Międzynarodowe prawo. Opodatkowanie dochodu i majątku

Transkrypt

1 Międzynarodowe prawo podatkowe Opodatkowanie dochodu i majątku

2 Główna zasada - NIE MA PODATKÓW MIĘDZYNARODOWYCH

3 Miedzynarodowe prawo podatkowe to ogół norm, mających na celu rozstrzyganie kolizji norm prawa podatkowego różnych państw oraz prowadzących do zastosowania tych przepisów poprzez współpracę międzynarodową.

4 Opodatkowanie podmiotów zagranicznych - PIT Art. 3 PIT 1. Osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy). 1a. Za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się osobę fizyczną, która: 1) posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub 2) przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym. 2a. Osoby fizyczne, jeżeli nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsca zamieszkania, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów (przychodów) osiąganych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (ograniczony obowiązek podatkowy).

5 Opodatkowanie podmiotów zagranicznych - CIT Art. 3 CIT 1. Podatnicy, jeżeli mają siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania. 2. Podatnicy, jeżeli nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej siedziby lub zarządu, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów, które osiągają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

6 Opodatkowanie w sensie prawnym i ekonomicznym Podwójne opodatkowanie w sensie ekonomicznym - W y s t ę p u j e g d y t e n s a m dochód podlega opodatkowaniu dwukrotnie, mimo że nie zachodzi tożsamość podatników z punktu widzenia przepisów prawa. Np. opodatkowanie podatkiem CIT wypłacanej przez spółkę dywidendy na poziomie spółki a następnie podatkiem PIT na poziomie wspólnika. Podwójne opodatkowanie w sensie prawnym - Występuje gdy dochód tego samego podatnika podlega opodatkowaniu dwukrotnie. Np. opodatkowanie pracownika w miejscu pracy w Holandii oraz ponownie w państwie rezydencji (Polsce).

7 Unikanie podwójnego opodatkowania Środki jednostronne (ustawodawstwo krajowe), Środki dwustronne (bilateralne umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania), Umowy wielostronne (np. Konwencja Nordycka). Konwencje organizacji mędzynarodowych, np. OECD, ONZ, ASEAN.

8 Konwencja Modelowa OECD w sprawie podatku od dochodu i majątku Pierwsza wersja pochodzi z 1963 r. - najnowsza z 21 listopada 2017 r. Zawiera gotowy projekt pełnej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania wraz z Komentarzem. Na podstawie Konwencji zawarto ok umów na całym świecie. Państwa OECD są zobowiązane do jej stosowania (a Polska jest członkiem organizacji od 1996 r.). Złożona z 32 artykułów (art. 23 ma dwie wersje), Polska na podstawie KM OECD oraz KM ONZ zawarła 92 umowy międzynarodowe.

9 Certyfikat rezydencji Umowę można zastosować tylko w przypadku gdy dana o s o b a l e g i t y m u j e s i ę c e r t y f i k a t e m r e z y d e n c j i (oficjalnym zaświadczeniem potwierdzającym rezydencję podatnika wystawionym p r z e z w ł a ś c i w ą w ł a d z ę podatkową).

10 Konwencja Wielostronna Multilateral Instrument to Modify Bilateral Tax Treaties ( MLI ) to wielostronna umowa międzynarodowa podpisana w czerwcu 2017 r. w Paryżu, mająca na celu jednoczesną zmianę wybranych postanowień umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. MLI ma na celu wdrożenie rezultatów projektu BEPS (ang. Base Erosion and Profit Shifting). Konwencja Wielostronna jeszcze nie obowiązuje. Wejdzie w życie w niedalekiej przyszłości. W konsekwencji podatnicy chcąc ustalić obowiązujące ich normy prawne, będą musieli równolegle zapoznawać się z treścią umowy dwustronnej i konwencji wielostronnej.

11 Złota zasada międzynarodowego prawa podatkowego Przepisy bilateralnych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania nie są źródłem zobowiązań podatkowych, gdyż te są regulowane przez krajowe przepisy podatkowe. U m o w y m i ę d z y n a r o d o w e o g r a n i c z a j ą wykonywanie władztwa podatkowego przez państwa - strony umowy.

