MINISTERSTWO ZDROWIA Zadłużenie samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej

Transkrypt

1 MINISTERSTWO ZDROWIA Zadłużenie samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej Warszawa, 21 marca 2006 r.

2 Zadłużenie samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej Opracowanie: Departament Budżetu, Finansów i Inwestycji w Ministerstwie Zdrowia pod kierownictwem Dyrektora Departamentu Elżbiety Jazgarskiej. Aprobowała: Podsekretarz Stanu Wacława Wojtala. Akceptował: Minister Zdrowia - Zbigniew Religa. 2

3 Zadłużenie samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej Spis treści: 1. Zadłużenie samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej Czynniki wpływające na sytuację finansową samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej Przyczyny zadłużenia samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej Działania zmierzające do zmniejszenia zadłużenia samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej ustawa o pomocy publicznej i restrukturyzacji publicznych zakładów opieki zdrowotnej Informacja o przebiegu restrukturyzacji publicznych zakładów opieki zdrowotnej 47 Dokument został przygotowany na podstawie informacji o zadłużeniu samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, przedstawionej w październiku 2005 r. Sejmowej Komisji Zdrowia i stanowi jej aktualizację o najnowsze dane dotyczące omawianej problematyki. 3

4 1. Zadłużenie samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej Podstawowym wyróżnikiem aktualnej sytuacji finansowej samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej jest bardzo wysoki poziom zadłużenia, który dynamicznie narastał aż do 2005 r., kiedy tempo wzrostu zostało wyraźnie zahamowane, a ostatnie kwartały przyniosły spadek wartości zadłużenia. Poziom zadłużenia jest określany wielkością zobowiązań wymagalnych, tj. takich, dla których upłynął termin płatności. Według stanu na koniec września 2005 roku zobowiązania wymagalne wynosiły 5,8 mld zł i wzrosły ponad dwukrotnie od 2001 r. W tabeli 1 przedstawiono wartość oraz dynamikę wzrostu zobowiązań wymagalnych w latach według aktualnych danych sprawozdawczych Rb-Z. Tabela 1. Zobowiązania wymagalne samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej w latach mln zł Zobowiązania wymagalne ( ) 2002 / / 2002 Dynamika % 2004 / / Samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej utworzone przez 2.279, , , , ,2 119,1 148,1 118,4 101,9 jednostki samorządu terytorialnego Samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej 465,2 531,1 708,5 923,8 996,8 114,2 133,4 130,4 107,9 utworzone przez jednostki centralne RAZEM 2.744, , , , ,0 118,3 145,7 120,2 102,8 Źródło: dane pochodzą ze sprawozdań Rb-Z zebranych przez Ministerstwo Finansów na podstawie rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 10 grudnia 2001 roku w sprawie rodzajów i zasad sporządzania sprawozdań w zakresie państwowego długu publicznego oraz poręczeń i gwarancji jednostek sektora finansów publicznych (Dz. U. Nr 148, poz. 1653). 4

5 Na wykresie 1 zobrazowano łączną wartość zobowiązań wymagalnych w poszczególnych latach Zauważalny jest bardzo duży wzrost zadłużenia w początkowym okresie i zahamowanie wzrostu w 2005 r. I tak, w ciągu 2002 r. zobowiązania wymagalne wzrosły o 501 mln zł (z 2.744,4 mln zł w końcu 2001 r. do 3.245,4 mln zł), natomiast w 2003 r. przyrost zobowiązań był o ponad 2,9 razy większy niż w roku poprzednim i wyniósł 1.484,3 mln zł (wzrost zobowiązań wymagalnych do poziomu 4.729,7). Od 2004 r. tempo przyrostu zadłużenia uległo spowolnieniu - zobowiązania wymagalne wzrosły w 2004 r. o 954 mln zł do poziomu 5.684,1 mln zł, natomiast wzrost zobowiązań wymagalnych w trzech kwartałach 2005 r. wyniósł 161,9 mln zł. Wykres 1. Zobowiązania wymagalne spzoz w latach , , ,7 mln zł , , r r r r r. Źródło: dane Ministerstwa Finansów (sprawozdania Rb-Z). Wzrost zobowiązań wymagalnych jest wynikiem pogarszającej się sytuacji ekonomicznej zakładów i utraty płynności finansowej (czyli możliwości obsługi zobowiązań bieżących) w znacznej części publicznych zakładów opieki zdrowotnej. Przyczyny zadłużenia zostaną przeanalizowane w dalszej części opracowania na tle finansowania ochrony zdrowia. Trudną sytuację finansową samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej dodatkowo pogłębiał wzrost należności wymagalnych, utrudniając bieżące regulowanie 5

6 zobowiązań oraz zwiększając koszty funkcjonowania. Wartość należności wymagalnych spzoz w latach przedstawia poniższe zestawienie zawarte w tabeli 2. Tabela 2. Należności wymagalne samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej w latach w mln zł Należności wymagalne Samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej utworzone przez jednostki samorządu terytorialnego Samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej utworzone przez jednostki centralne 444,1 627,5 662,8 691,7 729,2 293,9 297,7 329,8 350,9 192,4 RAZEM 738,0 925,2 992, ,6 921,6 Źródło: dane Ministerstwa Finansów (sprawozdania Rb-N). Pozytywnie należy ocenić fakt, iż według stanu na koniec III kwartału 2005 r. odnotowano spadek należności wymagalnych. Należy podkreślić, że zadłużenie publicznych zakładów opieki zdrowotnej jest zróżnicowane w skali kraju. Dane dotyczące zobowiązań wymagalnych w układzie wojewódzkim nie są oficjalnie publikowane. Ministerstwo Zdrowia analizuje poziom zadłużenia samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej na podstawie danych uzyskiwanych od wojewodów (zwane dalej danymi ankietowymi) 1 Najbardziej aktualne informacje dotyczą stanu na 31 grudnia 2005 r. Wartość zobowiązań wymagalnych spzoz w poszczególnych województwach w porównaniu do stanu sprzed roku oraz w odniesieniu do sytuacji w innych województwach, przedstawiono w tabeli 3. Zakłady opieki zdrowotnej podległe uczelniom medycznym są ujęte w poszczególnych województwach, natomiast zakłady podległe MON i MSWiA są wykazane w odrębnych pozycjach. 1 Dane wykazywane przez wojewodów różnią się od danych zawartych w sprawozdawczości (Rb-Z), niemniej jednak ilustrują proces zadłużenia i w dalszej części opracowania będą stanowiły podstawowe źródło informacji w przedmiotowej sprawie. 6

