Przemysław Śleszyoski Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Przemysław Śleszyoski Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN"

Piotr Wawrzyniak
6 lat temu
Przeglądów:

1 Przemysław Śleszyoski Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN Współczesne uwarunkowania gospodarowania przestrzenią - szanse i zagrożenia dla zrównoważonego rozwoju czerwca 2014 r. Warszawa

Dane MTBGiM zbierane przez GUS od 2004 r.

metodologii we wszystkich gminach, na podstawie ankiety

Około 150 zmiennych dotyczących cech ilościowych studiów uikzp, planów

2 Dane MTBGiM zbierane przez GUS od 2004 r. w ramach programu badao statystyki publicznej według jednolitej metodologii we wszystkich gminach, na podstawie ankiety (zaprojektowanej jeszcze w 2003 r. przez IGPiM). Około 150 zmiennych dotyczących cech ilościowych studiów uikzp, planów miejscowych, decyzji lokalizacyjnych, prognozy skutków finansowych planów miejscowych. Na zlecenie resortu budownictwa w latach wykonano w IGiPZ PAN 9 raportów, większośd materiałów była publikowana. Dane ukazują wiedzę, która wcześniej była nieznana lub szczątkowa

% powierzchni przewidzianej do objęcia planami miejscowymi Problemem jest brak nawiązywania ustaleo

3 Studia uikzp posiadają niemal wszystkie gminy (98%), a dokumenty te są w większości (około 60%) aktualizowane. % powierzchni przewidzianej do objęcia planami miejscowymi Problemem jest brak nawiązywania ustaleo do hierarchii funkcjonalno-osadniczej i intensywności użytkowania. Nieracjonalna, rozrzutna struktura przeznaczenia terenów: 13,1% terenów pod zabudowę stopień urbanizacji funkcjonalnej 0% 100%

4 Niewystarczające pokrycie planistyczne (27,9% w skali kraju w koocu 2012 r.) Bardzo duże zróżnicowanie regionalne pokrycia % powierzchni gmin objętej planami Również brak nawiązywania tego wskaźnika do intensywności użytkowania % stopień urbanizacji funkcjonalnej

5 POKRYCIE PLANAMI W STREFACH PODMIEJSKICH w wielu strefach podmiejskich - poniżej 10%. Inwestycje realizowane są a podstawie wuzetek Źródło: Śleszyński i in. 2012

6 zbyt wolne tempo przyrostu powierzchni objętej planami w ciągu 8 lat wskaźnik pokrycia wzrósł z 17 do 28% (zaledwie 1% rocznie) pozytywna jest wyższa dynamika w największych miastach % powierzchni pokrytej planami

7 Sporządzanie planów w celu uzyskiwania terenów inwestycyjnych Szybsze tempo odrolnieo niż powierzchni objętej planami W istniejących planach miejscowych (30% powierzchni kraju) do kooca 2012 r. odrolniono ok. 600 tys. ha gruntów. ODROLNIENIA

8 Nieracjonalna, rozrzutna struktura przeznaczenia terenów W całym kraju przeznaczono aż 1122 tys. ha pod zabudowę jednorodzinną 556 tys. ha pod zabudowę zagrodową oraz 102 tys. ha pod zabudowę wielorodzinną POLSKA OGÓŁEM GMINY ADMINISTRACYJNIE WIEJSKIE % powierzchni przewidzianej pod funkcje

