Ocena nowej metodyki kształcenia

Transkrypt

1 0 PI-PWP Gra w studia podyplomowe Ocena nowej metodyki kształcenia Raport z badań Doradztwo Społeczne i Gospodarcze Poznań 2013

2 Wykonawca: Doradztwo Społeczne i Gospodarcze ul. Św. Wojciech 22/24 m. 7, Poznań Dział badań i analiz: ul. Śniadeckich 18/7, Poznań Tel. 609/ , 603/ dsig@dsig.pl NIP: Zamawiający: Wyższa Szkoła Bankowa w Toruniu ul. Młodzieżowa 31a Toruń 1

3 Spis treści Wprowadzenie... 3 Opis zastosowanej metodologii... 3 Technika zogniskowanego wywiadu grupowego (FGI)... 3 Dobór próby... 5 Pytania badawcze... 5 Charakterystyka badanych grup... 7 Wyniki badania... 9 Wywiad grupowy z wykładowcami... 9 Wywiad grupowy ze słuchaczami studiów podyplomowych Wnioski i rekomendacje Scenariusz wywiadu grupowego z wykładowcami i słuchaczami studiów podyplomowych

4 Wprowadzenie Raport podsumowuje badania przeprowadzone w ramach projektu PI-PWP Gra w studia podyplomowe, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, zrealizowane na zlecenie Wyższej Szkoły Bankowej w Toruniu przez Doradztwo Społeczne i Gospodarcze z Poznania w maju 2013 roku. Badania jakościowe z wykorzystaniem techniki zogniskowanego wywiadu grupowego przeprowadzono z przedstawicielami min. 4 uczelni wyższych oraz słuchaczami studiów podyplomowych. Zrealizowano 2 wywiady grupowe. Weryfikowały one poprawność nowego sposobu kształcenia (opartego na doświadczeniach Franklin University) wypracowanego w ramach pierwszego etapu realizacji projektu PI-PWP Gra w studia podyplomowe. Raport składa się z następujących części. Część pierwsza stanowi skrócony opis zastosowanej metodologii badawczej oraz doboru próby. Część druga krótko charakteryzuje grupy respondentów biorących udział w badaniu. Następnie w trzeciej części omówione są główne wnioski płynące z badania oraz przedstawione rekomendacje. Opis zastosowanej metodologii Technika zogniskowanego wywiadu grupowego (FGI) W badaniu zastosowano jakościowe metody badań z wykorzystaniem techniki wywiadu grupowego. Zogniskowane wywiady grupowe nazywane inaczej dyskusjami grupowymi, fokusami lub grupami panelowymi to jakościowa technika zbierania danych w badaniach społecznych. Dane zbierane są podczas dyskusji przeważnie w grupie 6-8 osób (chociaż zdarzają się także grupy 4 lub 10-osobowe), prowadzonej przez doświadczonego moderatora, którego zadaniem jest dbanie o płynny przebieg dyskusji oraz realizację założonych celów badania. Badania fokusowe stosowane są w celu zdobycia informacji dotyczących jednego tematu (stąd przymiotnik zogniskowane w nazwie). Pomiar polega na wywołaniu i kontrolowaniu dyskusji na dany temat między uczestnikami grupy. W porównaniu z wywiadami indywidualnymi, wywiady grupowe są ciekawsze dla uczestników i stwarzają większe, naturalne bodźce do wyrażania opinii lub eksponowania postaw i motywów. 3

5 Pomimo że badania fokusowe wywodzą się z dziedziny badań marketingowych i popularność zdobyły jako narzędzia badania rynku, potrzeb, motywów i postaw konsumenckich, doskonale nadają się do zgłębiania problematyki innych dziedzin. Fokusy przydają się w przypadku eksplorowania nowych tematów oraz badania oczekiwań grup docelowych projektów społecznych. Twierdzi się, że badania fokusowe pomagają wydobywać podświadome uwarunkowania działań ludzi, które często różnią się od motywów podawanych w deklaracjach badanych. W tym celu, podczas wywiadów grupowych szeroko stosuje się tzw. techniki projekcyjne. Najczęściej zarówno podczas wywiadów pogłębionych, jak i wywiadów grupowych dominuje technika zadawania pytań wprost. Ma ona jednak tą wadę, że bazuje na deklaracjach respondentów. Z różnych powodów badani nie chcą powiedzieć, co motywuje ich działania, dlatego też w takiej sytuacji lepiej sięgnąć po techniki projekcyjne, które w formie zabawy pozwalają dotrzeć do nieuświadamianych motywów zachowań ludzi. W ramach badania zastosowano technikę projekcyjną, która stanowiła połączenie techniki skojarzeniowej i konstrukcyjnej. Techniki skojarzeniowe wywodzą się z psychologii Junga. Zadaniem badanego jest reagowanie na bodźce dostarczane przez moderatora i podawania pierwszych skojarzeń z danym słowem czy wyobrażeniem. Natychmiastowość skojarzeń eliminuje racjonalizowanie odpowiedzi przez badanych. W przypadku technik konstrukcyjnych zadaniem badanych jest skonstruowanie jakiejś rzeczywistości i wymyślenie co by było, gdyby. Poprzez danie badanym sprawczości i zniesienie typowych dla realnej sytuacji ograniczeń czasowych, finansowych i przestrzennych, badani kreatywnie podchodzą do zadanej problematyki. Technika ta pobudza wyobraźnię respondentów i pozwala wyjść poza schematyczne myślenie, które dominuje podczas zadawania pytań wprost. 4

6 Dobór próby Na ogół respondenci do grup fokusowych dobierani są tak, aby grupy były w miarę homogeniczne (jednolite). Pozwala to zminimalizować konflikt grupowy, a grono osób o podobnych cechach bardziej ośmiela badanych do wypowiadania szczerych opinii. Grupy homogeniczne pozwalają swobodniej wypowiadać się osobom nieśmiałym oraz wycofanym. Czasami stosuje się jednak grupy heterogeniczne tzw. konfliktowe, szczególnie jeśli chce się skonfrontować opinie na tzw. drażliwy temat. W ramach badania został zastosowany celowy dobór próby tzw. ekspercki, który polega na tym, że z populacji wyłania się respondentów o poszukiwanych cechach i największej wiedzy w danej problematyce oraz odpowiednich cechach społecznych (przede wszystkim charakteryzujących się łatwością komunikacji w gronie nieznajomych osób). Grupy zostały dobrane homogenicznie. Przeprowadzono dwa badania fokusowe, po jednym dla każdej z grup docelowych projektu: 1. Wywiad grupowy z przedstawicielami minimum 4 uczelni wyższych 2. Wywiad grupowy ze słuchaczami studiów podyplomowych. Wywiady dotyczyły oceny wypracowanej w projekcie PI-PWP Gra w studia podyplomowe metodyki kształcenia. Pytania badawcze Przeprowadzone badanie miało udzielić odpowiedzi na jedno kluczowe pytanie badawcze: 1. Czy nowy sposób kształcenia, wypracowany w ramach pierwszego etapu realizacji projektu PI-PWP jest poprawny? Pytanie powyższe jest bardzo złożone, dlatego też na podstawie metodyki nauczania otrzymanej z Franklin University wyszczególniono jej najważniejsze elementy, które podlegały ocenie przez uczestników wywiadów grupowych. Respondenci oceniali i komentowali następujące założenia nowej metodyki kształcenia: 1. Nauka musi mieć wymiar praktyczny i odpowiadać realnym potrzebom studenta. 5

