Odpowiedzialność karna lekarza

Transkrypt

1 Sławomir Turkowski Odpowiedzialność karna lekarza Zakres i skuteczne ograniczenie odpowiedzialności karnej Warszawa 2012

2 2 Odpowiedzialność karna lekarza Zakres i skuteczne ograniczenie odpowiedzialności karnej Sławomir Turkowski WARSZAWA 2012

3 3 Odpowiedzialność karna lekarza Zakres i skuteczne ograniczenie odpowiedzialności karnej Sławomir Turkowski Stan prawny na dzień 5 listopada 2012 r. Wydanie I Copyright by Sławomir Turkowski ISBN:

4 4 SPIS TREŚCI Wstęp... 7 Istota, definicja i typy czynności medycznych w aspekcie prawa polskiego... 8 Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty... 8 Zabieg leczniczy według kodeksu karnego... 9 Czynności medyczne... 9 Czynności terapeutyczne i pozaterapeutyczne... 9 Istota wykonywania zawodu lekarza i lekarza dentysty Zabiegi operacyjne Formy czynności leczniczych Informacja o stanie zdrowia Zaświadczenia lekarskie Stwierdzenie zgonu Negatywny wynik czynności medycznej Uzasadnienie dopuszczalności czynności medycznych Kwestia bezprawności czynności lekarskich o charakterze pozamedycznym Regulacje prawne zagadnień związanych z czynnościami leczniczymi Przesłanki legalności czynności leczniczych Aspekty prawne zgody pacjenta Dopuszczalność przekroczenia przez lekarza granic udzielonej zgody Wymogi formalne i treść zgody pacjenta Prawo pacjenta do informacji w aspekcie zgody na wykonanie czynności medycznych Sytuacje wyjątkowe Aspekty prawne zgody pacjenta rozwinięcie Zakres przedmiotowy zgody pacjenta na wykonanie czynności medycznych Odpowiedzialność karna za zabieg leczniczy bez zgody pacjenta... 26

5 5 Problematyka celu leczenia w aspekcie legalności czynności medycznych Podmioty legitymowane do dokonywania czynności leczniczych Zasady wiedzy i sztuki lekarskiej a legalność czynności leczniczych Skutki braku wymaganych uprawnień do dokonywania czynności medycznych Przestrzeganie zasad ostrożności i wiedzy przy wykonywaniu czynności medycznych Odpowiedzialność karna lekarza w aspekcie czynności o charakterze pozamedycznym Problematyka karna odpowiedzialności za nieudzielenie pomocy medycznej Szczególny charakter odpowiedzialności lekarza Narażenie na utratę życia lub uszczerbek na zdrowiu Typy narażenia na niebezpieczeństwo Negatywne skutki powstałe w wyniku narażenia na niebezpieczeństwo Przesłanki odpowiedzialności lekarza w aspekcie nieumyślności Odpowiedzialność lekarza, będącego świadkiem niebezpieczeństwa Istota pomocy osobie zagrożonej Zasady wykonywania zawodu lekarza Sytuacje, w których lekarz nie ma obowiązku udzielania pomocy medycznej Odmowa dokonania czynności medycznych Przesłanki odpowiedzialności karnej lekarza za niepowodzenie w leczeniu Przesłanki naruszenia zasady ostrożności Zależność pomiędzy zasadami ostrożności a bezprawnością czynności medycznych 43 Kryteria oceny naruszenia zasad ostrożności Zasady ustalania związku pomiędzy czynem naruszającym Warunki przypisywalności skutku w aspekcie pracy lekarza Kwestia winy w zakresie odpowiedzialności lekarza i specyfika aspektu nieumyślności Pojęcie błędu w sztuce medycznej i odpowiedzialność lekarza w tym zakresie Czy każdy błąd w sztuce lekarskiej obciąża lekarza? Typy błędów lege artis w zależności od etapu postępowania leczniczego... 48

6 6 Błąd diagnostyczny a błąd w rozpoznaniu Przyczyny mylnej diagnozy w aspekcie błędu Rodzaje błędu diagnostycznego z uwagi na mylną diagnozę Błąd terapeutyczny Błąd techniczny Zakres odpowiedzialności karnej lekarza za błąd medyczny Błąd lekarski jako wynik działań sprzecznych z wiedzą i praktyką medyczną Prawnokarne aspekty przypisania skutku Co jest niezbędne do ustalenia winy? Problematyka winy w błędzie diagnozy Praktyczne aspekty sądowe związane z błędem medycznym Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jednolity)

