SPIS TREŒCI. Przedmowa... 17

Transkrypt

1 SPIS TREŒCI Przedmowa ROZWÓJ LECZNICTWA ZWIERZ T W ŒWIECIE I ZARYS HISTORYCZNY FARMAKOTERAPII Dzieje lecznictwa weterynaryjnego Rozwój lecznictwa zwierz¹t w Polsce Historia farmakoterapii FARMAKOLOGIA OGÓLNA Pojêcie i zakres farmakologii Pochodzenie leków Surowce farmaceutyczne Niektóre przepisy prawne dotycz¹ce leków Piœmiennictwo OGÓLNE DANE O MECHANIZMIE DZIA ANIA LEKÓW Mechanizm dzia³ania leków Receptory farmakologiczne Receptory jonotropowe Receptory metabotropowe (R7G) Inne rodzaje receptorów Koncepcje wyzwalania efektu farmakologicznego Wtórne przekaÿniki a dzia³anie leków Cyklazy adenylanowa i guanylanowa Metabolity fosfatydyloinozytolu Jon wapniowy jako wewn¹trzkomórkowy przekaÿnik drugiego rzêdu Znaczenie kana³ów jonowych w przewodnictwie nerwowym i dzia³aniu leków Kana³y jonowe zwi¹zane z receptorami jonotropowymi Kana³y chlorkowe zwi¹zane z receptorami GABA A i glicynowym Kana³y jonowe napiêciowozale ne Zale noœæ efektu farmakologicznego od dawki LOSY LEKÓW W ORGANIZMIE. ELEMENTY FARMAKOKINETYKI Transport leków przez b³ony biologiczne Dyfuzja bierna Transport czynny Wch³anianie leków Wch³anianie leków przy ró nych drogach podawania Wch³anianie leków po podaniu doustnym

2 6 Spis treœci Wch³anianie leków z tkanki podskórnej i miêœniowej Wch³anianie przez p³uca Wch³anianie przez skórê Proces rozmieszczenia (dystrybucji) leków w organizmie Metabolizm leków Wydalanie leków Elementy farmakokinetyki Zachowanie siê stê eñ leku we krwi Stê enie leku po podaniu pozanaczyniowym Stê enie leku po podaniu do ylnym Powolna do ylna infuzja leku Przebieg stê enia leku przy podawaniu wielokrotnym WskaŸniki farmakokinetyczne Dostêpnoœæ biologiczna Charakter procesów kinetycznych Sta³a eliminacji Biologiczny okres pó³trwania Objêtoœæ dystrybucji Ca³kowity klirens leku INTERAKCJE LEKÓW Fizyczne lub chemiczne reakcje leków poza organizmem Wzajemne oddzia³ywanie leków w organizmie Wzajemne oddzia³ywanie leków w trakcie wch³aniania Zmiany w ustrojowej dystrybucji leków Interakcje wp³ywaj¹ce na metabolizm leków Interakcje na etapie wydalania leków Interakcje farmakodynamiczne NIEPO DANE NASTÊPSTWA STOSOWANIA LEKÓW Niepo ¹dane dzia³ania leków Toksyczne dzia³anie leków Ograniczenia w stosowaniu leków przy niewydolnoœci w¹troby Ograniczenia w stosowaniu leków przy niewydolnoœci nerek WPROWADZENIE DO LECZNICTWA WETERYNARYJNEGO AUTONOMICZNY UK AD NERWOWY Zasady funkcjonowania uk³adu autonomicznego Acetylocholina Receptory cholinergiczne Aminy katecholowe Receptory adrenergiczne Inne domniemane substancje neuroprzekaÿnikowe LEKI UK ADU WSPÓ CZULNEGO Leki sympatykomimetyczne Adrenomimetyki dzia³aj¹ce na receptory alfa i beta Adrenomimetyki dzia³aj¹ce na receptory alfa Adrenomimetyki dzia³aj¹ce na receptory beta 1 i beta Selektywne leki beta 1 -adrenomimetyczne Adrenomimetyki dzia³aj¹ce na receptory beta Broncholityki (Broncholitica)