7 2. Konieczne jest wzięcie pod uwagę ogromnego i niezwykle zróżnicowanego zasobu doświadczeń, wiedzy i umiejętności, jakie studenci wnoszą do środowiska edukacyjnego. 3. Poprzednie doświadczenie studentów należy uznać za coś cennego i wykorzystywać je podczas zajęć. 4. Proces nauczania musi być tak zaprojektowany, aby wszystkie podejmowane działania były mocno osadzone w kontekście (np. rynku pracy) i przydatne dla studentów w ich życiu zawodowym. 5. W procesie nauczania należy stosować gry i symulacje, które skutecznie wspomagają proces uczenia się. Muszą one jednak być dostosowane do danego kierunku studiów. 6. Podczas zajęć należy stosować elementy wspomagające aktywne zaangażowanie: prezentacje, debaty, gry role-play, symulacje, studia przypadków. 7. Student jest najważniejszy, proces nauczania powinien być zorientowany na osoby uczące się, nie zaś na kadry czy instytucje naukowe. 8. Należy uwzględniać zróżnicowane style uczenia się studentów. 9. Podczas zajęć należy dostarczać studentom okazji do doskonalenia umiejętności w dziedzinie komunikacji (werbalnej i niewerbalnej). 10. Proces uczenia się powinien mieć charakter społeczny: osoby uczące się same dokonują interpretacji, wykładowcy występują w roli przewodników i mentorów. 11. Osoby dorosłe same kierują swoim postępowaniem i oczekują, że będą mogły wziąć odpowiedzialność za proces uczenia się. 12. Proces uczenia się powinien być kształtowany przez samych uczących się. 13. Materiały edukacyjne i proces nauczania muszą być tak zaprojektowane, aby nie obciążały studentów - aby nie doświadczali przeciążenia poznawczego. 14. Studentom należy dostarczać na bieżąco i w sposób terminowy efektywnych informacji zwrotnych o postępach w nauce, które będą konkretne, motywujące do działania i adekwatne dla ich przyszłej pracy. Na podstawie oceny powyższych elementów wypracowano rekomendacje dla Zleceniodawcy. 6

8 Charakterystyka badanych grup Ogółem w dwóch fokusach wzięło udział 16 osób, w pierwszym wywiadzie przeprowadzonym ze słuchaczami studiów podyplomowych wzięło udział 8 osób (5 kobiet i 3 mężczyzn), na spotkaniu z wykładowcami było również 8 osób (4 kobiety i 4 mężczyzn). Zdecydowana większość wszystkich badanych związana była z uczelniami poznańskimi. Uniwersytet im. A. Mickiewicza (UAM) reprezentowało 6 osób, 4 osoby związane były z Uniwersytetem Ekonomicznym (UEP), poza tym reprezentowane były następujące uczelnie po jednym respondencie: Politechnika Poznańska (PP), Wyższa Szkoła Pedagogiki i Administracji (WSPiA), Wyższa Szkoła Logistyki (WSL). Trzech słuchaczy studiów podyplomowych kształciło się na uczelniach poza Poznaniem 2 w Warszawie na Uniwersytecie Warszawskim (UW) i Akademii Obrony Narodowej (AON); 1 osoba na Dolnośląskiej Szkole Wyższej we Wrocławiu (DSW). Szczegółowe dane na temat uczestników dwóch wywiadów grupowych przedstawiają poniższe wykresy. Wykładowcy Słuchacze studiów podyplomowych kobiety mężczyźni kobiety mężczyźni UAM UEP PP WSPiA UAM 2 UEP AON DSW UW 2 1 WSL 7

9 Zdecydowaną większość wykładowców stanowili doktoranci (7 osób) prowadzący zajęcia ze studentami. Obszary tematyczne prowadzonych wykładów były urozmaicone, podobnie jak kierunki, na których owe zajęcia się odbywały: budowa maszyn i zarządzanie, zarządzanie, kulturoznawstwo, filologia polska i klasyczna, pedagogika z doradztwem zawodowym, praca i polityka społeczna, geografia, teologia. Podobnie zróżnicowane były kierunki kształcenia zgromadzonych na wywiadzie studentów studiów podyplomowych: logistyka, terapia zajęciowa, doradztwo zawodowe, mechanizmy funkcjonowania strefy euro, pomoc psychologiczna w dziedzinie seksuologii, logistyka i zarządzanie łańcuchem dostaw, ewaluacja programów społecznych, inżynieria systemów logistycznych. 8

10 Wyniki badania Wywiad grupowy z wykładowcami Na początku w teście projekcyjnym badani wykładowcy zostali poproszeni o wpisanie odpowiedzi na pytanie o to, kiedy proces uczenia ma sens. Najczęściej pojawiały się odpowiedzi wskazujące na praktyczny wymiar nauki oraz jej przydatność w życiu, choć równie często wskazywano, że istotne jest, by nauka była ciekawa, była wynikiem rozwijania własnych pasji, wynikała z zainteresowań uczącego się. Co ciekawe wykładowcy dużą wagę przywiązywali do interakcji między wykładowcami a słuchaczami (studentami, uczniami) ich zdaniem by nauka miała sens, konieczne jest obustronne zaangażowanie, zaś wykładowca powinien wzbudzać szacunek i zachwyt u swoich słuchaczy. Co więcej, powinien być osobą, która sprzyja rozwojowi zainteresowań, pokazuje nowe drogi, ciekawe tematy, niczego nie narzucając. Dobrze przygotowane materiały do nauki (zarówno te, które udostępnia prowadzący, jak i własne notatki uczących się) to kolejny warunek, dzięki któremu proce uczenia się ma sens. Wiele odpowiedzi badanych wykładowców odnosiło się też do otoczenia uczącego się, jak i jego samopoczucia im warunki zewnętrzne i stan uczącego się są bardziej sprzyjające, tym sens nauki większy (a już na pewno jej efektywność). 9

