Rozdział 3. Rezystancyjne czujniki gazów na podłożu mikromechanicznym

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Rozdział 3. Rezystancyjne czujniki gazów na podłożu mikromechanicznym"

Transkrypt

1 Rozdział 3. Rezystancyjne czujniki gazów na podłożu mikromechanicznym Połączenie własności mechanicznych krzemu z mikroelektroniką przyczyniło się do powstania pod koniec lat 80 zintegrowanych mikrosystemów nazywanych w Ameryce MEMS (ang. Micro-Electro-Mechanical-System), a w Europie MST (ang. Microsystem Technology) [3.1]. Miniaturyzacja czujników wpłynęła na mniejszy pobór energii, a zatem możliwe stało się zastosowanie zasilania bateryjnego. Drogi i zajmujący dużo miejsca sprzęt laboratoryjny ustąpił miejsca niewielkim urządzeniom przenośnym. Mikromechanika znalazła zastosowanie w technice sensorowej z powodu obniżenia poboru mocy czujników mikromechanicznych, mniejszych wymiarów, jak również korzystnych własności mechanicznych, przez co stała się konkurencyjna dla technologii ceramicznych. Najczęściej spotykanym w sensorach gazów elementem mikromechanicznym jest podłoże w kształcie membrany. Niskie przewodnictwo cieplne membran Si 3N 4/SiO powoduje obniżenie poboru mocy urządzenia (poniżej 40 mw). Zaletą jest mała masa przy dużej wytrzymałości mechanicznej, krótki czas odtworzenia sygnału (do około 30 ms), możliwość budowy matryc sensorowych oraz możliwość zastosowania takich czujników w urządzeniach przenośnych. Niewątpliwą zaletą technologii mikromechanicznej jest kompatybilność z technologią wytwarzania układów scalonych, dlatego układy mikromechaniczne mogą być integrowane z układami obróbki i przetwarzania sygnału, a przez to posiadać niewielkie rozmiary Wytwarzanie podłoży mikromechanicznych Zasadniczymi etapami produkcji podłoży mikromechanicznych jest osadzanie warstw, ich domieszkowanie, litografia i trawienie. Układy wytwarza się zwykle na podłożu krzemowym, wcześniej pociętym na płytki oraz oczyszczonym. Na tak przygotowanych podłożach osadza się warstwy SiO, Si 3N 4, polikrzem oraz warstwy metali (Au, Al). Dwutlenek krzemu SiO ze względu na niską przewodność cieplną i elektryczną, podobnie jak w układach scalonych, również w strukturach mikromechanicznych stosowany jest jako izolator (przerwa energetyczna 8 ev). Jest również mniej niż krzem podatny na trawienie oraz sprężysty (moduł Younga 73 GPa), dlatego chętnie stosuje się go do budowy belek lub membran. Materiałem często używanym w technologii mikromechanicznej jest też azotek krzemu Si 3N 4 chroniący przed zanieczyszczeniami przez jony. Materiał ten jest lepszym 51

2 cieplnym izolatorem niż polikrzem, ale gorszym niż SiO. Nawet cienkie (50 nm) membrany Si 3N 4 posiadają wysoką wytrzymałość mechaniczną przy dużych wstrząsach [3.]. Ponieważ Si 3N 4 wykazuje naprężenia rozciągające, a SiO naprężenia ściskające, to poprzez zmianę grubości i konstrukcji wielowarstw SiO i Si 3N 4 można zredukować wielkość tych naprężeń. Potrzeba detekcji gazu w wysokich temperaturach skłania ośrodki naukowe do poszukiwań nowych materiałów. Standardowe membrany wykonane są z Si 3N 4 lub SiO, dla których temperatura działania ograniczona jest do około 550 o C. Do wyższych temperatur (800 o C) stosowany może być węglik krzemu SiC, zarówno jako grzejnik, jak i struktura membrany [3.3]. Materiał ten stosuje się ze względu na twardość, wysoką odporność termiczną, mechaniczną i stabilność w wysokich temperaturach Tworzenie warstwy SiO Wytworzenie warstwy SiO następuje w procesie termicznego utleniania krzemu. Utlenianie może odbywać się w atmosferze tlenu suchego lub wilgotnego (szybszy proces). Funkcją warstw tlenkowych jest maskowanie oraz pasywowanie powierzchni krzemu, czyli ochrona przed zanieczyszczeniami i zmniejszenie ilości stanów powierzchniowych [3.4]. Aby osadzić warstwy SiO na innym niż krzemowe podłożu, wykorzystuje się proces zwany chemicznym osadzaniem z fazy gazowej CVD (ang. Chemical Vapor Deposition). W procesie tym chemiczne składniki warstwy są dostarczane do reaktora jako mieszanina gazów. Podłoże jest ogrzewane do temperatury, która wymusza reakcje pirochemiczne i formowanie warstwy. Ze względu na warunki ciśnienia wyróżniamy dwa rodzaje chemicznego osadzania. W systemach z ciśnieniem atmosferycznym (ang. Atmospheric Pressure CVD) stopień wzrostu jest o wiele wyższy niż w systemach z niskim ciśnieniem (ang. Low Pressure CVD), ale osadzane warstwy są mniej jednorodne. Proces CVD jest także stosowany w celu osadzania grubych (>1.5 µm) warstw tlenku, lub kiedy podłoże nie może być w prosty sposób utleniane termicznie. Poprzez CVD na warstwie SiO osadzony może być też metal, polikrzem, Si 3N 4 i in. [3.5]. Specjalną odmianą techniki osadzania chemicznego CVD jest epitaksjalny wzrost warstw. Epitaksja jest rozumiana jako wytwarzanie cienkiej warstwy półprzewodnika monokrystalicznego na podłożu monokrystalicznym z zachowaniem ciągłości budowy krystalicznej. Warstwy epitaksjalne mają identyczną orientację krystalograficzną co podłoże, ale mogą mieć inne właściwości elektrofizyczne (np. różnego rodzaju przewodnictwo typu n lub p, różną koncentrację domieszek) [3.4]. 5

3 Wiele warstw nie jest termicznie stabilnych w temperaturach używanych zwykle przy konwencjonalnym osadzaniu CVD. Aby zredukować temperaturę osadzania wykorzystuje się proces zwany nanoszeniem chemicznym ze wspomaganiem plazmowym PECVD (ang. Plasma-Enhanced CVD). W rezultacie uzyskuje się lepsze pokrycie warstwy. Wadą warstw PECVD jest znaczący udział wodoru i mniejsza niż w procesie CVD gęstość powstałych warstw. Degraduje to właściwości elektryczne i mechaniczne materiału [3.5]. Przygotowane podłoże krzemowe może posłużyć dalszym procesom wytwarzania podłoża mikromechanicznego Domieszkowanie W przypadku membran i belek mikromechanicznych istnieje potrzeba zmiany właściwości warstw przez wprowadzenie odpowiednich domieszek. Proces domieszkowania dokonywany jest poprzez dyfuzję termiczną lub implantację jonów. Dyfuzja termiczna jest osiągana przez ogrzanie płytek krzemowych w piecu wysokotemperaturowym (1000 o C) i przepuszczenie strumienia gazu zawierającego domieszki w poprzek powierzchni płytki Si. Wskutek chaotycznego ruchu cieplnego, atomy domieszki dyfundują w głąb podłoża z obszarów o wyższej koncentracji do obszarów o niższej koncentracji domieszki. Implantacja jonów wprowadza domieszki poprzez bombardowanie płytki krzemowej strumieniem jonów rozpędzonych w silnym polu elektrycznym. Proces ten nie wymaga wysokich temperatur. W przypadku czujników mikromechanicznych podłoże najczęściej domieszkuje się borem. Ma to na celu powstanie warstwy domieszkowanej p + Si, w której proces trawienia następuje wolniej niż w podłożu. Zjawisko to nazywane jest stopowaniem trawienia i może służyć określaniu grubości membrany/belki Litografia Litografia jest techniką służącą wykonaniu wzoru projektowego na podłożu. Wzór maski jest przenoszony na powierzchnię podłoża poprzez materiał promienioczuły. Promieniowaniem mogą być fale optyczne, rentgenowskie, strumień elektronów lub jonów. Kiedy nanoszenie wzoru odbywa się przy pomocy fal optycznych, wówczas materiał światłoczuły potocznie nazywany jest fotorezystem, a cały proces fotolitografią. Emulsja fotorezystu zostaje równomiernie rozłożona na powierzchni i wysuszona (rys.3.1a). 53

4 Rys.3.1. Procesy wytwarzania struktur mikromechanicznych (membrany) techniką fotolitografii Następnie powierzchnię naświetla się promieniowaniem UV przez specjalną maskę kontaktową (płaszczyzna szklana pokryta chromową warstwą wzoru rys.3.1b). Po wywołaniu i utrwaleniu warstwa światłoczuła ochrania tylko część maskowaną - wzór maski zostaje przeniesiony na fotorezyst. Kwas fluorowodorowy HF wytrawia tzw. okna trawienia w odsłoniętej części warstwy SiO (rys.3.1c). Szerokość okna wpływa na kształt, który zostanie wytrawiony. Dla wąskiego okna powstanie rowek typu V, podczas gdy dla szerokiego okna może zostać utworzony otwór przelotowy bądź membrana w zależności od obecności warstwy stopującej trawienie i czasu trawienia (rys.3.1e). 54

