B I B L I O T E K I N A U K O W E W K U L T U R Z E I C Y W I L I Z A C J I

Transkrypt

1 B I B L I O T E K I N A U K O W E W K U L T U R Z E I C Y W I L I Z A C J I Akademia Ekonomiczna w Krakowie Biblioteka Główna kochan@bibl.ae.krakow.pl Wykorzystanie nowoczesnych technologii informacyjnych w bibliotece akademickiej na przykładzie Centrum Dokumentacji Europejskiej w Bibliotece Głównej Akademii Ekonomicznej w Krakowie New information technologies in an academic library based on the example of the European Documentation Centre in the Main Library of the Cracow University of Economics in Cracow Abstrakt Po wejciu Polski do Unii Europejskiej 1 maja 2004 roku rodowisko akademickie znalazło si w nowej sytuacji; uczestniczy bowiem w europejskim programie budowy społeczestwa informacyjnego, koncentrujcego si m.in. na rozwoju szkolnictwa i nauki. Stanowi to nowe wyzwanie dla bibliotek akademickich, które maj szans na pokazanie swojego nowego, nowoczesnego oblicza i na czynny udział w tworzeniu wiatowej cyberprzestrzeni. Na przykładzie działalnoci Centrum Dokumentacji Europejskiej w Bibliotece Głównej Akademii Ekonomicznej w Krakowie pokazano moliwoci wykorzystania rónych ródeł przy udostpnianiu informacji na temat korzyci z członkostwa w Unii Europejskiej dla Polaków. Wykorzystanie nowoczesnych technologii informacyjnych - Information Technology IT ma bezporedni wpływ na prac bibliotekarza, zmusza go do kreatywnoci, podnoszenia kwalifikacji, likwidacji barier w dostpie do informacji i promowania literatury w zapisie elektronicznym. Słowa kluczowe społeczestwo informacyjne; nowoczesne technologie informacyjne; biblioteki akademickie; Unia Europejska ródła Abstract After Poland has joint the European Union on 1 st of May 2004, the academic environment ended up in a new situation, participating in the European programme of building an information society, which focuses, among other things, on the development of education and science. This is a new challenge for academic libraries, which now have a chance to show their new true colours as well as to actively participate in the creation of the world's cyberspace. The article presents different sources of information dealing with advantages of Poland joining the EU, used in EDC in the Main Library of the Cracow's University of Economics. The use of modern information technologies has a direct influence on the work of a librarian, forcing him be more creative, raise qualifications, remove obstacles in accessing information and promote literature in an electronic form. Key words information society; new information technologies; academic libraries; European Union - sources

2 Wstp Wobec coraz szybciej postpujcego rozwoju technologii komputerowej i ekspansji Internetu na wiecie, oraz złamaniu w zasadzie wszelkich barier w dostpie do jego zasobów, coraz czciej spotykamy si ze stwierdzeniem, e by moe za kilkanacie lat, a w kadym razie w niezbyt odległej przyszłoci istnienie tradycyjnej biblioteki moe by zagroone. Bd istnie tylko wirtualnie w ogromnej, wiatowej cyberprzestrzeni. Bo kiedy dokument drukowany zostanie zastpiony duplikatem elektronicznym to czy rzeczywicie bdzie potrzebna jeszcze biblioteka w takim wymiarze w jakim istnieje obecnie? Fizycznie istniejca biblioteka czy orodek informacji kurczy si oraz bardziej, a moe nawet znikn wraz z rozwojem elektronicznych mediów, zasobów i sieci. 1 Jakie w tej sytuacji jest miejsce bibliotekarzy w przekazie tych informacji. Czy mog one kry po wiecie pozbawionym barier geograficznych bez jego pomocy? Nie bez wpływu na rodowisko akademickie i bibliotek akademick pozostaje wejcie Polski do Unii Europejskiej w maju 2004 roku. Biblioteki europejskie nie s zorganizowane według jednakowych zasad i brak wspólnych dokumentów regulujcych ich funkcjonowanie. Deklaracja Boloska z 19 czerwca 1999 roku i Strategia Lizboska z kwietnia 2004 roku, które zakładaj szerok współprac w dziedzinie szkolnictwa wyszego w krajach Unii, a w szczególnoci zalecenia dotyczce wzajemnej dronoci kierunków studiów 2 spowoduj wzrost liczby obcokrajowców na uniwersytetach. Tym samym wronie zapotrzebowanie na literatur wielojzyczn, słowniki, encyklopedie, informatory a take pomoce naukowe na płytach CD czy w zapisie cyfrowym. Bdzie to nowym wyzwaniem postawionym przed bibliotekami. Konieczna bdzie znajomo jzyków obcych wród bibliotekarzy w znacznie wikszym ni dotychczas stopniu, poniewa uytkownik bdzie oczekiwał odpowiedzi na zadane pytanie czsto w jzyku ojczystym. Take strony WWW i katalogi komputerowe bd musiały by wielojzyczne a ich obsługa coraz prostsza, tak aby nie pogłbiły si rónice w poziomie przekazu elektronicznego. 2. Centrum Dokumentacji Europejskiej Aby zilustrowa obecne problemy współczesnego bibliotekarza, przedstawiono sytuacj tego rodowiska na przykładzie Centrum Dokumentacji Europejskiej Biblioteki Głównej Akademii Ekonomicznej w Krakowie, udostpniajcym swoje zasoby w Czytelni Europejskiej. Centrum Dokumentacji Europejskiej powstało w 1995 roku w wyniku porozumienia midzy Dyrektorem Generalnym Komisji Europejskiej, a ówczesnym Rektorem AE w Krakowie, prof. dr hab. Jerzym Mikułowskim Pomorskim. Pocztkowo zbiory znajdowały si Czytelni Profesorskiej, a w 1999 roku otwarto 1 Borys C. : Internet: implikacje dla bibliotekarzy, pracowników informacji i uytkowników kocowych. [W:] Uytkownicy informacji elektronicznej, red. M. Kocójowa. Wydaw. UJ, Kraków 2000, s Zaleca si tak organizacje studiów i zasady oceny, eby studenci mogli zmienia w czasie studiów uczelnie w rónych krajach bez koniecznoci uzupełniania wykładanych przedmiotów.

