PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU ŻYWIECKIEGO NA LATA AKTUALIZACJA

Transkrypt

1 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU ŻYWIECKIEGO NA LATA AKTUALIZACJA ZLECENIODAWCA: STAROSTWO POWIATOWE W ŻYWCU ul. Krasińskieg 13, Żywiec tel. (0-33) ; faks (0-33) starstw@zywiec.pwiat.pl, ZLECENIOBIORCA: EKO TEAM KONSULTING, ul. Gleszwska 16/125, Bielsk-Biała tel.: (0-33) , fax: (0-33) , km mail: biur@ek-team.cm.pl, Żywiec, listpad 2009

2 AUTORZY OPRACOWANIA: Agnieszka Chylak, Tmasz Giza, Sebastian Kulikwski, Elżbieta Wrężlewicz, Knsultacja merytryczna: Janna Dzikń, Pitr Kukla, Janusz Przystał. Instytucje współpracujące przy pracwaniu niniejszeg dkumentu: 1 Urząd Gminy Czernichów, 2 Urząd Gminy, Gilwice, 3 Urząd Gminy Jeleśnia, 4 Urząd Gminy Kszarawa, 5 Urząd Gminy Lipwa, 6 Urząd Gminy Łękawica, 7 Urząd Gminy Łdygwice, 8 Zakład Gspdarki Kmunalnej w Łdygwicach, 9 Urząd Gminy Milówka, 10 Urząd Gminy Radziechwy-Wieprz, 11 Urząd Gminy Rajcza, 12 Urząd Gminy Ślemień, 13 Urząd Gminy Świnna, 14 Urząd Gminy Ujsły, 15 Urząd Gminy Węgierska Górka, 16 Urząd Miasta Żywiec, 17 Wydział Zarządzania Kryzysweg Starstwa Pwiatweg w Żywcu, 18 Wydział Ochrny Śrdwiska Starstwa Pwiatweg w Żywcu, 19 Wydział Strategii i Rzwju Starstwa Pwiatweg w Żywcu, 20 ENION S.A. Beskidzka Energetyka Rejn Dystrybucji Żywiec, 21 Górnśląska Spółka Gazwnictwa Sp. z.. w Zabrzu, 22 Zespół Parków Krajbrazwych Wjewództwa Śląskieg w Katwicach, 23 Zespół Parków Krajbrazwych Wjewództwa Śląskieg w Katwicach Oddział w Żywcu, 24 Państwwa Inspekcja Ochrny Rślin i Nasiennictwa Wjewódzki Inspektrat w Katwicach Delegatura w Bielsku Białej, 25 Państwwy Instytut Gelgiczny Państwwy Instytut Badawczy Oddział Karpacki w Krakwie, 26 Wjewódzki Inspektra Ochrny Śrdwiska w Katwicach Delegatura w Bielsku Białej, 27 Urząd Marszałkwski Wjewództwa Śląskieg Wydział Terenów Wiejskich, 28 Urząd Marszałkwski Wjewództwa Śląskieg Wydział Ochrny Śrdwiska, Ftgrafie na kładce Agnieszka Chylak 2

3 SPIS TREŚCI 1 WSTĘP PODSTAWA OPRACOWANIA METODOLOGIA OPRACOWANIA, ZAWARTOŚĆ DOKUMENTU I JEGO PODSTAWY PRAWNE UWARUNKOWANIE ZEWNĘTRZNE POLITYKA EKOLOGICZNA PAŃSTWA STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO NA LATA PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO DO ROKU 2004 ORAZ CELE DŁUGOTERMINOWE DO ROKU STRATEGIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU SPOŁECZNO - GOSPODARCZEGO POWIATU ŻYWIECKIEGO NA LATA OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA POWIATU ŻYWIECKIEGO POŁOŻENIE UKSZTAŁTOWANIE TERENU I BUDOWA GEOLOGICZNA KLIMAT OTOCZENIE SPOŁECZNO GOSPODARCZE TURYSTYKA I REKREACJA OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU Charakterystyka i cena stanu aktualneg Charakterystyczne elementy przyrdy żywinej w strukturze przestrzennej zagspdarwania Pwiatu Żywieckieg Siedliska przyrdnicze Chrnine i ginące elementy flry i fauny Frmy chrny przyrdy na terenie Pwiatu Żywieckieg Zieleń urządzna Gspdarka łwiecka, rybactw, wędkarstw Identyfikacja ptrzeb Cele i zadania śrdwiskwe d rku 2010 i Harmngram zadań w zakresie chrny przyrdy i krajbrazu Wniski OCHRONA I ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ LASÓW Charakterystyka i cena stanu aktualneg Obszary leśne Racjnalne gspdarwanie zasbami leśnymi Identyfikacja ptrzeb Cele i zadania śrdwiskwe d rku 2013 i d rku Harmngram zadań w zakresie chrny i zrównważneg rzwju lasów Wniski ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII Materiałchłnnść, wdchłnnść, energchłnnść i dpadwść prdukcji Wykrzystanie energii ze źródeł dnawialnych Wniski KSZTAŁTOWANIE ZASOBÓW WODNYCH ORAZ OCHRONA PRZED POWODZIĄ I SKUTKAMI SUSZY Ochrna przed pwdzią Ochrna przed suszą Identyfikacja ptrzeb Cele i zadania śrdwiskwe d rku 2013 i Harmngram zadań w zakresie chrny przed pwdzią i suszą Wniski OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI Charakterystyka i cena stanu aktualneg Użytkwanie pwierzchni Prgram OWCA - PLUS Struktura gspdarstw rlnych

4 Kntrle terenów użytkwanych rlnicz Instytucje bsługujące rlnictw Identyfikacja ptrzeb Cele i zadania śrdwiskwe d rku 2013 i d rku Harmngram zadań w zakresie chrny pwierzchni ziemi i gleb Wniski GOSPODAROWANIE ZASOBAMI GEOLOGICZNYMI Charakterystyka i cena stanu aktualneg Identyfikacja ptrzeb Cele i zadania śrdwiskwe d rku 2013 i d rku Harmngram zadań w zakresie gspdarwania zasbami gelgicznymi Wniski DALSZA POPRAWA, JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO NA OBSZARZE POWIATU ŻYWIECKIEGO GOSPODARKA WODNO ŚCIEKOWA Charakterystyka i cena stanu aktualneg Hydrgrafia Główne źródła zanieczyszczeń wód pwierzchniwych i pdziemnych Zapatrzenie w wdę RYSUNEK 25 SPOSÓB DYSTRYBUCJI WODY W POSZCZEGÓLNYCH GMINACH POWIATU ŻYWIECKIEGO Odprwadzanie ścieków Odprwadzanie wód padwych Identyfikacja ptrzeb Cele i zadania śrdwiskwe d rku 2013 i d rku Harmngram zadań w zakresie gspdarki wdn - ściekwej Wniski ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA Charakterystyka i cena stanu aktualneg System gazwniczy System elektrenergetyczny System ciepłwniczy Bilans emisji pyłwej i gazwej EMISJA NIEZORGANIZOWANA Identyfikacja ptrzeb Cele i zadania śrdwiskwe d rku 2013 i d rku Harmngram zadań w zakresie chrny pwietrza Wniski GOSPODAROWANIE ODPADAMI Charakterystyka i cena stanu aktualneg Zbiórka dpadów Ilści zebranych dpadów na terenie Pwiatu Żywieckieg Selektywna zbiórka dpadów Odpady niebezpieczne pdlegające szczególnym zasadm gspdarwania Pzstałe dpady Obiekty i instalacje d dzysku lub unieszkdliwiania dpadów kmunalnych Identyfikacja ptrzeb Cele i zadania śrdwiskwe d rku 2013 i d rku Harmngram zadań w zakresie gspdarki dpadami Wniski ODDZIAŁYWANIE HAŁASU Charakterystyka i cena stanu aktualneg Hałas przemysłwy Hałas drgwy Hałas klejwy Identyfikacja ptrzeb

5 5.4.3 Cele i zadania śrdwiskwe d rku 2013 i d rku Harmngram zadań w zakresie chrny przed hałasem Wniski ODDZIAŁYWANIE PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH Charakterystyka i cena stanu aktualneg Identyfikacja ptrzeb Cele i zadania śrdwiskwe d rku 2013 i d rku Harmngram zadań w zakresie chrny przez ddziaływaniem pół elektrmagnetycznych Wniski SUBSTANCJE CHEMICZNE W ŚRODOWISKU I POWAŻNE AWARIE Cele i zadania śrdwiskwe d rku 2012 i d rku Harmngram zadań w zakresie substancji chemicznych i pważnych awarii Wniski DOSTĘP DO INFORMACJI, EDUKACJA EKOLOGICZNA, UDZIAŁ SPOŁECZEŃSTWA UWARUNKOWANIA FINANSOWE REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘĆ WYNIKAJĄCYCH Z PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ANALIZA ŹRÓDŁA PREFERENCYJNEGO WSPARCIA FINANSOWEGO PRZEDSIĘWZIĘĆ W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA Krajwe Fundusze Ochrny Śrdwiska i Gspdarki Wdnej Ogólnplskie Prgramy Operacyjne dyspnujące śrdkami UE w kresie prgramwania Reginalny Prgram Operacyjny Wjewództwa Śląskieg na lata Prgram Rzwju Obszarów Wiejskich Prgram LIFE NAKŁADY NA REALIZACJĘ ZADAŃ PROGRAMU I PROPONOWANE ŹRÓDŁA ICH FINANSOWANIA Mżliwy rzkład źródeł zewnętrzneg wsparcia finansweg dla kluczwych zadań własnych pwiatu żywieckieg Mdel współfinanswania zadań własnych kluczwych Kierunki działań w zakresie współfinanswania zadań pzstałych Ocena mżliwści budżetwych wdrżenia zadań własnych SYSTEM ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO INSTRUMENTY POLITYKI OCHRONY ŚRODOWISKA SYSTEM ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO NA OBSZARZE POWIATU ŻYWIECKIEGO MONITORING ŚRODOWISKA STRUKTURA ZARZĄDZANIA PROGRAMEM ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU ŻYWIECKIEGO MONITORING POLITYKI ŚRODOWISKOWEJ STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM SPIS TABEL TABELA 1 POWIERZCHNIA I UDZIAŁ PROCENTOWY W CAŁOŚCI POWIERZCHNI POWIATU ŻYWIECKIEGO TABELA 2 STOPA BEZROBOCIA W POWIECIE ŻYWIECKIM, WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM I KRAJU W LATACH TABELA 3 POWIERZCHNIOWE FORMY OCHRONY PRZYRODY NA TERENIE POWIATU ŻYWIECKIEGO TABELA 4 LICZBOWE ZESTAWIENIE POMNIKÓW PRZYRODY NA TERENIE POWIATU ŻYWIECKIEGO TABELA 5 PROPONOWANE FORMY OCHRONY PRZYRODY W POWIECIE ŻYWIECKIM (Z WYŁĄCZENIEM POMNIKÓW PRZYRODY) TABELA 6 POWIERZCHNIA TERENÓW ZIELENI URZĄDZONEJ NA TERENIE POWIATU ŻYWIECKIEGO...52 TABELA 7 STRUKTURA POWIERZCHNIOWA OBWODÓW ŁOWIECKICH NA TERENIE POWIATU ŻYWIECKIEGO TABELA 8 PLAN ZARYBIANIA WÓD OKRĘGU PZW BIELSKO-BIAŁA TABELA 9 POWIERZCHNIA LASÓW W POSZCZEGÓLNYCH NADLEŚNICTWACH TABELA 10 STRUKTURA WŁASNOŚCIOWA LASÓW NA TERENIE GMIN POWIATU ŻYWIECKIEGO TABELA 11 PLANY URZĄDZENIA LASÓW NA TERENIE POWIATU TABELA 12 ROZMIAR ZADAŃ GOSPODARCZO-HODOWLANYCH W LASACH NIEPAŃSTWOWYCH TABELA 13 CHARAKTERYSTYCZNE STANY WÓD W POWIECIE TABELA 14 STANY WODY I PRZEPŁYWY W 2007 ROKU NA TLE WIELOLECIA TABELA 15 ZESTAWIENIE ZBIORNIKÓW MAŁEJ RETENCJI NA TERENIE POWIATU