3 Spis treœci Tokolityki (Tocolitica) Leki adrenolityczne Leki alfa-adrenolityczne Leki beta-adrenolityczne LEKI UK ADU PRZYWSPÓ CZULNEGO Leki parasympatykomimetyczne Parasympatykomimetyki dzia³aj¹ce bezpoœrednio Parasympatykomimetyki dzia³aj¹ce poœrednio Leki hamuj¹ce odwracalnie aktywnoœæ acetylocholinesterazy Leki hamuj¹ce nieodwracalnie aktywnoœæ acetylocholinesterazy Antagoniœci acetylocholiny Leki parasympatykolityczne Leki dzia³aj¹ce na zwoje autonomiczne ganglioplegiki Nikotyna zwi¹zek dzia³aj¹cy dwufazowo Syntetyczne ganglioplegiki Leki zwiotczaj¹ce o dzia³aniu obwodowym Myorelaxantia Leki zwiotczaj¹ce niedepolaryzacyjne Leki zwiotczaj¹ce depolaryzacyjne Inne leki zwiotczaj¹ce miêœnie szkieletowe LEKI DZIA AJ CE NA OŒRODKOWY UK AD NERWOWY Neurofizjologiczne podstawy dzia³ania leków na oun NeuroprzekaŸniki w oun Aminy Aminokwasy w oun Neuropeptydy Œrodki znieczulenia ogólnego Leki okresu przedznieczulenia Leki wywo³uj¹ce znieczulenie ogólne (anestetyki) Leki wyprowadzaj¹ce ze stanu znieczulenia Wziewne œrodki znieczulenia ogólnego Anestetyki wziewne na etapie prób Iniekcyjne œrodki znieczulenia ogólnego Pochodne kwasu barbiturowego Inne iniekcyjne œrodki znieczulenia ogólnego Œrodki wywo³uj¹ce anestezjê zdysocjowan¹ Leki uspokajaj¹co-nasenne Neuroleptyki Pochodne fenotiazyny Pochodne butyrofenonu Pochodne tioksantenu Neuroleptanalgezja (NLA) Pochodne benzodiazepiny Antagoniœci benzodiazepin Inne leki uspokajaj¹co-nasenne Pochodne kwasu barbiturowego Metomidat i ró ne leki uspokajaj¹ce Agoniœci receptora alfa 2 -adrenergicznego Antagoniœci receptora alfa 2 -adrenergicznego Inne leki wp³ywaj¹ce na zachowanie zwierz¹t Selektywne inhibitory wychwytu serotoniny Trójpierœcieniowe leki przeciwdepresyjne

