ROZWIĄZANIA ZADAŃ I. Zadanie 1. Zadanie 2 MIKROEKONOMIA

Transkrypt

1 Zadanie 1 ROZWIĄZANIA ZADAŃ I Prosimy o uzupełnienie poniższego tekstu. Ekonomia może zostać określona jako badanie tego, jak ludzie radzą sobie ze zjawiskiem (1) _rzadkości_ zasobów. W każdej gospodarce zasoby są (2) ograniczone (ograniczone /nieograniczone), dlatego też produkcja dóbr i usług jest (3) ograniczona (ograniczona/ nieograniczona). Jednak społeczeństwo zgłasza (4) nieograniczony (ograniczony/ nieograniczony) popyt na dobra i usługi, w związku z tym stoimy przed koniecznością rozwiązania problemu rzadkości. Rzadkość oznacza, że ludzie (5) _nie są (są/ nie są) w stanie mieć wszystkiego, czego cały czas pragną. Jeżeli dobro jest rzadkie, powstanie rynek na to dobro. Aby istniał rynek, musi występować zarówno popyt, jak i podaż danego produktu. Ponieważ mamy do czynienia z rzadkością - musimy rozstrzygnąć pewne kwestie i dokonać wyboru tego, co powinno być produkowane, oraz sposobu, w jaki dobra i usługi powinny być dzielone. Gdy ekonomiści badają stan, jaki istnieje, myślą jako ekonomiści (6) pozytywni (pozytywni/ normatywni). Sądy wartościujące głoszone są w ramach ekonomii (7) normatywnej (pozytywnej / normatywnej). Zadanie 2 W pewnym kraju wytwarza się dwa rodzaje dóbr - chleb i samochody, co przedstawia poniższa tabela. Polecenia: Możliwości Liczba chleba (w mln boch./dzień) Liczba samochodów (w tys. sztuk rocznie) A B C D E F Wykreśl układ współrzędnych, oznaczając na osi OX liczbę samochodów, a na osi OY liczbę bochenków chleba. 1

2 2. Zaznacz możliwe kombinacje, oznaczając je literami: A, B, C, D, E, F. 3. Łącząc odpowiednie punkty, wykreśl krzywą transformacji (krzywą możliwości produkcyjnych). Pytania: 4. Co oznaczają punkty leżące na krzywej transformacji? 5. Co oznaczają punkty leżące wewnątrz pola obramowanego osiami OX, OY oraz krzywą transformacji? 6. Czy jest możliwy do osiągnięcia np. punkt I, leżący poza polem obramowanym osiami OX i OY oraz krzywą transformacji? Rozwiązanie: Pytania 4. Co oznaczają punkty leżące na krzywej transformacji? 5. Co oznaczają punkty leżące wewnątrz pola obramowanego Przedstawiają sytuację pełnego wykorzystania zasobów. Oznacza to, że przy danych warunkach nie jest możliwe zwiększenie produkcji jednego dobra (np. samochodów) bez rezygnacji z produkcji drugiego dobra (np. chleba). Punkty leżące wewnątrz pola obramowanego osiami OX, OY oraz krzywą transformacji oznaczają, że zasoby nie zostały w pełni wykorzystane - istnieją jeszcze możliwości zwiększania produkcji i jednego, 2

