem do platformy WISUS ( listy studentów) ( koordynator przedmiotu) : Nazwisko imię: dr Jolanta Seidel Tel. kontaktowy: Możliwość kontaktu - konsultacje (dni, godz., miejsce): wtorek i środa w godzinach , Katedra, pokój nr 33 jseidel@ump.edu.pl Osoba zastępująca: dr Izabela Pieścikowska Kontakt: tel: , iwilczew@ump.edu.pl 7. Osoba odpowiedzialna za rezerwację sal: Nazwisko imię: dr Jolanta Seidel Tel. kontaktowy: jseidel@ump.edu.pl 8. Miejsce przedmiotu w programie studiów: Rok: I Semestr: I, 9. Liczba godzin ogółem : 75 h liczba pkt. ECTS: 4

2 Jednostki uczestniczące w nauczaniu przedmiotu (modułu) Semestr zimowy/letni liczba godzin W Ć Ćwiczenia kategoria Katedra i Embriologii A 7 Razem: A 7 S 10.Tematyka poszczególnych wykładów,, seminariów Wykłady - Semestr zimowy/letni Tematyka wykładów Imię i nazwisko osoby prowadzącej zajęcia Wykład 1 Wprowadzenie do histologii Prof. dr hab. Michał Nowicki Wykład 2 Cytologia Prof. dr hab. Michał Nowicki Wykład 3 Jądro komórkowe Prof. dr hab. Michał Nowicki Wykład 4 Tkanka nabłonkowa Prof. dr hab. Michał Nowicki Wykład 5 Tkanka łączna cz. 1 Prof. dr hab. Michał Nowicki Wykład 6 Tkanka łączna cz. 2 Prof. dr hab. Michał Nowicki Wykład 7 Krew i hemopoeza Prof. dr hab. Michał Nowicki Wykład 8 Układ immunologiczny Prof. dr hab. Michał Nowicki Wykład 9 Tkanka nerwowa Prof. dr hab. Michał Nowicki Wykład 10 Histologia narządowa cz. 1 Prof. dr hab. Michał Nowicki Wykład 11 Histologia narządowa cz. 2 Prof. dr hab. Michał Nowicki Wykład 12 Embriologia wprowadzenie Prof. dr hab. Michał Nowicki Ćwiczenia - Semestr zimowy/letni Tematyka Osoba odpowiedzialna SALA Ćwiczenie 1. Zajęcia organizacyjne: Ćwiczenie 2. Cytologia:

3 Ćwiczenie 3. Jądro komórkowe: Ćwiczenie 4. Tkanka nabłonkowa: Ćwiczenie 5. Tkanka łączna cz. 1: Ćwiczenie 6. Tkanka łączna cz. 2: Ćwiczenie 7. Tkanka mięśniowa: Ćwiczenie 8. Tkanka nerwowa: Ćwiczenie 9. Układ immunologiczny: Ćwiczenie 10. Histologia narządowa cz. 1:; d.i. Pieścikowska, dr L. Rafińska, dr J. Seidel, dr K. Sterzyńska, dr A.

4 Ćwiczenie 11. Histologia narządowa cz. 2: Seminaria - Semestr zimowy/letni Tematyka seminariów Osoba odpowiedzialna SALA Seminarium 1 Embriologia cz. 1 Seminarium 2 Embriologia cz. 2 prof. M. Nowicki, dr hab. A. Ziółkowska, dr hab. M. Ruciński, prof. A. Kasprzak, dr I. Pieścikowska, dr L. Rafińska, dr J. Seidel, dr K. Sterzyńska, dr A. dr hab. A. Ziółkowska, dr hab. M. Ruciński, dr I. Pieścikowska, dr L. Rafińska, dr J. Seidel, dr K. Sterzyńska, dr A. Malińska,, dr J. Budna, dr M. Świerczewska, dr P. Sujka-Kordowska, mgr K.Wojtowicz, mgr REGULAMIN ZAJĘĆ: Regulamin zajęć 1. Ćwiczenia rozpoczynają się na sali punktualnie, zgodnie z wywieszonym harmonogramem zajęć dla poszczególnych grup studenckich (tablica informacyjna, strona internetowa ). Nieuzasadnione spóźnienie traktuje się jako nieobecność nieusprawiedliwioną. 2. Student powinien być przygotowany z bieżącego materiału na każde ćwiczenie w stopniu umożliwiającym podjęcie zajęć praktycznych, zarówno z materiału aktualnie omawianego jak i przekazanego na wcześniejszych wykładach i ćwiczeniach. 3. Ocena postępów w nauce jest podawana do wiadomości studenta. 4. Obecność na ćwiczeniach jest kontrolowana. W przypadku uzasadnionych wypadków losowych o sposobie zaliczenia zaległych zajęć decyduje koordynator zajęć. Jedyną podstawą usprawiedliwienia nieobecności wynikającej z choroby jest zwolnienie lekarskie. Usprawiedliwienie należy okazać dr Jolancie Seidel (najpóźniej 2 tygodnie po dniu nieobecności). W przypadku 3 nieobecności na ćwiczeniach, Katedra powiadamia o zaistniałym fakcie Dziekana, który podejmuje decyzje odnośnie kontynuowania bądź nie zliczenia zajęć obowiązkowych z przedmiotu. 5. Zaliczenie przedmiotu odbywa się na podstawie punktów uzyskanych na

