Leki i motoryka przewodu pokarmowego. Leki przeciwwymiotne Odruch wymiotny

Transkrypt

1 Leki i motoryka przewodu pokarmowego Leki przeciwwymiotne Wymioty występują w przebiegu wielu stanów patologicznych jak np.: choroby przewodu pokarmowego choroba lokomocyjna zaburzenia OUN migrena po niektórych lekach ( np. leczenie cytostatykami) 1 2 Większość leków p-wymiotnych hamuje wymioty niezależnie od ich mechanizmu, jednak skuteczność jest zwykle większa, jeśli lek działa na podstawowe ogniwo odruchu np.: w wymiotach pochodzenia ośrodkowego optymalne działanie wywierają często leki dopaminolityczne w wymiotach pochodzenia błędnikowego - cholinolityki lub leki przeciwhistaminowe W przebiegu ostrych zakażeń lub zatruć pokarmowych, wymioty są odruchem obronnym, usuwającym zawierającą szkodliwe substancje treść pokarmową. Podanie w tych sytuacjach środków p-wymiotnych należy ograniczyć do przypadków, gdy jest to absolutnie konieczne ze względu na utratę elektrolitów lub na istniejące przeciwwskazania do wysiłku fizycznego. 3 4 Odruch wymiotny Nudności i wymioty są często działaniem niepożądanym wielu leków. Wskazania do stosowania leków p-wymiotnych występują jednak tylko wtedy, gdy nudności i wymioty poważnie zaburzają jakość życia chorego. Bodźce wymiotne; - substancje we krwi -bodźce nerwowe z przewodu pokarmowego, błędnika i OUN. Bodźce z chemorecepcyjnej strefy wyzwalającej i różnych ośrodków OUN zbiegają się w ośrodku wymiotnym. Neuroprzekaźniki -histamina, acetylocholina, dopomina i serotonina pobudzają odpowiednio receptory H 1, 5 muskarynowe, D 2 i 5-HT 3 7 1

2 Podział leków p-wymiotnych(ze względu na punkt uchwytu ich działania) leki przeciwhistaminowe antagoniści receptorów H1 (np. dimenhydrinat = Aviomarin, prometazyna = Diphergan, cyklizyna, hydroksyzyna) leki neuroleptyczne antagoniści receptorów m. in. D2 (np. chloropromazyna = Fenactil, tietylperazyna = Torecan, haloperidol, leki cholinolityczne antagoniści receptorów muskarynowych (np. hioscyna) antagoniści receptorów dopaminergicznych metoklopramid, domperidon leki blokujące receptory serotoninergiczne (5 HT 3 ) - ondansetron = Zogran, granisetrin = Ketril, tropisetron leki pobudzające receptory serotoninergiczne (5 HT4) (cisaprid) kannabinoidy- zaburzenia czynności OUN (np. nabilon). 12 Leki przeciwhistaminowe Działanie: blokowanie receptorów histaminowych H 1 blokowanie receptorów cholinergicznych silnie depresyjne na odruchy błędnikowe i ośrodek wymiotny spazmolityczne 13 Wskazania: nudności i wymioty różnego pochodzenia zaburzenia równowagi nietolerancja na leki choroba lokomocyjna zapobieganie wymiotom pooperacyjnym silne uspokojenie, ospałość upośledzenie sprawności psychofizycznej uniemożliwienie prowadzenia pojazdów mechanicznych wysychanie błony śluzowej jamy ustnej Leki neuroleptyczne Hamują ośrodek wymiotny dzięki działaniu: dopaminolitycznemu cholinolitycznemu przeciwhistaminowemu Hamują one czynności chemoreceptorów pnia mózgu. Najsilniej działają pochodne fenotiazyny, tioksantenu i butyrofenonu. 16 Wskazania: nudności i wymioty u ciężarnych po zabiegach operacyjnych po urazach śródczaszkowych w zaburzeniach żołądkowo jelitowych w mocznicy w nietolerancji lękowej w radioterapii w nadciśnieniu śródczaszkowym w chorobie lokomocyjnej 17 2