3 osiami OX, OY oraz krzywą transformacji? 6. Czy jest możliwy do osiągnięcia np. punkt I, leżący poza polem obramowanym osiami OX i OY oraz krzywą transformacji? i drugiego dobra (chleba i samochodów), czyli wykorzystania w pełni posiadanych zasobów. Nie jest możliwy do osiągnięcia przy danych zasobach i technikach produkcji (chyba, że zwiększymy wydajność). Zadanie 3 Wyjaśnij następujące pojęcia: a) Efekty zewnętrzne Występują wtedy, gdy pewne podmioty gospodarcze przerzucają na inne podmioty lub całe społeczeństwo część skutków lub kosztów swojej działalności (negatywne efekty zewnętrzne, np. zanieczyszczanie środowiska naturalnego, hałaśliwe radio słuchane przez kogoś przeszkadza innym) albo korzystają bez ponoszenia odpowiednich wydatków z rezultatów działalności innych podmiotów (pozytywne efekty zewnętrzne, np. wybudowanie przez daną firmę drogi dojazdowej, z której korzystają również inni użytkownicy). b) Dobra publiczne Przykłady: chodniki, oświetlenie ulic, latarnie morskie, usługi dostarczane przez armię, policję, straż pożarną. Cechą dóbr publicznych nie jest to, że są dostarczane przez państwo (firmy państwowe), ale to, że wiążące się z nimi korzyści nie mogą być ograniczone do jednej osoby czy jednego gospodarstwa domowego. Są społecznie pożądane, a prywatnie mało opłacalne nikt nie chciałby samodzielnie pokrywać kosztów instalacji i utrzymania oświetlenia ulic, tym bardziej kosztów funkcjonowania armii, policji czy straży pożarnej. c) Rzadkość zasobów Istotne uwarunkowanie gospodarowania uczestników rynku. Zasoby te obejmują: zasoby ludzkie (wraz z wiedzą i 3

4 praktycznymi umiejętnościami ludzi), zasoby naturalne (np. ziemia wraz z wszelkimi znajdującymi się w niej bogactwami, woda, powietrze) oraz zasoby będące wynikiem wcześniejszej działalności człowieka (np. przetworzone półprodukty, maszyny, urządzenia, narzędzia, budynki i hale fabryczne, żywność, odzież mieszkania, środki transportu, środki finansowe). To, w jaki sposób ludzie, działając w różnych warunkach społeczno gospodarczych korzystają z tych ograniczonych zasobów, jak ich używają do prowadzenia działalności gospodarczej, jak ich używają między różne, konkurencyjne wobec siebie zastosowania, a także czym się kierują dokonując tego typu wyborów jest właśnie przedmiotem EKONOMII. Pokazuje ona również czy wykorzystanie rzadkich (ograniczonych) zasobów jest efektywne, czy nie i analizuje czynniki, od których zależy. d) Rynek Całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków, w jakich one przebiegają. Rynek pełni funkcję regulatora procesów gospodarczych. Przez grę popytu i podaży dokonuje wyceny poszczególnych towarów, czyli ustala ich ceny. Dla poszczególnych podmiotów gospodarujących (uczestników rynku) cena jest informacją o przebiegu procesów gospodarczych; jest dla nich parametrem dzięki czemu możliwe jest przeprowadzenie poprawnego rachunku ekonomicznego służącego podejmowaniu ekonomicznie uzasadnionych decyzji, warunkującego racjonalne rozdysponowanie zasobów między poszczególne dziedziny wytwarzania oraz dopasowanie struktury produkcji do struktury społecznego zapotrzebowania. e) Gospodarka rynkowa Charakteryzuje się dwiema zasadniczymi cechami: dominacją prywatnej własności czynników produkcji oraz rynkową alokacją zasobów gospodarczych. Gospodarka rynkowa swoją nazwę zawdzięcza przede wszystkim temu, że podstawowym regulatorem i koordynatorem procesów gospodarczych jest w niej rynek czyli samoczynnie działający mechanizm wpływający na zachowania (w tym: decyzje) podmiotów gospodarczych. 4

