STYLE INWESTOWANIA PIENIĘDZY

Transkrypt

1 STYLE INWESTOWANIA PIENIĘDZY Przygotowały: Nowakowska Marlena Oleszczuk Mariola Piątek Monika Psychologia finansowa

2 AGENDA I. Style indywidualne w zakresie inwestowania pieniędzy Definicja Czynniki określające styl inwestowania Efektywny rynek - Stadia efektywności Nowoczesne finanse - Teoria portfelowa Markowitza - Model CAPM II. Patologie w zakresie inwestowania: Przesadna pewność, Iluzja kontroli, Hazard: - Hazard patologiczny. III. Przykłady ciekawych badań nad stylami inwestowania Badania nad stylami inwestowania Badanie Kahnemanà i Tverskyègo - Możliwość zysku poprzez ulokowanie kapitału w jednej z dwóch inwestycji - Zasada ostrożności inwestorów Badanie Knetschà - Możliwość wymiany własnych dóbr na inne - Przywiązanie właściciela do swoich rzeczy Badanie Nofsingerà - Możliwość przystąpienia do udziałowego funduszu emerytalnego przed i po zmianie zasad w danej firmie

3 Czym jest styl inwestowania? Poprzez styl inwestowania rozumie się zbiór parametrów i zasad nierozerwalnie związanych z każdą transakcją przeprowadzaną przez gracza i niezależnych od stosowanego sytemu inwestycyjnego czy też strategii inwestora. Styl inwestycyjny jest często określany także w literaturze przedmiotu jako dyscyplina w inwestowaniu.

4 Poziomy piramidy inwestycyjnej

5 Styl inwestowania jest określony przez następujące czynniki: Wysokość kapitału, Wysokość otwieranych pozycji, Zmienność cen akcji (ogólnie aktywów), Sygnały wejścia na rynek, Poziomy wsparcia, Sygnały wyjścia z rynku, Zbiór oscylatorów i wskaźników analizy technicznej stosowany przez inwestora, Długość okresu inwestycyjnego, Poziom awersji do ryzyka, Długość doświadczenia inwestora na rynku (często mierzona w latach),

6 Styl inwestowania jest określony przez następujące czynniki cd.: Stosowane strategie inwestycyjne, Liczba przeprowadzanych transakcji w miesiącu, Ilość czasu poświęcanego inwestowaniu, Czas konieczny do wprowadzenia zlecenia na giełdę, Sektory lub branże na jakich operuje inwestor, Indywidualne cele inwestora, Makroekonomiczne informacje rynkowe śledzone przez inwestora, Informacje z wybranych spółek śledzone przez inwestora, Stopień znajomości technik analizy technicznej, Rodzaj stosowanych wykresów analizy technicznej,

7 Efektywny rynek Efektywny rynek to taki, na którym każda informacja jest już wliczona w cenę akcji. Oznacza to, że jeśli właśnie dowiedzieliśmy się o zyskach danej firmy w ostatnim kwartale to nie ma sensu grać pod tą informację, gdyż została ona już zdyskontowana przez innych graczy i ma odzwierciedlenie w cenie. Formalna hipoteza efektywnego rynku została stworzona w 1970r. przez Eugene E. Fama.

8 Eugene E. Fama wydzielił 3 stadia efektywności: Rynek słabo efektywny zakłada, że aktualne ceny akcji, dyskontują wszystkie wydarzenia, które miały miejsce w przeszłości. Oznacza to, że historyczne ceny nie mają żadnego wpływu na przyszłe ruchy, gdyż ich wpływ już jest zawarty w obecnej cenie. Gdyby ta hipoteza była prawdziwa, analiza techniczna byłaby równie skutecznym narzędziem prognozującym co rzut monetą Rynek średnio efektywny jest to rozszerzenie wersji słabej, zakładające dodatkowo, że wszelkie informacje finansowe oraz prognozy dotyczące przyszłych ruchów rozprzestrzeniają się na tyle szybko, że nie ma możliwości, aby zająć pozycję na rynku pod daną informację zanim zrobią to inni. Gdyby ta wersja hipotezy była słuszna oprócz analizy technicznej do kosza musielibyśmy wyrzucić analizę fundamentalną, gdyż każde informacje o stanie finansowym spółki docierałyby do nas zbyt późno, aby je wykorzystać Rynek mocno efektywny poszerza teorię średnią o dane niepubliczne z firm, a więc zakłada, że nawet informacje, które posiada tylko niewielka grupa ludzi są już uwzględnione w cenie. Oznaczałoby to, że nawet tzw. Insider trading nie jest skuteczną metodą na osiąganie ponad przeciętnych zysków.

