Konsultacje Miejskiego Programu Rewitalizacji w Poznaniu PRZYKŁAD CIEKAWEJ PRAKTYKI

Transkrypt

1 KATARZYNA STARZYK Konsultacje Miejskiego Programu Rewitalizacji w Poznaniu PRZYKŁAD CIEKAWEJ PRAKTYKI Opracowanie powstało w ramach zleconego przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Badania efektywności mechanizmów konsultacji społecznych realizowanego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Warszawa, 2011 r. 1

2 Miejsce: Poznao Czas: luty - grudzieo 2009r. Instytucja organizująca konsultacje: Dokument: Kontakt: Urząd Miasta, Biuro Koordynacji Projektów: Oddział Rewitalizacji Miejski Program Rewitalizacji Natalia Szwarc - Gosiewska, Biuro Koordynacji Projektów: Oddział Rewitalizacji tel , natalia_szwarc@um.poznan.pl I. STRESZCZENIE PROCESU W 2005 roku podjęto decyzję o stworzeniu Miejskiego Programu Rewitalizacji dla Poznania. Jednym z kluczowych założeo od samego początku było włączanie w cały ten proces mieszkaoców miasta i uwzględnianie ich potrzeb i opinii, zwłaszcza na etapie diagnozy. Ten złożony etap konsultacji można podzielid na dwa zależne od siebie etapy. Pierwszy z nich mający na celu określenie obszarów wymagających objęcia programem rewitalizacji - składał się z: wewnętrznej analizy dostępnych danych statystycznych (będących własnością Urzędu Miasta, ale również pozyskanych od instytucji zewnętrznych), ogólnomiejskich konsultacji terenowych (obejmujących swoim zasięgiem różne części miasta oraz szeroko promowane w mediach) oraz otwartego zaproszenia do składania indywidualnych wniosków (obywateli oraz przedsiębiorstw/instytucji) o włączenie określonych terenów do MPR. Podsumowanie tej części procesu pozwoliło wyznaczyd konkretne części miasta, które wymagają działao rewitalizacyjnych. Drugi etap służył do określenia najważniejszych potrzeb i problemów mieszkaoców wyznaczonych terenów. W tym celu przeprowadzono serię lokalnych konsultacji społecznych (prowadzonych przez niezależnego moderatora), w organizację których zaangażowano istniejące Rady Osiedli. Odbyły się dwie lub trzy tury spotkao w każdej z określonych części miasta, w trakcie których mieszkaocy mogli zgłosid wszystkie swoje problemy i postulaty, zapoznad się z informacją zwrotną miejskich urzędników (między innymi z zestawieniem problemów z obecnie już trwającymi lub wdrażanymi programami miejskimi). Po zakooczeniu tej części procesu oraz przeanalizowaniu zebranego materiału stworzono założenia do MPRu oraz jego częśd diagnostyczną. Podjęto także decyzję o wyznaczeniu obszaru pilotażowego MPR, na którym skupiły się dalsze działania. II.OPIS PROCESU PARTYCYPACYJNEGO: ETAP DIAGNOZY Decyzję o stworzeniu Miejskiego Programu Rewitalizacji podjęto w 2005 roku i zdecydowano równocześnie o stworzeniu Oddziału Rewitalizacji. Komórka ta jest odpowiedzialna za wszelkie działania związane zarówno z treścią dokumentu, jak i jego wdrażaniem. By zapewnid jej skuteczne 2