5 poszczególnych ćwiczeniach i testach (min.48 pkt.) oraz po zaliczeniu sprawdzianu praktycznego ( min. 12 pkt.) 6. Student, który nie otrzymał minimalnej liczby punktów, ma prawo do dwóch sprawdzianów poprawkowych (forma pisemna, pytania otwarte). 7. Student, który nie zaliczył sprawdzianu praktycznego, ma prawo do dwóch sprawdzianów poprawkowych. 8. Katedra zastrzega sobie prawo niezaliczenia zajęć kontrolowanych i niedopuszczenia do sprawdzianów wyjściowych w przypadku braku postępów w nauce oraz więcej niż trzech nieobecności na zajęciach obowiązkowych. 9. Do egzaminu końcowego z przedmiotu zostaną dopuszczeni studenci, którzy na zajęciach otrzymali min. 48 pkt. (ćwiczenia, seminaria i testy) oraz zaliczyli sprawdzian praktyczny (min. 12 pkt.) 10. Sposób wyliczenia oceny z przedmiotu został przedstawiony poniżej. Organizacja : 1. Na Sali student zajmuje każdorazowo stanowisko komputerowe, które zostało przydzielone podczas ćwiczenia wstępnego. 2. Student zobowiązany jest do prowadzenia zeszytu z z uwzględnieniem następujących wymagań: imię i nazwisko studenta, grupa studencka, rok akademicki; ćwiczenia należy datować i numerować. Rysunki powinny być wykonane kolorowymi kredkami, pod każdym rysunkiem powinien być umieszczony tytuł opisujący obraz histologiczny zgodnie z hasłami podanymi na tablicy; istotne merytorycznie szczegóły rysunku powinny być oznakowane i opisane. 3. Ćwiczenia praktyczne poprzedzone są wprowadzeniem (20 min.). 4. Część praktyczna polega na analizie mikroskopowej preparatów histologicznych i wykonaniu schematycznych rysunków obrazujących strukturę histologiczną analizowanych komórek, tkanek i narządów. Po wykonaniu rysunków student rozwiązuje zadania interaktywne. 5. Asystent informuje o tematyce następnych a także o ewentualnych zmianach w planie. 6. Studenci są materialnie odpowiedzialni za wszelkie uszkodzenia pomocy naukowych (mikroskopu, preparaty histologiczne, sprzęt komputerowy) wykorzystywanych podczas zajęć. O uszkodzeniach sprzętu należy niezwłocznie poinformować asystenta prowadzącego grupę ćwiczeniową. W przypadku celowego zniszczenia mienia i sprzętu student zostanie skierowany na komisję dyscyplinarną.