3 suchość w jamie ustnej uspokojenie senność objawy pozapiramidowe (uwaga u osób w wieku podeszłym) spadek ciśnienia krwi Leki cholinolityczne Skuteczne są w wymiotach pochodzenia: błędnikowego żołądkowego Działanie niepożądane: suchość w jamie ustnej 18 zaburzenia widzenia 19 Antagoniści receptorów dopaminergicznych Metoklopramid Lek pobudza perystaltykę przewodu pokarmowego, działa przeciwwymiotnie. zaburzenia czynności ruchowej przewodu pokarmowego refluks nudności, wymioty (nieskuteczny w zaburzeniach błędnika) zaparcia zaburzenia perystaltyki jelit po operacjach jamy brzusznej 20 refluks żołądkowo - przełykowy upośledzenie opróżniania żołądka wymioty w przebiegu radio- i chemioterapii w migrenie w celu hamowania wymiotów i dla przyspieszenia wchłaniania leków p-bólowych (np. paracetamol, kwas acetylosalicylowy) niedrożność i porażenie jelit z zaparciem zaparcia nawykowe 21 biegunki lub zaparcia bóle brzucha bóle głowy drgawki dyskinezy senność drżenie zab. hormonalne senność

4 Przeciwwskazania: ciąża padaczka stany, w których niewskazane jest pobudzenie perystaltyki (ostre choroby jamy brzusznej, krwawienia z przewodu pokarmowego). Domperidon Działanie: wzmaga napięcie wpustu i perystaltykę żołądka zwiększa perystaltykę dwunastnicy nie wpływa na dalsze odcinki przewodu pokarmowego i jego czynność wydzielniczą nudności i wymioty po cytostatykach i hemodializie Leki blokujące receptory serotoninergiczne 5HT 3 ondansetron - Zofran objawy pozapiramidowe ginekomastia zaburzenia miesiączkowania Działanie:są to antagoniści ośrodkowych i obwodowych receptorów serotoninergicznych 5 HT 3. Środki stosowane w radio-i chemioterapii mogą powodować uwalnianie serotoniny (5 HT) w jelicie cienkim, zapoczątkowując odruch wymiotny w następstwie pobudzenia przez receptory 5 HT 3 ośrodkowych włókien nerwu błędnego - blokują inicjowanie tego odruchu Ondansetron wymioty wywołane leczeniem chorób nowotworowych Mechanizm działania: blokuje receptory 5-HT 3 działa przeciwwymiotnie stosowany w przypadku wymiotów wywołanych przez cytostatyki i napromieniowanie za pomocą cytostatyków lub energii promienistej wymioty pooperacyjne wymioty po laparoskopii

5 bóle i zawroty głowy zaparcia uczucie zmęczenia uczucie uderzenia krwi" lub ciepła" do Leki pobudzające receptory serotoninergiczne 5 HT 4 cizaprid Gasprid (częściowy agonista rec. serotoniniwego) Działanie: powoduje wzrost wydzielania acetylocholiny w splotach śródściennych błony mięśniowej przewodu pokarmowego usuwa objawy refluksu żołądkowo-przełykowego (zwiększa napięcie zwieracza przełyku) skraca czas pasażu treści pokarmowej przez jelito grube głowy lub nadbrzusza Przykłady stosowania leków przeciwwymiotnych Kannabinoidy(np. nabilon): wymioty spowodowane lekami przeciwnowotworowymi. Szczególne znaczenie ma stosowanie leków p-wymiotnych pomocniczo w terapii p-nowotworowejw celu zwalczania trudnych do zniesienia nudności i wymiotów, wywołanych przez leki cytostatyczne Wyróżnia się 3 kategorie tych wymiotów: 1. wymioty antycypacyjne - uwarunkowane odruchowo, występujące u osób, u których uprzednio wystąpiły wymioty związane z chemioterapią; leczenie klasycznymi lekami p-wymiotnymi, jeżeli są nieskuteczne zastosować można anksjolityki (lorazepam) i klonidyna, 2. wymioty właściwe ostre (wczesne) -pojawiające się do 24 godz. po podaniu cytostatyków 3. wymioty opóźnione -występujące później niż 24 godz. po podaniu cytostatyków, -w leczeniu wymiotów wczesnych i opóźnionych podaje się zwyczaj neuroleptyki, metoklopramid, czasem w skojarzeniu z glikokortyko-steroidami, w wymiotach opornych stosuje się leki z 34 grupy antagonistów receptorów 5-HT