6 TABELA 16 STRUKTURA UŻYTKOWANIA POWIERZCHNI POWIATU ŻYWIECKIEGO TABELA 17 INWENTARYZACJA HAL BESKIDU ŻYWIECKIEGO TABELA 18 JAKOŚĆ WÓD POWIERZCHNIOWYCH W PUNKTACH MONITORINGU TABELA 19 JAKOŚĆ WODY PODZIEMNEJ W POWIECIE ŻYWIECKIM TABELA 20 CHARAKTERYSTYKA PRZEPOMPOWNI ŚCIEKÓW TABELA 21 ZESTAWIENIE OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW W POWIECIE ŻYWIECKIM TABELA 22 KLASY STREF I WYMAGANE DZIAŁANIA W ZALEŻNOŚCI OD POZIOMÓW STĘŻEŃ ZANIECZYSZCZENIA, UZYSKANYCH W ROCZNEJ OCENIE, JAKOŚCI POWIETRZA, DLA PRZYPADKÓW, GDY OKREŚLONY JEST MARGINES TOLERANCJI TABELA 23 KLASY STREF I WYMAGANE DZIAŁANIA W ZALEŻNOŚCI OD POZIOMÓW STĘŻEŃ ZANIECZYSZCZENIA, UZYSKANYCH W ROCZNEJ OCENIE, JAKOŚCI POWIETRZA, DLA PRZYPADKÓW, GDY MARGINES TOLERANCJI NIE JEST OKREŚLONY TABELA 24 STĘŻENIA ŚREDNIE DLA POSZCZEGÓLNYCH ZANIECZYSZCZEŃ W 2008 ROKU TABELA 25 ZESTAWIENIE DANYCH DOTYCZĄCYCH INFRASTRUKTURY GAZOWNICZEJ, ILOŚCI ODBIORCÓW I ZUŻYCIA GAZU ZIEMNEGO NA TERENIE POWIATU ŻYWIECKIEGO TABELA 26 ZUŻYCIE ENERGII EKLEKTYCZNEJ NA TERENIE POWIATU ŻYWIECKIEGO 2008 ROKU TABELA 27 PORÓWNANIE NOWEGO I STAREGO ŹRÓDŁA CIEPŁA TABELA 28 REALIZACJA PONE W POSZCZEGÓLNYCH GMINACH POWIATU ŻYWIECKIEGO TABELA 29 EMISJA ZANIECZYSZCZEŃ DO POWIETRZA ZE WSZYSTKICH NOŚNIKÓW ENERGII W 2008 R TABELA 30 WYKAZ ZADAŃ ZLECONYCH PRZEZ POWIATOWY ZARZĄD DRÓG W ŻYWCU W LATACH TABELA 31 ROCZNA EMISJA SUBSTANCJI SZKODLIWYCH DO ATMOSFERY ZE ŚRODKÓW TRANSPORTU NA TERENIE POWIATU ŻYWIECKIEGO W 2008 ROKU TABELA 32 ZESTAWIENIE ILOŚCI ZEBRANYCH ZMIESZANYCH ODPADÓW KOMUNALNYCH NA TERENIE GMIN POWIATU ŻYWIECKIEGO W ROKU TABELA 33 ZESTAWIENIE ILOŚCI ODPADÓW KOMUNALNYCH ODBIERANYCH SELEKTYWNIE (SUROWCE WTÓRNE I BIODEGRADOWALNE) NA TERENIE GMIN POWIATU ŻYWIECKIEGO W ROKU TABELA 34 ILOŚĆ ODPADÓW ODBIERANYCH SELEKTYWNIE NA TERENIE POWIATU ŻYWIECKIEGO W LATACH TABELA 35 ZESTAWIENIE ILOŚCI ODPADÓW ODEBRANYCH SELEKTYWNIE (INNYCH NIŻ SUROWCE WTÓRNE I BIODEGRADOWALNE) NA TERENIE POWIATU ŻYWIECKIEGO W ROKU TABELA 36 ILOŚCI ODPADÓW KOMUNALNYCH PODDAWANYCH PROCESOM ODZYSKU LUB UNIESZKODLIWIANIA NA TERENIE POWIATU ŻYWIECKIEGO W LATACH TABELA 37 ILOŚĆ ODPADÓW BIODEGRADOWALNYCH PODDAWANYCH PROCESOM ODZYSKU I UNIESZKODLIWIANIA W LATACH TABELA 38 ILOŚĆ ODPADÓW KOMUNALNYCH ODBIERANYCH I ODZYSKIWANYCH LUB UNIESZKODLIWIANYCH W 2008 ROKU NA TERENIE POWIATU ŻYWIECKIEGO TABELA 39 ZBIORCZE ZESTAWIENIE WYDATKÓW NA REALIZACJĘ PRZEDSIĘWZIĘĆ W POSZCZEGÓLNYCH KIERUNKACH OCHRONY ŚRODOWISKA TABELA 40 KLUCZOWE (NAJDROŻSZE) ZADANIA WŁASNE POWIATU ŻYWIECKIEGO TABELA 41 POTENCJALNY ROZKŁAD ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA ZADAŃ WŁASNYCH POWIATU ( KLUCZOWYCH ) WG PRZYJĘTYCH WARIANTÓW SPIS RYSUNKÓW RYSUNEK 1 LOKALIZACJA POWIATU ŻYWIECKIEGO NA TLE WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO RYSUNEK 2 PODZIAŁ POWIATU ŻYWIECKIEGO NA JEDNOSTKI ADMINISTRACYJNE MIASTO ŻYWIEC I 14 GMIN RYSUNEK 3 POWIERZCHNIA POSZCZEGÓLNYCH GMIN W CAŁOŚCI POWIERZCHNI POWIATU ŻYWIECKIEGO RYSUNEK 4 LICZBA MIESZKAŃCÓW POWIATU ŻYWIECKIEGO W LATACH RYSUNEK 5 ILOŚĆ URODZEŃ, ZGONÓW I PRZYROST NATURALNY NA TERENIE POWIATU ŻYWIECKIEGO W LATACH RYSUNEK 6 SALDO MIGRACJI NA OBSZARZE POWIATU ŻYWIECKIEGO NA PRZESTRZENI LAT RYSUNEK 7 ZMIANY W ILOŚCI PODMIOTÓW GOSPODARKI NARODOWEJ ZAREJESTROWANYCH W SYSTEMIE REGON NA TERENIE POWIATU ŻYWIECKIEGO RYSUNEK 8 STRUKTURA BEZROBOTNYCH ZAREJESTROWANYCH NA TERENIE POWIATU ŻYWIECKIEGO W LATACH RYSUNEK 9 LOKALIZACJA OBSZARU NATURA 2000 BESKID ŚLĄSKI RYSUNEK 10 LOKALIZACJA OBSZARU NATURA 2000 BESKID ŻYWIECKI RYSUNEK 11 LOKALIZACJA OBSZARU NATURA 2000 KOŚCIÓŁ W RADZIECHOWACH RYSUNEK 12 LOKALIZACJA OBSZARU OSO NATURA 2000 BESKID ŻYWIECKI RYSUNEK 13 LOKALIZACJA OBSZARU NATURA 2000 BABIA GÓRA RYSUNEK 14 ELEMENTY KRAJOWEJ SIECI EKOLOGICZNEJ ECONET POLSKA W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM I POWIAT ŻYWIECKI NA ICH TLE. 48 RYSUNEK 15 ZASIĘG POLSKIEGO ZWIĄZKU WĘDKARSKIEGO OKRĘG BIELSKO BIAŁA RYSUNEK 16 POTENCJAŁ TECHNICZNY BIOGAZU ZE SKŁADOWISKO ODPADÓW I OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW NA TERENIE POWIATU ŻYWIECKIEGO