5 f) Dobra społecznie użyteczne Zachowania te mają wpływ na alokację (tzn. rozmieszczenie i wykorzystanie) zasobów gospodarczych. Głównymi elementami tego mechanizmu są interakcje między cenami i dochodami, z jednej strony, a popytem i podażą różnych dóbr, z drugiej wpływające na zawierane przez podmioty gospodarcze transakcje kupna i sprzedaży tych dóbr. To takie dobra, do których według społeczeństwa każdy powinien mieć swobodny, bez ograniczeń i nieodpłatny dostęp, np. kultura, szkolnictwo, ochrona zdrowia ect. g) Racjonalność gospodarowania Dokonywanie najbardziej korzystnych (optymalnych) wyborów przy podejmowaniu decyzji w zakresie celów społeczno gospodarczych oraz środków i metod (sposobów) realizacji tych celów. Zasada racjonalnego gospodarowania (zwana też zasadą gospodarności) może być ujmowana dwojako: (1) jako zasada największego efektu przy danym nakładzie środków lub (2) jako zasada najmniejszego nakładu środków do osiągnięcia danego efektu. Odnosząc uzyskiwane z działalności gospodarczej efekty do ponoszonych na nią nakładów (czy też nakłady do efektów) określamy ekonomiczną efektywność gospodarowania. h) Cena minimalna To cena urzędowa, poniżej której nie wolno sprzedawać danego towaru. Ustalenie ceny minimalnej następuje na wniosek producentów; jest ona zawsze wyższa od ceny równowagi. Wprowadzenie ceny minimalnej wymaga równoczesnego przeciwdziałania zmniejszeniu popytu na rynku. Wzór na cenę minimalną to s = c+ (f/v), gdzie: s - minimalna cena jednostkowa c - jednostkowy koszt sprzedaży 5

6 v - produkcja f - jednostkowe koszty stałe dla całej produkcji i) Cena maksymalna To cena urzędowa, powyżej której nie mogą być zawierane transakcje. Skutkiem wprowadzenia ceny maksymalnej może być niedobór rynkowy. Cena maksymalna jest na ogół niższa od ceny równowagi rynkowej. j) Suwerenność Niezależność konsumenta w podejmowaniu decyzji dotyczących konsumenta zakupu produktów; swoboda dokonywania wyborów przez konsumenta, wpływających na jak najlepsze zaspokojenie jego potrzeb. Zadanie A W każdym z poniższych przypadków podaj, czy dane stwierdzenie ma charakter stwierdzenia pozytywnego czy też stwierdzenia normatywnego Podkreślone rodzaje stwierdzeń są poprawne Przykłady Rodzaje stwierdzeń A) Stopa bezrobocia wynosi 8 % stwierdzenie pozytywne stwierdzenie normatywne B) Stopa bezrobocia jest zbyt wysoka stwierdzenie pozytywne stwierdzenie normatywne C) Inflacja ogranicza poziom oszczędności krajowych, a wysoki deficyt w obrotach bieżących stwierdzenie pozytywne napływ oszczędności zagranicznych stwierdzenie normatywne D) Skłonność do oszczędzania sektora prywatnego można zwiększyć poprzez reformę systemu stwierdzenie pozytywne podatkowego stwierdzenie normatywne E) Według badań GUS, statystyczna rodzina w Polsce dysponowała w 2001 roku kwotą 644 zł na stwierdzenie pozytywne osobę. Znacznie lepiej wiodło się Polakom pracującym na własny rachunek - dysponowali kwotą o stwierdzenie normatywne 25,4% wyższą od średniej. Najgorzej wiodło się rolnikom - dysponowali kwotą w wysokości 73% średniej. F) Obniżenie stóp procentowych nie powinno być traktowane jako jedyny sposób na wszelkie stwierdzenie pozytywne 6