6 PROGRAM ZAJĘĆ: Przedstawienie budowy i funkcji komórki i jej organelli. Budowa i funkcja tkanek i wybranych narządów organizmu człowieka. Etapy rozwoju zarodkowego i jego mechanizmy. Podstawowe metody badania komórek i tkanek. 1. Ogólna budowa komórki. Błona komórkowa, siateczka śródplazmatyczna, aparat Golgiego, mitochondria, lizosomy, proteasomy, białka opiekuńcze i peroksysomy, cytoszkielet. Sposoby wybarwiania organelli komórkowych. Podstawy immunohistochemii. Mikroskopia elektronowa. Badania cytologiczne w praktyce lekarza (biopsja cienkoigłowa, badania przesiewowe w kierunku raka szyjki macicy, badanie komórek z jam ciała) 2. Budowa i organizacja przestrzenna chromatyny. Rodzaje chromatyny. DNA i RNA. Przypomnienie pojęć: replikacja, transkrypcja, translacja. Jąderko. Otoczka jądrowa i komunikacja jądrowo-cytoplazmatyczna. Jądro komórkowe jako cel terapii przeciwnowotworowej (zjawisko oporności na cytostatyki; funkcja glikoproteiny P). Cykl komórkowy i jego regulacja, starzenie się komórki. Apoptoza a nekroza. Podstawy inżynierii genetycznej. Plazmidy. 3. Ogólna charakterystyka i funkcje nabłonków. Klasyfikacja nabłonków i charakterystyka ich poszczególnych typów. Modyfikacje budowy tkanki nabłonkowej w zależności od pełnionej funkcji. Dysfunkcje śródbłonka. Specjalistyczne struktury powierzchni nabłonka. Powierzchnia boczna i przypodstawna. Połączenia międzykomórkowe. Blaszka podstawna. Gruczoły klasyfikacja, typy budowy i wydzielania. Pojęcia: nowotwór, metaplazja, dysplazja. 4. Ogólny schemat budowy tkanki łącznej - rodzaje komórek i włókien. Fagocytoza. Substancja międzykomórkowa. Klasyfikacja i funkcja tkanki łącznej. Tkanka łączna embrionalna, wiotka, włóknista.tkanka tłuszczowa żółta i brunatna. Czynność hormonalna tkanki tłuszczowej. Grelina i leptyna. Budowa histologiczna i rodzaje chrząstek. Charakterystyka substancji międzykomórkowej tkanki chrzęstnej, terytoria chrzęstne. Własności mechaniczne, odżywianie, wzrost i możliwości regeneracyjne chrząstki. Ochrzęstna. Budowa stawu. Degeneracja chrząstki stawowej. Tkanka kostna - budowa histologiczna. Regulacja wzrostu i przebudowy kości. Elementy składowe kości substancja międzykomórkowa i komórki: osteoprogenitory, osteoblasty, osteocyty, osteoklasty. Blaszka i beleczka kostna. Okostna. Organizacja strukturalna i czynnościowa kości gąbczastej i zbitej. Kostnienie na podłożu mezenchymatycznym i chrzęstnym. Wzrost i przebudowa kości (obrót kostny). Podstawy procesu biomineralizacji. Krzywica i osteomalacja. Znaczenie witamin w prawidłowym powstawaniu oraz funkcjonowaniu tkanki łącznej. Elementy morfotyczne krwi, ich wartości liczbowe, charakterystyka i przystosowanie do pełnionej funkcji. Podstawy odpowiedzi komórkowej i immunologicznej. Hemopoeza (znaczenie, regulacja). Budowa szpiku krwiotwórczego: przedziały naczyniowy i hemopoetyczny. Zaburzenia koagulologiczne (np.dic). 5. Budowa i klasyfikacja tkanki mięśniowej. Mechanizm skurczu mięśniowego. Dystrofie mięśniowe. Możliwości regeneracyjne tkanki mięśniowej. Zawał mięśnia sercowego - przyczyny i markery laboratoryjne (sercowe izoformy troponin). Układ bodźcoprzewodzący serca. Histologiczne podstawy elektrostymulacji serca. 6. Neuron - budowa, klasyfikacja i funkcja. Komórki glejowe. Włókna nerwowe - klasyfikacja i występowanie. Pień nerwowy i zwój nerwowy. Transport aksonalny a przewodnictwo nerwowe. Synapsa i transmitery. Sieć komórek nerwowych. Regeneracja włókien nerwowych. Morfologiczne podstawy choroby Alzheimera i Parkinsona. Wirusy neurotropowe. 7. Antygen i przeciwciało. Rodzaje odpowiedzi immunologicznej. Komórki uczestniczące w odpowiedzi immunologicznej. Wyjaśnienie pojęcia zapalenie. Budowa histologiczna,