4 8 Spis treœci Selektywne inhibitory monoaminooksydazy (MAO-I) Leki przeciwlêkowe z grupy agonistów receptora 5-HT 1A (azapirony) Leki zwiotczaj¹ce miêœnie szkieletowe, o dzia³aniu oœrodkowym Leki przeciwdrgawkowe Przegl¹d leków o ró nej budowie chemicznej Kwas walproinowy i jego pochodne Benzodiazepiny Leki stosowane w status epilepticus Leki przeciwbólowe Leki opioidowe Opioidy endogenne Receptory opioidowe Efekty farmakologiczne morfiny Pó³syntetyczne pochodne morfiny Syntetyczne leki opioidowe Antagoniœci opioidowi Nienarkotyczne leki przeciwbólowe, leki przeciwgor¹czkowe i przeciwzapalne Pochodne kwasu salicylowego Pochodne p-aminofenolu (poch. aniliny) Pochodne pirazolonu i pirazolidyny Pochodne kwasów arylooctowych Kwasy fenamowe Pochodne kwasu arylopropionowego Pochodne kwasów enolowych Leki o wy³¹cznym dzia³aniu przeciwzapalnym Przegl¹d leków stosowanych w zapaleniu stawów Œrodki do eutanazji Œrodki wziewne Œrodki iniekcyjne Eutanazja ró nych gatunków zwierz¹t Eutanazja masowa Piœmiennictwo LEKI POBUDZAJ CE OUN (leki cuc¹ce) Metyloksantyny Inne leki cuc¹ce Antagoniœci receptora alfa 2 -adrenergicznego ŒRODKI MIEJSCOWO ZNIECZULAJ CE Estry kwasu p-aminobenzoesowego Pochodne amidów Pochodne kwasu benzoesowego Inne œrodki wy³¹cznie do znieczulania b³on œluzowych i skóry OGÓLNE PODSTAWY STOSOWANIA LEKÓW PRZECIWBAKTERYJNYCH Uwagi dotycz¹ce stosowania leków przeciwbakteryjnych Uwarunkowania dla racjonalnej chemioterapii Podzia³ chemioterapeutyków na bakteriobójcze i bakteriostatyczne Podzia³ chemioterapeutyków w zale noœci od mechanizmu dzia³ania Leczenie kombinowane Kryteria doboru sk³adników Opornoœæ bakterii wobec chemioterapeutyków

5 Spis treœci Profilaktyczne stosowanie chemioterapeutyków Zalecenia dla racjonalnej chemioterapii Mo liwe przyczyny braku skutecznoœci w leczeniu chemioterapeutykami Dzia³anie toksyczne chemioterapeutyków ANTYBIOTYKI BETA-LAKTAMOWE: PENICYLINY I CEFALOSPORYNY Penicyliny Penicyliny naturalne Penicyliny izoksazolilowe oporne na dzia³anie penicylinazy Inne penicyliny oporne na gronkowce wytwarzaj¹ce penicylinazê Penicyliny pó³syntetyczne o szerokim zakresie dzia³ania Aminopenicyliny Karboksypenicyliny Ureidopenicyliny Inhibitory beta-laktamaz Cefalosporyny Cefalosporyny I i II generacji Cefalosporyny I i II generacji stosowane doustnie Cefalosporyny I generacji stosowane parenteralnie Cefalosporyny II i III generacji Cefalosporyny stosowane u gadów Karbapenemy Monobaktamy ANTYBIOTYKI AMINOGLIKOZYDOWE Aminoglikozydy I generacji Aminoglikozydy II generacji Piœmiennictwo MAKROLIDY Piœmiennictwo LINKOZAMIDY TETRACYKLINY CHLORAMFENIKOL I ZWI ZKI POCHODNE Piœmiennictwo ANTYBIOTYKI PEPTYDOWE Polimyksyny Depsypeptydy (petolidy) INNE ANTYBIOTYKI PRZECIWBAKTERYJNE Pochodne pleuromutyliny Ryfamycyny Antybiotyki glikopeptydowe Piœmiennictwo SYNTETYCZNE LEKI CHEMIOTERAPEUTYCZNE Sulfonamidy Sulfonamidy krótko dzia³aj¹ce Sulfonamidy œrednio d³ugo dzia³aj¹ce