3 Wykorzystanie nowoczesnych technologii informacyjnych 261 specjalistyczn Czytelni Europejsk, w której zgromadzono wszelkie wydawnictwa tematycznie zwizane z Europ: ksiki, opracowania, czasopisma, dokumenty prawne, wydawnictwa statystyczne. Cało składa si z dwóch czci: zbiorów nabywanych przez Bibliotek z rónych ródeł oraz materiałów otrzymywanych na bieco - bezporednio z Komisji Europejskiej. Osoby odwiedzajce Czytelni szukaj materiałów na róne tematy zwizane z problematyk europejsk a w szczególnoci unijn : danych statystycznych, adresów instytucji, przepisów prawnych, moliwoci wykorzystania programów pomocowych bd stypendialnych, opracowa na temat historii i teraniejszoci krajów członkowskich. Zadaniem bibliotekarzy tam zatrudnionych jest uruchomi wszelkie moliwe narzdzia tak, aby uytkownik znalazł materiały, które go interesuj. 3. Wydawnictwa zwarte Gromadzone wydawnictwa zwarte, a wic przede wszystkim ksiki, raporty, opracowania, roczniki statystyczne, rónego typu informatory zawierajce ogólne wiadomoci o Unii, jej instytucjach, przepisach prawnych, yciu gospodarczym i społecznym s ułoone i skatalogowane według klasyfikacji Biura Oficjalnych Wydawnictw Wspólnot Europejskich (Office for Official Publications of the European Communities) w Luksemburgu. Główne działy klasyfikacji KWE przedstawiaj si nastpujco: 1. Instytucje Unii 2. Unia celna i polityka handlowa 3. Rolnictwo, lenictwo i rybołówstwo 4. Zatrudnienie i praca 5. Zagadnienia społeczne 6. Prawo i procedury 7. Transport 8. Konkurencja i przedsibiorstwa 9. Finanse 10. Zagadnienia gospodarcze. Konsument 11. Stosunki zewntrzne 12. Energia 13. Polityka regionalna 14. rodowisko naturalne 15. Badania naukowe i techniczne 16. Informacja, owiata i kultura 17. Statystyki W Czytelni jest wolny dostp do półek i ze wszystkich materiałów korzysta si bezporednio. Zawarto całego zbioru mona przeglda przez Internet na stronie domowej Biblioteki w bazie EURO Moliwoci poszukiwa w indeksie s rónorodne: wg autora, tytułu, słowa kluczowego, terminów, jzyka publikacji, roku wydania czy klasyfikacji KWE. Abstrakty przy kadym rekordzie ułatwiaj selekcj materiałów w zbiorze.