9 CHŁONNOŚD DEMOGRAFICZNA WEDŁUG KATEGORII GMIN NA PODSTAWIE OBOWIĄZUJĄCYCH PLANÓW MIEJSCOWYCH Kategoria gmin według stopnia urbanizacji Liczba gmin Pokrycie planistyczne (% pow. gmin objętych planami) Powierzchnia pod zabudowę mieszkaniową przewidziana w planach miejscowych (tys. ha) ogółem Chłonnośd demograficzna (tys. mieszkaoców) wielorodzinna jednorodzinna wielorodzinna jednorodzinna ogółem Duże miasta 69 43,1 16,1 45,4 61, Mniejsze miasta ,9 17,8 85,5 103, Strefy podmiejskie ,8 20,4 313,5 333, Inne zurbanizowane gminy ,5 20,9 197,5 218, Korytarze transportowe ,8 8,0 128,3 136, Gminy rolnicze ,5 8,9 213,1 222, Gminy ekstensywne ,5 10,9 148,0 159, Razem ,9 103, , , Ostrożne założenia: zabudowa mieszkaniowa netto zajmuje 60% powierzchni, a średnia wielkośd użytkowa mieszkania wynosi w przeliczeniu na 1 mieszkaoca 30 m 2 (obecnie w Polsce wynosi on wraz z zabudową jednorodzinną 24 m 2 ). Zabudowa wielorodzinna osób na 1 ha, jednorodzinna 40 osób na ha. Chłonnośd demograficzna według studiów uikzp mln osób

CHŁONNOŚD DEMOGRAFICZNA STREF PODMIEJSKICH WEDŁUG PLANÓW MIEJSCOWYCH, 31.12.2012 R.

10 CHŁONNOŚD DEMOGRAFICZNA STREF PODMIEJSKICH WEDŁUG PLANÓW MIEJSCOWYCH, R. Warszawa: Kraków: Olsztyn Wrocław Kielce 3115 tys tys. 472 tys. 678 tys. 418 tys. Źródło: Śleszyński 2014

11 CHŁONNOŚD DEMOGRAFICZNA WEDŁUG PLANÓW MIEJSCOWYCH, R. Krotność chłonności w stosunku do zaludnienia W ilu gminach i ile razy chłonność w MPZP przekracza aktualne zaludnienie

12 ZAMELDOWANIA Z OŚRODKÓW REGIONALNYCH Z OŚRODKÓW SUBREGIONALNYCH Źródło: Śleszyński 2014

13 KOSZTY NIEKONTROLOWANEJ SUBURBANIZACJI według Raportu o ekonomicznych stratach i społecznych kosztach niekontrolowanej urbanizacji w Polsce (A. Kowalewski, J. Mordasewicz, W. Osiatyoski, J. Regulski, P. Śleszyoski, 2013) KATEGORIA SZCZEGÓŁOWE WYLICZENIA Wyznaczenie zbyt dużych terenów pod budownictwo mieszkaniowe mld zł (IGiPZ PAN) 67 mld zł (MTBGiM/GUS) 129 mld zł (Kozioski i Olbrysz 2011) Utrata renty planistycznej 2012 r., 1130 gmin: opłata planistyczna (TYLKO: 40 mln zł), wzrost podatku od nieruchomości (TYLKO: 230 mln zł), podatek od czynności cywilno-prawnych (TYLKO: 46 mln zł), inne (TYLKO: 134 mln zł) Koszty zniszczeo zabudowy i infrastruktury na terenach do tego nienadających się lub przewidzianych pod inne funkcje Powódź 2010 r.: 12 mld zł Według KPZK 21% ludności Polski mieszka na terenach zalewowych lub zagrożonych podtopieniami Wyższe koszty utrzymania infrastruktury technicznej? Odśnieżanie dróg w średniej wielkości gminie tys. zł Nadmierne koszty transportu, w tym dojazdów do pracy 34 mld zł rocznie Ryzyko baoki spekulacyjnej na rynku nieruchomości i zawyżone koszty wykupu gruntów pod inwestycje publiczne Koszt ryzyka inwestycyjnego, koszty ograniczenia napływu inwestorów Koszty społeczne Koszty przyrodnicze baoka spekulacyjna - około 600 mld zł (w tym nadwyżka hipoteczna); wartośd kredytów w aglomeracji warszawskiej w 2010 r mld zł (Warszawa - 49 mld zł) koszty utraconych korzyści straty czasowe z punktu widzenia organizacji życia rodzinno-społecznego (30 mld zł), konflikty przestrzenne i społeczne koszty zdrowotne schorzeo cywilizacyjnych, kompensacja przyrodnicza i renaturalizacja

KOSZTY REALIZACJI PLANÓW MIEJSCOWYCH Zgodnie z Ustawą o pizp, do planu miejscowego należy opracowad Prognozę skutków finansowych sporządzenia.