6 Zapobieganie wymiotom pooperacyjnym(wywołane przez środki znieczulenia ogólnego, analgetyki opioidowe): cholinolityki (podczas premedykacji) leki przeciwhistaminowe neuroleptyki Choroba lokomocyjna i inne zaburzenia błędnikowe (np. chorobameniere a): leki cholinolityczne leki przeciwhistaminowe. metoklopramid Wymioty towarzyszące podwyższonemu ciśnieniu płynu mózgowordzeniowego należy stosować: osmotyczne leki moczopędne (mannitol-nie może być stosowany przy wzroście ciśnienia śródczaszkowego spowodowane krwawieniem śródczaszkowym, ponieważ odciągnięcie płynu mózgowo-rdzeniowego może nasilić krwawienie) pętlowe leki moczopędne (furosemid, kwas etakrynowy) w celu normalizacji ciśnienia płynu mózgowo-rdzeniowego. Niepowściągliwe wymioty ciężarnych Niepowściągliwe wymioty ciężarnych występują u ok. 2% kobiet w ciąży (patogeneza nie jest ostatecznie ustalona). Charakteryzują się częstymi wymiotami prowadzącymi do: odwodnienia zaburzeń elektrolitowych kwasicy O powstaniu zespołu mogą decydować: czynniki psychologiczne czynniki hormonalne zmiany czynności przewodu pokarmowego. W skrajnych przypadkach wymioty te mogą spowodować opóźnienie rozwoju płodu. Postępowanie lecznicze: uzupełnienie niedoborów płynów, elektrolitów uzupełnienie czynników odżywczych odżywianie pozajelitowe farmakoterapia

7 Najczęściej stosowane leki w wymiotach kobiet ciężarnych: prometazyna- Diphergan - czynnik ryzyka C, -dawkowanie i.m. 50 mg 1-2 x/dobę, p.o. 25 mg 2 x/dobę metoklopramid- Metoclopramidum - czynnik ryzyka B, -dawkowanie p.o. 10 mg 3 x dziennie tietylperazyna- Torecan - czynnik ryzyka C, -dawkowanie 1-3 czopków dziennie 43 tiamina- Witaminum B 1 - czynnik ryzyka A (przekroczenie zalecanej dawki, czynnik ryzyka C), dobowe zapotrzebowanie 1,4-1,5 mg pirydoksyna- Witaminum B 6 -czynnik ryzyka A (przekroczenie zalecanej - dawki, czynnik ryzyka C) -dawkowanie w uporczywych wymiotach i.m mg 3 x w tygodniu, w celach leczniczych p.o mg dziennie, lorazepam- Lorafen - czynnik ryzyka D, -dawakowanie w uzasadnionych przypadkach l -1*5 mg 2-3 x dziennie ondansetron- Zofran - czynnik ryzyka B, -dawkowanie p.o. 4-8 mg/12 godz. 44 Leki przeciwwymiotne: -antagoniści receptorów H 1 (np. cyklizyna) - antagoniści receptorów muskarynowych (np. hioscyna) -antagoniści receptorów D 2 (np. tietylperazyna, metoklopramid) - kannabinoidy(np. nabilon). Główne objawy uboczne: -senność i objawy antycholinergiczne (hioscyna, nabilon, cynnaryzyna) - reakcje dystoniczne (tietyloperazyna, metoklopramid) - zaburzenia czynności OUN (nabilon) - bóle głowy, zaburzenia żołądkowo-jelitowe (ondansetron)