7 trudności gospodarcze. W Polsce należy zderegulować gospodarkę, otworzyć ją na konkurencję, przygotować na wejście do zliberalizowanego rynku europejskiego G) Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, iż w 2001 r. co piąte gospodarstwo domowe w Polsce posiadało komputer, a 42% z nich - dostęp do internetu. stwierdzenie normatywne stwierdzenie pozytywne stwierdzenie normatywne Zadanie B Przeczytaj poniższy tekst, a następnie odpowiedz na pytania: 1. Objaśnij własnymi słowami, co miał na myśli A. Smith w przytoczonej we wstępie wypowiedzi. 2. Jak A. Smith rozumiał pojęcie niewidzialnej ręki? 3. Napisz, na czym polega podział pracy według A. Smitha? O rynkach i ludziach Nigdy nie słyszałem, aby wiele dobrego uczynili ci, którzy zaangażowali się w działania na rzecz dobra publicznego - zauważył niegdyś Adam Smith, szkocki ekonomista. Smith rzeczywiście włożył wiele wysiłku, aby wykazać, że samodzielne dążenia mogą przyczyniać się do dobra publicznego. W Teorii uczuć moralnych argumentował, że altruizm może wywodzić się z kierowania własnym interesem. W swej drugiej, bardzo znanej książce Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów (1776r.) Smith próbował wykazać, że własny interes jednostek może być przez niewidzialną rękę (oswobodzony z więzów rynek) przekształcony w społeczną harmonię i w dobro publiczne, przyczyniając się do wytwarzania bogactwa narodu w najlepszy ze wszystkich możliwych sposobów. Wspomniana praca z 1776 r. jest najbardziej znanym traktatem z zakresu ekonomii, jaki kiedykolwiek został napisany; nadawał on ton kapitalistycznej ideologii przez ponad dwa wieki. Zgodnie z tytułem traktatu Smith usiłował wskazać na źródła bogactwa narodów. Źródłem bogactwa narodów jest - zdaniem Smitha - praca. Zasoby pracy, którymi dysponuje dane społeczeństwo, w zależności od tego, jaka ich część jest użyta do produkcji, dostarczają w ciągu roku określonej ilości przedmiotów służących do zaspokojenia potrzeb. Jest to dochód społeczny. Bogactwo narodu jest więc dochodem społecznym. Bogactwem wg Smitha nie są więc pieniądze, lecz roczny produkt ziemi, pracy i kapitału. Uznawszy pracę za źródło bogactwa dowiódł, że jego rozmiary zależą od liczby zatrudnionych i od wydajności pracy. Wzrostowi wydajności przypisał szczególnie dużą rolę w pomnażaniu bogactwa. Smith zaproponował, by na liście źródeł bogactwa umieścić także podział pracy. Przytoczony przez niego przykład fabryki szpilek, w której podział pracy umożliwił ogromny wzrost wydajności, cytowany jest do tej pory w każdym niemal podręczniku ekonomii. Smith wskazywał, że podział pracy nie pojawia się dlatego, że jednostki zdają sobie sprawę z tego, że przynosi on korzyści społeczeństwu. Pojawia się raczej dlatego, że we własnym interesie jednostki leży korzystanie z możliwości specjalizacji i wymiany. 7

8 Krytycy A. Smitha twierdzą, że jego model pasował do Anglii w czasach, kiedy pisał on ów traktat, lecz że nie pasuje do zachodnich krajów uprzemysłowionych doby obecnej, kiedy to dużą rolę odgrywa państwo, a wielkie korporacje zastąpiły sklepikarzy. Niemniej jednak Bogactwo narodów służy nadal jako biblia leseferyzmu, a Smith pozostaje centralną postacią w historii myśli ekonomicznej. Odpowiedzi: Nie ma sugerowanej odpowiedzi. Studenci powinni wyrazić własne zdanie na temat zagadnień poruszanych w pytaniach, a odnoszących się do tekstu. 1. Objaśnij własnymi słowami, co miał na myśli A. Smith w przytoczonej we wstępie wypowiedzi. 2. Jak A. Smith rozumiał pojęcie niewidzialnej ręki? 3. Napisz, na czym polega podział pracy według A. Smitha? 8