11 Kiedy proces uczenia ma sens? wiedza jest przydatna i praktyczna wiedza jest ciekawa i inspirująca, jest pasją nauka ma sens i określony cel zaangażowanie w naukę ze strony uczącego się i wykładowcy wykładowca jest mentorem, wzbudza zachwyt dobrze przygotowane materiały do nauki, wiedza przekazywana różnymi metodami systematyczność przyswajania wiedzy dobre warunki (zdrowie, brak stresu, dobre otoczenie) odpowiednia ilość materiału do przyswojenia w wystarczającym czasie Następnie badani wykładowcy zostali poproszeni o ocenę zaprezentowanych założeń. Oceny dokonywali na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznaczało najniższą ocenę, 5 najwyższą. Poniżej zaprezentowany wykres przedstawia średnie ocen dokonanych przez respondentów. 10

12 Studentom należy dostarczać na bieżąco i w sposób terminowy efektywnych informacji zwrotnych o postępach w nauce, które będą konkretne, motywujące do działania i adekwatne dla ich przyszłej pracy. Podczas zajęć należy stosować elementy wspomagające aktywne zaangażowanie: prezentacje, debaty, gry role-play, symulacje, studia przypadków. Proces uczenia się powinien mieć charakter społeczny: osoby uczące się same dokonują interpretacji, wykładowcy występują w roli przewodników i mentorów. Proces nauczania musi być tak zaprojektowany, aby wszystkie podejmowane działania były mocno osadzone w kontekście (np. rynku pracy) i przydatne dla studentów w ich życiu zawodowym. 5,00 5,00 4,75 4,50 Podczas zajęć należy dostarczać studentom okazji do doskonalenia umiejętności w dziedzinie komunikacji (werbalnej i niewerbalnej). 4,38 Poprzednie doświadczenie studentów należy uznać za coś cennego i wykorzystywać je podczas zajęć. 4,25 W procesie nauczania należy stosować gry i symulacje, które skutecznie wspomagają proces uczenia się. Muszą one jednak być dostosowane do danego kierunku studiów. Konieczne jest wzięcie pod uwagę ogromnego i niezwykle zróżnicowanego zasobu doświadczeń, wiedzy i umiejętności, jakie studenci wnoszą do środowiska edukacyjnego. 4,00 4,00 Nauka musi mieć wymiar praktyczny i odpowiadać realnym potrzebom studenta. 3,88 Osoby dorosłe same kierują swoim postępowaniem i oczekują, że będą mogły wziąć odpowiedzialność za proces uczenia się. 3,38 Student jest najważniejszy, proces nauczania powinien być zorientowany na osoby uczące się, nie zaś na kadry czy instytucje naukowe. 3,00 Należy uwzględniać zróżnicowane style uczenia się studentów. 2,88 Materiały edukacyjne i proces nauczania muszą być tak zaprojektowane, aby nie obciążały studentów - aby nie doświadczali przeciążenia poznawczego. 2,38 Proces uczenia się powinien być kształtowany przez samych uczących się. 2,

13 W pierwszej kolejności wykładowcy oceniali wagę założenia Nauka musi mieć wymiar praktyczny i odpowiadać realnym potrzebom studenta. Jeden z wykładowców przekonywał, że tylko nauka, która ma praktyczne uzasadnienie może być traktowana jako sensowna, jednak z tym stwierdzeniem nie zgodzili się wszyscy badani. Istnieją bowiem kierunki (np. teoria kultury), które z natury rzeczy nie są praktyczne, a sprowadzanie ich do praktyki, do możliwości wykorzystania w codziennym życiu lub pracy spowoduje, że stracą one swój walor naukowy. Szczególne wątpliwości wzbudziła druga część założenia a więc realne potrzeby studenta badani zdecydowali, że to nie potrzeby studentów powinny kształtować proces nauczania. Kolejnym założeniem było: Konieczne jest wzięcie pod uwagę ogromnego i niezwykle zróżnicowanego zasobu doświadczeń, wiedzy i umiejętności, jakie studenci wnoszą do środowiska edukacyjnego. Przy tym założeniu pojawiły się bardzo podobne noty, jednakże badani mieli problem ze zrozumieniem założenia i nie byli zgodni w jego ocenie. Wzięcie pod uwagę doświadczeń, wiedzy, umiejętności licznego grona studentów może się wiązać z problemami przy konstruowaniu programu. Dużo istotniejsze jest postawienie nacisku na to, co student wynosi, a nie co wnosi. Trzecie założenie podobnie jak poprzednie odnosiło się do wcześniejszego doświadczenia studentów: Poprzednie doświadczenie studentów należy uznać za coś cennego i wykorzystywać je podczas zajęć. Zostało ono jednak ocenione wyżej niż poprzednie, tu głównym argumentem było to, że w tym założeniu zawarty został cały pozytywny aspekt poprzedniego założenia. Jedna z badanych zauważyła, że nawet różnica słów między konieczne jest a należy jest znacząca. Jednym z najwyżej ocenionych założeń było też Proces nauczania musi być tak zaprojektowany, aby wszystkie podejmowane działania były mocno osadzone w kontekście (np. rynku pracy) i przydatne dla studentów w ich życiu zawodowym. Jedyną uwagą było położenie zbyt dużego nacisku na konieczność zdaniem jednego z wykładowców owo założenie dobrze byłoby nieco rozluźnić (odnosi się to do wyrażeń musi, wszystkie, mocno osadzone w kontekście ). 12

14 Dość wysoko badani ocenili założenie, zgodnie z którym W procesie nauczania należy stosować gry i symulacje, które skutecznie wspomagają proces uczenia się. Muszą one jednak być dostosowane do danego kierunku studiów. Największe wątpliwości budziło hasło gry, wykładowcy obawiali się, że jeśli nacisk położy się na takie pozyskiwanie wiedzy, ze studiowania zrobi się zabawa, a studenci nie będą odpowiednio zmotywowani. Niemniej jednak wszystko uzależnione jest od kierunku oraz osoby wykładowcy są tacy, którzy są bardzo dobrymi nauczycielami i nie potrzebują wykorzystywać takich technik. Założenie, zgodnie z którym Podczas zajęć należy stosować elementy wspomagające aktywne zaangażowanie: prezentacje, debaty, gry role-play, symulacje, studia przypadków zostało ocenione przez wszystkich uczestników badania bardzo wysoko. Najważniejsze w tym założeniu okazało się być słowo aktywne, wykładowcy cenią sobie wszystkie techniki, które angażują i motywują studentów i uczniów do aktywnego uczestnictwa w zajęciach. Założenie, iż Student jest najważniejszy, proces nauczania powinien być zorientowany na osoby uczące się, nie zaś na kadry czy instytucje naukowe zostało ocenione zdecydowanie niżej. Wykładowcy argumentowali te niskie noty tym, iż obecnie studenci są coraz bardziej roszczeniowi, przyjmują postawę, że im się należy, wykładowcy i kadry uczelni są dla nich, sami zaś ze siebie dają bardzo niewiele. Często wręcz studia są u nich na bardzo niskim priorytecie, co powoduje bardzo dużą dysproporcję. Gdyby bowiem studenci byli zmotywowani, zaangażowani, mieli odpowiednią postawę, do tego jeszcze intelektualnie potrafiliby sprostać temu, co wybrali, wówczas to założenie miałoby większy sens. Ponadto uczelnia powinna w większym stopniu brać pod uwagę samą kadrę inwestować w szkolenia, podnoszenie kompetencji wykładowców, a nie skupiać się wyłącznie na studentach. Jeszcze niżej ocenionym założeniem było Należy uwzględniać zróżnicowane style uczenia się studentów. Uzyskało ono jedną z najniższych not. Wykładowcy przekonywali, że przy takiej liczbie studentów, jaka uczęszcza na zajęcia (nawet praktyczne) nie są w stanie dostosować programu do stylów uczenia się. Poza tym jednym z zadań studiów jest to, by 13