7 RYSUNEK 17 POTENCJAŁ TECHNICZNY BIOGAZU Z BIOGAZOWNI ROLNICZYCH NA TERENIE POWIATU ŻYWIECKIEGO RYSUNEK 18 MAPA ZASIĘGU DZIAŁANIA RZGW W KRAKOWIE RYSUNEK 19 ZAGROŻENIE POWODZIOWE DLA REJONU POWIATU ŻYWIECKIEGO RYSUNEK 20 GMINY, W KTÓRYCH ZNACZĄCO ZMNIEJSZYŁA SIĘ POWIERZCHNIE GRUNTÓW ORNYCH RYSUNEK 21 MAPA ROZMIESZCZENIA KOPALIN OKRUCHOWYCH WEDŁUG STANU NA 31 GRUDZIEŃ 2008 ROKU OPRACOWANIA PRZEZ PAŃSTWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY W WARSZAWIE NA PODSTAWIE DANYCH BAZY SYSTEMU MIDAS RYSUNEK 22 MAPA ROZMIESZCZENIA SUROWCÓW ILASTYCH CERAMIKI BUDOWLANEJ WEDŁUG STANU NA 31 GRUDZIEŃ 2008 ROKU OPRACOWANIA PRZEZ PAŃSTWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY W WARSZAWIE NA PODSTAWIE DANYCH BAZY SYSTEMU MIDAS RYSUNEK 23 POŁOŻENIE POWIATU ŻYWIECKIEGO W ZLEWNIACH RZEK WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO RYSUNEK 24 POWIAT ŻYWIECKI NA TLE GŁÓWNYCH ZBIORNIKÓW WÓD PODZIEMNYCH W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM RYSUNEK 25 SPOSÓB DYSTRYBUCJI WODY W POSZCZEGÓLNYCH GMINACH POWIATU ŻYWIECKIEGO RYSUNEK 26 LICZBA SIECI WODOCIĄGOWYCH NA TERENIE POWIATU DOSTARCZAJĄCYCH POWYŻEJ 10 M 3 WODY NA DOBĘ RYSUNEK 27 UDZIAŁ ŚCIEKÓW OCZYSZCZONYCH W OGÓLNEJ ILOŚCI POWSTAJĄCYCH ŚCIEKÓW W GMINACH POWIATU ŻYWIECKIEGO RYSUNEK 28 LOKALIZACJA STREFY BIELSKO ŻYWIECKIEJ RYSUNEK 29 EMISJA ZANIECZYSZCZEŃ NA TERENIE POWIATU ŻYWIECKIEGO W 2008 R RYSUNEK 30 STRUKTURA EMISJI DWUTLENKU SIARKI NA TERENIE POWIATU ŻYWIECKIEGO RYSUNEK 31 STRUKTURA EMISJI TLENKÓW AZOTU NA TERENIE POWIATU ŻYWIECKIEGO RYSUNEK 32 STRUKTURA EMISJI TLENKU WĘGLA NA TERENIE POWIATU ŻYWIECKIEGO RYSUNEK 33 STRUKTURA EMISJI TLENKÓW AZOTU NA TERENIE POWIATU ŻYWIECKIEGO RYSUNEK 34 LOKALIZACJA EMISJI SPOZA TERENU POWIATU RYSUNEK 35 PRZEPROWADZONE BADANIA POZIOMU HAŁASU DROGOWEGO W POSZCZEGÓLNYCH LATACH NA TERENIE POWIATU ŻYWIECKIEGO RYSUNEK 36 PRZEBIEG LINII KOLEJOWYCH NA OBSZARZE POWIATU ŻYWIECKIEGO RYSUNEK 37 STASTYSTYKA ZDARZEŃ I PRZEPROWADZONYCH AKCJI PRZEZ PAŃSTWOWĄ STRAŻ POŻARNĄ W ŻYWCU W LATACH RYSUNEK 38 UDZIAŁ ZADAŃ WG KRYTERIUM ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA POKRYCIE ŚRODKÓW FINANSOWYCH W OGÓLNYCH WYDATKACH ZWIĄZANYCH Z REALIZACJĄ PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA RYSUNEK 39 STRUKTURA WYDATKÓW NA OCHRONĘ POWIETRZA NA TLE POZOSTAŁYCH ZADAŃ OBJĘTYCH PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA RYSUNEK 40 ROZKŁAD WARTOŚCI POMIĘDZY ZADANIAMI WŁASNYMI KLUCZOWYMI A POZOSTAŁYMI RYSUNEK 41 WIELKOŚĆ ZAANGAŻOWANIA KAPITAŁU WŁASNEGO WG WARIANTÓW FINANSOWANIA ZADAŃ WŁASNYCH ( KLUCZOWYCH ) RYSUNEK 42 POTENCJALNA SKALA SZACUNKOWYCH MOŻLIWOŚCI ZACIĄGANIA ZOBOWIĄZAŃ PRZEZ POWIAT ŻYWIECKI (KWOTY W MLN PLN)

8 1 Wstęp 1.1 Pdstawa pracwania Pdstawą pracwania jest umwa zawarta w sierpniu 2009 rku między Ek Team Knsulting z Bielska Białej, a Pwiatem Żywieckim na wyknanie pracy pt.: Aktualizacja Prgramu Ochrny Śrdwiska dla Pwiatu Żywieckieg, Aktualizacja Planu Gspdarki Odpadami dla Pwiatu Żywieckieg raz Prgnzy d POŚ i PGO Aktualizacja Planu Gspdarki Odpadami dla Pwiatu Żywieckieg stanwi integralną część Aktualizacji Prgramu Ochrny Śrdwiska, ale stanwi ddzielny dkument. Prgnzy zstaną wyknane w statnim etapie pracwywania aktualizacji POŚ i PGO i również stanwią drębne pracwania. Aktualizacja Prgramu pwstał a w parciu dane pchdzące z licznych źródeł są t przede wszystkim: 1. Opracwania udstępnine przez Starstw Pwiatwe w Żywcu, 2. Dane zebrane przez zespół autrów Prgramu, 3. Opracwania i raprty takich instytucji jak m.in.: Ministerstw Ochrny Śrdwiska, Wjewódzki Inspektrat Ochrny Śrdwiska, Zespół Parków Krajbrazwych Wjewództwa Śląskieg, Państwwa Inspekcja Ochrny Rślin i Nasiennictwa, Państwwy Instytut Gelgiczny, Śląski Wjewódzki Inspektrat Ochrny Śrdwiska, 4. Literatura branżwa i specjalistyczna. 1.2 Metdlgia pracwania, zawartść dkumentu i jeg pdstawy prawne Prgram Ochrny Śrdwiska dla Pwiatu Żywieckieg zstał pracwany zgdnie z zapisami ustawy Praw Ochrny Śrdwiska z dnia Dz. U. Nr 62, pz (tekst jednlity zamieszczny w Obwieszczeniu Marszałka Sejmu Rzeczypsplitej Plskiej z dnia 23 stycznia 2008 r. w sprawie głszenia jednliteg tekstu ustawy Praw chrny śrdwiska Dz.U nr 25 pz. 150 z późn. zmianami) jak narzędzie prwadzenia plityki eklgicznej w Pwiecie Żywieckim. Realizacja Prgramu pwinna dprwadzić d pprawy stanu śrdwiska naturalneg, raz zapewnić skuteczne mechanizmy chrniące śrdwisk przed degradacją, a także stwrzyć warunki dla stałeg i ciągłeg wdrżenia wymagań aktualnie bwiązująceg prawa. Prgram Ochrny Śrdwiska dla Pwiatu Żywieckieg sprządzny zstał w 2003 rku przez Beskidzki Fundusz Ekrzwju S.A. z Bielska Białej we współpracy z Pwiatem Żywieckim i przyjęty Uchwałą nr XIII/132/03 Rady Pwiatu w Żywcu z dnia 29 grudnia 2003 rku w sprawie uchwalenia Prgramu Ochrny Śrdwiska dla Pwiatu Żywieckieg. Była t swisteg rdzaju realizacja ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Praw Ochrny Śrdwiska (tekst jednlity Dz. U. z 2008 r. Nr. 25 pz. 150 ze zm.), która w Dziale III Plityka eklgiczna raz Prgramy Ochrny Śrdwiska art. 17 wprwadza bwiązek pracwania prgramów chrny śrdwiska na szczeblu krajwym, wjewódzkim, pwiatwym i gminnym. Ustawa Praw chrny śrdwiska nie kreśla jednak sztywnych ram prgramu chrny śrdwiska, zwraca natmiast uwagę (art. 17 pkt. 1), by pracwanie uwzględniał pewne elementy kreślne w art. 14 wynikające z również plityki eklgicznej państwa. A są t: cele eklgiczne; prirytety eklgiczne; pzimy celów długterminwych; rdzaj i harmngram działań preklgicznych; śrdki niezbędne d siągnięcia celów, w tym mechanizmy prawn eknmiczne i śrdki finanswe. Szczegółwy zakres, spsób raz frma sprządzania Pwiatweg Prgramu Ochrny Śrdwiska (POŚ) jest zgdny z przyjętymi 21 grudnia 2002 rku przez Ministerstw Śrdwiska Wytycznymi d sprządzania prgramów chrny śrdwiska na szczeblu reginalnym i lkalnym. Wytyczne mają 8

9 charakter ramwy i mgą być wykrzystane, jak materiał pmcniczy przy sprządzaniu prgramów chrny śrdwiska. Dkument ten pdkreśla, że struktura wjewódzkich pwiatwych i gminnych prgramów chrny śrdwiska pwinna nawiązywać d struktury Plityki eklgicznej państwa. Aktualizacja Prgramu Ochrny Śrdwiska dla Pwiatu Żywieckieg na lata pracwana zstała z uwzględnieniem układu strukturalneg Wytycznych... i zawiera wszystkie wyszczególnine w Plityce eklgicznej elementy. Są t głównie: racjnalne użytkwanie zasbów naturalnych, pprawa jakści śrdwiska, narzędzia i instrumenty realizacji prgramu, harmngram realizacji i nakłady na realizację prgramu, kntrla realizacji prgramu. Niniejsza Aktualizacja Prgramu Ochrny Śrdwiska dla Pwiatu Żywieckieg na lata zstała pracwana ze względu na t, iż mija ustawwy termin wyknania aktualizacji raz ze względu na wprwadzne zmiany w prawdawstwie. Przesłanką d pracwania aktualizacji są także zmiany, jakie zaszły w śrdwisku, które pwdują iż pprzedni dkument stał się niezgdny ze stanem faktycznym. W niniejszym pracwaniu autrzy starali się wyknać prównanie stanu śrdwiska, z rku 2003 z becnym. Jest t mżliwe dzięki dkładnemu pzyskiwaniu infrmacji dtyczących stanu śrdwiska pchdzących zarówn d gmin należących d Pwiatu Żywieckieg, jednstek uczestniczących w życiu Pwiatu, a także badających i grmadzących dane śrdwisku. Nawiązując d układu i zawartści Prjektu Plityki eklgicznej Państwa na lata z perspektywą d rku 2016 niniejsze pracwanie zawierał takie elementy jak: OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO Ochrna przyrdy i krajbrazu, Ochrna i zrównważny rzwój lasów, Ochrna pwierzchni ziemi, Ochrna zasbów kpalin, ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII Materiałchłnnść, wdchłnnść, energchłnnść i dpadwść prdukcji, Wykrzystanie energii ze źródeł dnawialnych, Kształtwanie zasbów wdnych raz chrna przed pwdzią i skutkami suszy, ŚRODOWISKO I ZDROWIE. DALSZA POPRAWA, JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO Jakść wód, Zanieczyszczenie pwietrza, Gspdarka dpadami, Pważne awarie, Oddziaływanie hałasu, Oddziaływanie pól elektrmagnetycznych, Struktura Aktualizacji Prgramu Ochrny Śrdwiska dla Pwiatu Żywieckieg na lata bejmuje: 1. Omówienie kierunków chrny śrdwiska w pszczególnych gminach, starstwie i instytucjach Pwiatu Żywieckieg w dniesieniu d racjnalneg użytkwania zasbów naturalnych w tym racjnalneg użytkwania lasów i zasbów przyrdniczych, gspdarki wdnej, gspdarki dpadami, chrny gleb, chrny pwietrza, chrny przed hałasem, chrny przed szkdliwym ddziaływaniem pól elektrmagnetycznych z pdaniem ich stanu aktualneg, 2. Ocenę stanu wyjściweg i stanu dcelweg umżliwiając tym samym identyfikację ptrzeb w tym zakresie. Stan dcelwy zstanie siągnięty p zrealizwaniu zaprpnwanych zadań stanwiących 9