9 Na podstawie założenia o efektywności rynku powstały tzw. nowoczesne finanse, zwane także nowoczesną teorią portfelową.

10 Nowoczesne finanse Teoria portfelowa Markowitza Model CAMP

11 Teoria portfelowa Markowitza Powstanie datuje się na lata pięćdziesiąte XX wieku. Harry Markowitz opracował model oparty na oczekiwanej stopie zwrotu i wariancji, oraz dodał kolejny warunek- minimalizację ryzyka, poprzez dywersyfikacje, czyli zróżnicowanie składu portfela. Uważał, że odpowiedni dobór składników portfela oraz sterowanie wielkością udziałów można uzyskać portfele, które przy założonym zysku dają różne poziomy ryzyka. Z teorii portfelowej wynika, że istnieje duża ilość portfeli papierów wartościowych o założonej stopie dochodu, ale tylko jeden z nich zapewnia minimalne ryzyko. Podobnie, jest wiele portfeli o założonym poziomie ryzyka, ale tylko jeden posiada maksymalną oczekiwana stopę zwrotu dla tej wielkości ryzyka. Ważnym terminem w tej teorii jest tzw. portfel efektywny, dla którego nie istnieje inny portfel o tej samej oczekiwanej stopie zysku i mniejszym ryzyku, oraz taki, dla którego nie istnieje inny portfel o tym samym ryzyku i większej oczekiwanej stopie zysku.

12 Model CAMP Ang: capital asset pricing model; pol: model wyceny aktywów kapitałowych to model pozwalający zobrazować zależność między ponoszonym ryzykiem systematycznym inaczej nazywanym rynkowym lub niedywersyfikowalnym, a oczekiwaną stopą zwrotu. Model CAPM wykorzystywany jest w liczeniu kosztu kapitału własnego, do oceny efektywności inwestycyjnej funduszy zbiorowego inwestowania, badania stopnia efektywności rynku giełdowego itp. Model został opracowany niezależnie przez Jacka Treynora (1961, 1962), Williama Sharpe'a (1964), Johna Lintnera (1965) i Jana Mossina (1966), w oparciu o wcześniejsze prace Harry'ego Markowitza na temat dywersyfikacji portfela inwestycyjnego. Sharpe, Markowitz i Merton Miller wspólnie otrzymali w roku 1990 nagrodę Nobla w dziedzienie ekonomii za wkład w rozwój ekonomii finansowej.

13 Model CAMP cd. CAPM opiera się na szeregu założeń: Rynek finansowy znajduje się w równowadze Inwestorzy posiadają kwadratową funkcję użyteczności lub rozkład zwrotów jest normalny Wariancja zwrotów jest właściwą miarą ryzyka Model obejmuje jeden okres w którym parametry modelu są niezmienne Rynek obejmuje wszystkie aktywa, łącznie z kapitałem ludzkim

14 PATOLOGIE W ZAKRESIE INWESTOWANIA

15 Przesadna pewność Ludzie bywają zbyt pewni siebie i swoich możliwości. Przyczyną nadmiernej pewności siebie mogą być na przykład sukcesy odnoszone podczas gry. Gracze zawdzięczają wygrane swoim umiejętnościom, a porażkami, do których trudno im się przyznać obwiniają pecha, przypadek. Może to mieć wpływ na decyzje inwestycyjne. Pewni siebie ludzie przeceniają swoją wiedzę, źle oceniają ryzyko, analizując swoje przyszłe wyniki z dużym optymizmem. Koncentrują się na przyszłości, a nie wyciągają żądnych wniosków z błędów, które wcześniej popełnili.

16 Skutkiem przesadnej pewności siebie jest narażanie się na wysokie ryzyko, jakie czyha podczas podejmowania decyzji związanych z inwestowaniem pieniędzy. Zauważyć można pewną zależność - im większa pewność siebie, tym podejmowane ryzyko jest wyższe.

17 Ludzie stają się przesadnie pewni siebie wtedy, gdy czują, że posiadają kontrolę nad przebiegiem zdarzeń. Na przykład niektórzy żyją w przekonaniu, że posiadane przez nich akcje będą bardziej zyskowne niż te, które nie są ich własnością. Sam fakt, że posiadania daje im poczucie, że mają kontrolę nad ich notowaniami. Poczucie kontrolowania efektu działań jest tylko iluzją.