15 nauczyć studenta, jak się uczyć. Niemniej jednak badani są pozytywnie nastawieni do wykorzystywania różnych metod i technik prowadzenia zajęć, które mogą w mniejszym lub większym stopniu odpowiadać studentom. Następnie badani oceniali założenie: Podczas zajęć należy dostarczać studentom okazji do doskonalenia umiejętności w dziedzinie komunikacji (werbalnej i niewerbalnej), uzyskało ono zdecydowanie wyższą ocenę od poprzedniego, ale nie jedną z wyższych. Badani wykładowcy byli przekonani, że studentom brakuje takich umiejętności, co głównie jest efektem masowości studiowania. Dlatego ważne jest, by dawać taką możliwość jak najczęściej i jak najszczerszemu gronu. Niezwykle istotnym aspektem jest kształtowanie kultury komunikacji. Bardzo wysoko oceniono w badaniu założenie, zgodnie z którym Proces uczenia się powinien mieć charakter społeczny: osoby uczące się same dokonują interpretacji, wykładowcy występują w roli przewodników i mentorów. Uzyskało ono jedną z najwyższych not. Zdaniem jednej z badanych, najlepszą formą uczenia się zawsze była dyskusja jeśli student poszukuje argumentów, rozmawia z innymi studentami czy wykładowcami, wówczas wiedza jest przyswajana w największym stopniu (zdecydowanie większym aniżeli z samodzielnej lektury). Nie bez znaczenia pozostaje użycie w założeniu słów mentor, przewodnik, co stawia w zupełnie innym świetle wykładowcę. Jednym z niebezpieczeństw jednak jest samodzielna interpretacja nie zawsze pozostawienie studentowi możliwości interpretacji będzie dobrym wyjściem. Kolejne trzy założenia zostały ocenione zdecydowanie niżej. Pierwsze z nich brzmiało następująco: Osoby dorosłe same kierują swoim postępowaniem i oczekują, że będą mogły wziąć odpowiedzialność za proces uczenia się. Badani zwracali uwagę, że wielu dorosłych ludzi podejmuje studia podyplomowe w sposób nieprzemyślany, choć jest to z góry błędne założenie. Jeśli grupa studentów jest odpowiedzialna, zmotywowana, to założenie jest dobre, ale trzeba wziąć pod uwagę, że wielu studentów jest zdemotywowanych, podjęło studia podyplomowe z konieczności itp. 14

16 Najniżej oceniono założenie: Proces uczenia się powinien być kształtowany przez samych uczących się. Badani uznali, że jest to utopia. Osoby uczące się nie są w stanie kształtować procesu, gdyż nie posiadają kompetencji do tego, by stwierdzić, czego mają (i powinny) się uczyć. Jest to zbyt duża odpowiedzialność. Z drugiej jednak strony nie da się nie zauważyć, że sami uczący siłą rzeczy kształtują ów proces. Podobnie nisko oceniono założenie: Materiały edukacyjne i proces nauczania muszą być tak zaprojektowane, aby nie obciążały studentów aby nie doświadczali tzw. przeciążenia poznawczego. Wykładowcy przekonywali, że zawsze, gdy człowiek uczy się czegoś nowego ma do czynienia z czymś w rodzaju przeciążenia. Jeśli jednak student jest systematyczny i na bieżąco uzupełnia wiedzę, wówczas nie dojdzie do takowego przeciążenia. Ostatnim ocenianym założeniem było Studentom należy dostarczać na bieżąco i w sposób terminowy efektywnych informacji zwrotnych o postępach w nauce, które będą konkretne, motywujące do działania i adekwatne dla ich przyszłej pracy. Badani byli przekonani, że jeśli człowiek nie dostanie informacji zwrotnej czy o swoim postępowaniu, zachowaniu, czy zakresie posiadanej wiedzy, nie rozwija się. Rozwój jest możliwy tylko dzięki analizie informacji zwrotnej, która pokazuje, że jeśli coś jest źle, to w jakim aspekcie, w którym miejscu i na czym polega brak. Niemniej jednak badani zdawali sobie sprawę, iż gdyby to założenie potraktować poważnie, wiązałoby się to z dużym obciążeniem wykładowców, poza tym wymuszałoby pewnego rodzaju zmiany systemowe (mniejsze grupy studentów. Wywiad grupowy ze słuchaczami studiów podyplomowych Na początku badani słuchacze studiów podyplomowych zostali zapytani o to, w jaki sposób najczęściej się uczą, jaki jest dla nich najbardziej efektywny system uczenia się, w jaki sposób najszybciej zapamiętują materiał. Odpowiedzi były zróżnicowane jedni badani okazali się być słuchowcami (uczyli się czytając sobie notatki na głos lub nawet korzystając z syntetyzatorów mowy), inni z kolei byli wzrokowcami sporządzali notatki z podręczników, z własnych notatek z wykładów, skryptów itp. Co ciekawe efektywniejsze w ich przypadku 15

17 okazywało się sporządzanie notatek własnoręcznie, gdyż własny charakter pisma traktowali jako bardziej czytelny aniżeli wydruk z komputera. Pojawiły się też wypowiedzi, zgodnie z którymi do efektywnego zapamiętania materiału niezbędne jest kilkukrotne powtórzenie materiału. Niektórzy przekonywali, że do nauki niezbędna jest im absolutna cisza, inni z kolei podkreślali konieczność poznania celu tej nauki i jej praktyczność. W teście projekcyjnym słuchacze zostali poproszeni o wpisanie odpowiedzi na pytanie o to, kiedy proces uczenia ma sens. Zdecydowanie najczęściej pojawiły się stwierdzenia, że uczenie się ma sens wtedy, gdy człowiek uczy się praktyki, a nie czystej teorii oraz wówczas, gdy wiedza okazuje się przydatna. Ów praktyczny wymiar nauki był zdecydowanie najczęściej udzielaną odpowiedzią, praktycznie przez każdego słuchacza studiów podyplomowych. Nieco rzadziej wskazywano na konieczność jasno sprecyzowanego i pożądanego celu takiego jak np. uzyskanie wyższego wykształcenia, zdobycie zatrudnienia, awans w pracy, czy nawet zdanie egzaminu. 16