7 podział i funkcja narządów limfatycznych (dojrzewanie komórek układu immunologicznego). MALT. Odporność wrodzona i nabyta. Rola barier w utrzymaniu odporności. Cytokiny (interleukiny, chemokiny i interferony), prostaglandyny i leukotrieny. Zaburzenia układu immunologicznego - niedobór odporności i alergie. Choroby z autoagresji. Znaczenie układu immunologicznego w rozwoju nowotworów. 8. Przykłady występowania poszczególnych tkanek w budowie histologicznej narządów - rodzaje i sposoby interakcji międzykomórkowych i tkankowych. Skóra jako przykład wielofunkcjonalnego narządu (omówienie funkcji barierowej, zmysłowej, termoregulacyjnej, metabolicznej oraz związanej z syntezą wit. D). Fototypy skóry. Znamiona barwnikowe a czerniak. Zaburzenia w krążeniu krwi. Jama ustna jako podstawa rozwoju społecznych zdolności komunikacyjnych oraz część ciała umożliwiająca przygotowanie pokarmu do procesu trawienia (warga, język, zęby, migdałki) Gruczoły jako specyficzne wytwory tkanki nabłonkowej (ślinianki, wątroba, trzustka). Wydzielanie egzo- i endokrynowe. Histologiczne wykładniki krążenia wrotnego oraz morfologiczne wykładniki rozwoju krążenia obocznego. Hiperbilirubinemia: rodzaje, przyczyny. Marskość wątroby. Enzymy trawienne. 9. Mejoza. Oogeneza i spermatogeneza. Bruzdkowanie i gastrulacja. Powstawanie błon płodowych. Pierwotna i wtórna jama ciała. Listki zarodkowe (ektoderma, mezoderma i endoderma). Rozwój serca zarodka. Rozwój układu nerwowego oraz przewodu pokarmowego. Tworzenie krwi i pierwotnych naczyń krwionośnych (waskulogeneza, angiogeneza, neoangiogeneza). Komórki macierzyste i podstawy medycyny regeneracyjnej. PROGRAM NAUCZANIA: Wymagania wstępne Student powinien posiadać podstawową wiedzę w zakresie budowy komórki zwierzęcej oraz podstawy histologii narządów człowieka. Przygotowanie do zajęć Student powinien być przygotowany teoretycznie na każde ćwiczenia w stopniu umożliwiającym mu podjęcie zajęć praktycznych i to zarówno z materiału aktualnie przerabianego jak i przerobionego na wcześniejszych wykładach i ćwiczeniach. Na ćwiczeniach student prowadzi zeszyt, w którym wykonuje schematyczne rysunki obrazujące strukturę histologiczną analizowanych tkanek i narządów. Wymagania końcowe Po zakończeniu zajęć student powinien: - posiadać umiejętność posługiwania się mikroskopem - znać podstawowe techniki badań histologicznych - znać szczegółową budowę i funkcję komórek i tkanek zwierzęcych - umieć rozpoznawać tkanki i narządy na preparatach histologicznych - znać i rozumieć interakcje komórkowe, tkankowe - znać podstawowe pojęcia z embriologii i rozwoju wybranych układów

8 11. Kryteria zaliczenia przedmiotu: zaliczenie, egzamin teoretyczny i praktyczny Zaliczenie kryterium zaliczenia SYSTEM PUNKTOWEJ OCENY STUDENTA w roku akademickim 2017/2018, WL I, kierunek lekarski System punktowej oceny stosowany jest w celu ciągłej i obiektywnej oceny postępów w nauce cytologii, histologii i embriologii. Student uzyskuje punkty: 1. na ćwiczeniach sprawdzanie wiadomości (odpowiedź ustna lub pisemna) 0-2 pkt. za ćwiczenia: na seminariach sprawdzanie wiadomości (odpowiedź ustna lub pisemna) 0 2 pkt. 3. na testach 3 testy po 50 pytań, na każdym teście można uzyskać maksymalnie 24 pkt. Na zajęciach student może uzyskać następującą maksymalną punktację: - ćwiczenia: 10 ćw. x 2 pkt = 20 pkt. - seminaria: 2 sem. x 2 pkt. = 4 pkt. - testy: 3 testy x 24 pkt. = 72 pkt. Suma punktów możliwa do uzyskania: = 96 pkt. Aby zaliczyć zajęcia student musi uzyskać min. 48 punktów Sprawdzian praktyczny: do sprawdzianu zostaną dopuszczeni studenci, którzy uzyskali min. 48 pkt. na ćwiczeniach i seminariach. 1. Sprawdzian praktyczny podstawowy; - student otrzymuje 3 preparaty z puli preparatów opublikowanych w sieci informatycznej. Student musi rozpoznać i omówić wszystkie 3 preparaty. Za to może otrzymać 12 pkt. 2. Sprawdzian praktyczny rozszerzony; - student otrzymuje kolejne 3 preparaty (spoza bazy ogólnodostępnych preparatów) oraz odpowiada na pytania z zakresu podstawowych technik histologicznych. Za to może otrzymać kolejne 12 pkt. Aby zaliczyć sprawdzian praktyczny student musi uzyskać 12 pkt. (czyli zdać sprawdzian na poziomie podstawowym). EGZAMIN KOŃCOWY 1. Do egzaminu mogą przystąpić studenci, którzy na ćwiczeniach uzyskali min. 48 pkt. oraz zaliczyli sprawdzian praktyczny na min. 12 pkt. 2. Egzamin jest przeprowadzany w formie testowej (100 pytań), za który można uzyskać maksymalnie 48 pkt. Ocena z przedmiotu (wpisywana do indeksu) 1. Jest sumą punktów uzyskanych z egzaminu końcowego (mnożonych razy 6), sprawdzianu praktycznego (mnożonych x 2) oraz punktów z zaliczenia (mnożonych x 2). 2. Student w ciągu całego kursu histologii może w ten sposób zdobyć 528 pkt. - ocena dostateczna: pkt. - dość dobry: pkt. - dobry: pkt. - ponad dobry: pkt. - bardzo dobry: pkt.