4 Wydawnictwa cigłe Centrum posiada kolekcj czasopism liczc ponad 320 tytułów. S to zarówno tytuły wydawane w jzyku polskim jak i w jzyku angielskim, niemieckim, francuskim. Cała lista tytułów dostpna jest do przegldania ze strony domowej Biblioteki w bazie EURO. Oprócz korzystania z czasopism w wersji drukowanej, istnieje moliwo dostpu do 27 tytułów czasopism polskich w wersji elektronicznej takich jak : Gazeta Prawna, Rzeczpospolita, Prawo Unii Europejskiej, Prawo Europejskie i Midzynarodowe. Z anglojzycznych czasopism jest dostpnych aktualnie 106 tytułów, np. : Monthly Bulletin / European Central Bank /, EU Review, Biblio Flash. Stwarza to moliwo korzystania z zawartoci tych czasopism w trybie on-line przez Internet dla wszystkich goci na naszej stronie domowej. 5. Bazy danych na CD-ROMach W Centrum oferuje si szeroki dostp do baz danych na CD-ROMach midzy innymi takich jak : Official Journal of the European Communities pełen tekst wszystkich serii wchodzcych w skład Dziennika Urzdowego Wspólnot Europejskich. Eurostat Yearbook baza opracowywana przez Eurostat, czyli Biuro Statystyczne Wspólnot Europejskich, gdzie publikuje si dane statystyczne dotyczce wszelkich dziedzin gospodarki, handlu zagranicznego, i statystyki regionalnej wraz z wykresami, mapami i wyjanieniami dotyczcymi symboli, skrótów i akronimów. EU-Worterbuch Franzosicht-Deutsch, słownik francusko-niemiecki Unii Europejskiej, w którym wykorzystano m.in aktów prawnych UE, stworzono haseł i terminów z zakresu działalnoci Unii. Wikszo poj odsyła do ródeł, a pełnotekstowe poszukiwanie pozwala na odczyt tekstów w obu wersjach jzykowych. Fundusze Strukturalne multimedialny przewodnik, wydany przez Reprezentacj Komisji Europejskiej w Polsce. Jest wanym ródłem wiedzy o funduszach strukturalnych dostpnych dla samorzdów, firm, instytucji, szkół i innych podmiotów. Tekst równolegle dostpny jest pod adresem : 6. Zdalny dostp do baz ze strony domowej Centrum Dokumentacji Uytkownicy mog ze strony internetowej: odwiedza strony internetowe dotyczce UE. Aby zanalizowa tylko ruch zewntrzny na naszej stronie, korzystamy z profesjonalnego systemu trackingowego GEMIUS, którego uytkownikami s nie tylko firmy komercyjne, ale take naukowcy badajcy wykorzystanie Internetu. W ten sposób obserwujemy ilo miesicznych

5 Wykorzystanie nowoczesnych technologii informacyjnych 263 i dziennych wej, ilo czasu spdzonego na witrynie, wpisywane zapytania oraz z jakich stron poszukujcy dociera do naszej informacji. W 2004 roku takich zewntrznych odsłon zanotowalimy W serwisie internetowym Welcomeurope, mona zapozna si z programami ogłaszanymi przez główne instytucje unijne, pobra formularze wniosków i otrzyma wskazówki pomocne przy ich wypełnianiu. Obecnie tłumaczymy i przedstawiamy programy dotyczce wyłcznie szkół wyszych tj.: Socrates II, Descartes Prize, Life Łczc si z portalem Europa, który od czasu akcesji ukazuje si w polskiej wersji jzykowej poszukujcy informacji o Unii, otrzymuj codziennie aktualizowane dane na temat prawa, usług, instytucji, dokumentów prawnych oraz orzecznictwa. Mona tam znale elektroniczne wersje wielu publikacji wydawanych przez Biuro Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich. Korzystajcy z Internetu uytkownicy maj take dostp do tak znanych baz w trybie on-line jak : CELEX najwikszej bibliograficznej, pełnotekstowej bazy prawniczej udostpnianej przez Wspólnot, która zawiera tysice dokumentów legislacyjnych takich jak : traktaty, umowy midzynarodowe, Orzeczenia Trybunału Sprawiedliwoci, zapytania parlamentarne i prawodawstwo wtórne; ECLAS / European Comission Library Automated System/ - skomputeryzowany katalog zbiorów Biblioteki Centralnej Komisji Europejskiej w Brukseli, która powstała w 1978 r.; OIL baza dostarczajca tygodniowych i miesicznych wskaników dotyczcych cen produktów przemysłu paliwowego i gazowego wytwarzanych w krajach członkowskich;