18 Kiedy proces uczenia ma sens? wiedza ma charakter praktyczny wiedza jest przydatna (w życiu, pracy) wiedza prowadzi do osiągnięcia celu (zdania egzaminu, osiągnięcia awansu) uczący się zna cel, widzi sens nauki uczący się interesuje się zagadnieniem, wiedza ciekawi go uczący się czerpie przyjemność ze zdobywania wiedzy, z uczenia się nauczyciel jest mentorem są materiały, do których można sięgnąć w każdej chwili wykorzystywane są nowoczesne metody nauczania (multimedia) ocena będzie sprawiedliwa jest czas i spokój, uczący się ma możliwość skupienia, nie ma przymusu wszyscy są zaangażowani w proces uczenia się i zmotywowani wiedza zostanie utrwalona w nowych sytuacjach, wyzwaniach zawsze Następnie słuchacze studiów podyplomowych zostali poproszeni o ocenę zaprezentowanych założeń. Oceny dokonywali na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznaczało najniższą ocenę, 5 najwyższą. Poniżej zaprezentowany wykres przedstawia średnie ocen dokonanych przez badanych. 17

19 Proces uczenia się powinien mieć charakter społeczny: osoby uczące się same dokonują interpretacji, wykładowcy występują w roli przewodników i mentorów. 4,75 Nauka musi mieć wymiar praktyczny i odpowiadać realnym potrzebom studenta. Studentom należy dostarczać na bieżąco i w sposób terminowy efektywnych informacji zwrotnych o postępach w nauce, które będą konkretne, motywujące do działania i adekwatne dla ich przyszłej pracy. Podczas zajęć należy stosować elementy wspomagające aktywne zaangażowanie: prezentacje, debaty, gry role-play, symulacje, studia przypadków. Proces nauczania musi być tak zaprojektowany, aby wszystkie podejmowane działania były mocno osadzone w kontekście (np. rynku pracy) i przydatne dla studentów w ich życiu zawodowym. 4,63 4,63 4,63 4,56 Proces uczenia się powinien być kształtowany przez samych uczących się. 4,38 Osoby dorosłe same kierują swoim postępowaniem i oczekują, że będą mogły wziąć odpowiedzialność za proces uczenia się. 4,38 Student jest najważniejszy, proces nauczania powinien być zorientowany na osoby uczące się, nie zaś na kadry czy instytucje naukowe. W procesie nauczania należy stosować gry i symulacje, które skutecznie wspomagają proces uczenia się. Muszą one jednak być dostosowane do danego kierunku studiów. 4,38 4,38 Poprzednie doświadczenie studentów należy uznać za coś cennego i wykorzystywać je podczas zajęć. 4,19 Podczas zajęć należy dostarczać studentom okazji do doskonalenia umiejętności w dziedzinie komunikacji (werbalnej i niewerbalnej). 4,00 Materiały edukacyjne i proces nauczania muszą być tak zaprojektowane, aby nie obciążały studentów - aby nie doświadczali przeciążenia poznawczego. 3,25 Należy uwzględniać zróżnicowane style uczenia się studentów. 3,25 Konieczne jest wzięcie pod uwagę ogromnego i niezwykle zróżnicowanego zasobu doświadczeń, wiedzy i umiejętności, jakie studenci wnoszą do środowiska edukacyjnego. 3,

20 W pierwszej kolejności studenci oceniali wagę założenia Nauka musi mieć wymiar praktyczny i odpowiadać realnym potrzebom studenta. Było to jedno z najwyżej ocenionych założeń przez badanych. Warto zauważyć, że jest to ocena zbieżna z wcześniejszymi deklaracjami, iż proces uczenia ma sens wówczas, gdy owa nauka ma charakter praktyczny, a nie jedynie teoretyczny. Kolejnym założeniem było: Konieczne jest wzięcie pod uwagę ogromnego i niezwykle zróżnicowanego zasobu doświadczeń, wiedzy i umiejętności, jakie studenci wnoszą do środowiska edukacyjnego. Przy tym założeniu pojawiły się zdecydowanie niższe noty zdaniem badanych student ma możliwość wyboru kierunku studiów podyplomowych z szerokiego wachlarza dostępnych, dlatego też sam może decydować o tym, czego oczekuje od studiów, czego chce się dowiedzieć, jakie umiejętności poszerzyć, jaką wiedzę pogłębić. Tym samym nie ma potrzeby, by w programie czy sposobie prowadzenia zajęć brać pod uwagę wiedzę, umiejętności czy wcześniejsze doświadczenia słuchaczy. Z drugiej jednak strony jeden z uczestników wywiadu zwrócił uwagę, iż na etapie rekrutacji, widząc, jacy ludzie (absolwenci jakich kierunków, praktycy jakich zawodów) podejmą naukę, warto zrezygnować z niektórych przedmiotów (np. wprowadzających). Trzecie założenie podobnie jak poprzednie odnosiło się do wcześniejszego doświadczenia studentów: Poprzednie doświadczenie studentów należy uznać za coś cennego i wykorzystywać je podczas zajęć. Zostało ono jednak ocenione wyżej niż poprzednie, tu głównym argumentem było to, iż takie doświadczenie studentów powinno być wykorzystywane podczas zajęć prowadzonych w formie aktywizującej studentów, a więc dyskusji, warsztatów, realizacji projektów. Zdaniem badanych słuchaczy najgorszą formą prowadzenia zajęć jest odczytany wykład z książki przez prowadzącego. Jednym z najwyżej ocenionych założeń było też Proces nauczania musi być tak zaprojektowany, aby wszystkie podejmowane działania były mocno osadzone w kontekście (np. rynku pracy) i przydatne dla studentów w ich życiu zawodowym. Kolejny raz podkreślali słuchacze wagę praktycznego wymiaru nauki. Obecnie bowiem niektóre kierunki prowadzone są w taki sposób, że w pracy zawodowej przydatne okazuje się nie 19