9 ROZWIĄZANIA ZADAŃ II Zadanie 1 A. Wymień i opisz (podając odpowiednie przykłady) czynniki mające wpływ na zmianę (wzrost lub spadek) popytu na dobra/ usługi (spojrzenie z punktu widzenia konsumenta) Popyt jest funkcją wielu zmiennych. Oprócz ceny są to także pozacenowe determinanty popytu: dochody nabywców, ceny dóbr komplementarnych i substytucyjnych, oczekiwane zmiany sytuacji rynkowej, gusty i preferencje nabywców, zmiana liczby i struktury ludności. Zmiana popytu może więc następować w wyniku równoczesnych zmian wielu czynników. Jeśli chcemy uchwycić związki między zmianami popytu a zmianami tylko jednego z czynników, stosujemy klauzulę ceteris paribus. Oznacza ona: jeśli jakaś wielkość jest określona przez kilka czynników i chcemy uchwycić związki między zmianami tych wielkości a zmianami jednego z nich, przyjmujemy, że inne czynniki nie zmieniają się. Jeśli chcemy zbadać zależność między popytem a ceną, zakładamy, że czynniki pozacenowe nie zmieniają się. W odpowiedzi staraj się szerzej opisać każdy z czynników podając adekwatne przykłady. B. Wymień i opisz (podając odpowiednie przykłady) czynniki mające wpływ na zmianę (wzrost lub spadek) podaży dóbr/ usług (spojrzenie z punktu widzenia przedsiębiorstwa produkcyjnego/ usługowego) Podaż, podobnie jak popyt, jest funkcją wielu zmiennych. Pierwsza z nich to cena. Wzrost ceny powoduje ceteris paribus wzrost podaży, a spadek ceny zmniejszenie podaży. Rozmiary podaży określane są również przez czynniki pozacenowe: koszty wytwarzania, rentowność produkcji dóbr substytucyjnych, czynniki naturalne (przy pewnych rodzajach produkcji) ect. Zmiana kosztów wytwarzania (produkcji) może być z kolei spowodowana: zmianami cen czynników wytwórczych, zmianami technologii i organizacji produkcji, a także zmianami polityki ekonomicznej rządu. Zarówno polityka monetarna (pieniężna) wpływająca na wysokość stopy procentowej jak i polityka fiskalna (budżetowa) wpływająca na wysokość podatków lub subsydiów oddziałują na koszty wytwarzania. Np. wzrost stopy procentowej oznacza wyższe koszty pozyskania kapitału; Inaczej działają subsydia oznaczają one spadek kosztów wytwarzania. W odpowiedzi staraj się szerzej opisać każdy z czynników podając adekwatne przykłady 9

10 C. Opisz (podając odpowiednie przykłady) na czym polegają następujące nietypowe zachowania konsumentów na rynku: Efekt naśladownictwa ( owczego pędu ) Występuje wtedy, gdy pewna grupa konsumentów podejmuje decyzje o zakupie jakiegoś dobra/ usługi (lub nie kupuje go) dlatego, że kupują je inni konsumenci. Efekt snobizmu Występuje, gdy np. konsument rezygnuje z zakupu określonego dobra/ usługi tylko dlatego, że inni zdecydowali się na jego zakup. Konsument ma w takim przypadku potrzebę wyróżniania się, zachowania się w sposób odmienny od innych konsumentów. Efekt Veblena (ostentacyjna konsumpcja) Dotyczy wąskiej grupy dóbr luksusowych i występuje wśród konsumentów o najwyższych dochodach. Kupują dane dobro nie dlatego, że zaspokaja ich potrzeby ale dlatego, że jest ono drogie a jego posiadanie świadczy o wysokiej pozycji i przynależności do elity. D. Wyjaśnij następujące pojęcia: 1