12 Podwójne opodatkowanie tej samej kategorii dochodu/majątku Dochód z majątku nieruchomego (art. 6 KM OECD) Zyski przedsiębiorstw (art. 7 KM OECD) Żegluga morska, śródlądowa i transport lotniczy (art. 8 KM OECD) Dywidendy (art. 10 KM OECD) Odsetki (art. 11 KM OECD) Należności licencyjne (art. 12 KM OECD) Zyski z przeniesienia własności majątku (art. 13 KM OECD) Dochody z pracy najemnej (art. 15 KM OECD) Wynagrodzenia dyrektorów (art. 16 KM OECD) Artyści i sportowcy (art. 17 KM OECD) Emerytury i renty (art. 18 KM OECD) Pracownicy państwowi (art. 19 KM OECD) Studenci (art. 20 KM OECD) Majątek (art. 22 KM OECD)

13 Analiza umów o unikaniu podwójnego opodatkowania Zakład, Opodatkowanie nieruchomości i dochodu z nieruchomości, Opodatkowanie przedsiębiorstw, Opodatkowanie dochodów biernych (odsetek, dywidend, należności licencyjnych) Opodatkowanie pracy najemnej, dyrektorów i emerytur, Sposoby unikania podwójnego opodatkowania, Wzajemne porozumiewanie się i wymiana informacji.

14 Zasady unikania podwójnego opodatkowania Konwencje przewidują kilka możliwości uniknięcia podójnego opodatkowania: 1) przyznanie wyłącznego prawa do opodatkowania w państwie rezydencji (np. renty i emerytury), 2) przyznanie wyłącznego prawa do opodatkowania w państwie źródła (np. emerytury funkcjonariuszy publicznych), 3) przyznanie prawa do opodatkowania państwu rezydencji i źródła (np. dochod z przeniesienia własności nieruchomości), 4) przyznanie prawa do opodatkowania państwu rezydencji i źródła, z zastrzeżeniem ograniczenia w państwie źródła (np. odsetki i dywidendy). W Konwencji Modelowej OECD dominują pkt 1 i 3.

15 Sposoby unikania opodatkowania - metoda wyłączenia Podstawową (najczęśniej stosowaną w polskich umowach) metodą eliminacji podwójnego jest metoda wyłączenia lub wyłączenia z progresją. Metoda wyłączenia z progresją polega na tym, że dochód uzyskany ze źródeł położonych za granicą wyłącza się z podstawy opodatkowania w Polsce. Brany jest on jednak pod uwagę przy ustalaniu podatku należnego od dochodu osiągniętego w Polsce. Do tego dochodu stosuje się wówczas stawkę podatkową właściwą dla kwoty łącznego dochodu podatnika, tj. dochodu osiągniętego zarówno w kraju jak i za granicą.

16 Sposoby unikania opodatkowania - metoda zaliczenia Najczęściej stosowaną metodą eliminacji opodatkowania dochodów biernych (odsetek/dywidend/należności licencyjnych) jest metoda kredytu podatkowego (inaczej - metoda zaliczenia proporcjonalnego). Państwo rezydencji odbiorcy należności zalicza na poczet swojego roszczenia podatkowego, podatek zapłacony u źródła. Tym samym podatek u źródła jest odliczany od podatku należnego w państwie rezydencji. Jednakże takie odliczenie nie może przekroczyć tej części podatku, która została obliczona w państwie rezydencji od dochodu uzyskanego z tytułu wypłaty odsetek/należności licencyjnych.

17 Zagraniczne podmioty działające w Polsce Spółki zależne ( spółki - córki ) - samodzielne, posidające osobowość prawną podmioty prawa polskiego, ekonomicznie lub prawnie zależne od podmiotów zagranicznych. Np. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w której właścicielem większości udziałów jest holenderska spółka akcyjna. Zakłady (przedstawicielstwa, oddziały, filie) - pozbawione osobowości prawnej, wyodrębnione organizacyjnie, stanowią część podmiotów zagranicznych. Np. filia niemieckiej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, pozyskująca w Polsce pracowników do pracy w niemieckiej centrali.

18 Przedmiot opodatkowania Art. 7 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych 1. Przedmiotem opodatkowania podatkiem dochodowym jest dochód bez względu na rodzaj źródeł przychodów, z jakich dochód ten został osiągnięty; w wypadkach, o których mowa w art. 21 i 22, przedmiotem opodatkowania jest przychód. 2.Dochodem, z zastrzeżeniem art. 10, art. 11 i art. 24a, jest nadwyżka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania, osiągnięta w roku podatkowym; jeżeli koszty uzyskania przychodów przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą. Uzyskany w ten sposób dochód jest opodatkowany stawką proporcjonalną wynoszącą 19%. (Od 1 stycznia 2017 r. podatnicy mali oraz rozpoczynający działalność gospodarczą korzystają ze stawki 15%)

19 Opodatkowanie zysków spółek

20 Zakład Jest to stała placówka, wykorzystywana przez przedsiębiorcę do prowadzenia działalności gospodarczej za granicą. W przypadku powstania zakładu związane z nim dochody są opodatkowane w państwie jego położenia, a nie w państwie rezydencji przedsiębiorcy (jest to wyjątek od zasady zawartej w art. 7). Np. oddział, filia, kopalnia, sklep, plac budowy lub budowlany (powyżej określonego czasu), agent zawierający umowy w imieniu przedsiębiorcy za granicą itd. Zakład nie powstaje, jeżeli działalność prowadzona w innym państwie ma charakter pomocniczy lub przygotowawczy.