7 Tabela 3. Zobowiązania wymagalne samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej wg województw w latach L.p. Województwo Zobowiązania wymagalne (mln zł) r r*. Dynamika 2005/ % łącznej sumy zobowiązań Dolnośląskie 1 128, ,3 97,4% 19,22% 21,70% 2. Kujawsko-Pomorskie 258,6 176,3 68,2% 4,40% 3,51% 3. Lubelskie 337,1 243,3 72,2% 5,74% 4,80% 4. Lubuskie 439,0 419,2 95,5% 7,48% 8,28% 5. Łódzkie 612,8 549,9 89,7% 10,44% 10,86% 6. Małopolskie 279,2 189,3 67,8% 4,75% 3,74% 7. Mazowieckie 624,2 540,9 86,7% 10,63% 10,68% 8. Opolskie 87,5 49,8 56,9% 1,49% 0,98% 9. Podkarpackie 101,2 51,9 51,3% 1,72% 1,03% 10. Podlaskie 156,2 96,2 61,6% 2,66% 1,90% 11. Pomorskie 461,0 511,9 111,0% 7,85% 10,11% 12. Śląskie 466,4 371,1 79,6% 7,94% 7,33% 13. Świętokrzyskie 238,4 209,1 87,7% 4,06% 4,13% 14. Warmińsko-Mazurskie 115,6 57,6 49,9% 1,97% 1,14% 15. Wielkopolskie 137,5 111,7 81,3% 2,34% 2,21% 16. Zachodniopomorskie 178,9 157,1 87,8% 3,05% 3,10% 17. MON 119,3 68,0 57,0% 2,03% 1,34% 18. MSWiA 130,7 124,4 95,2% 2,23% 2,46% Razem 5 872, ,0 85,6% 100,00% 100,00% Źródło: dane ankietowe uzyskane z urzędów wojewódzkich, uczelni medycznych i spzoz nadzorowanych przez MZ * Z uwagi na ustawowy termin zamykania ksiąg rachunkowych roku do końca marca br.- dane z 2005 r. mogą ulec zmianie. 7

8 Z danych przedstawionych w tabeli 3 wynika, że łączna wartość zobowiązań wymagalnych w kraju wyniosła w końcu 2005 r mln zł, a w ciągu roku nastąpił spadek zadłużenia o ponad 800 mln zł (w porównaniu do stanu na r.). Największe zadłużenie publicznych zakładów opieki zdrowotnej występuje w województwie dolnośląskim (1 099,3 mln zł), łódzkim (549,9 mln zł), mazowieckim (540,9 mln zł) i pomorskim (511,9 mln zł). Najmniejszy poziom zadłużenia spzoz występuje w województwach: opolskim (49,8 mln zł), podkarpackim (51,9 mln zł) oraz warmińskomazurskim (57,6 mln zł), ale należy zwrócić uwagę, że w tych województwach znajduje się mniejsza liczba szpitali. Wartość zadłużenia zakładów podległych MON wyniosła w 2005 r. 68 mln zł, a MSWiA 124,4 mln zł. Analizując dynamikę zadłużenia ogółem oraz w poszczególnych województwach w porównaniu do 2004 roku (na podstawie danych przedstawionych w tabeli 3), należy stwierdzić, że zadłużenie spzoz w 2005 r. zmniejszyło się o 14,4 % i jest to zjawisko nienotowane od początku okresu transformacji. Do tej pory zadłużenie zakładów opieki zdrowotnej wzrastało dynamicznie z roku na rok, co zostało graficznie przedstawione na wykresie 1. Spadek zadłużenia zakładów opieki zdrowotnej w 2005 r. wystąpił prawie we wszystkich województwach, ale w różnym tempie. Największy spadek zobowiązań wymagalnych wystąpił w zakładach opieki zdrowotnej na terenie województwa warmińsko-mazurskiego (o 50,1%), podkarpackiego (o 48,7%), i opolskiego (o 43,1%), natomiast w jednym województwie - województwie pomorskim - nastąpił wzrost wartości zobowiązań wymagalnych o 51 mln zł, czyli o 11%. Nominalnie największy spadek zobowiązań wymagalnych spzoz wystąpił w województwach śląskim (o 95 mln zł) i lubelskim (o 94 mln zł). Na wykresie 2 przedstawiono graficzną ilustrację poziomu zadłużenia samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej w poszczególnych województwach oraz zakładów podległych MSWiA oraz MON w latach

9 Wykres 2. Zobowiązania wymagalne samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej wg województw w latach * Zobowiązania wymagalne spzoz wg województw - 31 grudnia 2004 r. i 31 grudnia 2005 r. Dolnośląskie Kujawsko-Pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie MON MSWiA 258,6 176,3 337,1 243,3 439,0 419,2 612,8 549,9 279,2 189,3 624,2 540,9 87,5 49,8 101,2 51,9 156,2 96,2 461,0 511,9 466,4 371,1 238,4 209,1 115,6 57,6 137,5 111,7 178,9 157,1 119,3 68,0 130,7 124, , ,3 mln zł r r. Źródło: dane ankietowe uzyskane z urzędów wojewódzkich, uczelni medycznych i spzoz nadzorowanych przez MZ. * Z uwagi na ustawowy termin zamykania ksiąg rachunkowych roku do końca marca br.- dane z 2005 r. mogą ulec zmianie. W tabeli 3 przedstawiono także udział zobowiązań wymagalnych wszystkich zakładów opieki zdrowotnej znajdujących się na terenie danego województwa (oraz odrębnie dla zakładów MON i MSWiA) w relacji do łącznego poziomu zadłużenia szpitali w kraju. Na wykresie 3 przedstawiono rozkład zadłużenia zakładów opieki zdrowotnej w ujęciu geograficznym. 9

10 Wykres 3. Zobowiązania wymagalne samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej wg województw (% udział w zadłużeniu ogółem) stan na 31 grudnia 2005 r. * MSWiA 2,5% Podlaskie 1,9% Zachodniopomorskie 3,1% Kujawsko-Pomorskie 3,5% Małopolskie 3,8% Świętokrzyskie 4,2% Wielkopolskie 2,2% MON 1,4% Warmińsko- Mazurskie 1,1% Podkarpackie 1,0% Opolskie 1,0% Dolnośląskie 21,9% Łódzkie 10,9% Lubelskie 4,8% Śląskie 7,4% Lubuskie 8,3% Pomorskie 10,2% Mazowieckie 10,8% Źródło: dane ankietowe uzyskane z urzędów wojewódzkich, uczelni medycznych i spzoz nadzorowanych przez MZ. * Z uwagi na ustawowy termin zamykania ksiąg rachunkowych roku do końca marca br.- dane z 2005 r. mogą ulec zmianie. Należy zauważyć, że cztery województwa przodują pod względem wielkości zadłużenia i wciąż gromadzą ponad połowę całego zadłużenia ochrony zdrowia. Łączne zadłużenie zakładów opieki zdrowotnej w 4 województwach: dolnośląskim (21,9%), łódzkim (10,9%) mazowieckim (10,8%), i pomorskim (10,2) - wynosi ponad 53% całkowitego zadłużenia. Zadłużenie spzoz w pozostałych 12 województwach oraz zakładów podległych MSWiA oraz MON stanowi pozostałe 47% zadłużenia ogółem. Taki rozkład zadłużenia szpitali w ujęciu geograficznym występuje już od dłuższego czasu. Poniżej przytoczone zostaną dane ankietowe dotyczące poziomu zadłużenia szpitali w ujęciu kwartalnym wg województw, umożliwiające prześledzenie zmian w poziomie i tempie zadłużania się szpitali w poszczególnych województwach. 10