6 10 Spis treœci Sulfonamidy d³ugo dzia³aj¹ce Sulfonamidy trudno wch³aniaj¹ce siê z jelit Sulfonamidy stosowane miejscowo Sulfonamidowe preparaty wielosk³adnikowe Sulfonamidy potencjalizowane trimetoprimem Nitrofurany Nitroimidazole Chinolony i fluorochinolony Chinolony I generacji Chinolony II generacji chinolony fluorowane Piœmiennictwo LEKI PRZECIWGRZYBICZNE Antybiotyki polienowe Inne antybiotyki Imidazole Pochodne triazolowe Pochodne pirymidyny Leki przeciwgrzybicze stosowane miejscowo Piœmiennictwo LEKI PRZECIWWIRUSOWE Pochodne nukleozydów pirymidynowych Pochodne nukleozydów purynowych Inne pochodne nukleozydów Amantadyna i jej pochodne Ró ne leki przeciwwirusowe Inne potencjalne leki przeciwwirusowe Piœmiennictwo ŒRODKI ODKA AJ CE I ANTYSEPTYCZNE Zwi¹zki chlorowcopochodne Zwi¹zki fenolowe Alkohole, aldehydy Kwasy i zasady Zwi¹zki utleniaj¹ce Barwniki Œrodki powierzchniowo czynne (detergenty) Metale ciê kie i ich zwi¹zki Zwi¹zki rtêci Sole srebra, miedzi, cynku Zwi¹zki bizmutu LEKI PRZECIWPASO YTNICZE Leki nicieniobójcze Benzimidazole (BZD) Tetrahydropirymidyny Imidazotiazole Makrocykliczne laktony Zwi¹zki fosforoorganiczne Inne leki do zwalczania nematodoz Leki dzia³aj¹ce na tasiemce Syntetyczne zwi¹zki organiczne Leki dzia³aj¹ce na przywry

7 Spis treœci Bifenole Salicylanilidy Nitrofenole Pochodne sulfonamidów Amidy aromatyczne Zwi¹zki fosforoorganiczne Benzimidazole Leki dzia³aj¹ce na pierwotniaki Leki do zwalczania kokcydiozy Sulfonamidy Kokcydiostatyki ró nego pochodzenia Antybiotyki jonoforowe Kokcydiostatyki pochodzenia chemicznego Zwi¹zki benzenoacetonitrylowe Nitrobenzamidy Leki zaliczane do karbanilidów Leki do zwalczania babezjozy Œrodki do zwalczania ektopaso ytów Œrodki stosowane przeciwko ektopaso ytom du ych zwierz¹t Œrodki stosowane przeciwko ektopaso ytom ma³ych zwierz¹t LEKI PRZECIWNOWOTWOROWE Leki alkiluj¹ce Pochodne iperytu azotowego Inne leki alkiluj¹ce Antymetabolity Antagoniœci kwasu foliowego Antagoniœci pirymidyn Antybiotyki cytostatyczne Zwi¹zki platyny Pochodne nitrozomocznika Triazeny Enzymy Hormony i antyhormony LEKI IMMUNOSTYMULUJ CE Interferony, lewamizol, izoprynozyna oraz inne immunostymulatory Inne czynniki wzmagaj¹ce odpornoœæ AUTAKOIDY Histamina i leki przeciwhistaminowe Receptory histaminowe Leki przeciwhistaminowe blokuj¹ce receptory H Postêpowanie w ostrej reakcji anafilaktycznej Hydroksytryptamina (5-HT, serotonina) Agoniœci 5-HT Antagoniœci 5-HT Prostaglandyny Rola prostaglandyn w organizmie Prostaglandyna F 2α i jej syntetyczne analogi Peptydy Angiotensyna Inhibitory konwertazy angiotensyny