5 Trawienie Trawienie anizotropowe (zależne od orientacji krystalograficznej) skutkuje powstaniem pochyłych ścian (o kącie 54,74 o ), co w połączeniu z szerokością otwarcia maski trawienia determinuje ostateczną wielkość otworu lub V-rowka (rys.3.1e). Za grubość membrany odpowiada selektywnie zapobiegająca trawieniu warstwa stopująca (ang. stop etching layer), jak również czas trawienia. Spotyka się trawienie suche lub mokre (chemiczne). Najczęściej stosowanymi środkami chemicznego trawienia są HF dla SiO oraz KOH, NaOH, EDP (Etylenodiamina-Pyrokatehol) dla warstwy Si [3.6]. Do trawienia suchego można zaliczyć fizyczne odparowanie, trawienie reaktywnymi jonami RIE (ang. Reactive Ion Etching) oraz trawienie plazmą [3.5]. W odróżnieniu od trawienia suchego, procesowi chemicznemu można poddać kilka płytek krzemowych równolegle. Trawienie mokre cechuje wysoka selektywność, jest jednak trudniej je kontrolować (przez domieszkowanie podłoża, jakość maski) i jest ono bardziej szkodliwe dla środowiska. 3.. Podział technologii mikromechanicznych Technologie wytwarzanie układów mikromechanicznych można podzielić na mikromechanikę objętościową i powierzchniową. Mikromechanika objętościowa została rozwinięta w latach 70. jako rozszerzenie techniki układów scalonych w celu stworzenia struktur 3D - procesy trawienia obejmują w niej podłoże, natomiast w mikromechanice powierzchniowej trawione są jedynie cienkie warstwy nałożone na podłoże Mikromechanika objętościowa Głównym problemem w integracji podłoży mikromechanicznych z czujnikami gazu na bazie tlenków metali jest temperatura działania. Poszukiwano takiego konstrukcyjnego rozwiązania podłoża, które zapewniałoby stosunkowo niewielki pobór mocy i optymalny rozkład temperatury (jednorodny rozkład temperatury na niewielkiej powierzchni). Semancik [3.7] rozwiązał ten problem w 1993 roku przez zastosowanie cienkowarstwowego włókna jako grzejnika na dielektrycznej membranie podwieszonej na belkach i stworzył tym samym strukturę nazywaną membraną typu hot-plate lub spider (rys.3.). Zaletą tego rozwiązania jest kompatybilność z technologią CMOS, bowiem procesy prowadzone są na wierzchniej stronie płytki krzemowej. Ponadto membrany hot-plate z powodzeniem mogą być stosowane jako elementy matrycy czujników gwarantując kontrolę dystrybucji ciepła na poszczególnych membranach w sposób niezależny. 55

6 Rys.3.. Budowa membrany typu hot-plate Drugim rodzajem membrany jest konstrukcja zamknięta (rys.3.3). Rozwiązanie to wymaga zastosowania fotolitografii i trawienia po dolnej stronie płytki krzemowej. Etapy wytwarzania tego typu membrany ilustruje rys.3.1. Rys.3.3. Budowa membrany typu zamkniętego Grzejnik umieszczony w membranie wykonuje się najczęściej z platyny lub polikrzemu. Czasami stosowane są dodatkowe warstwy z materiałów o dużej przewodności cieplnej (np. Al lub Si) umieszczone na dolnej stronie membrany. Dzięki nim pole rozkładu temperatury jest bardziej jednorodne. W procesach mikromechaniki objętościowej wytwarzane mogą być również elementy zwane mikrobelkami stosowane powszechnie w mikroskopach sił atomowych AFM (ang. Atomic Force Miscroscope). Na rys.3.4 przedstawiono belkę podpartą wytwarzaną w procesie anizotropowego głębokiego trawienia. 56

7 Rys.3.4. Etapy powstawania belki jednostronnie podpartej W pierwszej fazie następuje utlenianie termiczne płytki w celu wytworzenia warstwy SiO maskującej trawienie. Po wytworzeniu okna odpowiadającego długości belki (fotolitografia I) płytka poddawana jest trawieniu (np. HF), a następnie silnemu domieszkowaniu p + w obszarze okna. Ponownie nakładana jest maska, tym razem nieco przesunięta (fotolitografia II). Anizotropowe trawienie KOH powoduje uwolnienie belki Mikromechanika powierzchniowa Proces wytwarzania w mikromechanice powierzchniowej nie obejmuje podłoża - dotyczy jedynie osadzonych na podłożu cienkich warstw. Na krzem nałożona zostaje warstwa poświęcona (ang. sacrificial layer) (rys. 3.5a), w której wytrawia się miejsce pod zaczep belki. Następnie nanoszona jest warstwa strukturalna o długości belki (rys. 3.5b). W celu rozpuszczenia warstwy poświęconej tlenku wykorzystywany jest kwas fluorowodorowy HF powodujący uwolnienie belki (rys. 3.5c). 57

8 Rys.3.5. Schemat wytwarzania mikrobelki metodami mikromechaniki powierzchniowej Najczęściej warstwą poświęcaną (trawioną) jest SiO, a materiałem strukturalnym polikrzem, jednak gdy zachodzi potrzeba izolacji jako belki używa się Si 3N 4. Istnieją również rozwiązania, w których jako warstwa strukturalna stosowany jest Al, natomiast fotorezyst jest warstwą poświęconą. W tym przypadku uwolnienie warstwy Al dokonane zostaje przez usunięcie fotorezystu za pomocą trawienia plazmą. Maksymalna grubość warstw strukturalnych w tradycyjnej mikromechanice powierzchniowej jest ograniczona do 10 µm z powodu naprężeń, które mogą prowadzić do uszkodzeń podczas procesów technologicznych. Co więcej, istnieją ograniczenia szybkości procesu. Wolny stopień osadzania w tradycyjnych metodach, takich jak CVD można zastąpić szybszym osadzaniem warstw dzięki technikom ablacji laserowej (ang. PLD - Pulsed Laser Deposition) [3.5] Pomiar koncentracji gazu metodą rezonansu i odchyleń mikrobelki Struktura belki może być wykorzystana jako podłoże dla wytworzenia czujnika gazu. W rozwiązaniu takim zmiany częstotliwości rezonansowej (tryb dynamiczny) lub odchylenia belki (tryb statyczny) spowodowane będą przyrostem masy belki o zaadsorbowane cząstki gazu. Dla prostego czujnika na belkach o masie rzędu około g minimalna rozpoznawalna zmiana masy może być nawet rzędu 10-1 g [3.8]. W celu poprawienia odbicia wiązki lasera podczas pomiaru częstotliwości drgań powierzchnię belki pokrywa się warstwą Cr/Au. Wyniki modelowania i symulacji w pracy [3.9] pokazują, że częstotliwości rezonansowe maleją liniowo ze wzrostem adsorbowanej 58

9 masy. Dla mikrobelki o stałej sprężystości k, częstotliwość rezonansowa f 0 jest odwrotnie proporcjonalna do pierwiastka z masy efektywnej belki wg zależności: 1 k f 0 =. (17) π m eff Masę efektywną wylicza się ze wzoru: meff n0m b =, (18) gdzie n 0 - współczynnik geometryczny, m b masa belki. Dla mikrobelki o przekroju prostokątnym o szerokości w, długości l, grubości d i współczynniku geometrycznym n=0,4 częstotliwość rezonansowa wynosi: f Ewd =, (19) 3 π 4l n 0m b gdzie E - moduł Younga belki. Przyrost masy może być opisany poniższym równaniem: k 1 1 m = 4π n0 f1 f 0, (0) gdzie f 1- częstotliwość rezonansowa belki po adsorpcji gazu, f 0- częstotliwość belki nieobciążonej [3.10]. Oprócz rejestracji obecności gazu metodą rezonansową, można również dokonywać pomiaru statycznego odchyleń mikrobelki. W metodzie tej rejestrowane jest ugięcie belki na skutek adsorpcji gazu na materiale aktywnym umieszczonym na wierzchniej stronie, co przedstawia rys.3.6. Typowe rozmiary mikrobelek w modzie statycznym (pomiar odchylenia) to: grubość 0,-1 µm, szerokość µm i długość µm. Konstrukcje te pozwalają na pomiary naprężeń powierzchni w bardzo małym zakresie rzędu mn/m. Metoda odchyleń jest dokładniejsza od metody rezonansowej. W dodatku może być stosowana zarówno dla gazów, jak i dla cieczy. W przypadku cząstek lotnych odchylenie może być rejestrowane na poziomie poniżej m [3.11], dla cieczy rozdzielczość pomiaru jest jeszcze większa. 59

10 Rys.3.6. Odchylenie mikrobelki na skutek adsorpcji gazu Kiedy naprężenia po obu stronach belki będą różne ( σ > σ 1) nastąpi ugięcie, które może być charakteryzowane przez promień krzywizny R. Efekt powierzchniowych naprężeń określa równanie Stoneya: 1 R 6(1 v) = Ed ( σ σ ) 1, (1) gdzie v - współczynnik Poissona, E - moduł Younga belki, d grubość belki. Promień krzywizny przekłada się na odchylenie końcówki belki z=l /R, stąd: 3l (1 v) z max = ( σ 1 σ ), () Ed gdzie: l efektywna długość belki, σ naprężenie. Różnica naprężeń powierzchniowych jest w pierwszym przybliżeniu proporcjonalna do liczby zaadsorbowanych cząstek, dlatego także do całkowitej dodanej masy m, σ = c1 m (3) gdzie c 1 stała zależna od współczynnika lepkości adsorbowanych molekuł. Maksymalne odchylenie z max można wyrazić poprzez wzrost masy: 60