11 Dane o wartościach zobowiązań wymagalnych, wraz z dynamiką w okresie od r. do r., przedstawia tabela 4 (poziom zadłużenia w ujęciu nominalnym) i tabela 5 (dynamika zadłużenia w % w stosunku do poprzedniego kwartału). Tabela 4. Zadłużenie samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej w latach * Zobowiązania wymagalne (w mln zł) Lp. Województwa r r r r r r r r 1 Dolnośląskie 978, , , , , , , ,3 2 Kujawsko- Pomorskie 179,0 213,3 238,0 258,6 241,2 257,7 246,2 176,3 3 Lubelskie 295,6 340,8 339,1 337,1 316,6 335,6 321,4 243,3 4 Lubuskie 374,3 387,0 403,3 439,0 452,2 463,9 465,2 419,2 5 Łódzkie 647,1 703,5 719,8 612,8 647,2 677,3 668,8 549,9 6 Małopolskie 194,2 161,4 188,1 279,2 265,7 272,1 256,7 189,3 7 Mazowieckie 378,5 599,7 600,4 624,2 696,4 755,5 714,1 540,9 8 Opolskie 90,5 84,6 85,0 87,5 82,9 76,2 65,7 49,8 9 Podkarpackie 123,0 135,9 133,3 101,2 107,0 113,9 98,0 51,9 10 Podlaskie 185,6 181,9 180,3 156,2 153,4 153,9 140,3 96,2 11 Pomorskie 395,7 424,6 447,1 461,0 471,9 501,0 523,6 511,9 12 Śląskie 204,5 353,0 331,0 466,4 427,9 484,2 467,6 371,1 13 Świętokrzyskie 217,7 228,3 219,2 238,4 243,4 244,1 233,2 209,1 14 Warmińsko- Mazurskie 114,3 118,0 122,5 115,6 104,8 120,8 91,7 57,6 15 Wielkopolskie 122,1 127,3 157,0 137,5 144,4 161,2 150,2 111,7 16 Zachodniopomorskie 171,8 171,6 168,1 178,9 182,5 193,3 193,8 157,1 17 MON 120,2 130,9 129,0 119,3 116,8 107,3 104,1 68,0 18 MSWiA 104,8 118,1 123,2 130,7 133,5 137,2 140,3 124,4 Ogółem 4 896, , , , , , , ,0 Źródło: dane ankietowe uzyskane z urzędów wojewódzkich, uczelni medycznych i spzoz nadzorowanych przez MZ. * Z uwagi na ustawowy termin zamykania ksiąg rachunkowych roku do końca marca br.- dane z 2005 r. mogą ulec zmianie. 11

12 Tabela 5. Dynamika zadłużenia samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej w latach * 2004 r r. Lp. Województwa II kw / I kw III kw / II kw IV kw / III kw I kw / IV kw II kw / I kw III kw / II kw IV kw / III kw Dolnośląskie 109,9% 102,3% 102,6% 100,1% 104,9% 101,8% 91,2% 2 Kujawsko- Pomorskie 119,2% 111,6% 108,6% 93,3% 106,9% 95,5% 71,6% 3 Lubelskie 115,3% 99,5% 99,4% 93,9% 106,0% 95,8% 75,7% 4 Lubuskie 103,4% 104,2% 108,9% 103,0% 102,6% 100,3% 90,1% 5 Łódzkie 108,7% 102,3% 85,1% 105,6% 104,7% 98,7% 82,2% 6 Małopolskie 83,1% 116,5% 148,5% 95,2% 102,4% 94,3% 73,7% 7 Mazowieckie 158,4% 100,1% 104,0% 111,6% 108,5% 94,5% 75,7% 8 Opolskie 93,5% 100,4% 103,0% 94,8% 91,9% 86,3% 75,8% 9 Podkarpackie 110,5% 98,1% 75,9% 105,8% 106,4% 86,0% 53,0% 10 Podlaskie 98,0% 99,1% 86,6% 98,2% 100,3% 91,2% 68,5% 11 Pomorskie 107,3% 105,3% 103,1% 102,4% 106,2% 104,5% 97,8% 12 Śląskie 172,6% 93,8% 140,9% 91,7% 113,1% 96,6% 79,4% 13 Świętokrzyskie 104,9% 96,0% 108,8% 102,1% 100,3% 95,5% 89,7% 14 Warmińsko- Mazurskie 103,2% 103,8% 94,4% 90,6% 115,3% 75,9% 62,8% 15 Wielkopolskie 104,3% 123,3% 87,5% 105,0% 111,6% 93,2% 74,3% 16 Zachodniopomorskie 99,9% 98,0% 106,5% 102,0% 105,9% 100,2% 81,1% 17 MON 108,9% 98,6% 92,5% 97,9% 91,8% 97,1% 65,3% 18 MSWiA 112,8% 104,3% 106,1% 102,1% 102,8% 102,2% 88,7% Ogółem 113,4% 102,3% 103,3% 100,8% 105,4% 97,5% 82,6% Źródło: dane ankietowe uzyskane z urzędów wojewódzkich, uczelni medycznych i spzoz nadzorowanych przez MZ. * Z uwagi na ustawowy termin zamykania ksiąg rachunkowych roku do końca marca br.- dane z 2005 r. mogą ulec zmianie. 12

13 Z przedstawionej w tabeli 5 dynamiki zadłużenia spzoz w okresie od r. do r. wynika, że w IV kw r. nastąpiło znaczne zmniejszenie stanu zobowiązań wymagalnych we wszystkich województwach, przy czym największy spadek (o 47%) wystąpił w woj. podkarpackim, a relatywnie najmniejszy (o 2,2%) w województwie pomorskim. W tabeli 6 przedstawiono łączne zadłużenie szpitali w skali kraju w ujęciu kwartalnym (dane ankietowe przedstawiające wartości zobowiązań wymagalnych wraz z dynamiką, począwszy od stanu na r. do r.). a na wykresie 4 ilustrację graficzną tego zjawiska. Tabela 6. Dynamika zadłużenia samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej w latach * Wyszczególnienie Wartość zobowiązań wymagalnych (w mln zł) Dynamika zobowiązań wymagalnych w % (kwartał poprzedni = 100) III kw r ,4 - IV kw r ,7 99,0 I kw r ,8 107,8 II kw r ,1 113,4 III kw r ,5 102,3 IV kw r ,3 103,3 I kw r ,2 100,8 II kw r ,6 105,4 III kw r ,7 97,5 IV kw r. (*) 5 027,0 82,6 Źródło: dane ankietowe uzyskane z urzędów wojewódzkich, uczelni medycznych i spzoz nadzorowanych przez MZ. * Z uwagi na ustawowy termin zamykania ksiąg rachunkowych roku do końca marca br.- dane z 2005 r. mogą ulec zmianie. 13

14 Wykres 4. Poziom i dynamika zadłużenia samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej w latach * 7 000,0 120, ,0 115, ,0 110,0 105, ,0 mln zł 100,0 % 3 000,0 95, ,0 90, ,0 85,0 0,0 III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw (*) 80,0 Zobowiązania wymagalne Dynamika (poprzedni kwartał = 100 %) Źródło: dane ankietowe uzyskane z urzędów wojewódzkich, uczelni medycznych i spzoz nadzorowanych przez MZ. * Z uwagi na ustawowy termin zamykania ksiąg rachunkowych roku do końca marca br.- dane z 2005 r. mogą ulec zmianie. Na powyższej ilustracji wyraźnie widać, że największy przyrost zadłużenia w analizowanym okresie miał miejsce w pierwszej połowie 2004 r. (wzrost o 7,8% w ciągu I kwartału oraz o 13.4% w ciągu II kwartału), zobowiązania wymagalne samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej wzrosły w tym okresie o ponad 1 mld zł. W drugiej połowie 2004 r. nastąpiło wyhamowanie tempa wzrostu zadłużenia (zadłużenie w III kwartale wzrosło o 2,3 % oraz o 3,3% w IV kwartale), powodując przyrost zobowiązań wymagalnych spzoz już tylko o 317 mln zł w ciągu półrocza, skutkując zadłużeniem w skali kraju w wysokości 5,9 mld zł. 14