8 12 Spis treœci Kininy Piœmiennictwo LEKI DZIA AJ CE NA UK AD SERCOWO-NACZYNIOWY Glikozydy nasercowe Inne leki dzia³aj¹ce inotropowo dodatnio Agoniœci receptora beta-adrenergicznego Inhibitory fosfodiesterazy Leki rozszerzaj¹ce naczynia Inhibitory konwertazy angiotensyny Antagoniœci (blokery) kana³ów wapniowych Leki przeciwarytmiczne Leki przeciwarytmiczne stosowane w stanach bradykardii LEKI NACZYNIOWE Leki podwy szaj¹ce ciœnienie têtnicze Leki obni aj¹ce ciœnienie têtnicze Leki moczopêdne Leki blokuj¹ce receptory alfa-adrenergiczne Leki blokuj¹ce receptory beta-adrenergiczne Inhibitory konwertazy angiotensyny Antagoniœci kana³u wapniowego Leki miolityczne Piœmiennictwo LECZENIE ZABURZEÑ GOSPODARKI ELEKTROLITOWEJ Leczenie nawadniaj¹ce P³yny nawadniaj¹ce zawieraj¹ce chlorek sodu Roztwory podawane przy zaburzeniach równowagi kwasowo-zasadowej Roztwory stosowane przy kwasicy metabolicznej Roztwory stosowane przy zasadowicy Inne roztwory elektrolitów Roztwory wêglowodanów P³yny zastêpcze krwi LEKI MOCZOPÊDNE Diuretyki osmotyczne Inhibitory dehydratazy wêglanowej Pochodne tiazydowe Diuretyki pêtlowe Leki moczopêdne oszczêdzaj¹ce potas LEKI WP YWAJ CE NA CZYNNOŒÆ MACICY Leki rozkurczaj¹ce macicê Leki kurcz¹ce macicê LEKI DZIA AJ CE NA UK AD KRWIOTWÓRCZY Leki stosowane w ró nego rodzaju niedokrwistoœciach Niedokrwistoœæ na tle niedoboru elaza Inne leki stosowane w niedokrwistoœciach niedobarwliwych Leki stosowane w niedokrwistoœciach spowodowanych niedoborem witaminy B Leki wp³ywaj¹ce na krzepniêcie krwi Leki przeciwkrwotoczne stosowane miejscowo

9 Spis treœci Leki przeciwkrwotoczne stosowane ogólnie Leki przeciwzakrzepowe LEKI DZIA AJ CE NA UK AD ODDECHOWY Leki dzia³aj¹ce broncholitycznie Glikokortykosteroidy i leki stabilizuj¹ce b³onê komórkow¹ mastocytów Leki przeciwkaszlowe Leki przeciwkaszlowe dzia³aj¹ce oœrodkowo Leki opioidowe Leki nieopioidowe Leki przeciwkaszlowe o dzia³aniu obwodowym Leki wykrztuœne Leki sekretolityczne Leki wykrztuœne dzia³aj¹ce bezpoœrednio na gruczo³y oskrzelowe Leki wykrztuœne o dzia³aniu odruchowym Leki mukolityczne LEKI STOSOWANE W CHOROBACH UK ADU POKARMOWEGO Leki wp³ywaj¹ce na odruch wymiotny Leki wymiotne o dzia³aniu obwodowym Leki wymiotne o dzia³aniu oœrodkowym Leki przeciwwymiotne Leki przeciwwymiotne o dzia³aniu oœrodkowym Parasympatykolityki Leki antyhistaminowe Neuroleptyki Antagoniœci receptora dopaminergicznego D Leki przeciwwymiotne o charakterze antagonistów 5-HT Leki przeciwwymiotne o charakterze antagonistów receptora NK Leki wp³ywaj¹ce na motorykê jelit Œrodki przeczyszczaj¹ce Osmotyczne œrodki przeczyszczaj¹ce Œrodki poœlizgowe Œrodki dra ni¹ce Leki przeciwbiegunkowe (leki zapieraj¹ce) Œrodki adsorpcyjne Œrodki œci¹gaj¹ce Leki zobojêtniaj¹ce (neutralizuj¹ce) Leki hamuj¹ce motorykê przewodu pokarmowego Opioidy Leki stosowane w chorobie wrzodowej Leki hamuj¹ce wydzielanie soku o³¹dkowego stosowane w chorobie wrzodowej Antagoniœci receptora histaminowego H Inhibitory pompy protonowej Leki stosowane w leczeniu wrzodziej¹cego zapalenia jelita grubego Regulacja przyjmowania pokarmu Leki wzmagaj¹ce ³aknienie Leki stosowane w chorobach wacza Leki stosowane przy wzdêciach wacza Leki stosowane w niestrawnoœci kwaœnej i zasadowej