11 z max 3l (1 v) = c1 m Ed (4) Ugięcie belki można mierzyć za pomocą pomiaru zmiany kąta odbicia promienia laserowego od belki (metoda optyczna). W skład urządzenia pomiarowego wchodzi dioda laserowa, system ogniskowania, filtry oraz detektor pozycji PSD (ang. Position Sensor Detector) jak przedstawiono na rys.3.7. Rys.3.7. Schematyczny układ do pomiaru wychylenia belki Urządzeniem PSD jest najczęściej linijka fotodiod użyta do zbierania odbitego światła lasera. Prąd wyjściowy fotodiody zależy liniowo od odchylenia mikrobelki. Filtr optyczny umieszczony przed fotodiodą służy do selekcji oczekiwanej długości fali. Odchylenie belki można wyrazić poprzez zmianę pozycji na detektorze PSD: x z max = l, (5) h gdzie h - odległość belki od fotodiody, x przesunięcie strumienia światła na fotodiodzie [3.11] Realizacje czujników na podłożu mikromechanicznym w postaci membran Zasadniczo z powodu złożonej aparatury pomiarowej czujniki z belką ustępują rozwiązaniu z membraną, przy czym membrana najczęściej służy jedynie zmniejszeniu poboru mocy, a pomiar koncentracji dokonywany jest poprzez elektrody w sposób 61

12 klasyczny. Przykładem takiego rozwiązania jest sensor MGS 1100 firmy Motorola. Jest to czujnik o budowie zamkniętej membrany (rys.3.8). Rys.3.8. Czujnik MGS 1100 na membranie zamkniętej: (a) element mikromechaniczny z warstwą aktywną, (b) przekrój przez obudowę Impulsowo zasilany grzejnik polikrzemowy posiada w środku prostokątne wycięcie stosowane w celu ujednorodnienia rozkładu ciepła. Warstwa gazoczuła SnO została naniesiona w technologii RGTO. Filtr węglowy poprawia selektywność względem CO. Pomiar odpowiedzi sensora dokonywany jest w omówionym wcześniej układzie z dzielnikiem napięciowym. Czujnik ten powstał na bazie licencji szwajcarskiej firmy Microsens, która również może się poszczycić serią sensorów mikromechanicznych serii MSGS czułych na lotne substancje organiczne, np. dym tytoniowy oraz CO/CH 4 [3.1]. Istnieją zarówno pojedyncze czujniki, jak również matryce złożone z czterech lub sześciu sensorów (rys.3.9). 6

13 a) b) Rys.3.9. Czujniki firmy Microsens: (a) pojedynczy czujnik MSGS 3000, (b) MSGS 4000 z matrycą czterech sensorów [3.1] Pierwszym w Polsce mikromechanicznym czujnikiem gazu wykorzystującym jako podłoże membranę krzemową był sensor wytworzony we współpracy Katedry Elektroniki AGH i Instytutu Technologii Elektronowej w Warszawie. Ogólny zarys czujnika przedstawia rys Rys Schemat ogólny mikromechanicznego czujnika wytworzonego we współpracy AGH i ITE Materiał gazoczuły został naniesiony na membranę krzemową (grubość membrany rzędu kilku µm) w technologii cienkowarstwowej (grubość warstwy gazoczułej ok. 0,5 µm). Kontakty umieszczone na wierzchniej stronie zostały połączone bezpośrednio z grzejnikiem Pt o rezystancji 18- Ω. Gotowe płytki krzemowe (rys.3.11a) zostały pocięte piłą diamentową na pojedyncze układy (rys.3.11c), zamontowane w obudowie i poddane testom. Rzeczywista pobierana moc dla temperatury 350 C wyniosła ok W w powietrzu i ok W w próżni, co jest wynikiem korzystnym w stosunku do czujników na podłożu ceramicznym [3.19]. 63

14 Rys Ostatni etap przygotowania czujnika w Katedrze AGH: (a) Płytki krzemowe z gotowymi podłożami (b) Membrany (widok od spodu płytki) (c) Gotowy układ wycięty z płytki (widok od góry) (d) Struktura podłoża zamontowana w obudowie TO5 Doświadczalnie wykazano, iż aby zapewnić mały pobór mocy należy zminimalizować kontakt czujnika z obudową. Optymalnym rozwiązaniem byłoby zawieszenie sensora na drutach, co z kolei zmniejszyłoby wytrzymałość mechaniczną czujnika. Źródła: [3.1] [3.] Brian Stark, MEMS Reliability Assurance Guidelines for Space Applications, Jet Propulsion Laboratory, California Institute of Technology, Pasadena, JPL Publication 99-1, chapter4:material Properties,p [3.3] Gregor Wiche, High Temperatur SiC Micro Hotplate for Gas Sensors [3.4] W.Marciniak, Przyrządy półprzewodnikowe i układy scalone, s.78-85, WNT, Warszawa

15 [3.5] M. Mehregany and S. Roy, Microengineering Aerospace Systems, Chapter 1: Introduction to MEMS, Microfabrication Laboratory, Electrical Engineering and Applied Physics, Case Western Reserve University, Cleveland, Ohio [3.6] [3.7] J. S. Suehle, R. E. Cavicchi, M. Gaitan, S. Semancik, Tin Oxide Gas Sensor Fabricated Using CMOS Micro-Hotplates and In-Situ Processing, IEEE Electron Device Letters, 1993, 14, 3, [3.8] R. Berger, Microelectron Eng., 35, pp , [3.9] Ijaz H. Jafri, Frank DiMeo Jr., Experimental investigation, modeling, and simulations for MEMS based gas sensor used for monitoring process chambers in semiconductor manufacturing, National Institute of Standards and Technology Advanced Technology Program, Cooperative Agreement Number 70NANB9H [3.10] Sarah S. Bedair, Gary K. Fedder, CMOS MEMS Oscilator fo gas chemical detection, Department of Electrical & Computer Engineering and The Robotics Institute Carnegie Mellon University, Pittsburgh USA t=414&index=47. [3.11] P.G. Datskos, Chemical Detection Based on Adsorption-Induced and Photo-Induced Stresses in MEMS Devices, Oak Ridge National Laboratory, University of Tennessee Knoxville [3.1] [3.13] [3.14] [3.15] [3.16] [3.17] [3.18] [3.19] W.Maziarz, Zintegrowany sensor gazów wytworzony w technologii mikromechanicznej, Rozprawa doktorska, Katedra Elektroniki AGH, Kraków 006. [3.0] Gardner, Julian W.; Varadan, Vijay K.; Awadelkarim, Osama O. Knovel, Microsensors, MEMS, and Smart Devices, Publisher: John Wiley & Sons Copyright / Pub. Date: 001 ISBN: Electronic ISBN: No. Pages:

Elementy technologii mikroelementów i mikrosystemów. USF_3 Technologia_A M.Kujawińska, T.Kozacki, M.Jóżwik 3-1

Elementy technologii mikroelementów i mikrosystemów. USF_3 Technologia_A M.Kujawińska, T.Kozacki, M.Jóżwik 3-1 Elementy technologii mikroelementów i mikrosystemów USF_3 Technologia_A M.Kujawińska, T.Kozacki, M.Jóżwik 3-1 Elementy technologii mikroelementów i mikrosystemów Typowe wymagania klasy czystości: 1000/100

Bardziej szczegółowo

Struktura CMOS PMOS NMOS. metal I. metal II. warstwy izolacyjne (CVD) kontakt PWELL NWELL. tlenek polowy (utlenianie podłoża) podłoże P

Struktura CMOS PMOS NMOS. metal I. metal II. warstwy izolacyjne (CVD) kontakt PWELL NWELL. tlenek polowy (utlenianie podłoża) podłoże P Struktura CMOS NMOS metal II metal I PMOS przelotka (VIA) warstwy izolacyjne (CVD) kontakt tlenek polowy (utlenianie podłoża) PWELL podłoże P NWELL obszary słabo domieszkowanego drenu i źródła Physical

Bardziej szczegółowo

Technika sensorowa. Czujniki piezorezystancyjne. dr inż. Wojciech Maziarz Katedra Elektroniki C-1, p.301, tel

Technika sensorowa. Czujniki piezorezystancyjne. dr inż. Wojciech Maziarz Katedra Elektroniki C-1, p.301, tel Technika sensorowa Czujniki piezorezystancyjne dr inż. Wojciech Maziarz Katedra Elektroniki C-1, p.301, tel. 12 617 30 39 Wojciech.Maziarz@agh.edu.pl 1 Czujniki działające w oparciu o efekt Tensometry,

Bardziej szczegółowo

Technologia planarna

Technologia planarna Technologia planarna Wszystkie końcówki elementów wyprowadzone na jedną, płaską powierzchnię płytki półprzewodnikowej Technologia krzemowa a) c) b) d) Wytwarzanie masek (a,b) Wytwarzanie płytek krzemowych