15 W I kwartale 2005 r. zobowiązania wymagalne wzrosły jedynie o 45 mln zł w skali całego kraju (wzrost poniżej 1%), ale w II kwartale były większe o 5,4% (przyrost w ciągu kwartału o 322 mln zł), osiągając poziom zadłużenia w wysokości 6,2 mld zł. Od drugiej połowy 2005 r. nastąpił widoczny spadek zobowiązań wymagalnych (spadek o 2,5% w III kwartale oraz o 17,4% w ciągu ostatniego kwartału 2005 r.), dając łącznie zmniejszenie zadłużenia o około 1,2 mld zł, w tym w IV kwartale o 1,1 mld zł. Zadłużenie na koniec 2005 r. spadło do poziomu 5 mld zł. W kolejnej tabeli (tabela nr 7) przedstawione zostały informacje o poziomie i tempie spadku zadłużenia szpitali w drugim półroczu 2005 r. w podziale na organy nadzorujące. Tabela 7. Dynamika zobowiązań wymagalnych samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej w podziale na organy nadzorujące. Lp. Organ sprawujący nadzór Zobowiązania wymagalne na (w mln zł) Udział % Zobowiązania wymagalne na * (w mln zł) Udział % Dynamika (5:3) w % Uczelnia medyczna 744,5 12% 653,0 13% 87,7 Województwo ,0 40% 2 068,9 41% 85,3 samorządowe 3 Powiat 2 002,2 33% 1 618,6 32% 80,8 4 Miasto 527,4 9% 378,7 8% 71,8 5 Gmina 111,2 2% 88,3 2% 79,4 6 MZ 30,9 1% 27,1 1% 87,7 7 MON 104,1 2% 68,0 1% 65,3 8 MSWiA 140,3 2% 124,4 2% 88,7 Ogółem 6 086,7 100% 5 027,0 100% 82,6 Źródło: dane ankietowe uzyskane z urzędów wojewódzkich, uczelni medycznych i spzoz nadzorowanych przez MZ. * Z uwagi na ustawowy termin zamykania ksiąg rachunkowych roku do końca marca br.- dane z 2005 r. mogą ulec zmianie. Z analizy danych wynika, że spadek zadłużenia, choć nastąpił we wszystkich grupach, nie był równomierny. Największy (ok. 35%) spadek wystąpił w przypadku spzoz podległych 15

16 Ministrowi Obrony Narodowej oraz miejskich i gminnych spzoz, których zobowiązania wymagalne spadły odpowiednio o 28,2 % i 20,6 %. Najniższą dynamikę spadku zadłużenia wykazały zakłady podległe Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji (o 11,3 %) oraz szpitale kliniczne, podległe uczelniom medycznym (o 12,3 %) i jednostki podległe Ministrowi Zdrowia (o 12,3 %). Poziom zadłużenia szpitali oraz spadek zobowiązań wymagalnych w II półroczu 2005 r. ilustruje wykres 5. Wykres 5. Zadłużenie samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej w II półroczu 2005 r. wg organów nadzorujących , , , , w mln zł ,5 653,0 Uczelnia medyczna 527,4 378,7 111,2 104,1 140,3 88,3 124,4 30,9 68,0 27,1 Województwo Powiat Miasto Gmina MZ MON MSWiA Źródło: dane ankietowe uzyskane z urzędów wojewódzkich, uczelni medycznych i spzoz nadzorowanych przez MZ. Należy podkreślić, że przedstawione powyżej dane stanowią wartości uśrednione i obrazują łączny poziom zadłużenia w poszczególnych kategoriach. Jeśli wnikniemy głębiej, to okaże się, że poziom zadłużenia szpitali jest bardzo różny w ramach każdej kategorii analitycznej. 16

17 Na przykład, w przypadku szpitali klinicznych, w 12 spośród 43 funkcjonujących szpitali, nie występowały zobowiązania wymagalne na koniec 2005 r., co oznacza, że 28% szpitali nie jest zadłużonych. Natomiast pięć najbardziej zadłużonych jednostek generuje 429,7 mln zł zobowiązań wymagalnych, co stanowi 65,8% zadłużenia wszystkich szpitali klinicznych. Rozkład poziomu zadłużenia w szpitalach klinicznych obrazuje wykres 6. Wykres 6. Zobowiązania wymagalne szpitali klinicznych wg stanu na tys. zł Źródło: dane ankietowe uzyskane uczelni medycznych. * Z uwagi na ustawowy termin zamykania ksiąg rachunkowych roku do końca marca br.- dane z 2005 r. mogą ulec zmianie. Z badania ankietowego przeprowadzonego przez Ministerstwo Zdrowia (wg stanu na koniec 2005 roku) wynika, że 80% zobowiązań wymagalnych występujących we wszystkich badanych podmiotach, bez względu na organ tworzący, pochodziło od 10% zakładów, zaś połowa wymagalnego długu wykazywana była przez 3,4% ogólnej liczby zakładów. Jednocześnie spośród 1730 zakładów, które wypełniły ankietę Ministerstwa Zdrowia wg stanu na 31 grudnia 2005 r., 828 zakładów nie wykazało zobowiązań wymagalnych (47,9% 17

18 wszystkich ankietowanych spzoz). W II półroczu 2005 r. nastąpił wzrost (o 41) liczby zakładów niewykazujących zobowiązań wymagalnych w porównaniu do stanu na 30 czerwca 2005 r., kiedy 787 zakładów nie wykazało zobowiązań wymagalnych (spośród 1737 zakładów, które odpowiedziały na ankietę) 2. Należy jednak pamiętać, że zdecydowana większość niezadłużonych zakładów to małe jednostki, zatrudniające poniżej 50 osób. W tabeli 8 przedstawiono wyniki analizy liczby zakładów opieki zdrowotnej, które posiadają płynność finansową i nie wykazują zobowiązań wymagalnych od 2001 r. Tabela 8. Liczba (udział) spzoz, które nie wykazały zobowiązań wymagalnych. Lp. Województwo % spzoz % spzoz % spzoz % spzoz % spzoz * % spzoz 1. Dolnośląskie 55 30, , , , , ,6 2. Kujawsko- Pomorskie 77 54, , , , , ,5 3. Lubelskie 32 38, , , , , ,6 4. Lubuskie 11 27,5 8 20,0 7 17,5 9 25, , ,3 5. Łódzkie 53 44, , , , , ,9 6. Małopolskie , , , , , ,0 7. Mazowieckie , , , , , ,5 8. Opolskie 18 38, , , , , ,4 9. Podkarpackie 43 50, , , , , ,7 10. Podlaskie 17 36, ,7 9 19, , , ,5 11. Pomorskie 16 25, , , , , ,5 12. Śląskie , , , , , ,8 13. Świętokrzyskie 45 35, , , , , ,4 14. Warmińsko- Mazurskie 35 42, , , , , ,5 15. Wielkopolskie 42 51, , , , , ,0 16. Zachodniopomor -skie 19 32, , , , , ,7 17. MON 24 44, , ,6 18. MSWiA 10 35, , ,9 Razem: , , , , , ,9 Źródło: dane ankietowe uzyskane z urzędów wojewódzkich, uczelni medycznych i spzoz nadzorowanych przez MZ. 2 Niewątpliwie duży wpływ na tę sytuację miały rozwiązania ustawy z dnia 15 kwietnia 2005 r. o pomocy publicznej i restrukturyzacji publicznych zakładów opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 78 poz. 684), zgodnie z którymi publiczne zakłady opieki zdrowotnej, które nie wykazywały zobowiązań wymagalnych na koniec 2004 r. mogły uzyskać dotację z budżetu państwa. 18