10 14 Spis treœci Leki stosowane w ketozie laktacyjnej Piœmiennictwo LEKI WP YWAJ CE NA CZYNNOŒÆ W TROBY Leki ó³ciotwórcze Leki stosowane w stanach uszkodzenia w¹troby WITAMINY, AMINOKWASY, MIKROELEMENTY Witaminy Witaminy rozpuszczalne w t³uszczach Witaminy rozpuszczalne w wodzie Aminokwasy Mikroelementy Inne dodatki do pasz Substancje zwiêkszaj¹ce wartoœæ energetyczn¹ pasz Probiotyki, prebiotyki, dietetyczne dodatki paszowe oraz pasze lecznicze 617 Piœmiennictwo HORMONY I LEKI HORMONALNE Hormony podwzgórza Hormony przysadki mózgowej Hormony przedniego p³ata przysadki Hormony tylnego p³ata przysadki Hormony gruczo³u tarczowego Leki przeciwtarczycowe Hormony kory nadnercza Glikokortykosteroidy Przegl¹d leków glikokortykosteroidowych Mineralokortykosteroidy Leczenie w nadczynnoœci kory nadnerczy Hormony wp³ywaj¹ce na procesy rozrodu Mêskie hormony p³ciowe (androgeny) Gonadotropiny eñskie hormony p³ciowe Estrogeny Gestageny Hormony trzustki Doustne leki przeciwcukrzycowe LEKI STOSOWANE W DERMATOLOGII WETERYNARYJNEJ Leki stosowane miejscowo na skórê Œrodki odka aj¹ce i antyseptyczne Antybiotyki do stosowania miejscowego Leki przeciwwirusowe Leki przeciwgrzybicze Œrodki œci¹gaj¹ce Leki przeciwzapalne do stosowania miejscowego Niesteroidowe leki przeciwzapalne Glikokortykosteroidy do stosowania miejscowego Œrodki powoduj¹ce przekrwienie skóry Œrodki redukuj¹ce Leki dzia³aj¹ce przeciwœwi¹dowo Glikokortykosteroidy

11 Spis treœci Leki przeciwhistaminowe Niesteroidowe leki przeciwzapalne Leki znieczulaj¹ce miejscowo Leki o dzia³aniu uk³adowym Leki regeneruj¹ce Piœmiennictwo LEKI STOSOWANE W OKULISTYCE WETERYNARYJNEJ Leki rozszerzaj¹ce Ÿrenicê (mydriatica) Leki zwê aj¹ce Ÿrenicê (miotica) Inne leki obni aj¹ce ciœnienie wewn¹trzga³kowe Leki dzia³aj¹ce na uk³ad wspó³czulny Inhibitory anhydrazy wêglanowej Leki do znieczuleñ miejscowych Chemioterapeutyki Antybiotyki przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze Leki przeciwzapalne Œrodki stymuluj¹ce ³zy i substytuty ³ez Piœmiennictwo FITOTERAPIA W LECZENIU ZWIERZ T Klasyfikacja substancji czynnych wystêpuj¹cych w surowcach roœlinnych Znaczenie leków pochodzenia roœlinnego w medycynie weterynaryjnej Zastosowanie leków pochodzenia roœlinnego w leczeniu zwierz¹t Choroby uk³adu pokarmowego Choroby uk³adu oddechowego Choroby uk³adu sercowo-naczyniowego Fitoterapeutyki do stosowania miejscowego Piœmiennictwo FARMAKOTERAPIA WA NIEJSZYCH ZATRUÆ Leczenie swoiste (odtrutki swoiste) Zatrucia zwi¹zkami fosforoorganicznymi i karbaminianami Zatrucia morfin¹ i innymi opioidami przeciwbólowymi Zatrucia kurarynami Zatrucia arsenem i rtêci¹ Zatrucia o³owiem Zatrucia cyjankami Zatrucia azotynami Leczenie nieswoiste (objawowe) Zatrucia atropin¹ Zatrucia neuroleptykami Zatrucia barbituranami Zatrucia glikozydami naparstnicy Skorowidz