Bardziej szczegółowo

RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (13) B1

RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (13) B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 174002 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 300055 (22) Data zgłoszenia: 12.08.1993 (5 1) IntCl6: H01L21/76 (54)

Bardziej szczegółowo

Elementy technologii mikroelementów i mikrosystemów. Typowe wymagania klasy czystości: 1000/100 (technologie 3 µm)

Elementy technologii mikroelementów i mikrosystemów. Typowe wymagania klasy czystości: 1000/100 (technologie 3 µm) Elementy technologii mikroelementów i mikrosystemów Typowe wymagania klasy czystości: 1000/100 (technologie 3 µm) np. pamięci: 64k 1000/100 >1M 100/10 USF_4 Technologia M.Kujawińska, T.Kozacki, M.Józwik

Bardziej szczegółowo

Struktura CMOS Click to edit Master title style

Struktura CMOS Click to edit Master title style Struktura CMOS Click to edit Master text styles warstwy izolacyjne (CVD) Second Level kontakt tlenek polowy (utlenianie podłoża) NMOS metal II metal I PWELL podłoże P PMOS NWELL przelotka (VIA) obszary

Bardziej szczegółowo

Procesy technologiczne w elektronice

Procesy technologiczne w elektronice Procesy technologiczne w elektronice Wytwarzanie monokryształów Si i innych. Domieszkowanie; wytwarzanie złącz. Nanoszenie cienkich warstw. Litografia. Wytwarzanie warstw izolatora. Trawienie. Montowanie

Bardziej szczegółowo

Wytwarzanie niskowymiarowych struktur półprzewodnikowych

Wytwarzanie niskowymiarowych struktur półprzewodnikowych Większość struktur niskowymiarowych wytwarzanych jest za pomocą technik epitaksjalnych. Najczęściej wykorzystywane metody wzrostu: - epitaksja z wiązki molekularnej (MBE Molecular Beam Epitaxy) - epitaksja

Bardziej szczegółowo

Fizyka i technologia złącza PN. Adam Drózd 25.04.2006r.

Fizyka i technologia złącza PN. Adam Drózd 25.04.2006r. Fizyka i technologia złącza P Adam Drózd 25.04.2006r. O czym będę mówił: Półprzewodnik definicja, model wiązań walencyjnych i model pasmowy, samoistny i niesamoistny, domieszki donorowe i akceptorowe,

Bardziej szczegółowo

Mikrosystemy Wprowadzenie. Prezentacja jest współfinansowana przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego w projekcie pt.

Mikrosystemy Wprowadzenie. Prezentacja jest współfinansowana przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego w projekcie pt. Mikrosystemy Wprowadzenie Prezentacja jest współfinansowana przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego w projekcie pt. Innowacyjna dydaktyka bez ograniczeń - zintegrowany rozwój

Bardziej szczegółowo

Metody wytwarzania elementów półprzewodnikowych

Metody wytwarzania elementów półprzewodnikowych Metody wytwarzania elementów półprzewodnikowych Ryszard J. Barczyński, 2010 2015 Politechnika Gdańska, Wydział FTiMS, Katedra Fizyki Ciała Stałego Materiały dydaktyczne do użytku wewnętrznego Wytwarzanie

Bardziej szczegółowo

Technologia elementów optycznych

Technologia elementów optycznych Technologia elementów optycznych dr inż. Michał Józwik pokój 507a jozwik@mchtr.pw.edu.pl Część 7 Technologia mikrosystemów MEMS/MOEMS Pojęcia podstawowe Wymiary MEMS/MOEMS Elementy technologii mikroelementów

Bardziej szczegółowo

MIKROSYSTEMY. Ćwiczenie nr 2a Utlenianie

MIKROSYSTEMY. Ćwiczenie nr 2a Utlenianie MIKROSYSTEMY Ćwiczenie nr 2a Utlenianie 1. Cel ćwiczeń: Celem zajęć jest wykonanie kompletnego procesu mokrego utleniania termicznego krzemu. W skład ćwiczenia wchodzą: obliczenie czasu trwania procesu

Bardziej szczegółowo

Ekspansja plazmy i wpływ atmosfery reaktywnej na osadzanie cienkich warstw hydroksyapatytu. Marcin Jedyński

Ekspansja plazmy i wpływ atmosfery reaktywnej na osadzanie cienkich warstw hydroksyapatytu. Marcin Jedyński Ekspansja plazmy i wpływ atmosfery reaktywnej na osadzanie cienkich warstw hydroksyapatytu. Marcin Jedyński Metoda PLD (Pulsed Laser Deposition) PLD jest nowoczesną metodą inżynierii powierzchni, umożliwiającą

Bardziej szczegółowo

Nauka o Materiałach. Wykład XI. Właściwości cieplne. Jerzy Lis

Nauka o Materiałach. Wykład XI. Właściwości cieplne. Jerzy Lis Nauka o Materiałach Wykład XI Właściwości cieplne Jerzy Lis Nauka o Materiałach Treść wykładu: 1. Stabilność termiczna materiałów 2. Pełzanie wysokotemperaturowe 3. Przewodnictwo cieplne 4. Rozszerzalność

Bardziej szczegółowo

TECHNOLOGIA WYKONANIA PRZYRZĄDÓW PÓŁPRZEWOD- NIKOWYCH WYK. 16 SMK Na pdstw.: W. Marciniak, WNT 1987: Przyrządy półprzewodnikowe i układy scalone,

TECHNOLOGIA WYKONANIA PRZYRZĄDÓW PÓŁPRZEWOD- NIKOWYCH WYK. 16 SMK Na pdstw.: W. Marciniak, WNT 1987: Przyrządy półprzewodnikowe i układy scalone, TECHNOLOGIA WYKONANIA PRZYRZĄDÓW PÓŁPRZEWOD- NIKOWYCH WYK. 16 SMK Na pdstw.: W. Marciniak, WNT 1987: Przyrządy półprzewodnikowe i układy scalone, 1. Technologia wykonania złącza p-n W rzeczywistych złączach

Bardziej szczegółowo

Badania wybranych nanostruktur SnO 2 w aspekcie zastosowań sensorowych

Badania wybranych nanostruktur SnO 2 w aspekcie zastosowań sensorowych Badania wybranych nanostruktur SnO 2 w aspekcie zastosowań sensorowych Monika KWOKA, Jacek SZUBER Instytut Elektroniki Politechnika Śląska Gliwice PLAN PREZENTACJI 1. Podsumowanie dotychczasowych prac:

Bardziej szczegółowo

Funkcja rozkładu Fermiego-Diraca w różnych temperaturach

Funkcja rozkładu Fermiego-Diraca w różnych temperaturach Funkcja rozkładu Fermiego-Diraca w różnych temperaturach 1 f FD ( E) = E E F exp + 1 kbt Styczna do krzywej w punkcie f FD (E F )=0,5 przecina oś energii i prostą f FD (E)=1 w punktach odległych o k B

Bardziej szczegółowo

Wpływ defektów punktowych i liniowych na własności węglika krzemu SiC

Wpływ defektów punktowych i liniowych na własności węglika krzemu SiC Wpływ defektów punktowych i liniowych na własności węglika krzemu SiC J. Łażewski, M. Sternik, P.T. Jochym, P. Piekarz politypy węglika krzemu SiC >250 politypów, najbardziej stabilne: 3C, 2H, 4H i 6H

Bardziej szczegółowo

Marek Lipiński WPŁYW WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNYCH WARSTW I OBSZARÓW PRZYPOWIERZCHNIOWYCH NA PARAMETRY UŻYTKOWE KRZEMOWEGO OGNIWA SŁONECZNEGO

Marek Lipiński WPŁYW WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNYCH WARSTW I OBSZARÓW PRZYPOWIERZCHNIOWYCH NA PARAMETRY UŻYTKOWE KRZEMOWEGO OGNIWA SŁONECZNEGO Marek Lipiński WPŁYW WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNYCH WARSTW I OBSZARÓW PRZYPOWIERZCHNIOWYCH NA PARAMETRY UŻYTKOWE KRZEMOWEGO OGNIWA SŁONECZNEGO Instytut Metalurgii i Inżynierii Materiałowej im. Aleksandra Krupkowskiego

Bardziej szczegółowo

Skalowanie układów scalonych Click to edit Master title style

Skalowanie układów scalonych Click to edit Master title style Skalowanie układów scalonych Charakterystyczne parametry Technologia mikroelektroniczna najmniejszy realizowalny rozmiar (ang. feature size), liczba bramek (układów) na jednej płytce, wydzielana moc, maksymalna

Bardziej szczegółowo

Czyszczenie powierzchni podłoży jest jednym z

Czyszczenie powierzchni podłoży jest jednym z to jedna z największych w Polsce inwestycji w obszarze badań i rozwoju wysokich technologii (high-tech). W jej wyniku powstała sieć laboratoriów wyposażonych w najnowocześniejszą infrastrukturę techniczną,

Bardziej szczegółowo

PL B1. INSTYTUT TECHNOLOGII ELEKTRONOWEJ, Warszawa, PL BUP 26/06

PL B1. INSTYTUT TECHNOLOGII ELEKTRONOWEJ, Warszawa, PL BUP 26/06 PL 212025 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 212025 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 375716 (51) Int.Cl. H01L 27/00 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia:

Bardziej szczegółowo

Skalowanie układów scalonych

Skalowanie układów scalonych Skalowanie układów scalonych Technologia mikroelektroniczna Charakterystyczne parametry najmniejszy realizowalny rozmiar (ang. feature size), liczba bramek (układów) na jednej płytce, wydzielana moc, maksymalna

Bardziej szczegółowo

Procesy technologiczne w elektronice

Procesy technologiczne w elektronice Procesy technologiczne w elektronice Procesy technologiczne Wytwarzanie monoryształów Si i innych. Domieszkowanie; wytwarzanie złącz. Nanoszenie cienkich warstw. Litografia. Wytwarzanie warstw izolatora.