11 To ilość dobra, jakie nabywcy są gotowi zakupić przy różnych a) Popyt poziomach cen, w określonym miejscu i czasie, przy założeniu, że inne czynniki pozostają stałe. b) Podaż To ilość dobra, które producenci gotowi są zaoferować do sprzedaży przy różnych alternatywnych cenach, w określonym miejscu i czasie, c) Pozacenowe determinanty popytu d) Pozacenowe determinanty podaży e) Cena równowagi rynkowej f) Dobra substytucyjne g) Dobra komplementarne przy założeniu stałości innych czynników. To inne, oprócz ceny czynniki wpływające na popyt na dobra /usługi. Zalicza się do nich przede wszystkim: dochody nabywców, ceny dóbr komplementarnych i substytucyjnych, oczekiwane zmiany sytuacji rynkowej, gusty i preferencje nabywców, zmiana liczby i struktury ludności. To inne oprócz ceny czynniki wpływające na podaż dóbr i usług. Zalicza się do nich przede wszystkim: koszty wytwarzania, rentowność produkcji dóbr substytucyjnych, czynniki naturalne (przy pewnych rodzajach produkcji) ect. To cena, przy której ilość popytu równa jest ilości podaży. To dobra zastępujące się w zaspokajaniu określonej potrzeby, np. masło i margaryna. To dobra uzupełniające się w zaspokajaniu określonej potrzeby, np. samochód i benzyna, aparat fotograficzny i klisza. Zadanie 2 Konieczna jest umiejętność odróżnienia przesunięcia (przemieszczenia) krzywych popytu i podaży od przesunięć dokonujących się wzdłuż tych krzywych. W odpowiednich kolumnach poniższej tabeli wstaw krzyżyki (+), przedstawiające efekty zmian każdego z wymienionych 1

12 czynników, przyjmowanych jako stałe przy wykreślaniu krzywych popytu i podaży względem ceny (w każdym wierszu powinny znaleźć się dwa krzyżyki). Zmiana czynnika stałego Przesunięcia krzywych popytu i podaży oraz ruchy po krzywej Przesunięcie krzywej popytu Ruch po krzywej popytu Przesunięcie krzywej podaży Ruch po krzywej podaży Zmiana cen dóbr substytucyjnych + + Zastosowanie nowej techniki produkcji + + Moda na dany towar + + Zmiana dochodów + + Zmiana koszyków produkcji + + 1

13 Zadanie 3 Na poniższym rysunku krzywa popytu na pióra uległa przesunięciu z pozycji D0 do D1. Zaznacz poprzez wstawienie krzyżyka (+), które z wymienionych czynników mogły spowodować owo przesunięcie. POPYT NA PIÓRA 1

14 Czynniki mające wpływ na przesunięcie krzywej popytu na pióra: (umieść krzyżyki w odpowiednich rubrykach) a) spadek cen substytutów piór Czynniki Ma wpływ na przesunięcie krzywej popytu na pióra b) spadek cen produktów komplementarnych + c) spadek cen surowców stosowanych do produkcji piór d) spadek dochodów konsumentów (traktujemy pióra jako dobra niższego rzędu) + e) obniżka podatku od wartości dodanej (VAT) f) spadek dochodów konsumentów (traktujemy tutaj pióra jako dobra normalne) g) reklama piór + Czynniki (a), (f) przemieściłyby krzywą popytu w odwrotnym kierunku; czynniki (c), (e) przemieściłyby krzywą podaży. Obniżka lub zniesienie podatku od towarów i usług (VAT) powoduje przesunięcie krzywej podaży w prawo, a podwyżka lub wprowadzenie podatku przesuwa krzywą podaży w lewo. Przesunięciom krzywej podaży towarzyszą odpowiednie ruchy po krzywej popytu. 1

15 Zadanie A Na poniższym rysunku krzywa podaży namiotów uległa przesunięciu z pozycji S0 do S1. Zaznacz poprzez wstawienie krzyżyka (+), które z wymienionych czynników mogły spowodować owo przesunięcie. PODAŻ NAMIOTÓW 1

16 Czynniki mające wpływ na przesunięcie krzywej podaży namiotów (umieść krzyżyki w odpowiednich rubrykach): Ma wpływ Czynniki na przesunięcie krzywej popytu na pióra a) wdrożenie nowej metody produkcji namiotów + b) spadek cen uzupełniającego wyposażenia turystyczno-kempingowego c) wzrost stawek płac pracowników zatrudnionych przy produkcji namiotów d) wzrost dochodów konsumentów (załóżmy, że namiot zaliczany jest do dóbr normalnych) e) spadek cen materiałów stosowanych do produkcji namiotów + Czynnik c może spowodować przesunięcie krzywej podaży w przeciwnym kierunku; czynniki (b), (d) wywołałyby przesunięcie krzywej popytu. 1