9 12. Literatura: Zalecana literatura: Literatura obowiązująca: 1. Zabel M. (red.) Histologia: podręcznik dla studentów medycyny i stomatologii. Elsevier Urban & Partner, Wrocław Moore K.L, Persaund T.V.N, Torchia M.G. Polskie wydanie pod redakcją Zabel M i Bartel H. Embriologia i wady wrodzone. Elsevier Urban & Partner, Wrocław Cichocki T., Litwin J., Mirecka J. Kompendium histologii. Wydawnictwo UJ., Kraków Sadler T.W. Embriologia Lekarska. Med. Tour Press International, Warszawa Literatura uzupełniająca: 1. Sawicki W. Histologia. WL PZWL, Warszawa Sobotta J., Walsch U. Histologia: atlas cytologii i histologii Frithjofa Hammersena. Urban & Partner, Wrocław Stevens A., Lowe J.S. Histologia człowieka. WL PZWL i Słotwiński Verlag, Warszawa Bremen Bartel H. Embriologia. WL PZWL, Warszawa Bielańska-Osuchowska Z. Zarys organogenezy. WN PWN, Warszawa Studenckie koło naukowe Opiekun koła dr hab. Marcin Ruciński Tematyka: Molekularne aspekty regulacji komórek prawidłowych i nowotworowych. Corocznie grupa studentów zainteresowanych przedmiotem liczy 3-7 osób. Studenci wykonują badania naukowe w ramach zespołów badawczych działających w Katedrze. Efekty pracy przedstawiają w ramach spotkań naukowych w Katedrze oraz podczas konferencji naukowych. Studenci są współautorami prac naukowych powstających przy ich udziale. Miejsce spotkań: Katedra i Embriologii, pokój nr 6

