Medycyna Wieku Podeszłego wybrane aspekty prawne w opiece nad osobami starszymi.

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Medycyna Wieku Podeszłego wybrane aspekty prawne w opiece nad osobami starszymi."

Natalia Lis
6 lat temu
Przeglądów:

1 Medycyna Wieku Podeszłego wybrane aspekty prawne w opiece nad osobami starszymi. W opiece nad osobami w wieku podeszłym personel medyczny napotkać może wiele sytuacji, w których znajomość przepisów prawa, a zwłaszcza prawa medycznego może być przydatna w celu udzielenia szybkiej i profesjonalnej pomocy medycznej. Poniżej przedstawione zostały kluczowe regulacje prawne, które mogą być użyteczne w codziennej pracy personelu medycznego, tak w przypadku opieki nad osobami starszymi, jak i innymi pacjentami. Na wstępie należy przybliżyć definicję prawa medycznego; prawo medyczne jest to zespół norm prawnych z zakresu prawa cywilnego, administracyjnego, karnego oraz procedur regulujących prawa i obowiązki pacjenta, lekarza (w tym lekarza dentysty), pielęgniarki, diagnosty laboratoryjnego i innych pracowników ochrony zdrowia oraz sposób funkcjonowania podmiotów leczniczych. Do najważniejszych aktów prawnych wpływających na funkcjonowanie systemu opieki zdrowotnej zaliczyć można: - Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej (w szczególności art. 68) - Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych - Ustawa o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta - Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty - Ustawa o zawodach pielęgniarki i położnej - Ustawa prawo farmaceutyczne - Ustawa o lecznictwie uzdrowiskowym Art. 68. Konstytucji RP zapewnia wszystkim obywatelom, zarówno ubezpieczonym, jak i nieubezpieczonym, prawo do ochrony zdrowia wynikające wprost z prawa do godności każdego człowieka i prawnej ochrony życia, które gwarantuje Konstytucja. Zakres korzystania z tego prawa nie jest uzależniony od sytuacji materialnej osoby. Za zachowanie tego prawa odpowiedzialne są władze publiczne. Mają stworzyć takie służby czy instytucje, które umożliwią zapobieganie chorobom oraz ich zwalczanie, leczenie. Świadczenia zdrowotne gwarantowane są ze środków publicznych gromadzonych od wszystkich ubezpieczonych obywateli, a w razie niebezpieczeństwa grożącego zdrowiu nieubezpieczonych udostępniane także dla nich. Równy dostęp nie oznacza jednak całkowitej bezpłatności świadczeń, ponieważ prawo do ochrony zdrowia nie ma charakteru absolutnego. Wszelkie ograniczenia, warunki i zakres świadczeń reguluje odrębna ustawa. Jest to niezwykle istotna regulacja, w kontekście opieki nad osobami starszymi, gdyż szczególnie naganne byłoby, gdyby wiek byłby przeszkodą w korzystaniu z ogólnodostępnych dóbr, a w tym wypadku z opieki medycznej.

2 Kolejnym niezwykle ważnym aspektem prawnym w kontekście opieki nad osobami w wieku podeszłym jest wyrażenie, bądź odmowa wyrażenia zgody na zabieg medyczny. Świadoma zgoda na zabieg jest najważniejszym elementem, który określa wyrażenie zgody pacjenta na zabieg. Może być pisemna jak i ustna. Pojawienie się w systemie prawnym tzw. zgody świadomej lub poinformowanej było motywowane szacunkiem dla autonomii osoby, stając się fundamentalną zasadą nowoczesnej bioetyki. Świadomą zgodę wprowadzono do polskiego systemu prawnego mocą art. 19, ust. 1, pkt 3 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, który mówi, że "pacjent ma prawo do wyrażenia zgody na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych lub ich odmowy, po uzyskaniu odpowiedniej informacji". W praktyce oznacza to bezskuteczność w sensie prawnym tzw. zgody blankietowej, zawierającej ogólne sformułowanie typu "wyrażam zgodę na wszelkie zabiegi lecznicze". Innymi słowy leczenie jedynie na podstawie zgody blankietowej jest leczeniem bez zgody w ogóle. W podobnym duchu na ten temat wypowiada się ustawa o zawodzie lekarza. W art. 31, ust. 1 czytamy, że "lekarz ma obowiązek udzielać pacjentowi lub jego ustawowemu przedstawicielowi przystępnej informacji o jego stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych, leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu". Z uwagi na podmiot uprawniony do wyrażenia zgody, zgoda może być zgodą własną, zastępczą lub równoległą. Natomiast ze względu na formę wyróżnia się zgodę zwykłą i pisemną. Zgoda zwykła może być wyrażona ustnie albo w formie dorozumianej. Forma pisemna zgody jest wymagana do wykonania zabiegu operacyjnego albo do zastosowania metody leczenia lub diagnostyki, która stwarza podwyższone ryzyko dla pacjenta. Według art. 32, ust. 1 ustawy o zawodzie lekarza, lekarz może przeprowadzić badanie lub udzielić innych świadczeń zdrowotnych bez zgody pacjenta, gdy chory wymaga niezwłocznej pomocy lekarskiej, a ze względu na stan zdrowia lub wiek nie może samodzielnie wyrazić zgody i nie ma możliwości porozumienia się z jego przedstawicielem ustawowym lub opiekunem. Warunek "niezwłoczności" jest spełniony, gdy niewykonanie czynności od razu przyniesie jakiś szkodliwy, a nieodwracalny skutek. Jeśli to kryterium nie jest spełnione, należy powstrzymać się z dalszym postępowaniem medycznym do czasu, gdy pacjent będzie zdolny sam podejmować decyzje, względnie będzie można skontaktować się z jego prawnym przedstawicielem. Jeżeli pacjent nie jest ubezwłasnowolniony, należy wystąpić po zgodę sądową na proponowane leczenie. Podstawowymi elementami pisemnej zgody pacjenta powinny być: rodzaj zabiegu,