7 7 WSTĘP Rozpoczynając rozważania na temat odpowiedzialności karnej lekarza, a przede wszystkim zakresu odpowiedzialności i metod jej ograniczania, nie sposób pominąć symbiozy dwóch ważnych dyscyplin: medycyny i prawa. W aspekcie tej tematyki są to sfery wręcz nierozerwalne. Omawiając odpowiedzialności lekarza dotkniemy nie tylko sfery stricte medycznej i prawnej, ale również społecznej. W dzisiejszych czasach, gdy nowoczesne technologie rozwijają się w sposób błyskawiczny, spektrum interwencji medycznych jest coraz większe. Nie wszystko w tym zakresie zostało uregulowane ustawowo. Nie jest pierwsza sytuacja, gdy prawo nie nadąża na rzeczywistością. Jest to jednak zjawisko normalne, gdyż własne ono jest kształtowane na jej podstawie. Jego ewolucja to reakcja na stan rzeczywisty i próba ujęcia go w ramy ustawowe. Spraw sądowych prowadzonych przeciwko lekarzom jest dużo więcej niż kiedyś, ale warto w tym miejscu podkreślić, że wynika to z bardzo różnych aspektów. Pacjenci są coraz bardziej świadomi swoich praw, a zabiegów lekarskich jest coraz więcej. Procesy karne dotyczące lekarzy mają swoją specyfikę. Są trudne, skomplikowane, zawsze odbywają się z udziałem biegłych. Odpowiedzialność lekarza to przede wszystkim odpowiedzialność związana z popełnieniem błędu lekarskiego (wykonanie interwencji medycznej niezgodnie z aktualnym stanem wiedzy lub niestarannie). Ale nie tylko: to także odpowiedzialność inne czyny, popełnione w związku z wykonywaniem zawodu, takie jak leczenie bez zgody pacjenta, nieudzielenie pomocy, ujawnienie faktów objętych tajemnicą lekarską i wiele innych. Lekarz w społeczeństwie jest postrzegany jako gwarant bezpieczeństwa osoby zagrożonej utratą zdrowia lub życia, czyli pacjenta. Ciąży na nim szczególny obowiązek prawny: zobowiązanie do świadczenia czynności medycznych.

8 8 ISTOTA, DEFINICJA I TYPY CZYNNOŚCI MEDYCZNYCH W ASPEKCIE PRAWA POLSKIEGO Żeby w pełni zrozumieć istotę odpowiedzialności lekarza należy przede wszystkim wyjaśnić, czym są czynności medyczne. Jest to niezwykle istotne. Pod rządami ustawy o zawodzie lekarza z 28 października1950 r. kwestie te wówczas nie były rozstrzygnięte. Były zupełnie inne czasy w stosunku do obecnych. Ustawa miała niezwykle prostą konstrukcję: art. 1 mówił: wykonywanie zawodu lekarza obejmuje rozpoznawanie, leczenie i zapobieganie chorobom, a także wydawanie orzeczeń lekarskich. Jak można to było wówczas rozumieć? Jak się okazuje dość jednoznacznie: działalność lecznicza i zapobieganie chorobom, czyli mówiąc wprost: profilaktyka. Ustawa nie definiowała wielu ważnych pojęć. Uznano, że nauki medyczne wystarczająco szczegółowo podają definicję poszczególnych czynności medycznych. Nic więc dziwnego, że ustawa była dość lakoniczna. W jej imieniu głos często zabierała doktryna. USTAWA Z DNIA 5 GRUDNIA 1996 R. O ZAWODACH LEKARZA I LEKARZA DENTYSTY Nowa ustawa została już o wiele bardziej dopracowana. Obecnie definiuje wiele pojęć, pojawiają się wiele nowych, których nie było w poprzedniej. Ustawa nie jest idealna, ale jest o wiele bardziej szczegółowa. Ustawa po jej zmianie w 20 kwietnia 2004 r. obejmuje także stomatologów. Ale to nie jedyne akty regulujące kwestię czynności medycznych. Oprócz wcześniej wskazanego aktu prawnego, bardzo ważnymi z punktu odpowiedzialności karnej lekarza są także: - ustawa o zakładach opieki zdrowotnej z dnia 30 sierpnia 1991 r. - oraz ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych z dnia 27 sierpnia 2004 r. Zagadnienia te są ponadto przedmiotem uregulowań w Kodeksie Etyki Lekarskiej.