3 działanie i możliwie łatwą współpracę z innymi jednostkami Urzędu Miasta, w jego obrębie powołano specjalny Zespół Zadaniowy, w którego skład wchodzą naczelnicy lub koordynatorzy poszczególnych wydziałów (np.: Biura Kształtowania Relacji Społecznych, Wydziału Budżetu i Analiz, Wydziału Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej, czy Wydziału Wspierania Jednostek Pomocniczych Miasta). Jednym z podstawowych założeo towarzyszących działaniom Oddziału Rewitalizacji było jak najpełniejsze włączanie opinii mieszkaoców w diagnozę sytuacji wyjściowej niezbędną do stworzenia MPR. Ten cel postanowiono realizowad różnymi sposobami i na różnych etapach. Zorganizowane przez Oddział Rewitalizacji konsultacje terenowe spełniały dwie podstawowe funkcje. Przede wszystkim zbierały opinię mieszkaoców na temat postrzegania poszczególnych części Poznania i warunków życia na tych terenach. Dodatkowo osoby przeprowadzające badanie wyjaśniały wątpliwości związane z MPR oraz z samym pojęciem rewitalizacji. Organizatorzy konsultacji dołożyli szczególnego starania, by dotrzed do jak najszerszej grupy osób. W tym celu przeprowadzono szeroką akcję informacyjną (z udziałem telewizji, radia, prasy oraz strony internetowej) oraz zaplanowano specyficzne rozmieszczenie punktów konsultacyjnych na terenie miasta. W trakcie trzech dni, w siedmiu punktach miasta leżących zarówno w centralnych częściach Poznania, dzielnicach bardziej oddalonych, czy w centrum handlowym, specjalnie przeszkoleni studenci socjologii zachęcali przechodniów do zabrania głosu oraz przeprowadzali badania ankietowe. Kwestionariusz (krótki, ponieważ tego wymagał kontekst badania) dotyczył przede wszystkim postrzegania wytypowanych przez Oddział Rewitalizacji obszarów miasta, oceny stopnia ich degradacji. Pytania otwarte służyły zebraniu opinii mieszkaoców na temat powodów degradacji oraz pomysłów, w jaki sposób można byłoby je ożywid. Zarówno stworzeniem kwestionariusza, jak i analizą wyników zajęła się zewnętrzna firma badawcza Q-MR Market Research, która ściśle współpracowała z Oddziałem Rewitalizacji. W sumie, w trakcie trwania badania udało się zebrad 849 ankiet, co stanowi bardzo zadawalający wynik, zwłaszcza biorąc pod uwagę ulewne deszcze, które nie sprzyjały realizacji badania. Wskazania mieszkaoców w dużej mierze pokrywały się z rezultatami pozostałych działao diagnostycznych. Jeden z punktów konsultacji terenowych. Zdjęcie własne organizatorów. Ponieważ zastosowana przez organizatorów technika konsultacji była nietypowa postanowiono zapytad o ocenę metody badania samych ankietowanych. Odpowiedzi na te pytania zebrane i podsumowane przez osoby przeprowadzające konsultacje dostarczyły, istotnej z perspektywy organizatorów, wiedzy zarówno na temat formy konsultacji (ocenianej bardzo pozytywnie), jak i poszczególnych materiałów informacyjnych i edukacyjnych na temat rewitalizacji (między innymi ich zrozumiałości i czytelności). Jednym z równoległych procesów było zdobywanie danych statystycznych, które mogłyby w zbudowad podstawowe wskaźniki degradacji społecznej. Ponieważ Główny Urząd Statystyczny nie dysponował danymi na takim poziomie szczegółowości, jaki potrzebny był dla diagnozy, pracownicy Oddziału Rewitalizacji nawiązali indywidualną współpracę z różnymi instytucjami posiadającymi niezbędne dane, takimi jak: Miejska Komenda Policji, Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie, Powiatowy Urząd Pracy, Poznaoski System Wodociągowy "Aquanet", Urząd Statystyczny, Zarząd Dróg Miejskich i 3