19 Charakterystykę zmiany liczby zakładów, które nie wykazują zobowiązań wymagalnych w analizowanym okresie przedstawia wykres 7. Analiza oparta została na danych zebranych w wyniku przeprowadzenia trzech ankiet: pierwszej - w lipcu 2003 r., gdzie zostały zebrane dane za okres (odpowiedzi udzieliło 1797 zakładów) oraz ankiet przeprowadzonych: w styczniu 2005 r. - dotyczącej stanu na r. i uaktualnionej w kwietniu 2005 r. (odpowiedzi udzieliło 1749 zakładów), w lipcu 2005 r. dotyczącej stanu na r. (odpowiedzi udzieliło 1737 zakładów) oraz danych wstępnych dotyczących końca 2005 r. przekazanych w styczniu 2006 r (odpowiedzi udzieliło 1730 zakładów). Wykres 7. Liczba (udział) spzoz, które nie wykazały zobowiązań wymagalnych , ,0 40,3 43,3 45,3 47,9 50,0 40, , , , , ,0 Liczba spzoz nie posiadających zobowiązań wymagalnych (lewa skala) Udział spzoz nie posiadających zobowiązań wymagalnych (prawa skala) Źródło: dane ankietowe uzyskane z urzędów wojewódzkich, uczelni medycznych i spzoz nadzorowanych przez MZ. 19

20 Przechodząc do przedstawienia struktury zadłużenia, należy podkreślić, że z ogólnej kwoty zadłużenia spzoz w wysokości mln zł (wg stanu na dzień 31 grudnia 2005 r.) największe zobowiązania wymagalne dotyczą: zobowiązań publicznoprawnych 41,9%, zobowiązań wobec dostawców leków i materiałów medycznych 19,6%, zobowiązań z tytułu zakupu usług obcych - 8,5%. zobowiązań wobec pracowników - 7,9 %. Pozostałe zobowiązania z tytułu prowadzenia działalności stanowią 12% kwoty zobowiązań wymagalnych. Strukturę rodzajową wartości zobowiązań przedstawia tabela 9, a ilustrację graficzną wykres 8. Tabela 9. Struktura rodzajowa zobowiązań samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej stan na dzień 31 grudnia 2005 r. Wyszczególnienie Zobowiązania w mln zł Ogółem w tym wymagalne Udział zobowiązań wymagalnych w zobowiązaniach ogółem Struktura zobowiązań ogółem Struktura zobowiązań wymagalnych Suma zobowiązań 9 795, ,0 51,32% 100,00% 100,00% Zobowiązania publiczno-prawne 3 039, ,7 69,25% 31,03% 41,87% Zobowiązania z tytułu zakupu leków i mat. medycznych 1 563,4 983,8 62,93% 15,96% 19,57% Zobowiązania z tytułu zakupu sprzętu i aparatury medycznej 429,2 215,4 50,19% 4,38% 4,29% Zobowiązania z tytułu zużycia energii, gazu, wody 368,3 285,4 77,50% 3,76% 5,68% Zobowiązania z tytułu zakupu usług obcych (remontowych, 773,1 429,4 55,54% 7,89% 8,54% transportowych, med. i innych) Zobowiązania z tytułu tzw. wobec "ustawy 203" 196,5 163,4 83,16% 2,01% 3,25% pracowników inne 653,7 232,0 35,49% 6,67% 4,62% Pozostałe zobowiązania 2 772,3 612,9 22,11% 28,30% 12,19% Źródło: dane uzyskane z 1730 spzoz przesłane do Ministerstwa Zdrowia przez Wojewodów, uczelnie medyczne i spzozy nadzorowane przez MZ 20

21 Wykres 8. Struktura zobowiązań wymagalnych - stan na 31 grudnia 2005 r. Zobowiązania wobec pracowników z tytułu "ustawy 203" 3,3% Zobowiązania wobec pracowników - inne 4,6% Pozostałe zobowiązania 12,2% Zobowiązania publiczno-prawne 41,9% Zobowiązania z tytułu zakupu usług obcych (remontowych, transportowych, medycznych i innych) 8,5% Zobowiązania z tytułu zużycia energii, gazu, wody 5,7% Zobowiązania z tytułu zakupu sprzętu i aparatury medycznej 4,3% Zobowiązania z tytułu zakupu leków i materiałów medycznych 19,6% W strukturze zobowiązań wymagalnych najwyższy udział miały zobowiązania publicznoprawne oraz wobec dostawców leków i materiałów medycznych. Należy zauważyć, że zobowiązania wymagalne stanowią aż 51,3% zobowiązań ogółem, przy czym w przypadku zobowiązań z tytułu zużycia energii, gazu i wody relacja ta wynosi 77,5%, a z tytułu zobowiązań publicznoprawnych 69,3%. Wskazuje to na duże trudności w szybkim uregulowaniu długów. W ramach zobowiązań wymagalnych wobec pracowników zawarte są zobowiązania z tytułu obligatoryjnej podwyżki wynagrodzeń za rok 2001 i 2002, wynikającej z ustawy z dnia 22 grudnia 2000 r. o zmianie ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw i ustawy o zakładach opieki zdrowotnej (tzw. ustawy 203 ), zgodnie z którą zakłady opieki zdrowotnej zostały zobligowane do wypłacenia w 2001 r. pracownikom podwyżki w wysokości nie mniejszej niż 203 zł wraz z pochodnymi, a w 2002 r. na poziomie nie mniejszym niż wzrost przeciętnych wynagrodzeń w gospodarce narodowej. Na podstawie danych ankietowych, Ministerstwo Zdrowia oszacowało, że w roku 2001 jedynie około 55% zakładów opieki zdrowotnej wykonało podwyżkę wynagrodzeń, z czego 45% w pełnej wysokości 203 zł. Znacznie gorzej przebiegała realizacja podwyżek w roku 21

22 2002. Jako główną przyczynę nie wykonania ustawowo nałożonych zobowiązań, publiczne zakłady opieki zdrowotnej podawały brak środków finansowych na jej realizację. Kwota należności głównych wobec pracowników z tytułu wprowadzenia tzw. ustawy 203, w latach , została oszacowana w wysokości około 2,2 mld zł, na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego dotyczących przeciętnego zatrudnienia w samodzielnych publicznych zakładach opieki zdrowotnej, zatrudniających powyżej 49 osób, przyjmując liczbę zatrudnionych w 2001 roku w wysokości 394,1 tys. osób i 2002 roku w wysokości 329,3 tys. osób. 3 W końcu 2005 r. zobowiązania wymagalne z tytułu ustawy 203 zmniejszyły się do wysokości 163,4 mln zł (w połowie roku 2005 wyniosły 591,7 mln zł) i stanowiły tylko 3,3 % ogólnej kwoty zobowiązań 4. Dane o wartościach zobowiązań wymagalnych z podziałem na ich rodzaj oraz dynamikę w ujęciu kwartalnym w okresie od r. do r., przedstawiają poniższe tabele 10 i 11. Tabela 10. Struktura rodzajowa zobowiązań wymagalnych w samodzielnych publicznych zakładach opieki zdrowotnej w latach Wyszczególnienie r. Suma zobowiązań wymagalnych r. Zobowiązania wymagalne w mln zł r r r r r r.* 4 896, , , , , , , ,0 Zobowiązania publiczno-prawne 1 463, , , , , , , ,7 Zobowiązania z tytułu zakupu leków i materiałów medycznych Zobowiązania z tytułu zakupu sprzętu i aparatury medycznej Zobowiązania wobec pracowników Pozostałe zobowiązania 947, , , , , , ,7 983,8 185,8 215,7 243,7 230,7 234,3 260,1 262,3 215,4 992, , ,3 966,8 907,5 893,7 688,5 395, , , , , , ,7 1539, ,7 Źródło: dane ankietowe uzyskane z urzędów wojewódzkich, uczelni medycznych i spzoz nadzorowanych przez MZ. * Z uwagi na ustawowy termin zamykania ksiąg rachunkowych roku do końca marca br.- dane z 2005 r. mogą ulec zmianie. 3 Pismo GUS z dnia 19 sierpnia 2004 r. ( znak DUI /04). 4 Niewątpliwie duży wpływ na tę sytuację miały rozwiązania ustawy z dnia 15 kwietnia 2005 r. o pomocy publicznej i restrukturyzacji publicznych zakładów opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 78 poz. 684), zgodnie z którymi publiczne zakłady opieki zdrowotnej mogły uzyskać pożyczkę na preferencyjnych warunkach na spłatę w pierwszej kolejności zobowiązań z tytułu tzw. ustawy