10 14. SYLABUS ( proszę wypełnić wszystkie pola w tabeli) WYDZIAŁ LEKARSKI I Nazwa kierunku Nazwa przedmiotu Jednostka realizująca, wydział Koordynator przedmiotu Rodzaj przedmiotu Obszar nauczania Lekarski HISTOLOGIA Z EMBRIOLOGIĄ Dr Jolanta Seidel obowiązkowy Poziom i tryb studiów jednolite studia magisterskie Punkty ECTS 4 Katedra i Zakład i Embriologii Osoba zaliczająca Semestr I Prof. dr hab. Michał Nowicki Rodzaj zajęć i liczba godzin Wykłady 23 Seminaria 7 stacjonarne Ćwiczeni a 45 Obszar nauk medycznych i nauk o zdrowiu oraz nauk o kulturze fizycznej (studia jednolite magisterskie). Przedstawienie budowy i funkcji komórki i jej organelli. Budowa i funkcja tkanek i wybranych narządów organizmu człowieka. Etapy rozwoju zarodkowego i jego mechanizmy. Podstawowe metody badania komórek i tkanek. 1. Ogólna budowa komórki. Błona komórkowa, siateczka śródplazmatyczna, aparat Golgiego, mitochondria, lizosomy, proteasomy, białka opiekuńcze i peroksysomy, cytoszkielet. Sposoby wybarwiania organelli komórkowych. Podstawy immunohistochemii. Mikroskopia elektronowa. Badania cytologiczne w praktyce lekarza (biopsja cienkoigłowa, badania przesiewowe w kierunku raka szyjki macicy, badanie komórek z jam ciała) Cel kształcenia 2. Budowa i organizacja przestrzenna chromatyny. Rodzaje chromatyny. DNA i RNA. Przypomnienie pojęć: replikacja, transkrypcja, translacja. Jąderko. Otoczka jądrowa i komunikacja jądrowo-cytoplazmatyczna. Jądro komórkowe jako cel terapii przeciwnowotworowej (zjawisko oporności na cytostatyki; funkcja glikoproteiny P). Cykl komórkowy i jego regulacja, starzenie się komórki. Apoptoza a nekroza. Podstawy inżynierii genetycznej. Plazmidy. 3. Ogólna charakterystyka i funkcje nabłonków. Klasyfikacja nabłonków i charakterystyka ich poszczególnych typów. Modyfikacje budowy tkanki nabłonkowej w zależności od pełnionej funkcji. Dysfunkcje śródbłonka. Specjalistyczne struktury powierzchni nabłonka. Powierzchnia boczna i przypodstawna. Połączenia międzykomórkowe. Blaszka podstawna. Gruczoły klasyfikacja, typy budowy i wydzielania. Pojęcia: nowotwór, metaplazja, dysplazja. 4. Ogólny schemat budowy tkanki łącznej - rodzaje komórek i włókien. Fagocytoza. Substancja międzykomórkowa. Wyjaśnienie pojęcia zapalenie. Klasyfikacja i funkcja tkanki łącznej. Tkanka łączna embrionalna, wiotka, włóknista. Tkanka tłuszczowa żółta i brunatna. Czynność hormonalna tkanki tłuszczowej. Grelina i leptyna. Budowa histologiczna i rodzaje chrząstek. Charakterystyka substancji międzykomórkowej tkanki chrzęstnej, terytoria chrzęstne. Własności mechaniczne, odżywianie, wzrost i możliwości regeneracyjne chrząstki. Ochrzęstna. Budowa stawu. Degeneracja chrząstki stawowej. Tkanka kostna - budowa histologiczna. Regulacja wzrostu i przebudowy kości.

11 Elementy składowe kości substancja międzykomórkowa i komórki: osteoprogenitory, osteoblasty, osteocyty, osteoklasty. Blaszka i beleczka kostna. Okostna. Organizacja strukturalna i czynnościowa kości gąbczastej i zbitej. Kostnienie na podłożu mezenchymatycznym i chrzęstnym. Wzrost i przebudowa kości (obrót kostny). Podstawy procesu biomineralizacji. Krzywica i osteomalacja. Znaczenie witamin w prawidłowym powstawaniu oraz funkcjonowaniu tkanki łącznej. Wiek kostny. Kopalne DNA w archeologii i medycynie sądowej. Elementy morfotyczne krwi, ich wartości liczbowe, charakterystyka i przystosowanie do pełnionej funkcji. Podstawy odpowiedzi komórkowej i immunologicznej. Hemopoeza (znaczenie, regulacja). Budowa szpiku krwiotwórczego: przedziały naczyniowy i hemopoetyczny. Białaczka, szpiczak mnogi i skazy krwotoczne. 5. Budowa i klasyfikacja tkanki mięśniowej. Mechanizm skurczu mięśniowego. Dystrofie mięśniowe. Możliwości regeneracyjne tkanki mięśniowej. Zawał mięśnia sercowego - przyczyny i markery laboratoryjne (sercowe izoformy troponin). Układ bodźco-przewodzący serca. Histologiczne podstawy elektrostymulacji serca. Zaburzenia koagulologiczne (np.dic). 6. Neuron - budowa, klasyfikacja i funkcja. Komórki glejowe. Włókna nerwowe - klasyfikacja i występowanie. Pień nerwowy i zwój nerwowy. Transport aksonalny a przewodnictwo nerwowe. Synapsa i transmitery. Sieć komórek nerwowych. Regeneracja włókien nerwowych. Morfologiczne podstawy choroby Alzheimera i Parkinsona. Wirusy neurotropowe. 7. Antygen i przeciwciało. Rodzaje odpowiedzi immunologicznej. Komórki uczestniczące w odpowiedzi immunologicznej. Wyjaśnienie pojęcia zapalenie. Budowa histologiczna, podział i funkcja narządów limfatycznych (dojrzewanie komórek układu immunologicznego). MALT. Odporność wrodzona i nabyta. Rola barier w utrzymaniu odporności. Cytokiny (interleukiny, chemokiny i interferony), prostaglandyny i leukotrieny. Zaburzenia układu immunologicznego - niedobór odporności i alergie. Choroby z autoagresji. Znaczenie układu immunologicznego w rozwoju nowotworów. 8. Przykłady występowania poszczególnych tkanek w budowie histologicznej narządów - rodzaje i sposoby interakcji międzykomórkowych i tkankowych. Skóra jako przykład wielofunkcyjnego narządu (omówienie funkcji barierowej, zmysłowej, termoregulacyjnej, metabolicznej oraz związanej z syntezą wit. D). Fototypy skóry. Znamiona barwnikowe a czerniak. Zaburzenia w krążeniu krwi. Jama ustna jako podstawa rozwoju społecznych zdolności komunikacyjnych oraz część ciała umożliwiająca przygotowanie pokarmu do procesu trawienia (warga, język, zęby, migdałki) Gruczoły jako specyficzne wytwory tkanki nabłonkowej (ślinianki, wątroba, trzustka). Wydzielanie egzo- i endokrynowe. Histologiczne wykładniki krążenia wrotnego oraz morfologiczne wykładniki rozwoju krążenia obocznego. Hiperbilirubinemia: rodzaje, przyczyny. Marskość wątroby. Enzymy trawienne. 9. Mejoza. Oogeneza i spermatogeneza. Bruzdkowanie i gastrulacja. Powstawanie błon płodowych. Pierwotna i wtórna jama ciała. Listki zarodkowe (ektoderma, mezoderma i endoderma). Rozwój serca zarodka. Rozwój układu nerwowego oraz przewodu pokarmowego. Tworzenie krwi i pierwotnych naczyń krwionośnych (waskulogeneza, angiogeneza, neoangiogeneza). Komórki macierzyste i podstawy medycyny regeneracyjnej.