3 jakiem ma poddać się pacjent wraz ze wskazaniem wybranej metody, oświadczenie pacjenta o zapoznaniu go z typowymi i przewidywalnymi możliwymi powikłaniami, nietypowymi powikłaniami, ryzyku zabiegu, następstwach zabiegu. Co oczywiste na pisemnej zgodzie pacjenta musi znaleźć się jego własnoręczny podpis. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 2004r sygn. II CK 303/04, OSP 2005/11/131 ciężar dowodu wykonania ustawowego obowiązku udzielenia pacjentowi lub jego ustawowemu przedstawicielowi przystępnej informacji poprzedzającej wyrażenie zgody na zabieg operacyjny spoczywa na lekarzu. Sąd Apelacyjny w Warszawie natomiast pochylił się nad wykonaniem zabiegu bez zgody pacjenta i w wyroku z dnia 31. Marca 2006r sygn. akt IA Ca 973/05 stwierdził co następuje: Zabieg medyczny wykonany bez zgody pacjenta jest czynnością bezprawną, nawet gdy wykonany jest zgodnie z zasadami wiedzy. Rozważając elementy opieki medycznej związanej ze zgodą pacjenta na zabieg, lub jej brakiem, należy zastanowić się również nad odpowiedzialnością w zawodzie lekarza. Odpowiedzialność lekarza w przypadku nieuzasadnionego świadczenia zdrowotnego bez zgody pacjenta można podzielić na trzy kategorie: 1. odpowiedzialność karną 2. odpowiedzialność cywilną 3. odpowiedzialność zawodową AD. 1 Artykuł 192 kodeksu karnego 1 mówi: Kto wykonuje zabieg leczniczy bez zgody pacjenta, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. W 2 tego samego artykułu ustawodawca zawarł zapis, iż Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego AD. 2 Kwestie odpowiedzialności cywilnej uregulowane są w Ustawie kodeks cywilny. Art brzmi następująco: W razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeśli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu. Art : Jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeśli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego naprawienia szkody odpowiedniej renty.

4 Art : Jeżeli w chwili wydania wyroku szkody nie da się dokładnie ustalić, poszkodowanemu może być przyznana renta tymczasowa. Art : W przypadkach przewidzianych w artykule poprzedzającym sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Art : Jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego, zobowiązany do naprawienia szkody powinien zwrócić koszty leczenia i pogrzebu temu, kto je poniósł. AD. 3 Odpowiedzialność zawodowa jest dodatkowym trybem odpowiedzialność, który nie należy do prawa powszechnego. Odpowiedzialność zawodową mogą ponieść wszyscy członkowie izb lekarskich, czyli wszyscy lekarze wprowadzeni do rejestru prowadzonego przez Okręgowe izby Lekarskie. Ustawa o izbach lekarskich mówi, że odpowiedzialność ponosi się za "...postępowanie sprzeczne z zasadami etyki i deontologii zawodowej oraz za naruszenie przepisów o wykonywaniu zawodu lekarza". Co istotne odpowiedzialność karna, cywilna i zawodowa są od siebie niezależne w tym sensie, że pociągnięcie do odpowiedzialności na jednej płaszczyźnie nie wyklucza tego samego na pozostałych płaszczyznach. LITERATURA: 1. A. Augustynowicz, A.Budziszewska-Makulska, Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Komentarz, Cedetu A. Fiutak, Prawo w medycynie, CH BECK R. Kędziora, Odpowiedzialność karna lekarza w związku z wykonywaniem czynności medycznych, Wolters Kluwer M. Nesterowicz, (red.) Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Komentarz, Instytut Problemów Ochrony Zdrowia L. Ogiegło (red.) Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Komentarz, CH BECK 2010 AKTY PRAWNE: 1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz.U nr 78 poz Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta Dz.U nr 52 poz Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty Dz. U nr 28 poz Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. kodesk karny Dz.U nr 88 poz. 553

5 5. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny Dz.U nr 16 poz. 93.

Podobne dokumenty

Zgoda pacjenta na świadczenie zdrowotne

Zgoda pacjenta na świadczenie zdrowotne dr nauk prawn. Małgorzata Serwach, Uniwersytet Medyczny, Uniwersytet Łódzki Zgoda pacjenta jako zasada generalna Zgodnie z postanowieniami ustawy z 5 grudnia 1996