23 Tabela 11. Dynamika zobowiązań wymagalnych w układzie rodzajowym w samodzielnych publicznych zakładach opieki zdrowotnej w latach Wyszczególnienie II kw / I kw r r. III kw. 2004/ II kw IV kw. 2004/ III kw I kw. 2005/ IV kw II kw / I kw III kw / II kw IV kw * / III kw IV kw * / I kw Suma zobowiązań wymagalnych Zobowiązania publiczno-prawne Zobowiązania z tytułu zakupu leków i materiałów medycznych Zobowiązania z tytułu zakupu sprzętu i aparatury medycznej Zobowiązania wobec pracowników Pozostałe zobowiązania 113,4% 102,3% 103,3% 100,8% 105,4% 97,5% 82,6% 103% 119,5% 103,2% 110,1% 105,9% 109,6% 102,0% 89,4% 144% 109,9% 109,4% 103,4% 99,4% 105,7% 100,2% 79,3% 104% 116,1% 113,0% 94,7% 101,6% 111,0% 100,8% 82,1% 116% 107,8% 96,7% 93,5% 93,9% 98,5% 77,0% 57,4% 40% 113,2% 98,8% 103,2% 99,3% 102,7% 100,0% 86,2% 102% Źródło: dane ankietowe uzyskane z urzędów wojewódzkich, uczelni medycznych i spzoz nadzorowanych przez MZ. * Z uwagi na ustawowy termin zamykania ksiąg rachunkowych roku do końca marca br.- dane z 2005 r. mogą ulec zmianie. Ze względu na różny zakres struktury zobowiązań w poszczególnych okresach, wyszczególnione zostały tylko grupy wspólne w całym analizowanym okresie. Należy jednak zaznaczyć, że wśród wyszczególnionych rodzajów zobowiązań, przedstawione zostały te, których udział w całości zadłużenia jest najbardziej istotny, czyli zobowiązania publicznoprawne, z tytułu zakupu leków i materiałów medycznych oraz wobec pracowników. Z przedstawionej w tabeli 11 dynamiki zobowiązań wymagalnych w układzie rodzajowym w okresie od r. do r. wynika, że zmiany w poszczególnych grupach nie są jednakowe. Największy wzrost, znacznie powyżej średniej w tym okresie, wykazuje wartość zobowiązań publiczno-prawnych, tj. o ok. 44 % czyli średnio ok. 6 % kwartalnie. Wartość zobowiązań wymagalnych wobec pracowników w trakcie 21 miesięcy (od r.) spadła o ok. 60 %, czyli jest sukcesywnie zmniejszana. Wykres 9 obrazuje łączne tempo wzrostu zobowiązań wymagalnych w okresie od r. do r. w układzie rodzajowym. 23

24 Wykres 9. Łączne tempo przyrostu poszczególnych rodzajów zobowiązań wymagalnych (w okresie od r. do r.) % -60 Zobowiązania publiczno-prawne Zobowiązania z tytułu zakupu sprzętu i aparatury medycznej Zobowiązania z tytułu zakupu leków i materiałów medycznych Pozostałe zobowiązania Zobowiązania wobec pracowników Źródło: dane ankietowe uzyskane z urzędów wojewódzkich, uczelni medycznych i spzoz nadzorowanych przez MZ. Problem wpływu zadłużenia zakładów opieki zdrowotnej i braku płynności finansowej na trudności w bieżącym zarządzaniu długiem, nierozerwalnie wiąże się z uaktywnieniem działalności wierzycieli i dochodzeniem ich roszczeń na drodze sądowej. W ciągu ostatniego okresu nasiliło się egzekwowanie należności od spzoz w drodze zajęć komorniczych bezpośrednio z aktywów spzoz jak i poprzez płatnika świadczeń zdrowotnych - kasy chorych/nfz. Poniższy wykres 10 przedstawia wartość zajętych wierzytelności spzoz, wynikających z tytułu udzielania świadczeń zdrowotnych, które pozostały do przekazania przez poszczególne kasy chorych/nfz organom egzekucyjnym. 24

25 Wykres 10. Zajęcia wierzytelności spzoz, które zostały do przekazania organom egzekucyjnym w latach , , , , , , ,0 800,0 770,5 mln zł 600,0 400,0 200,0 0, r r r r r. Źródło: dane b. UNUZ i NFZ Z przedstawionych danych wynika, że wartość wierzytelności spzoz, które pozostały do przekazania organom egzekucyjnym, znacznie wzrastała do pierwszego półrocza 2005 r. Wartość pozostałych do przekazania wierzytelności spzoz, zgodnie z istniejącymi nakazami, wg stanu na 30 czerwca 2005 r. wyniosła 1.298,2 mln zł. Zarówno na 30 września 2005 r. i 31 grudnia 2005 r. kwota pozostających do przekazania wierzytelności uległa obniżeniu. Na koniec 2005 r. kwota pozostałych do przekazania organom egzekucyjnym wierzytelności wyniosła 1.233,8 mln zł i była niższa w stosunku do wartości wierzytelności pozostałych do przekazania na 30 czerwca 2005 r. o 64,4 mln zł (oraz mniejsza o 3,5 mln zł w stosunku do stanu na 30 września 2005 r.). Na wykresie 11 zilustrowano poziom zajęć komorniczych w latach r. (w ujęciu kwartalnym) na tle dynamiki zjawiska. 25

26 Wykres 11 Kwoty przekazanych organom egzekucyjnym wierzytelności spzoz w poszczególnych kwartałach 2004 i 2005 roku 250, , , , ,0 105 mln zł 99,8 197,6 100 % 100,0 50,0 158,7 158,4 174,3 217,6 90,8 154,1 78,0 133,6 86,7 104,0 77, ,0 I kw r. II kw r. III kw r.iv kw r. I kw r. II kw r. III kw r.iv kw r. 70 Kwota przekazanych organom egzekucyjnym wierzytelności (w mln zł) Dynamika (poprzedni kwartał = 100) Źródło: dane NFZ. Z danych prezentowanych na wykresie 11 wynika, że w IV kwartale 2004 r. znacznie nasiliły się działania organów egzekucyjnych. W tym czasie w ramach prowadzonych postępowań organom egzekucyjnym została przekazana największa wartość wierzytelności spzoz, tj. 217,6 mln zł. W ciągu 4 kwartałów 2005 r. wartość spłacanych w trybie egzekucyjnym zobowiązań spadała. W IV kw r. kwota przekazanych wierzytelności organom egzekucyjnym wyniosła 104 mln zł i była niższa od kwoty przekazanej w III kw r. o około 30 mln zł, tj. o 22,2 %. Spadek wartości wierzytelności przekazywanych organom egzekucyjnym jest związany z zawieszeniem postępowań egzekucyjnych 5 w okresie od dnia wszczęcia postępowania restrukturyzacyjnego do dnia wydania decyzji o umorzeniu lub zakończeniu postępowania restrukturyzacyjnego. Zgodnie z ustawą o pomocy publicznej i restrukturyzacji publicznych 5 Zgodnie z ustawą z dnia 15 kwietnia 2005 r. o pomocy publicznej i restrukturyzacji publicznych zakładów opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 78 poz. 684). 26