21 Unikanie tworzenia zakładu Art. 5 ust. 4. KM OECD Bez względu na poprzednie postanowienia tego artykułu określenie "zakład" nie obejmuje: a) użytkowania placówek, które służą wyłącznie do składowania, wystawiania lub dostarczania dóbr lub towarów należących do przedsiębiorstwa; b) utrzymywania zapasów dóbr lub towarów należących do przedsiębiorstwa wyłącznie w celu składowania, wystawiania lub dostarczania; c) utrzymywania zapasów dóbr lub towarów należących do przedsiębiorstwa wyłącznie w celu przerobu przez inne przedsiębiorstwo; d) utrzymywania stałej placówki wyłącznie w celu zakupu dóbr lub towarów albo zbierania informacji dla przedsiębiorstwa; e) utrzymywania stałej placówki wyłącznie w celu prowadzenia dla przedsiębiorstwa jakiejkolwiek innej działalności; f) utrzymywania stałej placówki wyłącznie w celu prowadzenia któregokolwiek połączenia rodzajów działalności, o których mowa pod literami od a) do e), pod warunkiem jednak, że całkowita działalność stałej placówki, w tym wskazana w literze f), ma charakter przygotowawczy lub pomocniczy.

22 Działalność przygotowawcza i pomocnicza Spółka niemiecka zatrudni na terenie Polski pracownika, którego zakres obowiązków będzie obejmował: - zbieranie zaawansowanych informacji rynkowych, - przygotowywanie raportów dla centrali w Niemczech, - pozyskiwanie klientów oraz zawieranie kontaktów z lokalnymi dystrybutorami, - zapewnienie szkoleń oraz prezentacja produktów dystrybutorom oraz klientom końcowym, - ocena jakości komponentów wytwarzanych przez poddostawców przed wysyłką do centrali w Niemczech, - odbywanie podróży na terenie całej Polski w celu wsparcia dystrybutorów podczas wspólnych wizyt, Pracownik pozyskuje klientów, szkoli i wspiera dystrybutorów, zbiera informacje rynkowe, ale nie ma prawa do zawierania umów w imieniu przedsiębiorstwa.

23 Rozliczenie straty zakładu Jednym z problemów związanych z zakładami jest rozliczenie straty zagranicznego zakładu. Np.: polska spółka budowlana posiadała przez kilka lat oddział w Irlandii. Oddział nie przynosił jednak przewidzianych dochodów a jedynie straty (obliczone wg prawa irlandzkiego). W związku z tym spółka postanowiła o likwidacji oddziału z dniem 1 sycznia 2018 r. Czy strata likwidowanego zakładu w Irlandii może zostać odliczona od dochodu uzyskanego w Polsce? W związku z likwidacją zakładu nie mogłaby być rozliczona w Irlandii. Jeżeli tak to: Czy należy uwzględnić stratę obliczoną wg przepisów irlandzkich? Czy skumulowaną stratę oddziału należy rozliczyć (zgodnie z u.p.d.o.p.) w ciągu 5 lat od likwidacji oddziału?

24 Withholding tax W przypadku wypłaty za granicę z tytułu: - dywidend (art. 10 KM OECD), - odsetek (art. 11 KM OECD), - należnosci licencyjnych (art. 12 KM OECD), państwo w którym powstał ten dochód ma prawo opodatkować je tzw. podatkiem u źródła (withholding tax, WHT), w wysokości określonej w przepisach prawa krajowego (np. art. 21 ust. 1 u.p.d.o.p. dla odsetek i należności licencyjnych przewiduje zryczałtowaną stawkę 20%). WHT podlega jednak zmniejszeniu w zależności od treści umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania (od 0 do nawet 20%).