21 więcej niż 10% zdobytej podczas studiów wiedzy. Niemniej jednak istnieją kierunki (szczególnie sformułowane w sposób ogólny i z zakresu wiedzy humanistycznej), które służą raczej ogólnemu rozwojowi słuchacza niż zdobyciu konkretnych umiejętności czy wiedzy. Dość wysoko badani ocenili założenie, zgodnie z którym W procesie nauczania należy stosować gry i symulacje, które skutecznie wspomagają proces uczenia się. Muszą one jednak być dostosowane do danego kierunku studiów. Zdaniem badanych słuchaczy takie gry i symulacje mogą i najczęściej są istotnym elementem uczenia się, wymagają bowiem od studentów zaangażowania i aktywności, uczą kreatywności, pracy w zespole, prowadzenia dyskusji itd. Jednak tego typu metody nie są adekwatne do wszystkich kierunków i do wszystkich prowadzonych przedmiotów. Co więcej, wielu studentów nie potrafi korzystać z doświadczeń zdobytych w czasie gier, traktując je jako zabawę, a nie naukę. Założenie, zgodnie z którym Podczas zajęć należy stosować elementy wspomagające aktywne zaangażowanie: prezentacje, debaty, gry role-play, symulacje, studia przypadków zostało ocenione bardzo wysoko. Zdaniem badanych, studenci mają problem z prezentowaniem treści na forum, prezentacje powinny być stosowane. Niemniej jednak pozostaje obawa, iż zaangażowanie studentów będzie silnie zróżnicowane osoby słuchające prezentacji kolegi najczęściej w ogóle nie są zainteresowane tematem. Tym samym z zajęć wynoszą tyle, ile sami przygotują. Tu kluczowe jest jednak podejście wykładowcy i jego umiejętności aktywowania słuchaczy. Założenie, iż Student jest najważniejszy, proces nauczania powinien być zorientowany na osoby uczące się, nie zaś na kadry czy instytucje naukowe zostało ocenione nieco niżej. Badani słuchacze studiów podyplomowych przyznawali, że choć w teorii jest to założenie słuszne, to jednak w praktyce okazuje się, że dla starszych wykładowców zależność ta nie jest tak jednoznaczna. Kolejnym ocenianym założeniem było Należy uwzględniać zróżnicowane style uczenia się studentów. Uzyskało ono jedną z najniższych not. Respondenci byli przekonani, że jest to bardzo trudne w realizacji z uwagi na fakt, że każdy ma własne techniki uczenia się. 20

22 Niemniej jednak wiele zależy od wielkości grupy gdy liczy ona sto osób, jest to całkowicie niemożliwe, natomiast, jeśli są to grupy kilku bądź kilkunastoosobowe, może się to sprawdzić. Następnie badani oceniali założenie: Podczas zajęć należy dostarczać studentom okazji do doskonalenia umiejętności w dziedzinie komunikacji (werbalnej i niewerbalnej), uzyskało ono dobrą ocenę, ale zdecydowanie nie jedną z wyższych. Słuchacze studiów podyplomowych uznali, że wszystko zależy od wykładowcy niektórzy bowiem prowadzą monolog z katedry, wówczas student ma nikłe szanse na doskonalenie tego typu umiejętności. W dużej mierze też trenowanie zdolności komunikacyjnych zależy od rodzaju studiów. Zdecydowanie najwyżej oceniono w badaniu założenie, zgodnie z którym Proces uczenia się powinien mieć charakter społeczny: osoby uczące się same dokonują interpretacji, wykładowcy występują w roli przewodników i mentorów. Niemal wszyscy badani ocenili to założenie najwyższą notą. Głównym argumentem była potrzeba wydobycia jak największej wiedzy od wykładowcy. Jednocześnie wiedza nie powinna być przedstawiana jako jedyna prawda objawiona, ale jako jedna z opcji (szczególnie na kierunkach humanistycznych), a zadaniem studentów jest dotarcie do źródeł i rozwinięcie problemu. Kolejne dwa założenia zostały ocenione podobnie, nieco niżej. Pierwsze z nich brzmiało następująco: Osoby dorosłe same kierują swoim postępowaniem i oczekują, że będą mogły wziąć odpowiedzialność za proces uczenia się. Studia podyplomowe wybierane są, zdaniem badanych, zdecydowanie bardziej świadomie niż wcześniejsze etapy edukacji, stąd słuchacze sami decydują, ile czasu chcą poświęcić, jak bardzo się zaangażować bądź też czy robią te studia dla samego dyplomu, dokumentu potrzebnego np. do pracy. Podobnie oceniono założenie: Proces uczenia się powinien być kształtowany przez samych uczących się. Badani uznali, że w tym aspekcie powinien być zachowany kompromis. Z jednej bowiem strony wykładowcy powinni słuchać propozycji i życzeń studentów, jednakże nie można dopuścić, by to sami studenci decydowali o kształcie zajęć. Konieczne jest znalezienie złotego środka. 21

23 Jedno z trzech najniżej ocenionych założeń to Materiały edukacyjne i proces nauczania muszą być tak zaprojektowane, aby nie obciążały studentów aby nie doświadczali tzw. przeciążenia poznawczego. Badani przekonywali, że każdy, kto decyduje się na podjęcie studiów podyplomowych, zdaje sobie sprawę z faktu, że będzie się to wiązało z określoną ilością materiału do zapamiętania. Jednak jedna z badanych uznała, że często zdarza się, że sztucznie zwielokrotniona ilość materiału (mniej istotne zajęcia, materiał nie związany z kierunkiem studiów itp.) przyczynia się do demotywacji studentów. Konieczne jest znalezienie złotego środka w tym aspekcie. Ostatnim ocenianym założeniem było Studentom należy dostarczać na bieżąco i w sposób terminowy efektywnych informacji zwrotnych o postępach w nauce, które będą konkretne, motywujące do działania i adekwatne dla ich przyszłej pracy. Zostało ono ocenione dość wysoko. Słuchacze studiów podyplomowych przekonywali, że bardzo często na studiach brakuje informacji zwrotnej o postępach w nauce, co wynika po prostu z braku czasu. Tymczasem jest to niezwykle istotne, motywujące. Na studiach licencjackich i magisterskich studenci częściej są sprawdzani z wyników w nauce nie tylko poprzez kolokwia i egzaminy, ale także przez tzw. wejściówki i wyjściówki. Badani przekonywali, że aż taki rygor nie jest konieczny, ale jeśli wiedza będzie sprawdzana wyłącznie w czasie sesji, doprowadzi to do tego, że studenci będą mobilizować się w ostatnim miesiącu przed zaplanowanymi egzaminami. Wszyscy słuchacze chcieliby, aby te założenia zostały wprowadzone na polskich uczelniach, przynajmniej w jakimś stopniu. Jeden słuchacz studiów podyplomowych zauważył, że wiele uczelni niepublicznych w różnym zakresie wprowadza owe założenia w życie, natomiast uczelnie publiczne nadal funkcjonują na przestarzałych zasad, gdzie najważniejszymi osobami są wykładowcy, a zadaniem uczelni jest produkcja kolejnych roczników magistrów. 22