27 zakładów opieki zdrowotnej, zawieszeniu nie podlegają wszczęte postępowania egzekucyjne prowadzone w celu zaspokojenia indywidualnych roszczeń pracowników wynikających z art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw. Szczegółowe dane dotyczące wartości przekazanych już wierzytelności organom egzekucyjnym w 2005 r. oraz zajęć wierzytelności, które zostały do przekazania wg stanu na 31 grudnia 2005 r. w poszczególnych województwach zostały przedstawione w tabeli 12. Tabela 12. Zajęcia wierzytelności samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej (stan na koniec 2005 r.). Województwo Zajęcia wierzytelności, które zostały do przekazania organom egzekucyjnym wg stanu na r. ( mln zł) administracyjne sądowe razem Kwota przekazanych wierzytelności organom egzekucyjnym w okresie I-XII 2005 r (2+3) 5 Dolnośląskie 44,8 542,9 587,7 163,3 Kujawsko - Pomorskie 0,0 21,7 21,7 21,3 Lubelskie 0,7 6,7 7,4 38,1 Lubuskie 18,4 245,7 264,1 46,6 Łódzkie 29,7 124,5 154,3 87,1 Małopolskie 0,9 1,4 2,3 23,3 Mazowieckie 2,4 13,6 15,9 48,3 Opolskie 12,9 2,4 15,3 4,7 Podkarpackie 0,1 0,0 0,1 0,6 Podlaskie 1,7 0,5 2,3 11,6 Pomorskie 10,8 65,9 76,7 54,7 Śląskie 0,8 0,4 1,3 26,0 Świętokrzyskie 2,7 43,5 46,2 27,2 Warmińsko - Mazurskie 0,4 19,8 20,2 16,3 Wielkopolskie 0,0 0,2 0,2 9,6 Zachodniopomorskie 2,9 15,3 18,2 10,6 Razem 129, , ,8 589,3 Źródło: dane NFZ. 27

28 Z danych przedstawionych w tabeli 12 wynika, że w najtrudniejszej sytuacji pod względem wielkości zajęć wierzytelności znajdują się spzoz w województwach: dolnośląskim (587,7 mln zł), lubuskim (264,1 mln zł), łódzkim (154,3 mln zł) i pomorskim (76,7 mln zł). Są to jednocześnie województwa wykazujące największe zadłużenie szpitali wobec wierzycieli. 2. Czynniki wpływające na sytuację finansową samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej Przyczyn złej sytuacji finansowej samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej jest wiele i są one bardzo zróżnicowane. Podstawową przyczyną postępującego zadłużenia spzoz jest niezbilansowanie przychodów z kosztami. Z badania przeprowadzonego przez GUS (badania nieregularne) wynika, że wynik finansowy netto samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej na dzień r. zamknął się stratą w wysokości 1,7 mld zł, tj. o 0,5 mld zł większą niż w roku Przychody ogółem wyniosły ,3 mln zł, podczas gdy koszty ogółem wyniosły ,8 mln zł. Spośród 1705 jednostek, które złożyły sprawozdanie, 694 podmioty osiągnęły zysk, 982 poniosły stratę, a w pozostałych 29 jednostkach wynik finansowy wyniósł zero. Natomiast wynik finansowy netto spzoz na dzień r. zamknął się stratą w wysokości 2,0 mld zł, tj. o 0,4 mld zł większą niż w roku poprzednim 7. Przychody z całokształtu działalności wyniosły ,5 mln zł, podczas gdy koszty wyniosły ,0 mln zł. Spośród 1550 badanych jednostek, 578 podmiotów osiągnęło zysk, 955 poniosło stratę, a w 17 jednostkach wynik finansowy netto wyniósł zero. Wynik finansowy netto spzoz na dzień r. wyniósł 2,3 mld zł, poniesiona strata była o 0,3 mld większa niż w roku Uzyskane w 2003 r. przez spzoz przychody ogółem wyniosły ,0 mln zł, natomiast koszty ukształtowały się na poziomie ,9 mln zł. 6 Wyniki finansowe samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej za 2001 r., GUS, Warszawa, Wyniki finansowe samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej za 2002 r. GUS, Warszawa, Wyniki finansowe samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej za 2003 r. GUS, Warszawa,

29 Spośród 1521 badanych jednostek 66,9% wykazało na koniec 2003 r. stratę netto, a 31,2% zysk netto. Ponadto z danych opracowanych przez Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia wynika, że wynik finansowy netto spzoz na dzień r. zamknął się stratą w wysokości 1,5 mld zł, tj. o 0,8 mld zł mniejszą niż w roku poprzednim 9. Przychody ogółem uzyskane w 2004 r. wyniosły 19,9 mld zł, natomiast koszty osiągnęły wartość 21,4 mld zł. Spośród 1576 badanych jednostek, 825 podmiotów osiągnęło zysk, 745 poniosło stratę, a w 6 jednostkach wynik finansowy wyniósł zero. Stosunek zakładów osiągających zysk do ponoszących stratę z całokształtu działalności przedstawia wykres 12. Z ilustracji wyraźnie wynika, że dopiero w 2004 roku przełamana została tendencja wzrostu liczby zakładów osiągających straty i po raz pierwszy w badanym okresie 4 lat, więcej zakładów wypracowało zysk (52,3% jednostek) niż poniosło stratę (47,3% jednostek). W dalszej części opracowania przeanalizowane zostaną koszty i przychody spzoz oraz czynniki determinujące wyniki finansowe. Wykres 12. Stosunek zakładów osiągają cych zysk do ponoszących stratę z całokształtu działalności 100% 1,7% 1,1% 1,8% 0,4% 90% 80% 70% 40,7% 37,3% 31,2% 52,3% 60% 50% 40% 30% 20% 57,6% 61,6% 66,9% 47,3% 10% 0% 2001 r r r r. Strata Zysk Zrównoważenie przychodów z kosztami Źródło: 1) wyniki finansowe samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej za 2001 r., 2002 r., 2003 r. GUS, Warszawa, 2002, 2003, 2004; 2) sprawozdanie MZ-03 za 2004 r. CSIOZ, 2005 r. 9 MZ-03 Roczne sprawozdanie o finansach samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia, Warszawa,

30 Koszty spzoz Zgodnie z danymi GUS, w latach nastąpił wzrost kosztów funkcjonowania samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej z 19,7 mld zł w 2000 r. do 21,6 mld zł w 2002 roku, tj. o 9,3%. Poniesione w 2003 r. koszty funkcjonowania spzoz obniżyły się w stosunku do kosztów roku poprzedniego o 85,1 mln zł i wyniosły 21,5 mld zł. Spadek kosztów w 2003 r. był spowodowany głównie obniżeniem kosztów wynagrodzeń i zużycia materiałów. Zgodnie z danymi CSIOZ, w 2004 r. nastąpił dalszy spadek kosztów ogółem, które wyniosły 21,4 mld zł i obniżyły się o 75,8 mln zł w stosunku do kosztów roku poprzedniego. Główną przyczyną było zmniejszenie kosztów wynagrodzeń wraz z świadczeniami na rzecz pracowników oraz pozostałych kosztów rodzajowych, które częściowo zrównoważone zostało przez wzrost kosztów materiałów i usług obcych. W całym badanym okresie wzrostem cechują się koszty finansowe i pozostałe koszty operacyjne. Spzoz ponoszą również koszty amortyzacji, które w 2004 r. stanowiły 5% kosztów ogółem. Koszty amortyzacji w odniesieniu do wartości aktywów trwałych stanowią około 9,5%. Przychody spzoz Przychody osiągane przez spzoz w większości pochodzą z kontraktów zawieranych w ramach systemu ubezpieczenia zdrowotnego. Stanowią one ok. 82% przychodów spzoz. Na pozostałe przychody składają się świadczenia finansowane przez ministerstwo w ramach procedur wysokospecjalistycznych i programów polityki zdrowotnej, przez pracodawców, finansowanie zadań przez jednostki samorządu terytorialnego, opłaty wnoszone przez osoby fizyczne, darowizny, przychody z wydzielonej działalności gospodarczej, dotacje budżetowe, w tym na inwestycje, inne przychody. Struktura przychodów spzoz została przedstawiona na wykresie