10 zarówn zadania pwiatu żywieckieg, gmin należących s pwiatu, a także instytucji i pdmitów działających na analizwanym terenie. Dwdów siągania stanu dcelweg dstarczać będzie cena efektów działalnści śrdwiskwej, dknywana kresw w frmie Raprtu z Realizacji Prgramu Ochrny Śrdwiska dla Pwiatu Żywieckieg. Całść działań preklgicznych zamykają wniski, w których wyspecyfikwane zstały najważniejsze infrmacje i uwagi dnśnie zadań i ptrzeb Pwiatu Żywieckieg. Dla każdeg kierunku działań utwrzny zstał harmngram realizacji zadań. Zawiera n wykaz zadań własnych - pwiatwych, czyli finanswanych w większści ze śrdków własnych, zadań krdynwanych, czyli takich, które realizwane są na terenie Pwiatu Żywieckieg, ale nie kniecznie ze śrdków finanswych pwiatu. Zadania te będą realizwane częst bez zaangażwania śrdków finanswych pwiatu przez przedsiębirstwa działające na bszarze pwiatu czy mieszkańców. Trzecia cześć harmngramów t zadania realizwane przez gminy i ze śrdków finanswych będących w dyspzycji gmin, są t tzw. zalecenia dla gmin Pwiatu Żywieckieg. Harmngram kreśla terminy i jednstki dpwiedzialne za realizację zadań, planwane efekty eklgiczne raz planwane szacunkwe kszty przedsięwzięć. Pmagają ne w realizacji całści zamierzeń inwestycyjnych Pwiatu Żywieckieg. Aktualizacja Prgramu zawiera mówienie uwarunkwań finanswych Pwiatu Żywieckieg. Na pdstawie budżetów pwiatu z statnich lat i planu budżetu na rk 2009 i szacunkwych ksztów zaprpnwanych zadań nakreśln gólną sytuację finanswą pwiatu, przeprwadzn prgnzę budżetwą raz przeanalizwan mżliwści pwiatu w zakresie realizacji najważniejszych zadań. Analiza ta pkazuje jak duże pwinn być zaangażwanie śrdków finanswych pchdzących z zewnątrz na realizację zaplanwanych działań. W tej części aktualizacji zstały także przedstawine ptencjalne i mżliwe d pzyskania źródła bezzwrtneg, a także preferencyjneg i kmercyjneg dfinanswania. 2 Uwarunkwanie zewnętrzne 2.1 Plityka eklgiczna państwa W dniu 8 maja 2003 r. Sejm RP przyjął dkument Plityka eklgiczna Państwa na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata W 2006 r. Rada Ministrów przedłżyła Sejmwi RP prjekt następnej plityki eklgicznej państwa na lata z perspektywą d rku 2014, jednakże ze względu na skrócenie kadencji - parlament nie zdążył jej uchwalić w 2007 r. Analiza tekstu prjektu przeprwadzna w 2008 r. wykazała jeg nadmierną gólnikwść, a także nieaktualnść wielu isttnych elementów, szczególnie w dniesieniu d prawdawstwa Unii Eurpejskiej. Knieczna była, zatem jeg aktualizacja, c jednak spwdwał nieuniknine późnienie w przygtwaniu plityki eklgicznej państwa i w knsekwencji knieczne był przyjęcie nweg hryzntu czasweg. Tak, więc, Plityka eklgiczna na lata z perspektywą d rku 2016 jest drugim z rzędu teg rdzaju dkumentem strategicznym wymaganymi ustawą Praw chrny śrdwiska. Zasady realizacji Plityki Eklgicznej Państwa zstały przyjęte, jak pdstawa realizacji pracwania niniejszeg dkumentu, jakim jest Prgram Ochrny Śrdwiska dla Pwiatu Żywieckieg. Nadrzędnym, strategicznym celem plityki eklgicznej państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa eklgiczneg kraju (mieszkańców, zasbów przyrdniczych i infrastruktury spłecznej) i twrzenie pdstaw d zrównważneg rzwju spłeczn - gspdarczeg. Realizacja teg celu siągana będzie pprzez niezbędne działania rganizacyjne, inwestycyjne (w tym wdrażanie pstanwień Traktatu Akcesyjneg), twrzenie regulacji dtyczących zakresu krzystania ze śrdwiska i reglamentwania pzimu teg wykrzystania w najważniejszych bszarach chrny śrdwiska. Stąd celami realizacyjnymi Plityki eklgicznej są: wzmacnianie systemu zarządzania chrną śrdwiska, chrna dziedzictwa przyrdniczeg i racjnalne wykrzystanie zasbów przyrdy, zrównważne wykrzystanie materiałów, wdy i energii, dalsza pprawa, jakści śrdwiska i bezpieczeństwa eklgiczneg dla chrny zdrwia mieszkańców Plski, 10

11 chrna klimatu. Ustawa Praw chrny śrdwiska w art. 13 stwierdza, że plityka eklgiczna państwa ma na celu stwrzenie warunków niezbędnych d realizacji chrny śrdwiska. We współczesnym świecie znacza t przede wszystkim, że plityka ta pwinna być elementem równważenia rzwju kraju i harmnizwania z celami chrny śrdwiska celów gspdarczych i spłecznych. Oznacza t także, że realizacja plityki eklgicznej państwa w craz większym stpniu pwinna dknywać się pprzez zmiany mdelu prdukcji i knsumpcji, zmniejszanie materiałchłnnści, wdchłnnści i energchłnnści gspdarki raz stswanie najlepszych dstępnych technik i dbrych praktyk gspdarwania, a dpier w dalszej klejnści pprzez typw chrnne, tradycyjne działania takie jak czyszczanie gazów dltwych i ścieków, unieszkdliwianie dpadów. Oznacza t również, że aspekty eklgiczne pwinny być bligatryjnie włączane d plityk sektrwych we wszystkich dziedzinach gspdarwania, a także d strategii i prgramów rzwju na szczeblu reginalnym i lkalnym. Nadrzędną wartścią w plityce eklgicznej państwa jest człwiek, c znacza, że zdrwie spłeczeństwa, kmfrt śrdwiska, w którym żyją i pracują ludzie, życie bywatela są głównym kryterium realizacji plityki eklgicznej na każdym szczeblu. Plityka eklgiczna państwa ma służyć zaspkjeniu rsnących ptrzeb człwieka. Widącą zasadą plityki eklgicznej państwa jest przyjęta w Knstytucji RP zasada zrównważneg rzwju, która uzyskała praw bywatelstwa wśród spłeczeństw świata w wyniku Knferencji Nardów Zjedncznych w Ri de Janeir w 1992 r. Isttą zrównważneg rzwju jest równrzędne traktwanie racji spłecznych, eknmicznych i eklgicznych. 2.2 Strategia Rzwju Wjewództwa Śląskieg na lata Sejmik Wjewództwa Śląskieg Uchwałą z dnia 4 lipca 2005 nr II/37/6/2005 przyjął Strategię Rzwju Wjewództwa Śląskieg na lata , dkument ten jest aktualizacją przyjętej we wrześniu 2000 Strategii Rzwju Wjewództwa Śląskieg na lata W ramach 3 pól strategicznych, dla których przeprwadzn analizę SWOT, zidentyfikwan p 2 prirytety dziedzinwe: w plu Zasby ludzkie, równść szans i zagadnienia spłeczne wyznaczn: prirytet: edukacja, kultura, mbilnść i aktywizacja zasbów ludzkich, prirytet: integracja spłeczna, bezpieczeństw i zdrwie, w plu Gspdarka, innwacyjnść i inne ramwe uwarunkwania wyznaczn: prirytet: restrukturyzacja i rzwój gspdarki, prirytet: innwacje, technlgie, działalnść B+R, w plu Infrastruktura, aspekty przestrzenne, śrdwisk wyznaczn: prirytet: chrna i kształtwanie śrdwiska raz przestrzeni, prirytet: transprt, kmunikacja i infrmacja, W ramach celu strategiczneg IV: Pprawa, jakści śrdwiska naturalneg i kulturweg raz zwiększenie atrakcyjnści przestrzeni wyznaczn kierunki działań: Wspieranie rzwju bszarów metrplitalnych Zagspdarwanie centrów miast raz zdegradwanych dzielnic Rewitalizacja terenów zdegradwanych Kształtwanie śrdków wiejskich Uprządkwanie i wdrżenie systemu gspdarki dpadami Utwrzenie systemu kształtwania i wykrzystania zasbów wdnych Plepszenie jakści pwietrza Ochrna przed hałasem Zarząd Wjewództwa Śląskieg Uchwałą Nr 222/135/III/2008 z dnia r. przystąpił d prac nad klejną aktualizacją Strategii Rzwju Wjewództwa Śląskieg na lata Zmiana harmngramu 11