24 Wnioski i rekomendacje Zarówno wykładowcy, jak i słuchacze studiów podyplomowych w różny sposób oceniali wagę założeń przedstawionych w badaniu. Warto zauważyć, iż niektórzy zwrócili uwagę, iż część z nich jest systematycznie wprowadzanych na uczelniach. Jednak słuchacze studiów podyplomowych przekonywali, że pod względem wprowadzania ich w życie, zdecydowanie lepiej wypadają uczelnie prywatne. Warto przyjrzeć się uśrednionym ocenom wykładowców i studentów, by wskazać na najważniejsze w ocenie obydwu kategorii badanych założenia, które warte są wprowadzenia lub dalszego rozwijania. Przy ocenie założeń na skali 1-5 tylko jedno założenie otrzymało notę niższą niż 3, oznacza to, że praktycznie wszystkie wskazane są istotne dla poprawy procesu nauczania na studiach. Niemniej analizując poniższe zestawienie tabelaryczne, wprowadzania w największym stopniu wymagają te założenia, które uzyskały notę powyżej 4,0. Założenie Podczas zajęć należy stosować elementy wspomagające aktywne zaangażowanie: prezentacje, debaty, gry role-play, symulacje, studia przypadków. Studentom należy dostarczać na bieżąco i w sposób terminowy efektywnych informacji zwrotnych o postępach w nauce, które będą konkretne, motywujące do działania i adekwatne dla ich przyszłej pracy. Proces uczenia się powinien mieć charakter społeczny: osoby uczące się same dokonują interpretacji, wykładowcy występują w roli przewodników i mentorów. Proces nauczania musi być tak zaprojektowany, aby wszystkie podejmowane działania były mocno osadzone w kontekście (np. rynku pracy) i przydatne dla studentów w ich życiu zawodowym. Średnia ocen 4,82 4,82 4,75 4,53 Nauka musi mieć wymiar praktyczny i odpowiadać realnym potrzebom studenta. 4,25 Poprzednie doświadczenie studentów należy uznać za coś cennego i wykorzystywać je podczas zajęć. Podczas zajęć należy dostarczać studentom okazji do doskonalenia umiejętności w dziedzinie komunikacji (werbalnej i niewerbalnej). W procesie nauczania należy stosować gry i symulacje, które skutecznie wspomagają proces uczenia się. Muszą one jednak być dostosowane do danego kierunku studiów. 4,22 4,19 4,19 23

25 Założenie Osoby dorosłe same kierują swoim postępowaniem i oczekują, że będą mogły wziąć odpowiedzialność za proces uczenia się. Student jest najważniejszy, proces nauczania powinien być zorientowany na osoby uczące się, nie zaś na kadry czy instytucje naukowe. Konieczne jest wzięcie pod uwagę ogromnego i niezwykle zróżnicowanego zasobu doświadczeń, wiedzy i umiejętności, jakie studenci wnoszą do środowiska edukacyjnego. Średnia ocen 3,88 3,69 3,63 Proces uczenia się powinien być kształtowany przez samych uczących się. 3,32 Należy uwzględniać zróżnicowane style uczenia się studentów. 3,06 Materiały edukacyjne i proces nauczania muszą być tak zaprojektowane, aby nie obciążały studentów - aby nie doświadczali przeciążenia poznawczego. 2,81 Podsumowując należy powiedzieć, że opinie na temat proponowanej metodyki kształcenia generalnie były pozytywne. Krytyka pojawiała się raczej w aspekcie wprowadzenia jej w praktyce. Sama zaś idea dla wielu uczestników badań fokusowych stanowiła pewien typ idealny, marzenie o tym, jak powinny wyglądać studia podyplomowe. Zwłaszcza słuchacze studiów podyplomowych podkreślali, że chętnie by na takie studia się zapisali. Odpowiadając zatem na główne pytanie badawcze: 1. Czy nowy sposób kształcenia, wypracowany w ramach pierwszego etapu realizacji projektu PI-PWP jest poprawny? należy udzielić odpowiedzi twierdzącej. Nowy sposób kształcenia wypracowany w ramach pierwszego etapu realizacji projektu jest jak najbardziej poprawny. Dużym wyzwaniem jednak, jak zauważali badani, będzie zrealizowanie go w praktyce tutaj zachodzi potrzeba wyważenia wszystkich jego elementów składowych tak, aby nie tylko dostosować go do potrzeb studentów, ale także zwrócić uwagę na jego aspekt dydaktyczny. W tym celu rekomenduje się rozważenie i wzięcie pod uwagę krytycznych głosów pojawiających się w badaniu, które mogą posłużyć jako drogowskazy mielizn, na które można natrafić traktując założenia nowej metodyki kształcenia zbyt dosłownie. 24

26 Poniżej w formie tabelarycznej przedstawiono najważniejsze wnioski i rekomendacje z przeprowadzonych badań. Wnioski Sposób kształcenia wypracowany w pierwszym etapie projektu PI-PWP Gra w studia podyplomowe jest poprawny. Zbyt duże skupienie na studencie i jego oczekiwaniach może negatywnie wpłynąć na sam proces dydaktyczny podczas studiów podyplomowych, zwłaszcza jeśli liczą one wielu słuchaczy. Nie wszyscy studenci (a także wykładowcy) potrafią korzystać z aktywnych metod nauczania (np. gier symulacyjnych czy role-play), co może przyczyniać się do negatywnego postrzegania takich technik i niechęci wobec ich stosowania. Gry postrzegane są czasem jako infantylne. Rekomendacje Rekomenduje się wdrożenie ocenianej metodyki kształcenia na studiach podyplomowych. Rekomenduje się uwzględnianie oczekiwań studentów w jak największym stopniu, jednakże zbytni wpływ studentów na kształt programu i organizacji studiów może spowodować chaos organizacyjny i w rezultacie obniżyć wartość merytoryczną studiów. Zaleca się zidentyfikowanie konkretnych etapów planowania studiów, na których weźmie się pod uwagę oczekiwania studentów celem ustrukturyzowania całego procesu. Rekomenduje się zaznajamianie zarówno studentów, jak i wykładowców z grami symulacyjnymi już od początku studiów czy też na etapie informacji o studiach. Dodatkowo wykładowcy powinni przejść specjalistyczne szkolenia z procesów grupowych oraz prowadzenia gier, bo to od nich w dużej mierze zależy ich sukces dydaktyczny. 25

27 Wnioski Trudno jest dostosować każde zajęcia do indywidualnych stylów uczenia się studentów, zwłaszcza jeśli dany kierunek ma bardzo wielu słuchaczy. Nie powinno się jednak rezygnować z prób dążenia do tego celu. Nie wszystkie uczelnie w Polsce są gotowe do wprowadzenia tej metodyki kształcenia. Najbardziej przygotowane są uczelnie prywatne, więc to one mogą stać się pionierem zmian w tym zakresie. Rekomendacje Rekomenduje się wprowadzenie w początkowym etapie przynajmniej na podstawowym poziomie materiałów dydaktycznych, które odpowiedzą na potrzeby przynajmniej wzrokowców, słuchowców i ruchowców. W tym celu należy wprowadzić jako element obowiązkowy do każdych zajęć: nagranie audio/video z zajęć, prezentację multimedialną oraz projekty/zadania angażujące słuchaczy. Rekomenduje się podkreślanie, że WSB będzie jednym z pionierów stosowania nowej metodyki kształcenia, zorientowanej na potrzeby studenta, w skali kraju, jako ważnego elementu kampanii wizerunkowej i promocyjnej. 26