31 Tabela 13. Koszty spzoz w latach w mln zł Wyszczególnienie 2000 r r r r r Koszty działalności operacyjnej , , , , ,7 1.1 Amortyzacja 933,9 970, , , ,3 1.2 Zużycie materiałów i energii, z tego: 4 529, , , , , Zużycie materiałów, w tym: 3 949, , , , ,8 - leków 1 779, ,1 b.d b.d 2 248,1 - żywności 299,9 280,8 b.d b.d 206,4 - sprzętu jednorazowego 546,9 614,6 b.d b.d 861,1 - odczynników chem. i materiałów diagnost. 405,5 399,5 b.d b.d 441,7 - paliwa 119,9 115,5 b.d b.d 128, Zużycie energii 580,4 637,2 649,5 672,0 642,6 1.3 Usługi obce 2 233, , , , ,4 1.4 Podatki i opłaty 216,2 265,0 336,1 269,9 269,0 1.5 Wynagrodzenia 8 972, , , , ,1 1.6 Świadczenia na rzecz pracowników 2 062, , , , ,6 1.7 Pozostałe koszty rodzajowe 214,5 178,7 321,9 292,5 116,7 2. Pozostałe koszty operacyjne 392,6 651,5 680,5 868,4 894,3 3. Koszty finansowe 187,2 385,2 387,1 424,5 486,0 Koszty ogółem (1+2+3) , , , , ,1 Źródło: dane GUS oraz Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia 10 badanie GUS dotyczy 1828 spzoz, 11 badanie GUS dotyczy 1705 spzoz, 12 badanie GUS dotyczy 1550 spzoz o zatrudnieniu powyżej 10 osób, 13 badanie GUS dotyczy 1521 spzoz o zatrudnieniu powyżej 10 osób, 14 badanie CSIOZ dotyczy 1576 spzoz. 31

32 Wykres 13. Struktura przychodów samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej Dotacje budżetowe 2,8% Przychody finansowe 0,9% Wydzielona działalność gospodarcza 2,4% Jednostki samorządu terytorialnego 0,7% Darowizny 1,1% Inne przychody 3,5% Osoby fizyczne 1,7% Pracodawcy 2,4% Centralne organy administracji rządowej 3,2% Przychody z tytułu świadczeń realizowanych w ramach ubezpieczenia zdrowotnego 81,4% Źródło: Wyniki finansowe samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej za 2001 r., GUS, Warszawa, 2002 Innymi słowy, na wielkość przychodów spzoz wpływa ogólny poziom wydatków na ochronę zdrowia, w tym decydujące znaczenie mają przychody w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego, determinowane wysokością składki, wydatki z budżetu państwa na ochronę zdrowia oraz wydatki jednostek samorządu terytorialnego na opiekę zdrowotną - czyli wydatki publiczne na ochronę zdrowia. Środki publiczne na ochronę zdrowia Środki publiczne na ochronę zdrowia w latach wg źródeł finansowania obrazuje zestawienie, przedstawione w tabeli 14. W latach środki publiczne na ochronę zdrowia w ujęciu nominalnym wzrastały z roku na rok (z wyjątkiem 2003 r.) w tempie, zależnym z jednej strony od wysokości składki na ubezpieczenie zdrowotne (7,5% w 2000 r.; 7,75% w latach , 8% w 2003 r., 8,25% w 2004 r., 8,5% w 2005 r. oraz 8,75% w 2006 r.) i istniejących rozwiązań normatywnych, a z drugiej strony od sytuacji gospodarczej kraju i możliwości finansowych budżetu państwa. 32

33 Tabela 14. Środki publiczne na ochronę zdrowia w latach w mln zł. Lp. Wyszczególnienie 2000 r r r r r. Wykonanie wstępne 2005 r. 15 Projekt ustawy budżetowej na 2006 r I. Budżet państwa - wydatki ogółem na ochronę zdrowia bez składek na ubezpieczenie zdrowotne 3 622, , , , , , ,5 finansowanych z budżetu 16 II. Wydatki samorządów terytorialnych na ochronę zdrowia ,3 924, ,0 953, , , ,0 Przychody netto z działalności NFZ/Kas Chorych (w 2000r. - 7,5%, w III r. - 7,75%, w 2003 r. - 8%, w 2004r. - 8,25%, w ,5%, w 2006 r. - 8,75%) , , , , , , ,5 IV. Pożyczka dla Kas Chorych ,0-178,3-0,1 0,0-101,2-323,4-321,0 V. Środki publiczne na ochronę zdrowia ogółem (suma I IV) , , , , , , ,0 VI. PKB w cenach bieżących , , , , , , ,0 Udział wydatków budżetu państwa VII. (pkt I) w PKB 0,50% 0,43% 0,39% 0,39% 0,36% 0,33% 0,29% Udział ogółem środków na ochronę VIII. zdrowia (pkt V) w PKB 20 4,01% 4,06% 4,31% 4,07% 4,02% 3,93% 4,04% Źródło: dane Ministerstwa Finansów i Ministerstwa Zdrowia Środki na ochronę zdrowia ze źródeł publicznych wyniosą w bieżącym roku 39,4 mld zł - wg planu na 2006 r. i są większe o 10,4 mld zł w porównaniu do 2000 r. Na wysokość tych środków złożyły się wydatki z budżetu państwa oraz przychody netto z działalności Uwzględniono wydatki w dziale ochrona zdrowia oraz rezerwy "przypisane" do tego działu, w tym na "kontrakty wojewódzkie" 146,6 mln zł (wg MGiP). Wydatki w 2004 r. zostały powiększone o wskaźnik inflacji (102,8%) W 2001 r., 2002 r., 2003 r., 2004 r. uwzględniono m.in. środki przeznaczone na kontrakty wojewódzkie w dziale ochrona zdrowia. Z rezerwy celowej na ten cel w 2001 r. w dziale ochrona zdrowia została uruchomiona kwota tys. zł, w tys. zł, a w 2003 r tys. zł, w 2004 r ,6 tys. zł W 2005 r. - wydatki z ustawy budżetowej na 2005 r., a w 2006 r. założono poziom wydatków na poziomie 2005 r. W 2001 r., w 2002 r. oraz w 2004 r., w 2005 r. i w planie na 2006 r. uwzględniono kwotę spłaty pożyczki zaciągniętej w 2000 r. Dane z lat Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2004, z lat Mały Rocznik Statystyczny Polski 2005, z roku szacunek wstępny GUS z r., z 2006 r. - prognoza W latach 2001, 2002, 2004, 2005 i 2006 udział wydatków w PKB jest niższy w związku ze spłatą pożyczki zaciągniętej przez Kasy Chorych. 33