Bardziej szczegółowo

Przyrządy i układy półprzewodnikowe

Przyrządy i układy półprzewodnikowe Przyrządy i układy półprzewodnikowe Prof. dr hab. Ewa Popko ewa.popko@pwr.edu.pl www.if.pwr.wroc.pl/~popko p.231a A-1 Zawartość wykładu Wy1, Wy2 Wy3 Wy4 Wy5 Wy6 Wy7 Wy8 Wy9 Wy10 Wy11 Wy12 Wy13 Wy14 Wy15

Bardziej szczegółowo

III. METODY OTRZYMYWANIA MATERIAŁÓW PÓŁPRZEWODNIKOWYCH Janusz Adamowski

III. METODY OTRZYMYWANIA MATERIAŁÓW PÓŁPRZEWODNIKOWYCH Janusz Adamowski III. METODY OTRZYMYWANIA MATERIAŁÓW PÓŁPRZEWODNIKOWYCH Janusz Adamowski 1 1 Wstęp Materiały półprzewodnikowe, otrzymywane obecnie w warunkach laboratoryjnych, charakteryzują się niezwykle wysoką czystością.

Bardziej szczegółowo

Fotowoltaika i sensory w proekologicznym rozwoju Małopolski

Fotowoltaika i sensory w proekologicznym rozwoju Małopolski Fotowoltaika i sensory w proekologicznym rozwoju Małopolski Photovoltaic and Sensors in Environmental Development of Malopolska Region ZWIĘKSZANIE WYDAJNOŚCI SYSTEMÓW FOTOWOLTAICZNYCH Plan prezentacji

Bardziej szczegółowo

Aparatura do osadzania warstw metodami:

Aparatura do osadzania warstw metodami: Aparatura do osadzania warstw metodami: Rozpylania mgnetronowego Magnetron sputtering MS Rozpylania z wykorzystaniem działa jonowego Ion Beam Sputtering - IBS Odparowanie wywołane impulsami światła z lasera

Bardziej szczegółowo

Czujniki mikromechaniczne

Czujniki mikromechaniczne Czujniki mikromechaniczne WSTĘP Narzędzia mikroelektroniki zastosowane do struktur mechanicznych pozwalają wytworzyć nie tylko proste czujniki o wymiarach mikronowych ale całe struktury - mikrosystemy.

Bardziej szczegółowo

!!!DEL są źródłami światła niespójnego.

!!!DEL są źródłami światła niespójnego. Dioda elektroluminescencyjna DEL Element czynny DEL to złącze p-n. Gdy zostanie ono spolaryzowane w kierunku przewodzenia, to w obszarze typu p, w warstwie o grubości rzędu 1µm, wytwarza się stan inwersji

Bardziej szczegółowo

ELEMENTY ELEKTRONICZNE

ELEMENTY ELEKTRONICZNE AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA IM. STANISŁAWA STASZICA W KRAKOWIE Wydział Elektrotechniki, Automatyki, Informatyki i Elektroniki Katedra Elektroniki ELEMENTY ELEKTRONICZNE dr inż. Piotr Dziurdzia paw. C-3,

Bardziej szczegółowo

ELEMENTY ELEKTRONICZNE

ELEMENTY ELEKTRONICZNE AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA IM. STANISŁAWA STASZICA W KRAKOWIE Wydział Informatyki, Elektroniki i Telekomunikacji Katedra Elektroniki ELEMENTY ELEKTRONICZNE dr inż. Piotr Dziurdzia aw. C-3, okój 413; tel.

Bardziej szczegółowo

NADPRZEWODNIKI WYSOKOTEMPERATUROWE (NWT) W roku 1986 Alex Muller i Georg Bednorz odkryli. miedziowo-lantanowym, w którym niektóre atomy lantanu były

NADPRZEWODNIKI WYSOKOTEMPERATUROWE (NWT) W roku 1986 Alex Muller i Georg Bednorz odkryli. miedziowo-lantanowym, w którym niektóre atomy lantanu były FIZYKA I TECHNIKA NISKICH TEMPERATUR NADPRZEWODNICTWO NADPRZEWODNIKI WYSOKOTEMPERATUROWE (NWT) W roku 1986 Alex Muller i Georg Bednorz odkryli nadprzewodnictwo w złożonym tlenku La 2 CuO 4 (tlenku miedziowo-lantanowym,

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 2a. Pomiar napięcia z izolacją galwaniczną Doświadczalne badania charakterystyk układów pomiarowych CZUJNIKI POMIAROWE I ELEMENTY WYKONAWCZE

Ćwiczenie 2a. Pomiar napięcia z izolacją galwaniczną Doświadczalne badania charakterystyk układów pomiarowych CZUJNIKI POMIAROWE I ELEMENTY WYKONAWCZE Politechnika Łódzka Katedra Mikroelektroniki i Technik Informatycznych 90-924 Łódź, ul. Wólczańska 221/223, bud. B18 tel. 42 631 26 28 faks 42 636 03 27 e-mail secretary@dmcs.p.lodz.pl http://www.dmcs.p.lodz.pl

Bardziej szczegółowo

AFM. Mikroskopia sił atomowych

AFM. Mikroskopia sił atomowych AFM Mikroskopia sił atomowych Siły van der Waalsa F(r) V ( r) = c 1 r 1 12 c 2 r 1 6 Siły van der Waalsa Mod kontaktowy Tryby pracy AFM związane z zależnością oddziaływania próbka ostrze od odległości

Bardziej szczegółowo

Zjawiska zachodzące w półprzewodnikach Przewodniki samoistne i niesamoistne

Zjawiska zachodzące w półprzewodnikach Przewodniki samoistne i niesamoistne Zjawiska zachodzące w półprzewodnikach Przewodniki samoistne i niesamoistne Materiały dydaktyczne dla kierunku Technik Optyk (W12) Kwalifikacyjnego kursu zawodowego. Zadania elektroniki: Urządzenia elektroniczne

Bardziej szczegółowo

Parametry częstotliwościowe przetworników prądowych wykonanych w technologii PCB 1 HDI 2

Parametry częstotliwościowe przetworników prądowych wykonanych w technologii PCB 1 HDI 2 dr inż. ALEKSANDER LISOWIEC dr hab. inż. ANDRZEJ NOWAKOWSKI Instytut Tele- i Radiotechniczny Parametry częstotliwościowe przetworników prądowych wykonanych w technologii PCB 1 HDI 2 W artykule przedstawiono

Bardziej szczegółowo

Promotor: prof. nadzw. dr hab. Jerzy Ratajski. Jarosław Rochowicz. Wydział Mechaniczny Politechnika Koszalińska

Promotor: prof. nadzw. dr hab. Jerzy Ratajski. Jarosław Rochowicz. Wydział Mechaniczny Politechnika Koszalińska Promotor: prof. nadzw. dr hab. Jerzy Ratajski Jarosław Rochowicz Wydział Mechaniczny Politechnika Koszalińska Praca magisterska Wpływ napięcia podłoża na właściwości mechaniczne powłok CrCN nanoszonych

Bardziej szczegółowo

Leon Murawski, Katedra Fizyki Ciała Stałego Wydział Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej

Leon Murawski, Katedra Fizyki Ciała Stałego Wydział Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej Nanomateriałów Leon Murawski, Katedra Fizyki Ciała Stałego Wydział Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej POLITECHNIKA GDAŃSKA Centrum Zawansowanych Technologii Pomorze ul. Al. Zwycięstwa 27 80-233

Bardziej szczegółowo

Materiałoznawstwo optyczne CERAMIKA OPTYCZNA

Materiałoznawstwo optyczne CERAMIKA OPTYCZNA Materiałoznawstwo optyczne CERAMIKA OPTYCZNA Szkło optyczne i fotoniczne, A. Szwedowski, R. Romaniuk, WNT, 2009 POLIKRYSZTAŁY - ciała stałe o drobnoziarnistej strukturze, które są złożone z wielkiej liczby

Bardziej szczegółowo

Dobór materiałów konstrukcyjnych cz.13

Dobór materiałów konstrukcyjnych cz.13 Dobór materiałów konstrukcyjnych cz.13 dr inż. Hanna Smoleńska Katedra Inżynierii Materiałowej i Spajania Wydział Mechaniczny, Politechnika Gdańska Materiały edukacyjne ROZSZERZALNOŚĆ CIEPLNA LINIOWA Ashby