12 aktualizacji Strategii wynika z kniecznści zapewnienia zgdnści Strategii Rzwju Wjewództwa z dkumentami krajwymi w tym z pracwywaną becnie przez Ministerstw Rzwju Reginalneg Krajwą Strategią Rzwju Reginalneg. Pdstawy Strategii wyrażne w wizji rzwju będą kntynuwane w zakresie dtychczas kreślnym w aktualnym dkumencie Strategii. Zmiany natmiast będą dtyczyć głównie zidentyfikwania listy celów strategicznych raz kierunków działań. Aktualizacja Strategii Rzwju Wjewództwa Śląskieg będzie realizwana w parciu szerki udział spłeczny. W prcesie aktualizacji Strategii Rzwju zachwana zstanie zgdnść Reginalneg Prgramu Operacyjneg Wjewództwa Śląskieg na lata z zapisami Strategii Rzwju Wjewództwa Śląskieg na lata Prces aktualizacji Strategii Rzwju prwadzny jest, w parciu zasadę partnerstwa, tzn. wprwadzane zmiany są przedmitem szerkich knsultacji spłecznych z przedstawicielami śrdwisk samrządwych, gspdarczych, naukwych, zawdwych raz rganizacji pzarządwych. Zaktualizwana Strategia Rzwju Wjewództwa Śląskieg będzie miała charakter długkreswy i hryzntalny, c spwduje efekt synergii działań przez przełamywanie pdziałów sektrwych. W ramach prcesu aktualizacji wydrębniny zstanie jednak kres planistyczny d rku Prgram Ochrny Śrdwiska Wjewództwa Śląskieg d rku 2004 raz cele długterminwe d rku 2015 W Prgramie chrny śrdwiska Wjewództwa Śląskieg d rku 2004 raz cele długterminwe d rku 2015 zaprpnwan cele zaliczające się d każdej z dziedzin chrny śrdwiska: Ochrna zasbów wdnych Cel długterminwy d 2015 rku Przywrócenie wyskiej, jakści wód pwierzchniwych raz chrna, jakści wód pdziemnych i racjnalizacja ich wykrzystania. Ochrna pwietrza atmsferyczneg Cel długterminwy d 2015 rku Plepszenie, jakści pwietrza atmsferyczneg, a przyjęte kierunki działań t: redukcja niskiej emisji, zintegrwanie i rzbudwa systemu ciepłwniczeg reginu, prmcja wykrzystania alternatywnych źródeł energii cieplnej Ochrna przed hałasem Cel długterminwy d 2015 rku Zmniejszenie uciążliwści hałasu dla mieszkańców i śrdwiska pprzez bniżenie jeg natężenia d pzimu bwiązujących standardów. Mżna t siągnąć pprzez: eliminacje czynnści pwdujących hałas, stswanie rzwiązań technicznych i rganizacyjnych zapbiegających pwstawaniu lub przenikaniu hałasu d śrdwiska, a także śrdków zmniejszających pzim hałasu. Ochrna przed niejnizującym prmieniwaniem elektrmagnetycznym Cel długterminwy d 2015 rku Kntrla i graniczenie emisji prmieniwania niejnizująceg d śrdwiska. Mżna t siągnąć pprzez: wprwadzenie d miejscwych planów zagspdarwania przestrzenneg zapisów pświęcnych chrnie przed prmieniwaniem z wyznaczeniem stref graniczneg użytkwania m.in. wkół urządzeń elektrenergetycznych, radikmunikacyjnych i radilkacyjnych gdzie jest rejestrwane przekrczenie dpuszczalnych pzimów prmieniwania niejnizująceg. Pdstawwym działaniem będzie prwadzenie badań, które pzwlą na cenę skali zagrżenia prmieniwaniem. 12

13 Zapbieganie awarim przemysłwym Cel długterminwy d 2015 rku Eliminwanie i zmniejszanie skutków dla śrdwiska z tytułu awarii przemysłwych. Zgdnie z prawem chrny śrdwiska, większść bwiązków wyknawczych spada na prwadzących dany zakład. I tak: w dniesieniu d zakładów dużym ryzyku wystąpienia awarii - bwiązek psiadania raprtu bezpieczeństwie i wewnętrzneg planu peracyjneg, bwiązek dstarczenia Kmendantwi Wjewódzkiemu Państwwej Straży Pżarnej infrmacji niezbędnych d pracwania zewnętrzneg planu peracyjn-ratwniczeg, w dniesieniu d zakładów zwiększnym i dużym ryzyku wystąpienia awarii bwiązek pracwania prgramu zapbiegania awarim" Gspdarka dpadami Cel długterminwy d 2015 rku Minimalizacja ilści pwstających dpadów, wzrst wtórneg wykrzystania i bezpieczne składwanie pzstałych dpadów. Cel ten będzie realizwany pprzez działania ukierunkwane na: uprządkwanie brtu dpadami i stwrzenie warunków dla ich bezpieczneg unieszkdliwiania, stwrzenie infrastruktury recyklingu dpadów, usuwanie dpadów niebezpiecznych z terenów bjętych chrną wód, utwrzenie systemu pnad gminnych wysypisk kmunalnych z pełnym wypsażeniem w instalacje segregacji dpadów, wzmcnienie i rzbudwę reginalneg mnitringu wytwarzania, unieszkdliwiania i składwania dpadów niebezpiecznych, likwidację składwisk dpadów niebezpiecznych i stwrzenie systemu bieżącej utylizacji dpadów, stwrzenie reginalneg systemu stacji przeładunkwych dpadów i technlgicznych instalacji utylizacji dpadów Tereny pprzemysłwe Cel długterminwy, d rku 2015 Przekształcenie terenów pprzemysłwych i zdegradwanych wjewództwa śląskieg. likwidacja negatywnych skutków dawnej działalnści przemysłwej zagadnienia rewitalizacji terenów pprzemysłwych i pgórniczych. Ochrna pwierzchni ziemi i gleb Cel długterminwy, d 2015 rku Racjnalne wykrzystanie zasbów glebwych, zwłaszcza w ujęciu długkreswym, pwinn plegać na: zagspdarwaniu gleb w spsób, który dpwiada w pełni ich przyrdniczym walrm i klasie bnitacji, lepszym dstswaniu d naturalneg, bilgiczneg ptencjału gleb, frmy ich zagspdarwania raz kierunków i intensywnści prdukcji, zmniejszeniu skali graniczeń, jakie dla ptymalneg wykrzystania bilgiczneg ptencjału gleb stwarzają prcesy degradacji spwdwanej imisją zanieczyszczeń, erzją raz niewłaściwą agrtechniką, dpwiedniej zmianie struktury upraw, na glebach zanieczyszcznych substancjami niebezpiecznymi dla zdrwia. Ochrna przyrdy Cel długterminwy d 2015 rku Ochrna i wzrst różnrdnści bilgicznej (genetycznej gatunkwej i siedliskwej) i krajbrazwej raz wzrst lesistści wjewództwa i chrna lasów. Pdstawą stwrzenia warunków d racjnalneg zarządzania chrną przyrdy będzie: wdrżenie systemu mnitringu stanu przyrdy, pracwanie i wdrżenie systemu infrmacji biektach i bszarach szczególnie chrninych. 13

14 Aktualnie rzpczęła się prcedura przetargwa w celu zlecenia pracwania Aktualizacji Prgramu Ochrny Śrdwiska dla Wjewództwa Śląskieg. 2.4 Strategia Zrównważneg Rzwju Spłeczn - Gspdarczeg Pwiatu Żywieckieg na lata Strategia Zrównważneg Rzwju Pwiatu Żywieckieg na lata jest dkumentem kreślającym cele i kierunki działań, które pwiat wytyczył sbie na najbliższe 14 lat i dzięki którym będzie mógł się rzwijać. Dkument ten nie narusza suwerennści gmin, ale prmuje ich walry rekreacyjne i gspdarcze. Misja wytyczna przez Pwiat Żywiecki dtyczy wzajemnej współpracy pwiatu z gminami, dzięki której pdwyższy się standard życia spłeczeństwa pprzez dążenie d zrównważneg rzwju zgdneg ze standardami Unii Eurpejskiej raz załżeniami Strategii Nardwej i Strategii Wjewództwa Śląskieg. Plan rzwju syntetycznie ujmuje uzgdniną wizję rzwju: Żywiecczyzna jest pwiatem uprządkwanej przestrzeni, w którym żyje spłeczeństw zintegrwane wkół wspólnie uznawanych wartści, gwarantujące stabilnść gspdarczą dzięki wyspecjalizwanym usługm turystycznym i rlniczym, kultywujące tradycje i kulturę lkalną, racjnalnie kształtujące śrdwisk. Pwiat Żywiecki w najbliższej przyszłści t pwiat: maksymalnie niskim wskaźniku bezrbcia z dbrze rzwiniętą strukturą małych, średnich i dużych przedsiębirstw, z rzwiniętą infrastrukturą techniczną (kanalizacją, wdciągami, siecią gazwą i telekmunikacyjną, infrastrukturą energetyczną) raz stswnym d ptrzeb systemem kmunikacyjnym, z rzwiniętym rlnictwem eklgicznym stanwiącym silną bazę prdukcyjną dla lkalneg i pnadlkalneg przemysłu rln-spżywczeg, z rzwiniętym systemem światy, który daje szansę zdbycia wykształcenia zapewniająceg knkurencyjnść na wymagającym rynku pracy, zapewniający mieszkańcm i przyjezdnym wyski pzim bezpieczeństwa publiczneg, różnrdnść i wyską jakść usług turystycznych, kulturalnych, sprtwych i medycznych, a także sprawnie funkcjnujący system pieki spłecznej, chrniący śrdwisk naturalne, ppierający rzwiązania eklgiczne, chrniący dziedzictwa kultury. W strategii zstał zapisanych szereg prirytetów, celów i zadań, te, które dtyczą chrny śrdwiska zestawin pniżej: C4 ELIMINACJA ZAGROŻEŃ ŚRODOWISKOWYCH I RACJONALIZACJA OCHRONY ŚRODOWISKA C41 Pdniesienie świadmści eklgicznej mieszkańców Edukacja eklgiczna Opracwanie i wdrżenie prgramów nauczania dzwierciedlająceg specyfikę prblemów chrny śrdwiska Infrmwanie spłeczeństwa prblemach chrny śrdwiska Organizacja systemu infrmacji śrdwisku C42 Zmniejszenie ładunków zanieczyszczeń dprwadzanych d śrdwiska Uprządkwanie gspdarki kmunalnej Prmcja właściwej gspdarki wdn ściekwej Usprawnianie gspdarki dpadami Eliminacja niskiej emisji w jednstkach administracji pwiatwej Pszukiwanie alternatywnych źródeł energii Redukcja hałasu kmunikacyjneg C43 Obniżenie ładunków zanieczyszczeń emitwanych przez przemysł Uzgadnianie warunków krzystania ze śrdwiska 14

15 Pzwlenia zintegrwane C44 Zachwanie terenów cennych pd względem przyrdniczym Ochrna istniejących walrów śrdwiskwych Organizacja chrny różnrdnści bilgicznej przyrdy Organizacja chrny wód na terenie pwiatu Organizacja chrny istniejącej biróżnrdnści zbirwisk leśnych i nieleśnych C45 Właściwe kształtwanie istniejących walrów śrdwiskwych Racjnalna gspdarki zasbami śrdwiska Prwadzenie racjnalnej gspdarki drzewstanem, halami, pastwiskami i nieużytkami Zwiększanie lesistści Ochrna prmcyjnych kmpleksów leśnych Prwadzenie racjnalnej gspdarki łwieckiej Prwadzenie racjnalnej gspdarki wdami na terenie pwiatu Współpraca z rganizacjami pzarządwymi C46 Racjnalizacja chrny śrdwiska Usprawnienie zarządzania śrdwiskiem Organizacja mnitringu śrdwiska w zakresie wód, emisji zanieczyszczeń d pwietrza, przyrdy żywinej, zagrżeń eklgicznych 15

16 3 Ogólna charakterystyka Pwiatu Żywieckieg 3.1 Płżenie Pwiat Żywiecki płżny jest w płudniwej części Wjewództwa Śląskieg. Rysunek 1 Lkalizacja Pwiatu Żywieckieg na tle Wjewództwa Śląskieg Źródł: pracwanie własne na pdstawie Pwiat Żywiecki d zachdu graniczy: d zachdu z pwiatem cieszyńskim, d półncy z pwiatami: bielskim, wadwickim, d wschdu z pwiatem suskim, d płudnia z Republiką Słwacką. Pwiat Żywiecki bejmuje swim zasięgiem: Miast Żywiec Gminy: Czernichów, Gilwice, Jeleśnia, Kszarawa, Lipwa, Łękawica, Łdygwice, Milówka, Radziechwy-Wieprz, Rajcza, Ślemień, Świnna, Ujsły, Węgierska Górka 16