18 Iluzja kontroli Iluzja kontroli - możliwość przypisania sobie sprawstwa zdarzenia, którego wynik w całości zależy od zewnętrznych czynników, szczególnie od przypadku. Pojęcie to wprowadziła do psychologii Ellen J. Langer, która przeprowadziła eksperyment ukazujący warunki powstania iluzji kontroli. Badani wierzyli, że gdy sami dokonają wyboru, to zwiększy to ich szansę na wygraną.

19 Iluzja kontroli Iluzja kontroli, to tendencja do wierzenia we własną kontrolę nad rzeczami i sytuacjami, na które tak naprawdę nie mamy żadnego wpływu. Skutkuje to wzrostem zachowań ryzykownych oraz za bardzo optymistycznej i nierealistycznej oceny sytuacji.

20 James Henslin przedstawił opis iluzji kontroli połączonej z wiarą w magię. Bardzo ważną częścią analizowanych zachowań hazardzistów była personalizacja kostek do gry. Gracze wykonywali różne gesty, zwracali się do nich bezpośrednio, prosząc o wynik. Rzucali delikatniej, jeśli była przez nich pożądana mała liczba oczek, natomiast mocniejszym rzutem próbowali uzyskać dużą liczbę oczek, co dawało im poczucie kontroli nad wynikiem. Byli oni przekonani, że dzięki powyższym zachowaniom mają kontrolę nad wynikami. Gracze wierzyli, że relacje między nimi mogą wpływać na rezultat gry, a nieudane rzuty były skutkiem wpływu towarzyszących graczy lub skutkiem wolnej woli kostek, które według nich robiły na złość graczowi.

21 Hazard Słowo hazard wywodzi się z języka arabskiego, w którym oznacza kostkę, grę w kości. W tłumaczeniu z języka angielskiego - ryzyko, niebezpieczeństwo. W języku francuskim oznacza los, przypadek.

22 Hazard Aby daną aktywność można było zaliczyć do hazardu, musi ona spełniać następujące warunki: musi mieć charakter gry powinna opierać się na wcześniej ustalonych regułach oraz uczestnikami powinny być minimum dwie strony; Wynik musi być uzależniony nie tylko od umiejętności, ale też w mniejszym lub większym stopniu od przypadku; Celem tej aktywności powinna być wygrana, zazwyczaj w formie pieniędzy lub szeroko rozumianych dóbr materialnych.

23 Najsłynniejszymi grami hazardowymi są między innymi ruletka i poker.

24 Są jednak gry, co do których gracze mają wątpliwości czy można zaliczyć je do hazardu. Mowa tu między innymi o różnego rodzaju zdrapkach, grach liczbowych, loteriach pieniężnych, wysyłaniu sms-ów w różnych konkursach, grze na giełdzie, licytacjach na Allegro, grze na automatach. Spełniają one wszystkie warunki gry hazardowej. Na przykład obstawianie wyników gier organizowanych przez Totalizator Sportowy jest dla wielu niewinną rozrywką, sposobem na dorobienie sobie do budżetu. Wielu graczy nie zdaje sobie sprawy, że ich działalność, którą traktują jako zabawę można zaliczyć do hazardu, gdyż hazard kojarzy im się z uzależnieniem, z poważną działalnością niosącą duże ryzyko.

25 Dlaczego ludzie grają pomimo świadomości, że zwykle przynosi im to straty pieniężne? Pragną szybko się wzbogacić, Chcą spróbować swojego szczęścia, do czego jeszcze bardziej motywują ich wygrane innych, Chęć doświadczenia dreszczyku emocji, mocnych wrażeń, Chęć odegrania się.

26 Behawiorystyczna teoria hazardu Behawiorystyczna teoria wyjaśnia zaangażowanie w gry losowe. Mówi ona, że wygrane w grach losowych działają jako wzmocnienia, nakłaniające do ponownego zagrania. Wzmocnienia mogą powodować na przykład przyjemne pobudzenie emocjonalne. Wadą tej teorii jest to, że nie można jej zastosować do niektórych form hazardu. Nie wyjaśnia również powodów, dla których ludzie zaczynają grać mimo świadomości, że przynosi to zazwyczaj straty.