12 Wykłady Cytologia Jądro komórkowe Tkanka nabłonkowa Tkanka łączna cześć I Tkanka łączna cześć II Krew i hemopoeza Tkanka nerwowa Histologia narządowa część I Histologia narządowa część II Embriologia wprowadzenie Treści programowe Ćwiczenia Wprowadzenie do histologii, szkolenie BHP Cytologia (struktury komórkowe) Jądro komórkowe (cykl komórkowy, apoptoza) Tkanka nabłonkowa Tkanka łączna I (budowa, klasyfikacja, tkanka tłuszczowa) Tkanka łączna II (tkanki podporowe) Tkanka mięśniowa i krew Tkanka nerwowa Histologia narządowa część I (skóra, jama ustna) Histologia narządowa część II (gruczoły w układzie pokarmowym) Seminaria Embriologia część I (zapłodnienie, bruzdkowanie, gastrulacja) Embriologia część II (rozwój wybranych narządów i układów budujących ciało człowieka) Inne Formy i metody dydaktyczne Metody podające (wykład informacyjny, prelekcja) Metody eksponujące (mikroskopy, film, prezentacje multimedialne) Metody programowane i praktyczne - część praktyczna polega na analizie mikroskopowej klasycznych i zdigitalizowanych preparatów histologicznych oraz samodzielnym rozwiązywaniu zadań interaktywnych. Forma i warunki zaliczenia Literatura podstawowa Literatura uzupełniająca Zaliczenie odbywa się na podstawie punktacji uzyskiwanej na zajęciach (minimum 48 punktów: odpowiedzi ustne, pisemne i testy) oraz zdanego sprawdzianu praktycznego (min. 12 pkt.). 1. Zabel M. (red.) Histologia: podręcznik dla studentów medycyny i stomatologii. Elsevier Urban & Partner, Wrocław Moore K.L, Persaund T.V.N, Torchia M.G. Polskie wydanie pod redakcją Zabel M i Bartel H. Embriologia i wady wrodzone. Elsevier Urban & Partner, Wrocław Cichocki T., Litwin J., Mirecka J. Kompendium histologii. Wydawnictwo UJ., Kraków Sadler T.W. Embriologia Lekarska. Med. Tour Press International, Warszawa Sawicki W. Histologia. WL PZWL, Warszawa Sobotta J., Walsch U. Histologia: atlas cytologii i histologii Frithjofa Hammersena. Urban & Partner, Wrocław Stevens A., Lowe J.S. Histologia człowieka. WL PZWL i Słotwiński Verlag, Warszawa Bremen Bartel H. Embriologia. WL PZWL, Warszawa Bielańska-Osuchowska Z. Zarys organogenezy. WN PWN, Warszawa 2004