6 264 SESAME baza dokumentujca projekty prac badawczych zwizanych z przemysłem energetycznym; Europrawnik komputerowy system informacji o prawie Unii Europejskiej, kompleksowa i aktualna informacja o orzeczeniach Europejskiego Trybunału Sprawiedliwoci, programach pomocowych, z wyborem pełnotekstowych ródeł prawa pierwotnego i wtórnego, indeksami, słownikiem angielsko-polskim i bibliografi europejsk zawierajc ponad 1000 publikacji ksikowych. 7. Orodek Bada Europejskich im. J.H. Retingera Akademia Ekonomiczna w Krakowie otrzymała w darze pamitki po Józefie Retingerze / /, jednym z twórców zjednoczonej Europy, krakowianinie i Europejczyku wielkiego formatu. Ten unikatowy kompleks dokumentów osobistych, fotograficznych, archiwaliów Ruchu Europejskiego jest przechowywany w Centrum Dokumentacji Europejskiej i jest wspaniałym połczeniem wizji wspólnotowej i wizjonerstwa politycznego z obecnym członkostwem Polski w Unii. 8. Podsumowanie Korzystajcy z usług Centrum Dokumentacji Europejskiej, zarówno studenci, pracownicy naukowi jak i młodzie z liceów i Klubów Europejskich z regionu małopolski szukaj informacji na stronach tematycznych, w słownikach, przewodnikach, mog czyta czasopisma elektroniczne i publikacje na stronach polskich i zagranicznych portali. Mona take składa kwerendy drog komputerow, a pracownicy Centrum udzielaj odpowiedzi wysyłajc odpowiedzi poczt elektroniczn. W 2004 roku takich zapyta wpłynło 96. Do dyspozycji czytelników jest 20 miejsc, 2 stanowiska komputerowe umoliwiajce przegldanie baz danych i połczenia z Internetem. Istnieje moliwo korzystania z czytnika mikrofisz, drukarki, kopiowania danych na dyskietki i korzystanie z kserografu. Włczenie tych wszystkich nowoczesnych narzdzi do codziennej pracy wpływa nie tylko szybki dostp do informacji ale np. korzystanie z wersji elektronicznej wielu dokumentów zmniejsza koszty pozyskiwania i gromadzenia tych dokumentów. Czytelnia jest czynna od poniedziałku do pitku w godzinach od 9.00 do a w soboty od 9.00 do Uytkownikom pomagaj w poszukiwaniach i w orientacji w zbiorach pracownicy znajcy biegle jzyk angielski i niemiecki. S to absolwentki bibliotekoznawstwa i informacji naukowej, które dodatkowo ukoczyły inne kierunki studiów /finanse i bankowo/, studia podyplomowe z wiedzy o integracji europejskiej czy kursy jzykowe na poziomie Advanced w Londynie. Bior udział w konferencjach naukowych dotyczcych szeroko rozumianej tematyki europejskiej, szkoleniach i pokazach obsługi baz danych, publikuj artykuły bd bibliografie przedmiotowe z tematyki europejskiej, organizuj w budynku Biblioteki

7 Wykorzystanie nowoczesnych technologii informacyjnych 265 wystawy tematyczne dotyczce wydarze unijnych i publikacji oraz na bieco klasyfikuj otrzymywane publikacje w bazie EURO tworzonej w Centrum. Współczesny bibliotekarz, bdc przewodnikiem po wiecie informacji musi mie umiejtno wiadomego znajdywania wiedzy, a take przewidywania co moe si przyda, nie w oderwaniu od rzeczywistoci ale w łcznoci ze wiatem obecnym, działalnoci badawcz i potrzebami społeczestwa do samodzielnego uczenia si, wyszukiwania i selekcjonowania informacji. Współczesny pracownik biblioteki staje si czynnym uczestnikiem tworzcego si społeczestwa informacyjnego. Wród uytkowników s te tacy, którzy nie potrafi korzysta jeszcze z komputera i innych nowoczesnych urzdze i wtedy pomoc bibliotekarza jest konieczna i niezbdna. Poznajc nowe technologie teleinformatyczne pomaga innym wykorzystywa zgromadzone zasoby informacyjne a tym samym uczestniczy w realizacji podstawowych celów społeczestwa informacyjnego jakimi s: powszechny dostp do informacji, rozwój edukacji i upowszechnienie Internetu jako rodka komunikacji obywatelskiej i informacji publicznej. Bibliografia [1] Pawłowski K.: Społeczestwo wiedzy szansa dla polski. Wydaw. Znak, Kraków [2] Uytkownicy informacji elektronicznej, red. nauk. M. Kocójowa. Wydaw. UJ, Kraków [3] Polskie biblioteki akademickie w Unii Europejskiej (Łód, czerwca 2004 r.): materiały konferencyjne. Wydaw. Politechniki Łódzkiej, Łód 2004.