Bardziej szczegółowo

Technologie mikro- nano-

Technologie mikro- nano- Technologie mikro- nano- część Prof. Golonki 1. Układy wysokotemperaturowe mogą być nanoszone na następujące podłoże ceramiczne: a) Al2O3 b) BeO c) AlN 2. Typowe grubości ścieżek w układach grubowarstwowych:

Bardziej szczegółowo

Wykaz ćwiczeń laboratoryjnych z fizyki(stare ćwiczenia)

Wykaz ćwiczeń laboratoryjnych z fizyki(stare ćwiczenia) Wykaz ćwiczeń laboratoryjnych z fizyki(stare ćwiczenia) Nr ćw. w Temat ćwiczenia skrypcie 1 ćwiczenia 7 12 Badanie zależności temperatury wrzenia wody od ciśnienia 24 16 16 Wyznaczenie równoważnika elektrochemicznego

Bardziej szczegółowo

Właściwości kryształów

Właściwości kryształów Właściwości kryształów Związek pomiędzy właściwościami, strukturą, defektami struktury i wiązaniami chemicznymi Skład i struktura Skład materiału wpływa na wszystko, ale głównie na: właściwości fizyczne

Bardziej szczegółowo

TECHNOLOGIA STRUKTUR MOEMS

TECHNOLOGIA STRUKTUR MOEMS Różne wyniki trawienia krzemu TECHNOLOGIA STRUKTUR MOEMS prof. nzw. Romuald B. Beck Wykład 3 Warszawa, czerwiec 2008 Wytwarzanie belki (belka krzemowa) Magnetic Force Microscope MFM Ostrze do analizy MFM

Bardziej szczegółowo

Ciała stałe. Literatura: Halliday, Resnick, Walker, t. 5, rozdz. 42 Orear, t. 2, rozdz. 28 Young, Friedman, rozdz

Ciała stałe. Literatura: Halliday, Resnick, Walker, t. 5, rozdz. 42 Orear, t. 2, rozdz. 28 Young, Friedman, rozdz Ciała stałe Podstawowe własności ciał stałych Struktura ciał stałych Przewodnictwo elektryczne teoria Drudego Poziomy energetyczne w krysztale: struktura pasmowa Metale: poziom Fermiego, potencjał kontaktowy

Bardziej szczegółowo

Wpływ temperatury podłoża na właściwości powłok DLC osadzanych metodą rozpylania katod grafitowych łukiem impulsowym

Wpływ temperatury podłoża na właściwości powłok DLC osadzanych metodą rozpylania katod grafitowych łukiem impulsowym Dotacje na innowacje Wpływ temperatury podłoża na właściwości powłok DLC osadzanych metodą rozpylania katod grafitowych łukiem impulsowym Viktor Zavaleyev, Jan Walkowicz, Adam Pander Politechnika Koszalińska

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM ELEKTRONIKI ĆWICZENIE 4 POLITECHNIKA ŁÓDZKA KATEDRA PRZYRZĄDÓW PÓŁPRZEWODNIKOWYCH I OPTOELEKTRONICZNYCH

LABORATORIUM ELEKTRONIKI ĆWICZENIE 4 POLITECHNIKA ŁÓDZKA KATEDRA PRZYRZĄDÓW PÓŁPRZEWODNIKOWYCH I OPTOELEKTRONICZNYCH LABORATORIUM ELEKTRONIKI ĆWICZENIE 4 Parametry statyczne tranzystorów polowych złączowych Cel ćwiczenia Podstawowym celem ćwiczenia jest poznanie statycznych charakterystyk tranzystorów polowych złączowych

Bardziej szczegółowo

Właściwości optyczne. Oddziaływanie światła z materiałem. Widmo światła widzialnego MATERIAŁ

Właściwości optyczne. Oddziaływanie światła z materiałem. Widmo światła widzialnego MATERIAŁ Właściwości optyczne Oddziaływanie światła z materiałem hν MATERIAŁ Transmisja Odbicie Adsorpcja Załamanie Efekt fotoelektryczny Tradycyjnie właściwości optyczne wiążą się z zachowaniem się materiałów

Bardziej szczegółowo

OBRÓBKA PLAZMOWA W MIKROELEKTRONICE I MIKROMECHANICE

OBRÓBKA PLAZMOWA W MIKROELEKTRONICE I MIKROMECHANICE OBRÓBKA PLAZMOWA W MIKROELEKTRONICE I MIKROMECHANICE Metody suchego i mokrego trawienia umożliwiają selektywne trawienie metali, przewodników, dielektryków a także światłoczułych materiałów organicznych

Bardziej szczegółowo

Fotolitografia. xlab.me..me.berkeley.

Fotolitografia.  xlab.me..me.berkeley. Fotolitografia http://xlab xlab.me..me.berkeley.edu/ http://nanopatentsandinnovations.blogspot.com/2010/03/flyingplasmonic-lens-at-near-field-for.html Fotolitografia Przygotowanie powierzchni Nałożenie

Bardziej szczegółowo

Fotoelementy. Symbole graficzne półprzewodnikowych elementów optoelektronicznych: a) fotoogniwo b) fotorezystor

Fotoelementy. Symbole graficzne półprzewodnikowych elementów optoelektronicznych: a) fotoogniwo b) fotorezystor Fotoelementy Wstęp W wielu dziedzinach techniki zachodzi potrzeba rejestracji, wykrywania i pomiaru natężenia promieniowania elektromagnetycznego o różnych długościach fal, w tym i promieniowania widzialnego,

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 4. Parametry statyczne tranzystorów polowych JFET i MOSFET

Ćwiczenie 4. Parametry statyczne tranzystorów polowych JFET i MOSFET Ćwiczenie 4 Parametry statyczne tranzystorów polowych JFET i MOSFET Cel ćwiczenia Podstawowym celem ćwiczenia jest poznanie charakterystyk statycznych tranzystorów polowych złączowych oraz z izolowaną

Bardziej szczegółowo

Wybrane elementy elektroniczne. Rezystory NTC. Rezystory NTC

Wybrane elementy elektroniczne. Rezystory NTC. Rezystory NTC Wybrane elementy elektroniczne Rezystory NTC Czujniki temperatury Rezystancja nominalna 20Ω 40MΩ (typ 2kΩ 40kΩ) Współczynnik temperaturowy -2-5% [%/K] Max temperatura pracy 120 200 (350) [ºC] Współczynnik

Bardziej szczegółowo

Teoria pasmowa ciał stałych

Teoria pasmowa ciał stałych Teoria pasmowa ciał stałych Poziomy elektronowe atomów w cząsteczkach ulegają rozszczepieniu. W kryształach zjawisko to prowadzi do wytworzenia się pasm. Klasyfikacja ciał stałych na podstawie struktury

Bardziej szczegółowo

Polisilany. R 1, R 2... CH 3, C 2 H 5, C 6 H 5, C 6 H 11 i inne

Polisilany. R 1, R 2... CH 3, C 2 H 5, C 6 H 5, C 6 H 11 i inne Polisilany R 1, R 2... CH 3, C 2 H 5, C 6 H 5, C 6 H 11 i inne Mechanizm otrzymywania polisilanów Struktura trójwymiarowego polisilanu Typy przestrzennego uporządkowania polisilanów a.) polisilan liniowy

Bardziej szczegółowo

Kondensatory. Konstrukcja i właściwości

Kondensatory. Konstrukcja i właściwości Kondensatory Konstrukcja i właściwości Zbigniew Usarek, 2018 Politechnika Gdańska, Wydział FTiMS, Katedra Fizyki Ciała Stałego Materiały dydaktyczne do użytku wewnętrznego Podstawowe techniczne parametry

Bardziej szczegółowo

Modelowanie mikrosystemów - laboratorium. Ćwiczenie 1. Modelowanie ugięcia membrany krzemowej modelowanie pracy mikromechanicznego czujnika ciśnienia

Modelowanie mikrosystemów - laboratorium. Ćwiczenie 1. Modelowanie ugięcia membrany krzemowej modelowanie pracy mikromechanicznego czujnika ciśnienia Modelowanie mikrosystemów - laboratorium Ćwiczenie 1 Modelowanie ugięcia membrany krzemowej modelowanie pracy mikromechanicznego czujnika ciśnienia Zadania i cel ćwiczenia. Celem ćwiczenia jest dobranie

Bardziej szczegółowo

Naprężenia i odkształcenia spawalnicze

Naprężenia i odkształcenia spawalnicze Naprężenia i odkształcenia spawalnicze Cieplno-mechaniczne właściwości metali i stopów Parametrami, które określają stan mechaniczny metalu w różnych temperaturach, są: - moduł sprężystości podłużnej E,

Bardziej szczegółowo

Struktura CMOS PMOS NMOS. metal I. metal II. przelotka (VIA) warstwy izolacyjne (CVD) kontakt PWELL NWELL. tlenek polowy (utlenianie podłoża)

Struktura CMOS PMOS NMOS. metal I. metal II. przelotka (VIA) warstwy izolacyjne (CVD) kontakt PWELL NWELL. tlenek polowy (utlenianie podłoża) Struktura CMOS NMOS metal II metal I PMOS przelotka (VIA) warstwy izolacyjne (CVD) kontakt tlenek polowy (utlenianie podłoża) PWELL podłoże P NWELL obszary słabo domieszkowanego drenu i źródła 1 Tranzystor