17 Rysunek 2 Pdział Pwiatu Żywieckieg na jednstki administracyjne miast Żywiec i 14 gmin Źródł: pracwanie własne na pdstawie Pwiat Żywiecki jest drugim, c d wielkści pwiatem w Wjewództwie Śląskim, stanwi 8,4% całści pwierzchni Wjewództwa Śląskieg. Pwierzchnię zajmwaną przez pszczególne gminy przedstawia tabela i wykres pniżej. Tabela 1 Pwierzchnia i udział prcentwy w całści pwierzchni Pwiatu Żywieckieg L.p. Wyszczególnienie Pwierzchnia w km 2 Udział prcentwy w całści pwierzchni pwiatu 1 Żywiec ,90 2 Węgierska Górka ,40 3 Ujsły ,57 4 Świnna ,84 5 Ślemień ,42 6 Rajcza ,59 7 Radziechwy-Wieprz ,34 8 Milówka ,42 9 Łdygwice ,36 10 Lipwa ,04 11 Łękawica ,57 12 Kszarawa ,98 13 Jeleśnia ,44 14 Gilwice ,69 15 Czernichów ,38 Pwiat Żywiecki Źródł: pracwanie własne na pdstawie:

18 Rysunek 3 Pwierzchnia pszczególnych gmin w całści pwierzchni Pwiatu Żywieckieg Źródł: pracwanie własne na pdstawie: Pwiat Żywiecki t bardz atrakcyjny teren d zamieszkania. Gminy należące d pwiatu stanwią malwnicze tereny wypczynku i rekreacji, a bezpśrednie sąsiedztw Jezira Żywieckieg stanwi jeg turystycznej atrakcyjnści. Prśnięte lasami iglastymi szczyty Beskidu Śląskieg są dsknałym miejscem d rganizwania zarówn letnieg jak i zimweg wypczynku. Krzystne płżenie Pwiatu Żywieckieg tzn. w pbliżu ciągów kmunikacyjnych łączących półnc Eurpy z płudniem, t także bliskść przejść granicznych z Republiką Słwacji: w Zwardniu, w Krbielwie, w Ujsłach w dległści 25 km d granic pwiatu na terenie wjewództwa małplskieg w miejscwści Chyżne czyni pwiat dstępnym zarówn dla turystów i inwestrów. 3.2 Ukształtwanie terenu i budwa gelgiczna Pwiat Żywiecki płżny jest na bszarze fliszwych Karpat Zachdnich. Góry te mają układ pasmwy, są przcinane głębkimi dlinami rzek i ptków. Mają ne stsunkw niedużą wyskść bezwzględną, ale dużymi różnicami wyskści między szczytami, a dnami dlin, sięgającymi w przypadku Ktliny Żywieckiej d 800 m. Stki częst są bardz strme, natmiast partie szczytwe spłaszczne i wyrównane. Beskid Śląski w naturalny spsób dzieli się na dwie części: mniejszą zachdnią, czyli pasm Stżka i Czantrii, wschdnią większą i bardziej rzczłnkwaną, czyli pasm Baraniej Góry zwane również pasmem Wiślańskim lub Baranigórskim. Grzbiet pasma Wiślańskieg, któreg wschdnia i płudniw-wschdnia część wznsi się d Karlówki ku półncnemu- wschdwi d szczytu Baraniej Góry, ciągnie się na półnc d Malinwskiej Skały, gdzie dzieli się na prawą dngę z kulminacją Skrzyczneg i lewą eswat skierwaną ku półncy d pasma Klimczka. Ktlina Żywiecka jest bniżeniem śródgórskim pmiędzy Beskidem Śląskim na zachdzie, Beskidem Małym na półncy, Beskidem Makwskim na półncnym-wschdzie, raz Beskidem Żywieckim na płudniwymwschdzie. Ktlina Żywiecka ma charakter tektnicznej depresji, granicznej z zachdu linią uskku. W jej dnie występują małdprne sady, jednstki pdśląskiej. 18

19 Dn Ktliny leży na wyskści m n.p.m, pdgórskie garby w części wschdniej sięgają 450 m. Znaczną część dna ktliny zajmują terasy i stżki napływwe Sły i jej dpływów, twrzące stpnie wyskści k. 2 m, 5-8 m, m (najlepiej rzwinięte w płaskiej części zachdniej). W Beskidzie Żywieckim krajbraz jest charakterystyczny dla teg typu gór i bejmuje kpulaste szczyty, z których najwyższe psiadają wyraźnie piętrwy charakter rślinnści, bejmujący regiel górny i śrdkwy, prśnięte buczyną, dębem, świerkiem, ssną i jdłą, raz ksówką w najwyższych partiach. Najwyższe szczyty w szczytwych kpułach częst są nagie i skaliste (Babia Góra, Pilsk) lub mają liczne wychdnie skalne (wiele szczytów w Beskidzie Małym, klice Pilska). Beskid Mały zbudwany jest z płaszczwin: pdśląskiej i śląskiej. Płaszczwina pdśląska występuje na półncy Beskidu (ciągnie się d Kóz w rejn Andrychwa) i w Ktlinie Żywieckiej. Z Płaszczwiny śląskiej zbudwany jest sam trzn Beskidu Małeg. Beskid Mały zbudwany jest w 95% z piaskwców gdulskich. Gelgicznie jest jednrdny z Beskidem Śląskim. W Beskidzie Małym znajduje się k. 20 jaskiń. 1 Beskid Żywiecki t przede wszystkim fałdy płaszczwiny magurskiej zbudwane ze skał fliszwych wieku eceńskieg (piaskwce magurskie miąższści dchdzącej d 2000 metrów występujące w grubych ławicach, piaskwce inceramwe, łupki, zlepieńce). Te warstwy skalne zstały sfałdwane i wypiętrzne w trzecirzędzie pdczas rgenezy alpejskiej frmującej cały łuk górski Karpat. 2 W skład płaszczwiny magurskiej wchdzą piaskwce ciężkwickie z łupkami pstrymi i piaskwce pasierbickie, przewarstwiane łupkami pstrymi. Najmłdsze największej miąższści są piaskwce górneceńskie; z wkładkami łupków marglistych. W Karpatach Zachdnich, w brębie, których płżny jest Pwiat Żywiecki, wyróżnia się dwie wielkie jednstki: flisz zewnętrzny w skład, któreg wchdzą płaszczwiny śląskie (pdśląska, cieszyńska, gdulska) raz nasunięta na nie płaszczwina magurska leżąca bardziej wewnętrznie. Utwry magurskie t przeważnie grubławicwe warstwy piaskwca, niekiedy ze zlepieńcami a czasem z cienkimi warstwami łupków. Zależnie, d jakści lepiszcza pwstają z nich w niższych płżeniach gleby brunatne kwaśne, łatw ulegające ługwaniu i bielicwaniu; natmiast w płżeniach wyższych gleby skrytbielicwe lub bielicwe, które są siedliskiem lasu mieszaneg i bru mieszaneg. Utwry pdmagurskie występują fragmentarycznie wśród magurskich. Są t z reguły piaskwce z niewielkim ddatkiem łupków, łatw wietrzejące spiwie ilast-węglanw-żelazistym. Pwstają z nich zasbne gleby brunatne twrzące siedliska laswe dpwiednie dla najbardziej wymagających gatunków, a w płżeniach wyższych siedliska lasu mieszaneg górskieg. W brębie Pwiatu Żywieckieg dminują pasma górskie zbudwane z utwrów płaszczwiny śląskiej głównie piaskwców gdulskich, istebniańskich raz zlepieńców. Piaskwce istebniańskie dają grubziarnistą zwietrzelinę łatw ulegającą bielicwaniu. Twrzą się tu siedliska brów mieszanych będących naturalnym siedliskiem świerka występująceg we wszystkich piętrach reglwych i twrząceg w znacznej przewadze lite świerczyny, niekiedy z dmieszką buka rzadk jdły. Piaskwce gdulskie są skałami twardymi drbnziarnistymi spiwie z reguły krzeminkwym, rzadk ilastym a jeszcze rzadziej węglanwym. Dają zwietrzelinę silnie kamienistą dznaczającą barwą płw-szarą lub brunatnszarą, a gleby mają strukturę gruzełkwatą. Ich wartść glebtwórcza zależna jest d spiwa. W dmianach bezwęglanwych twrzą się gleby skrytbielicwe lub bielicwe dające siedliska bru mieszaneg. Zwietrzelina piaskwca gdulskieg ze spiwem węglanwym daje zasbniejsze gleby brunatne twrzące siedliska lasu górskieg z panującym bukiem, rzadk jdłą ( w niższych płżeniach), lub lasu mieszaneg górskieg ( w płżeniach wyższych). Zlepieńce wietrzeją łatw i głębk. Dają zwietrzelinę barwy rdzawej lub zielnkawej. Gleby wytwrzne w zwietrzelinie zlepieńców mają strukturę ziarnistą. Są t przeważnie bielice i gleby bielicwe silnie zbielicwane lub skrytbielicwe dające siedlisk bru mieszaneg górskieg