27 Psychoanaliza Najbardziej rozbudowaną teorię psychoanalityczną hazardu przedstawił w połowie XX w. Edmund Bergler amerykański lekarz i psychoterapeuta. Owa teoria głosi, że hazardziści nieświadomie chcą przegrać. Bergler nawiązuje do koncepcji o trzech poziomach psychiki jednostki na które składają się: id zespół pierwotnych instynktów, zasada przyjemności dziecko kieruje się swoimi potrzebami i przyjemnościami zasada rzeczywistości dziecko uczy się reguł życia społecznego, zdaje sobie sprawę z różnych ograniczeń.

28 Bergler uważa, że hazardzista jest osobą niezrównoważoną emocjonalnie, nieświadomie buntującą się przeciw zasadzie rzeczywistości, która uczy na przykład tego, że do bogactwa dochodzi się ciężką pracą. W hazardzie wzbogacić się można bez konieczności ciężkiej pracy. Wygrana uzależniona jest od losu, przypadku. Hazardzista grając wyraża bunt przeciwko niezgodności zasady rzeczywistości z hazardem. Chce spróbować swojego szczęścia w grze, co zazwyczaj zostaje ukarane przegraną, do której podświadomie dąży.

29 Hazard patologiczny Uzależnienie od hazardu jest poważnym problemem społecznym. Może ono mieć formę hazardu rodzącego problemy, lub hazardu patologicznego. Ciężko jest przewidzieć jak uzależnienie wpłynie na organizm gracza. Patologiczni hazardziści, szczególnie ci impulsywni za wszelką cenę starają się odegrać, aby odzyskać przegrane pieniądze i znów móc je zainwestować. Niesie to za sobą kolejne straty materialne.

30 BADANIA NAD STYLAMI INWESTOWANIA

31 Daniel Kahneman i Amos Tversky (1979r.) W badaniu tym autorzy dali możliwość ulokowania kapitału w jednej z dwóch inwestycji A lub B. W wypadku każdej inwestycji można osiągnąć różne wyniki, z różnym prawdopodobieństwem.

32 Daniel Kahneman i Amos Tversky (1979r.) c.d. Warianty wyboru: A) Zysk 2500 zł z prawdopodobieństwem 33% zysk 2400 zł z prawdopodobieństwem 66% zysk 0 z prawdopodobieństwem 1% B) Zysk 2400 zł z prawdopodobieństwem 100% C) Zysk 2500 zł z prawdopodobieństwem 33% zysk 0 z prawdopodobieństwem 67% D) Zysk 2400 zł z prawdopodobieństwem 34% zysk 0 z prawdopodobieństwem 66%

33 Daniel Kahneman i Amos Tversky (1979r.) c.d. Warianty wyboru po zmianie: A) Zysk 2500zł z prawdopodobieństwem 33% Zysk 0 z prawdopodobieństwem 67% B) Zysk 2400zł z prawdopodobieństwem 34% Zysk 0 z prawdopodobieństwem 66%

34 Jack Knetsch (2000r.) W badaniu uczestniczyli studenci, którzy dostawali na własność czekoladę lub kubek do kawy. W sklepiku uniwersyteckim były one sprzedawane po zbliżonych cenach. Następnie dostawali propozycję wymiany czekolady na kubek bądź odwrotnie. Trzecia grupa mogła wybrać, który z tych produktów woleli by dostać.

35 John Nofsinger (2001r.) W badaniu przedstawił przypadek firmy, w której pracownicy mieli możliwość przystąpienia do udziałowego funduszu emerytalnego. W przeszłości firma stosowała strategię polegającą na tym, że pracownik mógł po upływie roku od momentu zatrudnienia przystąpić do funduszu. Po zmianie zasad pracownicy mogli przystępować do funduszu natychmiast po zatrudnieniu się w firmie.

36 [%] Stary system Nowy system Przystąpienie do funduszu Rezygnacja z funduszu Rys. Odsetki osób przystępujących do udziałowego funduszu emerytalnego przed wprowadzeniem zmian i po nim. Źródło: Nofsinger, 2001

37 Bibliografia: Tadeusz Tyszka (2004). Psychologia ekonomiczna. Gdańsk: Wyd. GWP, rozdz. 11 i 18. Tomasz Zaleśkiewicz (2003). Psychologia inwestora giełdowego. Wprowadzenie do finansów behawioralnych. Gdańsk: Wyd. GWP, część 3

38 Dziękujemy za uwagę!