4 inne jednostki Urzędu Miasta Poznania. Szczególną innowacją było uzyskanie zgody na otrzymywanie danych dotyczących przedsiębiorczości mieszkaoców z Izby Skarbowej, która przekazywała je w odpowiednio zagregowanej (a tym samym zanonimizowanej) formie. Rozpoczęta przy tej okazji współpraca trwa do dzisiaj poszczególne instytucje przekazują potrzebne dane, które służą do monitorowania zmian społecznych na poszczególnych terenach. Graficzne przedstawienie wyników analizy danych statystycznych. Materiał własny organizatorów. rozpatrzed, jako potencjalny obszar MPRu. Toczący się równolegle proces zbierania wniosków indywidualnych o włączenie obszarów do MPR również był pomocny w wyznaczaniu terenów, które należało Zebranie i podsumowanie wszystkich składowych diagnozy: analizy danych statystycznych, badania ankietowego oraz zgłoszonych wniosków, pozwoliło określid obszary miasta, które w pierwszej kolejności powinny byd objęte programem rewitalizacji. Taką problemową częścią miasta było przede wszystkim Śródmieście. Ze względu na rozległośd tego terenu podzielono go na pięd mniejszych, funkcjonalnych części i zdecydowano o przeprowadzeniu tam drugiego etapu konsultacji tym razem lokalnych i poświęconych przede wszystkim problemom, z jakimi borykają się mieszkaocy tych terenów i ich potrzebom. Założono, że warto znaleźd lokalnego partnera przy organizacji takich spotkao, tak by uniknąd zarzutu desantu, a także by mied wsparcie przy jak najskuteczniejszym dotarciu do mieszkaoców. Dlatego też, wszędzie tam gdzie istniały Rady Osiedli (które w Poznaniu powoływane są z inicjatywy mieszkaoców) nawiązywano z nimi współpracę i razem pracowano nad organizacją spotkao konsultacyjnych. Informację o konsultacjach przekazywano różnymi kanałami stawiano przede wszystkim na lokalne źródła informacji: plakaty oraz ulotki rozmieszczano w sklepach, szkołach, bibliotekach, czy urzędach. Przeprowadzono także pocztową akcję informacyjną każdy z mieszkaoców otrzymał indywidualne zaproszenie do skrzynki pocztowej. Spotkania organizowane były w lokalnych szkołach w godzinach popołudniowych, tak by osoby pracujące miały szansę wziąd udział w spotkaniu. Organizatorzy wzięli również pod uwagę codzienne obowiązki mieszkaoców, w związku z tym równolegle ze spotkaniem, w osobnej sali, odbywały się zajęcia dla dzieci, tak by uczestnicy mogli zostawid je pod opieką na czas trwania dyskusji. Osobą prowadzącą spotkanie był niezależny moderator zdecydowano się na to, by uniknąd potencjalnych zarzutów o stronniczośd w kierowaniu rozmową. Prowadzący spotkanie (doświadczony w przeprowadzaniu tego typu procesów) dbał również o interaktywnośd rozmowy, tak by wszyscy uczestnicy naprawdę czuli się w nią zaangażowani. Wszystkie spotkania okazały się sukcesem przychodziło na nie od 30 do 70 osób, które aktywnie zabierały głos i uczestniczyły w dyskusji. Konsultacje dzielnicowe były rozłożone na dwie lub trzy rundy tak by mieszkaocy mieli szansę opowiedzied o wszystkich swoich uwagach, zastrzeżeniach czy Lokalne spotkanie konsultacyjne. Zdjęcie własne organizatorów. problemach. Częśd nich nie dotyczyła bezpośrednio planowanych działao rewitalizacyjnych, jednak 4