25 Klauzula tax sparing Klauzula zaliczenia fikcyjnego (chodzi o podatek zaoszczędzony, ang. spared). Podatnik uzyskujący określone dochody z zagranicy (np. dywidendy z tytułu udziału w spółce) od podatku należnego od tych dochodów może w Polsce odliczyć podatek, który w rzeczywistości nie został za granicą zapłacony (gdyż danych dochód podlegał zwolnieniu na mocy przepisów wewnętrznych danego kraju). Do niedawna obecna w umowach m.in. z Cyprem, Maltą i Singapurem. W związku z zastosowaniem klauzuli w polsko-cypryjskiej UPO polscy podatnicy płacili efektywny podatek w wysokości 9% od dochodów z zysków spółki cypryjskiej.

26 Unikanie a uchylanie się od opodatkowania Unikanie opodatkowania (tax avoidance) Są to wszelkie legalne próby minimalizowania obciążeń podaktowych. Uchylanie się od opodatkowania (tax evasion) Są to wszystkie czynności podjęte przez podatnika w sposób celowy i świadomy, które nie pozostają w zgodzie z przepisami podatkowymi, a mają na celu zmniejszenie obciążeń podatkowych.

27 Bilateralne umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania a treaty shopping

28 Treaty shopping Treaty shopping ( kupczenie umowami, nabywanie korzyści umownych ) polega na nieuprawnionym wykorzystaniu istniejących umów o unikaniu podwójnego opodatkowania w taki sposób, aby uzyskać korzyści w postaci zmniejszenia podatku zagranicznego. Metoda treaty shopping ma zastosowanie gdy osoba nie będąca rezydentem danego państwa, założy podmiot prawa (np. spółkę kapitałową) w celu osiągnięcia korzyści wynikających z zawartej umowy nie rzeczywistego prowadzenia działalności gospodarczej. Treaty abuse stanowi podobne zjawisko, z tym że może ono polegać zarówno na nadużywaniu postanowień UPO przez podatników jak i przez jedno z państw - stron.

29 Raje (oazy) podatkowe Istnieje wiele definicji raju podatkowego. Ogólnie przez to pojęcie należy rozumieć państwo (terytorium) które oferuje zagranicznym podatnikom możliwości na zapłacenie mniejszego podatku, lub też na całkowite jego uniknięcie. Raje podatkowe cechują się przeważnie niskimi podatkami, uproszczonymi zasadami rejestracji, ograniczonymi obowiązkami ewidencyjnymi, elastycznym systemem prawnym oraz rozwiniętym sektorem bankowym i doradczym. Rozporządzenie Ministra Finansów z 17 maja 2017 r. w sprawie określenia krajów i terytoriów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych.

30

31 Finansowanie długiem Belgijska spółka - matka zakłada na terenie Polski zależną od siebie spółkę, której celem jest sprzedaż i dystrybucja produktów spółki - matki. Spółka polska nie zostaje wyposażona w wystarczający kapitał do prowadzenia działalności. W zamian spółka belgijska udziela jej pożyczki (alternatywnie - polska spółka emituje obligacje, które kupuje następnie spółka belgijska). Spłata kwoty głównej długu jest obojętna podatkowo dla spółki - córki, ale odsetki od pożyczki będą stanowiły koszty uzyskania przychodu. Z uwagi na powiązania kapitałowe od wypłacanych do Belgii odsetek nie zostanie w Polsce potrącony podatek u źródła (zgodnie z art. 21 ust. 3 CIT).

32 Ograniczenie finansowania długiem - cienka kapitalizacja (thin capitalisation) Art. 16 ust. 1. Nie uważa się za koszty uzyskania przychodów: 60) odsetek od pożyczek udzielonych spółce przez podmiot posiadający bezpośrednio lub pośrednio nie mniej niż 25% udziałów (akcji) tej spółki albo udzielonych łącznie przez podmioty posiadające łącznie bezpośrednio lub pośrednio nie mniej niż 25% udziałów (akcji) tej spółki, jeżeli wartość zadłużenia spółki wobec podmiotów posiadających bezpośrednio lub pośrednio nie mniej niż 25% udziałów (akcji) tej spółki, uwzględniającego również zadłużenie z tytułu pożyczek, przekroczy łącznie wartość kapitału własnego spółki - w proporcji, w jakiej wartość zadłużenia przekraczająca wartość kapitału własnego spółki pozostaje do całkowitej kwoty tego zadłużenia wobec tych podmiotów, określonej na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc zapłaty odsetek od pożyczek; przepisy te stosuje się odpowiednio do spółdzielni, członków spółdzielni oraz funduszu własnego takiej spółdzielni;

33 Planowanie podatkowe z wykorzystaniem praw własności intelektualnej Amortyzacja wartości niematerialnych i prawnych, Aport skomercjalizowanej własności intelektualnej, Koszty nabycia patentów, praw autorskich itd., Koszty opłat licencyjnych za korzystanie ze znaków towarowych. Różne definicje należności licencyjnych w umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania! Np. opłaty za udostępnienie programów komputerowych.