13 Numer efektu kształcenia EW01 EW02 EW03 EW04 EW05 EW06 EW08 EU01 EU02 EU03 EU04 Efekty kształcenia zna mianownictwo anatomiczne, histologiczne i embriologiczne w języku polskim i angielskim; zna podstawowe struktury komórkowe i ich specjalizacje funkcjonalne; zna mikroarchitekturę tkanek, macierzy pozakomórkowej oraz narządów; zna stadia rozwoju zarodka ludzkiego, budowę i czynność błon płodowych i łożyska oraz etapy rozwoju poszczególnych narządów zna procesy takie jak: cykl komórkowy, proliferacja, różnicowanie i starzenie się komórek, apoptoza i nekroza oraz ich znaczenie dla funkcjonowania organizmu; zna w podstawowym zakresie problematykę komórek macierzystych i ich zastosowania w medycynie; zna podstawy pobudzenia i przewodzenia w układzie nerwowym oraz wyższe czynności nerwowe, a także fizjologię mięśni prążkowanych i gładkich oraz funkcje krwi; obsługuje mikroskop optyczny także w zakresie korzystania z immersji; rozpoznaje w obrazach z mikroskopu optycznego lub elektronowego struktury histologiczne odpowiadające narządom, tkankom, komórkom i strukturom komórkowym, dokonuje opisu i interpretuje ich budowę oraz relacje między budową i funkcją; posługuje się w mowie i w piśmie mianownictwem anatomicznym, histologicznym oraz embriologicznym. korzysta z baz danych, w tym internetowych, i wyszukuje potrzebną informację za pomocą dostępnych narzędzi; Odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia A.W1 A.W4 A.W5 A.W6 B.W22 B.W23 B.W24 A.U1 A.U2 A.U5 B.U11 Data opracowania sylabusa: przygotowująca sylabus: dr Jolanta Seidel 15. Szczegółowa organizacja zajęć: WYKŁADY Dzień tygodnia Daty w których odbywają się wykłady Godzina piątek im. Rózyckiego piątek im. Rózyckiego piątek im. Rózyckiego piątek im. Rózyckiego piątek im. Rózyckiego piątek im. Rózyckiego piątek im. Rózyckiego piątek im. Rózyckiego piątek im. Rózyckiego piątek im. Rózyckiego piątek im. Rózyckiego piątek im. Rózyckiego SEMINARIA Grupa Dni tygodnia Daty Godziny w których odbywają się Nr Sali Jednostka przeprowadzająca zajęcia zajęcia seminaryjne GRUPA sala Katedra i Embriologii

14 GRUPA 2 GRUPA 3 GRUPA 4 GRUPA 5 GRUPA 6 GRUPA 7 GRUPA 8 GRUPA 9 GRUPA 10 GRUPA 11 GRUPA sala sala sala sala sala sala sala sala sala sala sala Katedra i Embriologii Katedra i Embriologii Katedra i Embriologii Katedra i Embriologii Katedra i Embriologii Katedra i Embriologii Katedra i Embriologii Katedra i Embriologii Katedra i Embriologii Katedra i Embriologii Katedra i Embriologii

15 ĆWICZENIA Grupa Podgrupy Grupa 1 Dni tygodnia Daty Godziny w których odbywają się ćwiczenia Nazwa, nr sali sala Jednostka przeprowadzająca zajęcia Katedra i Embriologii Grupa sala Katedra i Embriologii Grupa sala Katedra i Embriologii Grupa sala Katedra i Embriologii Grupa sala Katedra i Embriologii

16 Grupa sala Katedra i Embriologii Grupa 7 Grupa 8 Grupa 9 Grupa sala sala sala sala Katedra i Embriologii Katedra i Embriologii Katedra i Embriologii Katedra i Embriologii

17 Grupa 11 Grupa sala sala Katedra i Embriologii Katedra i Embriologii 16. Podpis osób odpowiedzialnych za nauczanie przedmiotu (modułu) lub koordynatora Dr Jolanta Seidel 17. Podpisy osób współodpowiedzialnych za nauczanie przedmiotu ( w przypadku przedmiotów koordynowanych) UWAGA ; wszystkie tabele i ramki można powiększyć w zależności od potrzeb,