28 Scenariusz wywiadu grupowego z wykładowcami i słuchaczami studiów podyplomowych Temat: Ocena poprawności nowego sposobu kształcenia wypracowanego w ramach projektu PWP Gra w studia podyplomowe. Wprowadzenie 10 min Dzień dobry. Dziękuję bardzo za przybycie. Spotkaliśmy się, aby porozmawiać o tym, jakie są najlepsze sposoby przekazywania wiedzy, jak uczyć, żeby ta nauka była efektywna a cały proces satysfakcjonujący dla studenta i wykładowców. Znajdujemy się siedzibie firmy Doradztwo Społeczne i Gospodarcze. Nasza rozmowa będzie nagrywana na dyktafon, ale jedynie po to, żeby nie umknęła nam żadna wypowiedziana przez Państwa opinia. Natomiast wszystko, co Państwo będą mówili jest poufne nigdzie oprócz listy obecności nie pojawią się Państwa nazwiska, a podczas pisania raportu opinie nie będą przypisywane do konkretnych osób. Nie ma dobrych i złych odpowiedzi, bardzo proszę mówić to, co Państwo myślą na dany temat. Nikt nie będzie tego oceniał. Zależy nam bardzo na Państwa wypowiedziach jako ekspertach w tej tematyce. Przygotowaliśmy mały poczęstunek proszę się swobodnie częstować w każdej chwili naszej rozmowy. Całość potrwa około 2 godzin. Rozgrzewka 30 min 1. Spędzimy ze sobą trochę czasu dlatego chciałbym, żebyśmy się przedstawili. Proszę, żeby każdy powiedział, jak ma na imię i jaką uczelnię (studia podyplomowe) reprezentuje. 2. Proszę powiedzieć w jaki sposób najlepiej się Państwo uczą? Co sprawia, że zapamiętują Państwo informacje (nie tylko na egzamin, ale na dłuższy czas)? Kiedy widzą Państwo sens uczenia się? Zanim porozmawiamy o tym na forum przygotowaliśmy krótką zabawę z obrazkami. Rozdam Państwu teraz kartki, proszę, żeby Państwo rozwiązali zadanie. Moderator: rozdać test projekcyjny nr Co Państwo napisali na kartkach? Kiedy uczenie się ma największy sens? Moderator: dopytać konkretne elementy, które na to wpływają (techniki, metody, przydatność do życia, czas nauki itp.), co dla nich jest najważniejsze. Ocena proponowanej metodyki nauczania 60 min Głównym tematem naszego spotkania jest ocena pewnego sposobu kształcenia. Teraz pokażę Państwu prezentację z głównymi założeniami tego sposobu uczenia. Chciałbym, żeby Państwo wcielili się w rolę ekspertów, którzy będą oceniać czy założenia jego twórców są sensowne. Żebyśmy bardziej wcielili się w role rozdam teraz Państwu karty do głosowania z numerami od 1 do 5, 5 jest oceną najwyższą. Po prezentacji każdego elementu proponowanego systemu uczenia poproszę Państwa, żeby Państwo głosowali jak bardzo się on Państwu podoba.

29 Pamiętajmy, że proponowany system nauczania przeznaczony jest dla naszej hipotetycznej bohaterki pani X, która jest: osobą pracującą na pełen etat, poszukującą wysokiej jakości programu edukacyjnego, który da się zastosować w ramach rozwijania swojej własnej kariery. Moderator przedstawia kolejne elementy sposobu kształcenia (prezentacja zawiera w wersji skróconej to, co przedstawiono poniżej). Po każdym elemencie następuje głosowanie i dyskusja. 1. Nauka musi mieć wymiar praktyczny i odpowiadać realnym potrzebom studenta. 2. Konieczne jest wzięcie pod uwagę ogromnego i niezwykle zróżnicowanego zasobu doświadczeń, wiedzy i umiejętności, jakie studenci wnoszą do środowiska edukacyjnego. 3. Poprzednie doświadczenie studentów należy uznać za coś cennego i wykorzystywać je podczas zajęć. 4. Proces nauczania musi być tak zaprojektowany, aby wszystkie podejmowane działania były mocno osadzone w kontekście (np. rynku pracy) i przydatne dla studentów w ich życiu zawodowym. 5. W procesie nauczania należy stosować gry i symulacje, które skutecznie wspomagają proces uczenia się. Muszą one jednak być dostosowane do danego kierunku studiów. 6. Podczas zajęć należy stosować elementy wspomagające aktywne zaangażowanie: prezentacje, debaty, gry role-play, symulacje, studia przypadków. 7. Student jest najważniejszy, proces nauczania powinien być zorientowany na osoby uczące się, nie zaś na kadry czy instytucje naukowe. 8. Należy uwzględniać zróżnicowane style uczenia się studentów. 9. Podczas zajęć należy dostarczać studentom okazji do doskonalenia umiejętności w dziedzinie komunikacji (werbalnej i niewerbalnej). 10. Proces uczenia się powinien mieć charakter społeczny: osoby uczące się same dokonują interpretacji, wykładowcy występują w roli przewodników i mentorów. 11. Osoby dorosłe same kierują swoim postępowaniem i oczekują, że będą mogły wziąć odpowiedzialność za proces uczenia się. 12. Proces uczenia się powinien być kształtowany przez samych uczących się. 13. Materiały edukacyjne i proces nauczania muszą być tak zaprojektowane, aby nie obciążały studentów - aby nie doświadczali przeciążenia poznawczego. 14. Studentom należy dostarczać na bieżąco i w sposób terminowy efektywnych informacji zwrotnych o postępach w nauce, które będą konkretne, motywujące do działania i adekwatne dla ich przyszłej pracy. Moderator: po głosowaniu dopytać, co uczestnicy sądzą o każdym z powyższych elementów. Jakie są zalety, a jakie ewentualne wady. 28

30 Podsumowanie 15 min Widzieli już Państwo na czym polega sposób uczenia, który oceniamy podczas spotkania. Czy myślicie Państwo, że realnie można by wprowadzić taki system na polskich uczelniach? Czy sami chcieliby Państwo uczyć się w ten sposób? Czy mają Państwo jeszcze jakieś dodatkowe uwagi i komentarze? Zakończenie 5 min Dziękuję Państwu bardzo za pomoc, jeśli mają Państwo jeszcze coś do dodania to proszę zrobić to teraz. Bardzo dziękuję za udział i ciekawe spotkanie. 29

31 Kiedy proces uczenia ma sens?