Bardziej szczegółowo

Laboratorium techniki laserowej. Ćwiczenie 5. Modulator PLZT

Laboratorium techniki laserowej. Ćwiczenie 5. Modulator PLZT Laboratorium techniki laserowej Katedra Optoelektroniki i Systemów Elektronicznych, WETI, Politechnika Gdaoska Gdańsk 006 1.Wstęp Rozwój techniki optoelektronicznej spowodował poszukiwania nowych materiałów

Bardziej szczegółowo

Technologia w elektronice

Technologia w elektronice Technologia w elektronice Procesy technologiczne 1. Wytwarzanie Si 2. Domieszkowanie 3. Wytwarzanie i usuwanie warstw izolatora. Cienkie warstwy. 4. Litografia. 5. Montowanie kontaktów. 1 Litografia Fotolitografia

Bardziej szczegółowo

Technika sensorowa. Czujniki wielkości mechanicznych. dr inż. Wojciech Maziarz Katedra Elektroniki C-1, p.301, tel

Technika sensorowa. Czujniki wielkości mechanicznych. dr inż. Wojciech Maziarz Katedra Elektroniki C-1, p.301, tel Technika sensorowa Czujniki wielkości mechanicznych dr inż. Wojciech Maziarz Katedra Elektroniki C-1, p.301, tel. 1 617 30 39 Wojciech.Maziarz@agh.edu.pl 1 Czujniki wielkości mechanicznych Wielkości mechaniczne

Bardziej szczegółowo

Co to jest cienka warstwa?

Co to jest cienka warstwa? Co to jest cienka warstwa? Gdzie i dlaczego stosuje się cienkie warstwy? Układy scalone, urządzenia optoelektroniczne, soczewki i zwierciadła, ogniwa paliwowe, rozmaite narzędzia,... 1 Warstwy w układach

Bardziej szczegółowo

Wykład XIV: Właściwości optyczne. JERZY LIS Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki Katedra Technologii Ceramiki i Materiałów Ogniotrwałych

Wykład XIV: Właściwości optyczne. JERZY LIS Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki Katedra Technologii Ceramiki i Materiałów Ogniotrwałych Wykład XIV: Właściwości optyczne JERZY LIS Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki Katedra Technologii Ceramiki i Materiałów Ogniotrwałych Treść wykładu: Treść wykładu: 1. Wiadomości wstępne: a) Załamanie

Bardziej szczegółowo

Pomiar drogi koherencji wybranych źródeł światła

Pomiar drogi koherencji wybranych źródeł światła Politechnika Gdańska WYDZIAŁ ELEKTRONIKI TELEKOMUNIKACJI I INFORMATYKI Katedra Optoelektroniki i Systemów Elektronicznych Pomiar drogi koherencji wybranych źródeł światła Instrukcja do ćwiczenia laboratoryjnego

Bardziej szczegółowo

Czujniki światłowodowe

Czujniki światłowodowe Czujniki światłowodowe Pomiar wielkości fizycznych zaburzających propagację promieniowania Idea pomiaru Dioda System optyczny Odbiornik Wejście pośrednie przez modulator Wielkość mierzona wejście czujnik

Bardziej szczegółowo

Ryszard J. Barczyński, 2012 Politechnika Gdańska, Wydział FTiMS, Katedra Fizyki Ciała Stałego Materiały dydaktyczne do użytku wewnętrznego

Ryszard J. Barczyński, 2012 Politechnika Gdańska, Wydział FTiMS, Katedra Fizyki Ciała Stałego Materiały dydaktyczne do użytku wewnętrznego Półprzewodniki i elementy z półprzewodników homogenicznych Ryszard J. Barczyński, 2012 Politechnika Gdańska, Wydział FTiMS, Katedra Fizyki Ciała Stałego Materiały dydaktyczne do użytku wewnętrznego Publikacja

Bardziej szczegółowo

Materiały pomocnicze do laboratorium z przedmiotu Metody i Narzędzia Symulacji Komputerowej

Materiały pomocnicze do laboratorium z przedmiotu Metody i Narzędzia Symulacji Komputerowej Materiały pomocnicze do laboratorium z przedmiotu Metody i Narzędzia Symulacji Komputerowej w Systemach Technicznych Symulacja prosta dyszy pomiarowej Bendemanna Opracował: dr inż. Andrzej J. Zmysłowski

Bardziej szczegółowo

Rekapitulacja. Detekcja światła. Rekapitulacja. Rekapitulacja

Rekapitulacja. Detekcja światła. Rekapitulacja. Rekapitulacja Rekapitulacja Detekcja światła Sebastian Maćkowski Instytut Fizyki Uniwersytet Mikołaja Kopernika Adres poczty elektronicznej: mackowski@fizyka.umk.pl Biuro: 365, telefon: 611-3250 Konsultacje: czwartek

Bardziej szczegółowo

PVD-COATING PRÓŻNIOWE NAPYLANIE ALUMINIUM NA DETALE Z TWORZYWA SZTUCZNEGO (METALIZACJA PRÓŻNIOWA)

PVD-COATING PRÓŻNIOWE NAPYLANIE ALUMINIUM NA DETALE Z TWORZYWA SZTUCZNEGO (METALIZACJA PRÓŻNIOWA) ISO 9001:2008, ISO/TS 16949:2002 ISO 14001:2004, PN-N-18001:2004 PVD-COATING PRÓŻNIOWE NAPYLANIE ALUMINIUM NA DETALE Z TWORZYWA SZTUCZNEGO (METALIZACJA PRÓŻNIOWA) *) PVD - PHYSICAL VAPOUR DEPOSITION OSADZANIE

Bardziej szczegółowo

Diody elektroluminescencyjne na bazie GaN z powierzchniowymi kryształami fotonicznymi

Diody elektroluminescencyjne na bazie GaN z powierzchniowymi kryształami fotonicznymi Diody elektroluminescencyjne na bazie z powierzchniowymi kryształami fotonicznymi Krystyna Gołaszewska Renata Kruszka Marcin Myśliwiec Marek Ekielski Wojciech Jung Tadeusz Piotrowski Marcin Juchniewicz

Bardziej szczegółowo

Cienkie warstwy. Podstawy fizyczne Wytwarzanie Właściwości Zastosowania. Co to jest cienka warstwa?

Cienkie warstwy. Podstawy fizyczne Wytwarzanie Właściwości Zastosowania. Co to jest cienka warstwa? Cienkie warstwy Podstawy fizyczne Wytwarzanie Właściwości Zastosowania Co to jest cienka warstwa? Gdzie stosuje się cienkie warstwy? Wszędzie Wszelkiego rodzaju układy scalone I technologia MOS, i wytwarzanie

Bardziej szczegółowo

30/01/2018. Wykład X: Właściwości cieplne. Treść wykładu: Stabilność termiczna materiałów

30/01/2018. Wykład X: Właściwości cieplne. Treść wykładu: Stabilność termiczna materiałów Wykład X: Właściwości cieplne JERZY LIS Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki Katedra Ceramiki i Materiałów Ogniotrwałych Treść wykładu:. Stabilność termiczna materiałów 2. 3. 4. Rozszerzalność cieplna

Bardziej szczegółowo

Modelowanie mikrosystemów - laboratorium. Ćwiczenie 1. Modelowanie ugięcia membrany krzemowej modelowanie pracy mikromechanicznego czujnika ciśnienia

Modelowanie mikrosystemów - laboratorium. Ćwiczenie 1. Modelowanie ugięcia membrany krzemowej modelowanie pracy mikromechanicznego czujnika ciśnienia Modelowanie mikrosystemów - laboratorium Ćwiczenie 1 Modelowanie ugięcia membrany krzemowej modelowanie pracy mikromechanicznego czujnika ciśnienia Zadania i cel ćwiczenia. Celem ćwiczenia jest dobranie

Bardziej szczegółowo

(12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (13) B1

(12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (13) B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 170013 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 297079 (22) Data zgłoszenia: 17.12.1992 (51) IntCl6: H01L 29/792 (

Bardziej szczegółowo

Politechnika Gdańska, Inżynieria Biomedyczna. Przedmiot: BIOMATERIAŁY. Metody pasywacji powierzchni biomateriałów. Dr inż. Agnieszka Ossowska

Politechnika Gdańska, Inżynieria Biomedyczna. Przedmiot: BIOMATERIAŁY. Metody pasywacji powierzchni biomateriałów. Dr inż. Agnieszka Ossowska BIOMATERIAŁY Metody pasywacji powierzchni biomateriałów Dr inż. Agnieszka Ossowska Gdańsk 2010 Korozja -Zagadnienia Podstawowe Korozja to proces niszczenia materiałów, wywołany poprzez czynniki środowiskowe,

Bardziej szczegółowo

III. TRANZYSTOR BIPOLARNY

III. TRANZYSTOR BIPOLARNY 1. TRANZYSTOR BPOLARNY el ćwiczenia: Wyznaczenie charakterystyk statycznych tranzystora bipolarnego Zagadnienia: zasada działania tranzystora bipolarnego. 1. Wprowadzenie Nazwa tranzystor pochodzi z języka

Bardziej szczegółowo

Część 2. Przewodzenie silnych prądów i blokowanie wysokich napięć przy pomocy przyrządów półprzewodnikowych

Część 2. Przewodzenie silnych prądów i blokowanie wysokich napięć przy pomocy przyrządów półprzewodnikowych Część 2 Przewodzenie silnych prądów i blokowanie wysokich napięć przy pomocy przyrządów półprzewodnikowych Łukasz Starzak, Przyrządy i układy mocy, studia niestacjonarne, lato 2018/19 23 Półprzewodniki

Bardziej szczegółowo

Grafen materiał XXI wieku!?