20 3.3 Klimat Pwiat Żywiecki kwalifikuje się d Karpackiej Strefy Ekklimatycznej: Makrregin Ekklimatyczny Gór Średnich Beskidu Śląskieg. Na pdstawie średniej rcznej temperatury w Karpatach Zachdnich wyróżnia się sześć pięter klimatycznych związanych z piętrami rślinnymi. W Beskidzie Śląskim wykształcne są w zasadzie trzy piętra klimatyczne d umiarkwanie ciepłeg d umiarkwanie zimneg w szczytwych partiach gór. Piętra klimatyczne wiążą się z układem piętrwym tutejszej rślinnści. D wyskści 900 m n.p.m. stki prastają lasy mieszane, d 900 d 1150 m n.p.m. występują lasy regla dlneg, składające się głównie ze świerka, z niewielką dmieszką jdły i buka. Pwyżej (d 1150 d 1360 m n.p.m.) znajduje się piętr regla górneg, twrzne przez świerk. W najwyższych partiach występuje ksdrzewina i łąki wyskgórskie (hale). Tutejszy klimat charakteryzuje się dużą zmiennścią pgdy, znaczną ilścią padów raz silnymi i częstymi wiatrami. Występują tu także kresy pięknych, słnecznych dni, szczególnie latem i jesienią (tzw. wyże majwe i październikwe). Stki górskie wyglądają wyjątkw pięknie jesienią, kiedy rślinnść nabiera różnrdnych barw. 3 Warunki klimatyczne teg bszaru kształtują masy pwietrza różneg pchdzenia gegraficzneg, największy udział mają masy pwietrza plarn mrskieg (60% przypadków) raz plarnkntynentalneg (25% przypadków). Zróżnicwanie przestrzenne rzkładu i przebiegu średniej dbwej temperatury decyduje pjawieniu się i trwaniu termicznych pór rku. Obszar Pwiatu Żywieckieg ze względu na swe ukształtwanie jest szczególnie narażny na przymrzki. Dni z przymrzkami jest na tym terenie k. 110 rcznie. Jedną z najważniejszych cech klimatu Ktliny Żywieckiej jest słaba wentylacja, a c się z tym wiąże częste występwanie tutaj zastisk chłdneg pwietrza, pwdujących silne i długtrwałe inwersje termiczne. Rczne sumy padów zwiększają się d pdnóży ku szczytm gór. Przeciętna suma padów wynsi dla piętra umiarkwaneg chłdneg k mm; dla pięter niższych mm rcznie. Wyraźnie więcej padów trzymują stki ekspzycji zachdniej. Ptencjalny kres zalegania szaty śnieżnej wynsi d 65 d 140 dni. Śnieg pjawia się w górach już kł listpada i utrzymuje się d kwietnia. Najdłużej pkrywa ldwa utrzymuje się w górnym drzeczu Sły. Najbfitsze pady śniegu przypadają na przełm luteg i marca. Charakterystyczną cechą tutejszeg klimatu jest występwanie dużej ilści padów, przekraczających 1200 mm rcznie. Kierunek wiatru jest w znacznym stpniu uzależniny d ukształtwania terenu. W knkretnych warunkach terenwych przeważają wiatry wiejące z biegiem dlin, ktlin czy przełęczy. W prze wisny i jesieni wieje tu wiatr halny. Temperatura pwietrza bniża się wraz ze wzrstem wyskści n.p.m. stpniw ku płudniwemu wschdwi. Średnia rczna temperatura waha się d 5,4 C w partiach grzbietwych d 8,5 C w dlinie rzeki Sły. Najchłdniejszym miesiącem jest styczeń, natmiast najcieplejszym jest lipiec. Isttnym czynnikiem klimatycznym jest silny wiatr, który jest łagdzny przez taczające góry. 3.4 Otczenie spłeczn gspdarcze Pwiat Żywiecki ma pwierzchnię 1040 km 2. Stan ludnści zamieszkującej gminę w grudniu 2008 rku wynsił mieszkańców, c znacza, że średnie zaludnienie w pwiecie wynsi kł 144 mieszkańców na kilmetr kwadratwy. Według danych statystycznych liczba ludnści na terenie Pwiatu Żywieckieg na przestrzeni statnich śmiu lat stale się nieznacznie zwiększa. W rku 2000 teren gminy zamieszkiwał kł sób, w latach liczba ta zwiększyła się d kł , jest t pwiększenie liczby ludnści 1929 sób. Jest średni rcznie kł 240 mieszkańców. D bszaru najwyższej kncentracji ludnści należą Żywiec raz Łdygwice, najsłabiej zaludnine gminy t Ujsły i Rajcza

21 Rysunek 4 Liczba mieszkańców Pwiatu Żywieckieg w latach Źródł: pracwanie własne na pstawie danych zamieszcznych na strnie GUS, 2009, raz Starstwa Żywieckieg, 2009 Wzrsty liczby ludnści zamieszkującej Pwiat Żywiecki są dzwierciedleniem liczby urdzeń i zgnów, a także salda migracji. Zestawienie tych wskaźników zbrazwan na wykresach pniżej, wskaźniki te wykazują stałą tendencję wzrstwą. Rysunek 5 Ilść urdzeń, zgnów i przyrst naturalny na terenie Pwiatu Żywieckieg w latach Źródł: pracwanie własne na pstawie Wzrst pzimu liczby ludnści wynika w zdecydwanej większści z migracji, z zestawienia zamieszczneg pniżej wynika, iż d 2003 rku sald utrzymuje się na stałym, wyskim pzimie kł Tak wyskie sald migracji wynika z teg, iż gminy należące d Pwiatu Żywieckieg płżne są w niedalekiej dległści d większych miast takich jak Bielsk Biała, Cieszyn czy nawet Katwice. Tereny te w statnich latach stają się atrakcyjnymi bszarami nie tylk wypczynku weekendweg, ale także dsknałym miejscem stałeg zamieszkania. 21

22 Rysunek 6 Sald migracji na bszarze Pwiatu Żywieckieg na przestrzeni lat Źródł: pracwanie własne na pstawie Ludnść w wieku prdukcyjnym stanwi kł 62,6% całej ppulacji mieszkańców pwiatu, ludnść w wieku przedprdukcyjnym stanwi kł 21,1%, a w wieku pprdukcyjnym kł 16,3% mieszkańców. Działalnść gspdarcza i przedsiębirczść Większa część mieszkańców pwiatu pracuje w zakładach przemysłwych i usługwych głównie na terenie Pwiatu Żywieckieg, a także pza jeg granicami, a szczególnie w Bielsku Białej, Kętach, Wadwicach czy w Suchej Beskidzkiej. Na bszarze pwiatu w 2008 rku zarejestrwanych w systemie REGON był pdmitów gspdarki nardwej. Ilść pdmitów i ich ilść w skali statnich 8 lat nieznacznie się stale zwiększała. Strukturę pdmitów gspdarki nardwej zbrazwan na pniższym wykresie. Rysunek 7 Zmiany w ilści pdmitów gspdarki nardwej zarejestrwanych w systemie REGON na terenie Pwiatu Żywieckieg Źródł: pracwanie własne na pstawie

23 Dminującą frmę własnści stanwi sektr prywatny, z czeg działanści t pdmity gspdarki nardwej, w tym: t sby fizyczne prwadzące działalnść gspdarczą, 65 t spółki handlwe, 47 spółdzielnie, 13 fundacje, 329 stwarzyszenia i rganizacje spłeczne Zdecydwana większść firm działających na terenie pwiatu funkcjnuje w sektrze prywatnym (k. 96,3%). Głównie są t sby fizyczne prwadzące działalnść gspdarczą, stanwią ne pnad 83% gółu firm sektra prywatneg. Sektr prywatny t głównie małe jednsbwe pdmity gspdarcze, lub zatrudniające d kilku d kilkunastu sób, raz tzw. firmy rdzinne. Przeważają pdmity gspdarcze świadczące szerk rzumiane usługi raz pdmity działające w sferze handlwej. Liczbę sób fizycznych prwadzących działalnść gspdarczą w każdej z gmin należących d Pwiatu Żywieckieg zbrazwan na wykresie pniżej. Wynika z nieg, iż najwięcej sób fizycznych prwadzi działalnści na terenie Miasta Żywiec, a najmniej na terenie Gmin Kszarawa i Łękawica. Liczba sób fizycznych prwadzących działnść gspdarczą na bszarze gmin Pwiatu Żywieckieg Źródł: pracwanie własne na pstawie Na terenie pwiatu zlkalizwane są przedsiębirstwa: Grupa Żywiec S.A. - prducent piwa, Żywiecka Fabryka Sprzętu Szpitalneg Famed S.A., Hutchinsn Plska w Żywcu - prducent przewdów paliwwych przewdów dpwietrzających, przewdów parów paliwa, przewdów pdciśnieniwych d wspmagania układów hamulcwych raz hydraulicznych d układów sprzęgieł Delphi Pland SA w Jeleśni- prducent części samchdwych, Żywieckie Zakłady Papiernicze Slali S.A. w Żywcu zajmujące się prdukcją papieru, bibułek serwetkwych, Sews-Cabind Pland w Żywcu prducent wiązek elektrycznych dla przemysłu mtryzacyjneg Fabryka Śrub Śrubena - Prdukcja spółka z.. prducent śrub, wkrętów, nakrętek i nitów Metalpl Węgierska Górka spółka z.. - zakład branży metalurgicznej, PONAR Sp. z. w Żywcu prducent maszyn d przetwórstwa twrzyw sztucznych 23

24 Miejski Zakład Energetyki Cieplnej Ekterm spółka z.. w Żywcu Dbrze rzwija się drbna wytwórczść, rzemisł, usługi raz handel. Pza wielkimi pracdawcami, najwięcej miejsc pracy zwłaszcza seznw twrznych jest w branży turystycznej. Bezrbcie W Pwiatwym Urzędzie Pracy w Żywcu według stanu na dzień 31 grudnia 2008 rku zarejestrwanych był 4329 sób, z czeg 2502 stanwiły kbiety. Według danych PUP Żywiec kł 85% bezrbtnych t mieszkańcy pwiatu psiadający zawód, natmiast tylk 15% bezrbtnych t sby niepsiadające żadneg zawdu. Największy dsetek sób bezrbtnych stanwią mieszkańcy Miasta Żywiec 18,6%, natmiast najmniejszy mieszkańcy Gminy Kszarawa 1,4%. Strukturę ilści bezrbtnych w latach zestawin na wykresie. Rysunek 8 Struktura bezrbtnych zarejestrwanych na terenie Pwiatu Żywieckieg w latach Źródł: PUP Żywiec, 2009 Według Mnitringu Zawdów Deficytwych i Nadwyżkwych w Pwiecie Żywieckim za I półrcze 2009 rku pracwaneg przez Pwiatwy Urząd Pracy w Żywcu największą liczbę zarejestrwanych sób bezrbtnych stanwili: krawcy 281 sób bezrbtnych sprzedawcy 279 sób. Osby kńczące edukację z takimi zawdami częst mają prblem z pdjęciem zatrudnienia i pzstają w rejestrach bezrbtnych znacznie dłużej niż 12 miesięcy. Niepkjącym jest jednak fakt, iż d rejestru bezrbtnych trafiają także sby z wyższym wykształceniem, dtyczy t w szczególnści abslwentów szkół wyższych kńczących kierunki pedaggiczne i eknmiczne. Grn sób bezrbtnych pwiększają także sby kńczące kształcenie bez wyuczneg zawdu tj. abslwenci liceów gólnkształcących i prfilwanych. 24