5 przedstawiciele Oddziału Rewitalizacji zdecydowali się na nie odpowiedzied. Na kolejnym z serii spotkao prezentowano zestawienie zgłoszonych przez obywateli problemów z już istniejącymi lub wdrażanymi innymi programami miasta, które mogłyby byd pomocne. Takie działanie nie tylko dostarczyło wartościowej wiedzy mieszkaocom, ale dało też bardzo ważne poczucie, że ktoś wysłuchał ich uwag i rzetelnie się do nich odniósł. Takie zachowanie jest niezwykle potrzebne w dużej mierze od niego zależy zadowolenie uczestników konsultacji i tym samym chęd do udziału w przyszłych tego typu spotkaniach. W trakcie lokalnych konsultacji zebrano uwagi dotyczące warunków życia i najpilniejszych problemów mieszkaoców danych obszarów. W dużej mierze okazały się one zbieżne. Ten materiał stanowił istotną pomoc w tworzeniu MPR, zwłaszcza jego części poświęconej diagnozie obecnej sytuacji. REZULTATY Wszystkie przeprowadzone w ramach konsultacji społecznych działania (ogólnomiejskie badanie, lokalne spotkania, czy prace analityczne) pozwoliły rzetelnie przygotowad materiał niezbędny do opisania sytuacji wyjściowej dla miasta oraz wytyczenia obszaru Miejskiego Programu Rewitalizacji. Wyznaczono również obszar pilotażowy, na którym rozpoczęły się konkretne działania rewitalizacyjne. W ten sposób powstała I edycja MPR, która w marcu 2006 roku została uchwalona przez Radę Miasta. Z założenia jest to dokument kroczący, czyli na bieżąco aktualizowany i uwzględniający zmieniające się realia. III. PODSUMOWANIE Prace nad stworzeniem Miejskiego Programu Rewitalizacji od początku zakładały duży udział mieszkaoców w procesie jego tworzenia. Takie podejście sprawiło, że poznaniacy nie tylko byli informowani na bieżąco o pracach nad dokumentem, ale również zwiększono ich wiedzę na temat rewitalizacji (która przez większośd ludzi wciąż utożsamiana jest z remontowaniem i odnawianiem budynków). Inicjatorzy całości przedsięwzięcia Oddział Rewitalizacji Urzędu Miasta faktycznie dołożył wszelkich starao, by jak najskuteczniej dotrzed do mieszkaoców i ułatwid im wypowiedzenie swojego zdania i opinii. Zaplanowana akcja informacyjna (dostosowana do grupy docelowej, korzystająca z prostych i efektywnych rozwiązao, np. plakatów w sklepie osiedlowym) oraz przemyślany proces spotkao konsultacyjnych (miejsce spotkao, ich godziny, możliwośd opieki nad dziedmi), wszystko to sprzyjało braniu udziału w dyskusjach i pozytywnie wpływało na frekwencję na spotkaniach. Bardzo ciekawym i wartym polecania działaniem było zebranie i zanalizowanie danych zastanych - pozyskanie partnerów w postaci innych instytucji posiadających ważne z perspektywy tworzenia MPRu dane pozwala na stałe kontrolowanie wskaźników opisujących stopieo zdegradowania poszczególnych obszarów. 5

6 WSKAZÓWKI DO REPLIKACJI W trakcie procesu konsultacji MPR zastosowano wiele ciekawych rozwiązao wartych wykorzystania przy organizacji konsultacji społecznych: nawiązano indywidualną, trwałą współpracę z instytucjami, które dysponują ważnymi z punktu widzenia tworzonego dokumentu danymi w przypadku organizowania konsultacji terenowych zadbano o zróżnicowanie punktów konsultacyjnych, które znajdowały się w różnych (często odwiedzanych) częściach miasta do informowania mieszkaoców danej okolicy wykorzystano nieformalne kanały: lokalne sklepy, biblioteki, szkoły; zadbano również by forma i treśd plakatu zapraszającego na spotkanie była przystępna i czytelna zarówno miejsce, jak i czas spotkao konsultacyjnych uwzględniał realia i możliwości mieszkaoców konsultacje odbywały się w lokalnych szkołach, w godzinach popołudniowych zapewniono opiekę dla najmłodszych w trakcie trwania konsultacji tak, by opieka nad dziedmi nie musiała stanowid przeszkody na konkretne problemy mieszkaoców odpowiedziano zestawieniem ich z realizowanymi programami odniesiono się do nich konkretnie, wzbogacając wiedzę obywateli 6