Grafen materiał XXI wieku!? Grafen materiał XXI wieku!? Badania grafenu w aspekcie jego zastosowań w sensoryce i metrologii Tadeusz Pustelny Plan prezentacji: 1. Wybrane właściwości fizyczne grafenu 2. Grafen materiał 21-go wieku?

Bardziej szczegółowo

Piezorezystancyjny czujnik ciśnienia: modelowanie membrany krzemowej podstawowego elementu piezorezystancyjnego czujnika ciśnienia

Piezorezystancyjny czujnik ciśnienia: modelowanie membrany krzemowej podstawowego elementu piezorezystancyjnego czujnika ciśnienia MIKROSYSTEMY - laboratorium Ćwiczenie 1 Piezorezystancyjny czujnik ciśnienia: modelowanie membrany krzemowej podstawowego elementu piezorezystancyjnego czujnika ciśnienia Zadania i cel ćwiczenia. Celem

Bardziej szczegółowo

(zwane również sensorami)

(zwane również sensorami) Czujniki (zwane również sensorami) Ryszard J. Barczyński, 2016 Politechnika Gdańska, Wydział FTiMS, Katedra Fizyki Ciała Stałego Materiały dydaktyczne do użytku wewnętrznego Czujniki Czujniki służą do

Bardziej szczegółowo

Właściwości cieplne Stabilność termiczna materiałów. Stabilność termiczna materiałów

Właściwości cieplne Stabilność termiczna materiałów. Stabilność termiczna materiałów Właściwości cieplne Stabilność termiczna materiałów Temperatury topnienia lub mięknięcia (M) różnych materiałów Materiał T [ O K] Materiał T [ O K] Materiał T [ O K] diament, grafit 4000 żelazo 809 poliestry

Bardziej szczegółowo

Politechnika Lubelska Wydział Elektrotechniki i Informatyki Katedra Urządzeń Elektrycznych i Techniki Wysokich Napięć. Dr hab.

Politechnika Lubelska Wydział Elektrotechniki i Informatyki Katedra Urządzeń Elektrycznych i Techniki Wysokich Napięć. Dr hab. Politechnika Lubelska Wydział Elektrotechniki i Informatyki Katedra Urządzeń Elektrycznych i Techniki Wysokich Napięć Dr hab. Paweł Żukowski Materiały magnetyczne Właściwości podstawowych materiałów magnetycznych

Bardziej szczegółowo

Zjawisko Halla Referujący: Tomasz Winiarski

Zjawisko Halla Referujący: Tomasz Winiarski Plan referatu Zjawisko Halla Referujący: Tomasz Winiarski 1. Podstawowe definicje ffl wektory: E, B, ffl nośniki ładunku: elektrony i dziury, ffl podział ciał stałych ze względu na własności elektryczne:

Bardziej szczegółowo

PL B1. INSTYTUT MASZYN PRZEPŁYWOWYCH PAN, Gdańsk, PL JASIŃSKI MARIUSZ, Wągrowiec, PL GOCH MARCIN, Braniewo, PL MIZERACZYK JERZY, Rotmanka, PL

PL B1. INSTYTUT MASZYN PRZEPŁYWOWYCH PAN, Gdańsk, PL JASIŃSKI MARIUSZ, Wągrowiec, PL GOCH MARCIN, Braniewo, PL MIZERACZYK JERZY, Rotmanka, PL PL 215139 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 215139 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 383703 (22) Data zgłoszenia: 06.11.2007 (51) Int.Cl.

Bardziej szczegółowo

Wprowadzenie do techniki Cyfrowej i Mikroelektroniki

Wprowadzenie do techniki Cyfrowej i Mikroelektroniki Wprowadzenie do techniki Cyfrowej i Mikroelektroniki Małgorzata Napieralska Katedra Mikroelektroniki i Technik Informatycznych tel. 26-55 mnapier@dmcs.p.lodz.pl Literatura W. Marciniak Przyrządy półprzewodnikowe

Bardziej szczegółowo

Metoda Elementów Skończonych

Metoda Elementów Skończonych Politechnika Poznańska Wydział Budowy Maszyn i Zarządzania Mechanika i Budowa Maszyn Metoda Elementów Skończonych Projekt zaliczeniowy: Prowadzący: dr. hab. T. Stręk prof. nadz. Wykonał: Łukasz Dłużak

Bardziej szczegółowo

Laboratorium techniki światłowodowej. Ćwiczenie 3. Światłowodowy, odbiciowy sensor przesunięcia

Laboratorium techniki światłowodowej. Ćwiczenie 3. Światłowodowy, odbiciowy sensor przesunięcia Laboratorium techniki światłowodowej Ćwiczenie 3. Światłowodowy, odbiciowy sensor przesunięcia Katedra Optoelektroniki i Systemów Elektronicznych, WETI, Politechnika Gdaoska Gdańsk 2006 1. Wprowadzenie

Bardziej szczegółowo

(12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11)

(12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 165024 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 290701 (22) Data zgłoszenia: 17.06.1991 (51) IntCl5: H01L 21/66 H01L

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM ELEKTROAKUSTYKI. ĆWICZENIE NR 1 Drgania układów mechanicznych

LABORATORIUM ELEKTROAKUSTYKI. ĆWICZENIE NR 1 Drgania układów mechanicznych LABORATORIUM ELEKTROAKUSTYKI ĆWICZENIE NR Drgania układów mechanicznych Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z właściwościami układów drgających oraz metodami pomiaru i analizy drgań. W ramach

Bardziej szczegółowo

1. Wytwarzanie czystych oraz jednorodnie domieszkowanych materiałów pp.

1. Wytwarzanie czystych oraz jednorodnie domieszkowanych materiałów pp. Metody wytwarzania materiałów i struktur półprzewodnikowych WYK. 3 SMK Na podstawie: W. Marciniak, Przyrządy półprzewodnikowe i układy scalone, WNT W-wa 1987. Przyrząd półprzewodnikowy (dioda, tranzystor)

Bardziej szczegółowo

CIEPLNE I MECHANICZNE WŁASNOŚCI CIAŁ

CIEPLNE I MECHANICZNE WŁASNOŚCI CIAŁ CIEPLNE I MECHANICZNE WŁASNOŚCI CIAŁ Ciepło i temperatura Pojemność cieplna i ciepło właściwe Ciepło przemiany Przejścia między stanami Rozszerzalność cieplna Sprężystość ciał Prawo Hooke a Mechaniczne

Bardziej szczegółowo

Czujniki. Czujniki służą do przetwarzania interesującej nas wielkości fizycznej na wielkość elektryczną łatwą do pomiaru. Najczęściej spotykane są

Czujniki. Czujniki służą do przetwarzania interesującej nas wielkości fizycznej na wielkość elektryczną łatwą do pomiaru. Najczęściej spotykane są Czujniki Ryszard J. Barczyński, 2010 2015 Politechnika Gdańska, Wydział FTiMS, Katedra Fizyki Ciała Stałego Materiały dydaktyczne do użytku wewnętrznego Czujniki Czujniki służą do przetwarzania interesującej

Bardziej szczegółowo

Sonochemia. Schemat 1. Strefy reakcji. Rodzaje efektów sonochemicznych. Oscylujący pęcherzyk gazu. Woda w stanie nadkrytycznym?

Sonochemia. Schemat 1. Strefy reakcji. Rodzaje efektów sonochemicznych. Oscylujący pęcherzyk gazu. Woda w stanie nadkrytycznym? Schemat 1 Strefy reakcji Rodzaje efektów sonochemicznych Oscylujący pęcherzyk gazu Woda w stanie nadkrytycznym? Roztwór Znaczne gradienty ciśnienia Duże siły hydrodynamiczne Efekty mechanochemiczne Reakcje

Bardziej szczegółowo

Dźwięk. Cechy dźwięku, natura światła

Dźwięk. Cechy dźwięku, natura światła Dźwięk. Cechy dźwięku, natura światła Fale dźwiękowe (akustyczne) - podłużne fale mechaniczne rozchodzące się w ciałach stałych, cieczach i gazach. Zakres słyszalnej częstotliwości f: 20 Hz < f < 20 000

Bardziej szczegółowo

MATERIAŁY SUPERTWARDE

MATERIAŁY SUPERTWARDE MATERIAŁY SUPERTWARDE Twarde i supertwarde materiały Twarde i bardzo twarde materiały są potrzebne w takich przemysłowych zastosowaniach jak szlifowanie i polerowanie, cięcie, prasowanie, synteza i badania

Bardziej szczegółowo

Politechnika Politechnika Koszalińska

Politechnika Politechnika Koszalińska Politechnika Politechnika Instytut Mechatroniki, Nanotechnologii i Technik Próżniowych NOWE MATERIAŁY NOWE TECHNOLOGIE W PRZEMYŚLE OKRĘTOWYM I MASZYNOWYM IIM ZUT Szczecin, 28 31 maja 2012, Międzyzdroje

Bardziej szczegółowo