, prognozowane koszty związane z uchwaleniem planów miejscowych wyniosły 66,8 mld zł, a faktycznie zrealizowane (1054 gminy) 9,9 mld zł. Równocześnie kosztów nie równoważą dochody.

14 KOSZTY REALIZACJI PLANÓW MIEJSCOWYCH Zgodnie z Ustawą o pizp, do planu miejscowego należy opracowad Prognozę skutków finansowych sporządzenia... Według danych z 1276 gmin z całego kraju (60% posiadających plany miejscowe) na koniec 2012 r., prognozowane koszty związane z uchwaleniem planów miejscowych wyniosły 66,8 mld zł, a faktycznie zrealizowane (1054 gminy) 9,9 mld zł. Równocześnie kosztów nie równoważą dochody. Dla 1035 gmin zostały obliczone na 34,7 mld zł, a zrealizowane 6,5 mld zł. PROGNOZOWANE DOCHODY: 35 mld zł PROGNOZOWANE KOSZTY: 67 mld zł Według innych obliczeo (tzw. Raport Olbrysza i Kozioskiego, 2011), koszty wykupu gruntów pod drogi gminne mogą wynieśd nawet 129 mld zł. (art. 36 Ustawy o pizp przewiduje, że właściciel nieruchomości zarezerwowanej w miejscowym planie pod drogę, może domagad się wypłaty odszkodowania albo dostarczenia nieruchomości zamiennej)

15 DZIAŁANIA NAPRAWCZE 1. Przywrócenie kontroli publicznej nad planowaniem przestrzennym, w tym prowadzenie aktywnej polityki urbanizacyjnej, tak, jak ma to miejsce w krajach wysokorozwiniętych i zurbanizowanych. Po 1989 r. w urzędach centralnych zlikwidowano planowanie przestrzenne jako przeżytek komunizmu, a wprowadzono enigmatyczne programowanie rozwoju. Centralna komórka ds. urbanizacji i planowania przestrzennego: Wielka Brytania 600 osób, Polska 7 osób. Ministerstwa/agendy rządowe ds. urbanizacji w innych krajach (Francja, USA, Niemcy). 2. Monitoring zagospodarowania przestrzennego i poprawa statystyki. Nie wiadomo dokładnie (wiarygodnie), ilu ludzi i gdzie mieszka, pracuje, dojeżdża, jakie są kierunki przemieszczeo, itd.). Nie można racjonalnie planowad, jeśli nie ma podstaw informacyjnych. 3. Zmiany w prawie, które powinno byd zdecydowanie mniej liberalne pod względem lokalizacji zabudowy. Zniesienie prymatu źle pojętej wolności indywidualnej na rzecz dobra wspólnego oraz rachunek ekonomiczny chaosu osadniczego.

16 DZIAŁANIA NAPRAWCZE 1. Likwidacja decyzji lokalizacyjnych (zwłaszcza decyzji o warunkach zabudowy). 2. Wprowadzenie (przywrócenie) planów miejscowych/innych dokumentów lub przepisów jednoznacznie określających dla całości funkcjonanych i terytorialnych, gdzie i jak można inwestowad na terenie całej gminy. 3. Wyznaczanie przez gminy obszarów osadnictwa na podstawie rzeczywistego zapotrzebowania wynikającego m.in. z prognozy demograficznej i chłonności demograficznej terenów pod zabudowę (w tym kierunku zmierzają prace nad Kodeksem Budowlano-Urbanistycznym).

17 dr hab. prof. PAN Przemysław Śleszyński Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN ul. Twarda 51/55, Warszawa tel. (22) , psleszyn@twarda.pan.pl

Podobne dokumenty

Przemysław Śleszyński Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN. XXVII Konwersatorium Wiedzy o Mieście 10-11 kwietnia 2014 r.

Przemysław Śleszyński Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN XXVII Konwersatorium Wiedzy o Mieście 10-11 kwietnia 2014 r. Łódź 1. Identyfikacja i kierunek zmian w rozwoju stref podmiejskich.