34 Moskiewski Sąd Arbitrażowy, sprawa nr А /14

35 Opodatkowanie nieruchomości Artykuł 6 KM OECD Dochód z majątku nieruchomego 1. Dochód, osiągany przez osobę mającą miejsce zamieszkania lub siedzibę w Umawiającym się Państwie z majątku nieruchomego (włączając dochód z gospodarstwa rolnego lub leśnego) położonego w drugim Umawiającym się Państwie, może być opodatkowany w tym drugim Państwie. Art. 13 KM OECD Zyski z przeniesienia własności majątku 1. Zyski osiągane przez osobę mającą miejsce zamieszkania lub siedzibę w Umawiającym się Państwie, z przeniesienia własności majątku nieruchomego, o którym mowa w artykule 6 niniejszej Konwencji i położonego w drugim Umawiającym się Państwie, mogą być opodatkowane w tym drugim Państwie. Np. dochód ze sprzedaży nieruchomości w Hiszpanii będzie opodatkowany w Hiszpanii.

36 Omijanie zasady opodatkowania nieruchomości w państwie lokalizacji Utworzenie w Polsce spółki, wniesienie do niej aportem nieruchomości zagranicznej a następnie sprzedaż 100 % jej udziałów (akcji). W efekcie uzyskany dochód będzie kwalifikowany nie jako pochodzący ze sprzedaży nieruchomości ale jako pochodzący ze sprzedaży udziałów (akcji).

37 Klauzula nieruchomościowa Art. 13 KM OECD 4. Zyski osiągane przez osobę mającą miejsce zamieszkania lub siedzibę w Umawiającym się Państwie, pochodzące z przeniesienia własności akcji lub udziałów, osiągające ponad 50% wartości bezpośrednio lub pośrednio z nieruchomości położonej w drugim umawiającym się państwie, mogą być opodatkowane w tym drugim państwie.

38 GAAR Art. 119a Ordynacji podatkowej 1. Czynność dokonana przede wszystkim w celu osiągnięcia korzyści podatkowej, sprzecznej w danych okolicznościach z przedmiotem i celem przepisu ustawy podatkowej, nie skutkuje osiągnięciem korzyści podatkowej, jeżeli sposób działania był sztuczny (unikanie opodatkowania). 2. W sytuacji określonej w 1 skutki podatkowe czynności określa się na podstawie takiego stanu rzeczy, jaki mógłby zaistnieć, gdyby dokonano czynności odpowiedniej. 3. Za odpowiednią uznaje się czynność, której podmiot mógłby w danych okolicznościach dokonać, jeżeli działałby rozsądnie i kierował się zgodnymi z prawem celami innymi niż osiągnięcie korzyści podatkowej sprzecznej z przedmiotem i celem przepisu ustawy podatkowej. 4. Jeżeli w toku postępowania strona wskaże czynność odpowiednią, skutki podatkowe określa się na podstawie takiego stanu rzeczy, jaki zaistniałby, gdyby dokonano tej czynności.

39 Projekt BEPS Erozja podstawy opodatkowania i przerzucanie zysków (ang. Base Erosion and Profit Shifting, BEPS) polega na celowym działaniu podatników ukierunkowanym na pomniejszanie podstawy opodatkowania i przesuwanie dochodów do krajów o niższym opodatkowaniu lub braku opodatkowania, w celu optymalizacji podatkowej. Zjawisko BEPS ulega systematycznemu nasileniu co doprowadziło do podjęcia w lipcu 2013 r. przez OECD działań, które przełożą się na praktyczne ograniczenie BEPS. Prace te, prowadzone na 15 newralgicznych obszarach (ceny transakcyjne, unikanie powstawania zakłądu, neutralizacja porozumień hybrydowych, działania w gospodarce cyfrowej itd), miały na celu dostarczenie krajom potrzebnych narzędzi, które zagwarantują, że zyski zostaną opodatkowane w miejscu, gdzie są faktycznie generowane.

40 Owocem prac w ramach poszczególnych projektów są raporty końcowe, publikowane następnie przez OECD. Środki wypracowane w ramach BEPS mają zostać implementowane do dwustronnych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania poprzez zawarcie wielostronnej umowy międzynarodowej MLI (zadanie 15).