25 Stpę bezrbcia w Pwiecie Żywieckim na tle Wjewództwa Śląskieg i kraju zestawin w tabeli pniżej. Tabela 2 Stpa bezrbcia w Pwiecie Żywieckim, Wjewództwie Śląskim i kraju w latach L.p. Rk Plska Wjewództw Śląskie Pwiat Żywiecki ,6 16,1 14, ,9 12,7 11, ,4 9,3 7, ,5 6,7 7,6 Źródł: W latach wskaźniki rejestrwane w pwiecie są niższe niż krajwe i prównywalne d wjewódzkich. 3.5 Turystyka i rekreacja Beskidy stwarzają dsknałe warunki d całrczneg wypczynku raz rekreacji w różnrdnych, aktywnych frmach. T, c urzeka turystów i wczaswiczów t piękne górskie krajbrazy, czyste rzeki i świeże pwietrze raz wspaniała i niepwtarzalna przyrda. Pwiat żywiecki staje się idealnym miejscem d uprawiania turystyki rwerwej. W Pwiecie Żywieckim znajduje się kł 30 szlaków i ścieżek rwerwych zróżnicwanej trudnści dla miłśników ekstremalnych wrażeń i rekreacyjnych wycieczek rdzinnych łącznej długści 510 km. W kilku miejscach łączą się ne z trasami w innych pwiatach a nawet międzynardwymi trasami rwerwymi. Przez gminę Jeleśnia przebiegają: Trasa Nr 1 średni trudna długści 7,2 km, Trasa Nr 2 bardz trudna długści 10,2 km, Trasa Nr 3 średni trudna długści 16 km, Trasa Nr 4 średni trudna długści 13,6 km, Trasa Nr 5 łatwa długści 24 km, Trasa Nr 6 średni trudna długści 15,7 km, Trasa Nr 7 łatwa długści 15,7 km, Trasa Nr 8 średni trudna długści 11,6 km, Trasa Nr 9 A łatwa długści 5 km, Trasa Nr 9 B łatwa długści 5 km, Trasa Nr 10 trudna długści 6,1 km, Trasa Nr 11 trudna długści 11,6 km, Trasa Nr 12 łatwa długści 6,2 km. Przez gminę Milówka przebiegają: Trasa- Milówka - Kpiec - Prusów - Sucha Góra - Milówka PKP, trasa łatwa długści 10,1 km, Trasa- Milówka - Nieledwia - Ktelnica - Kiczra - Tarliczne - Suche - Ppręcinka - Nieledwia Milówka, trasa średni trudna długści 22,8 km, Trasa- Milówka - Szare - Pchdzita - Kamesznica Górna Milówka, trasa średni trudna długści 22,9 km, Trasa- Kamesznica - Złatna - Wędzlówka - Barania Góra - Magurka Radziechwska - Złatnica Kamesznica trasa trudna długści 23,5 km. Przez gminę Rajcza przebiegają: Szlak rwerwy "Rajd p Wierchach" prwadzi terenami leśnymi pdłżu gruntwym. Jest typwym szlakiem rekreacyjnym. 25

26 Przez gminę Węgierska Górka przebiegają: Trasa: Cięcina - Żabnica - Węgierska Górka długści 24 kmoznakwanie: czarny; długść: 24 km, Trasa klice Węgierskiej Górki: Węgierska Górka - Cisiec - Kamesznica - Węgierska Górka długści 35 km, Trasa: Węgierska Górka - Cięcina - stk Rmanki - stk Lipwskiej - Hala Bracza - Milówka - Żabnica - Węgierska Górka długści 36 km, TrasaWKW: Węgierska Górka - Kamesznica - Cisiec Mały - Wegierska Górka długści 16 km. Przez gminę Świnna przebiegają: Przyrdnicza Trasa Rwerwa długści 5 km, Trasa: Pewel Mała - Węgierska Górka długści 20 km. Przez gminę Lipwa przebiegają: Trasa przebiegu: Leśna, Ostre, Sienna, Słtwina, Twardrzeczka długści 28 km, Bardz długa i trudna trasa przebiegu: Lipwa, Ostre, Skrzyczne, Malinwska Skała, Zielny Kpiec, Magurka Wiślana, Barania Góra, Kamesznica, Złatna, Milówka i Lipwa długści 60 km. Przez gminę Ujsły przebiegają: Trasa Na Złatną długści 3 km, Trasa Na Glinkę długści 6 km, Trasa z Wielkiej Rycerzwej na Cerlę i na Mładą Hrę długści 3 km, Trasa Młada Hra d Ujsół przez Danielkę długści 10 km, Trasa Młada Hra - czerwny szlak d Rycerki Dlnej długści 14 km, Trasa d granicy Ujsły - Rajcza d Urzędu Gminy Ujsły długści 3,5 km, Trasa Ujsły d Przełęczy Ktarz długści 4 km, Trasy z Przełęczy Ktarz : na Pętkówkę (Cicha) Sblówka - długści 3 km, na Danielkę - długści 4 km. Przez teren Pwiatu Żywieckieg przebiegają także szlaki turystyczne i piesze, główne z nich t: Szlak Architektury Drewnianej - Pętla Beskidzka długści 120 km przebiegający na terenie pwiatu Żywieckieg przez gminy Łdygwice, Milówkę i przez miast Żywiec, Szlak Architektury Drewnianej - Trasa Główna długści 336 km, przebiegająca na analizwanym bszarze przez Żywiec, Jeleśnią, Pewel Wielką i Lachwice, Szlak - Zamki i pałace - Pętla VI długści 250 km przebiegająca na terenie pwiatu przez Łdygwice, Żywiec i Milówkę, Szlaki w rejnie Hali Braczej Trasa nr 1 szlak niebieski Żabnica Prusów Hala Bracza, Trasa nr 2 - szlak czarny Żabnica Skałka dlina Studzieńskieg Ptku Hala Bracza, Trasa nr 3 szlak zielny Milówka PKP dlina Milwskieg Ptku Hala Bracza, Trasa nr 4 szlak niebieski Rajcza PKP - Sucha Góra Hala Bracza 4, Szlaki w rejnie Hali Lipwskiej I Rysianki Trasa nr 1 szlak niebieski - Hala Bracza Redykalny Wierch Hala Lipwska Hala Rysianka (1322 m), Wyjście na Halę Miziwą szlak czerwny (1275 m) z Węgierskiej Górki (400 m), Wyjście na Halę Lipwską szlak niebieski (1300 m) ze Złatnej (460 m), Wyjście na Kiczrę - szlak czarny (786 m) z Ujsół (500 m), Wyjście na Rmankę szlak niebieski (1366 m) z Żywca (360 m), Wyjście na szczyt Pilska - szlak czarny (1557 m) z Hali Miziwej (1257 m) 5, 4 "Beskid Żywiecki - Grupa Pilska" - Stanisław Fiegiel, Pitr Krzywda 26

27 Szlaki w rejnie Grupy Wielkiej Raczy I Rycerzwej Szlak czerwny Sól (550 m) - Wielka Racza (1236 m), Szlak niebieski Zwardń (k. 660 m) - Rycerka Górna Klnia (k. 670 m), Szlak żółty Rycerka Górna Klnia (590 m) Wielka Racza (1236 m), Szlak zielny Trasa: Rycerka Górna Klnia Przegibek (990 m), Szlak zielny Wyjście na Małą Rycerzwą (1207) z Ujsół (500 m), Szlak żółty Glinka (600 m) - Hala Rycerzwa (Bacówka PTTK), Szlak czarny Sblówka (650 m) - Przełęcz pd Rycerzwą, Szlak żółty Przełęcz Przysłp (940 m) - Hala Rycerzwa (Bacówka PTTK), Szlak niebieski Przełęcz Przegibek (940 m) - Przełęcz Pd Rycerzwą, Szlak zielny Sblówka (650 m) - Przełęcz Przysłp (940 m), Szlak niebieski Sblówka Rycerki, Szlak czerwny Wielka Rycerzwi - Wielka Racza (1236), Szlak czarny Sól przełęcz Przegibek (990 m), Szlak czerwny Rycerka Dlna (470 m) Wielka Rycerzwa (1226 m), Szlak Zielny Dlina Rycerek Przełęcz Przegibek (990 m). Na bszarze Pwiatu Żywieckieg funkcjnują w seznie zimwych trasy narciarskie cieszące się szerkim zaintereswaniem zarówn mieszkańców pwiatu jak i turystów wjewództwa śląskieg i całej Plski, Główne z nich t: W Krbielwie Ośrdek Narciarski GAT Pilsk SOLISKO -klr trasy narciarskiej: niebieski,dł. trasy narciarskiej: 1100 m, BUCZYNKA - klr trasy narciarskiej: czerwna, dł. trasy narciarskiej: 2100 m, HALA MIZIOWA - klr trasy narciarskiej: czarny, dł. trasy narciarskiej: 1000 m, HALA SZCZAWINY - klr trasy narciarskiej: zielna, dł. trasy narciarskiej: 1800 m, KOPIEC, klr trasy narciarskiej: czerwna, dł. trasy narciarskiej: 500 m, KOPIEC, klr trasy narciarskiej: niebieska, dł. trasy narciarskiej: 3400 m, SOLISKO, klr trasy narciarskiej: czerwna, długść trasy narciarskiej: 800 m, Klej Linwa "STRUGI - SZCZAWINY" dł. Klejki 1536 m, Klej linwa BABA dł. Klejki 850 m, CYPISEK dł. 250 m, KULIGÓWKA dł. 250 m. W Międzybrdziu Bialskim ANDALUZJA DUŻY dł. 550m, ANDALUZJA MAŁY 200m. W Międzybrdziu Żywieckim Klej PKL Żar - klej linw terenwa dł. 1300m, wyciąg rczykwy góra Żar dł. 300 m. w Przyłękwie PIAST 1 dwie trasy niebieskie łącznej dł m, trasa czerwna dł.400 m. W Rycerce Dlnej BIAŁASÓWKA dł. trasy narciarskiej: 1000 m, PRZY STACJI dł. trasy narciarskiej: 250 m, 5 "Beskid Żywiecki - Grupa Pilska" - Stanisław Fiegiel, Pitr Krzywda, "Pwiat Żywiecki - Infrmatr przyrdnicz - krajznawczy" - wydawca: Szklne Schrnisk Młdzieżwe - Ośrdek Edukacji Eklgicznej w Rajczy Nickulinie 27

28 BENDOSZKA dł. trasy narciarskiej: 400 m, PRZEGIBEK dł. trasy narciarskiej: 400 m, PRZYSŁOP dł. trasy narciarskiej: 400 m. W Ujsłach KUBIESÓWKA dł. 200m, RYSIANKA dł. 400m. W Zwardniu BÓR- SKALANKA - dł. trasy narciarskiej: 400 m, BÓR - SKALANKA dł. trasy narciarskiej: 300 m, CUPLIK - MYTO - dł. trasy narciarskiej: 450 m, CUPLIK - MYTO - dł. trasy narciarskiej: 600 m, JAWORNIK I - MYTO - dł. trasy narciarskiej: 450 m, JAWORNIK II - MYTO - dł. trasy narciarskiej: 450 m, DUŻY RACHOWIEC - dł. trasy narciarskiej: 1400 m. 4 Ochrna dziedzictwa przyrdniczeg 4.1 Ochrna przyrdy i krajbrazu Charakterystyka i cena stanu aktualneg Charakterystyczne elementy przyrdy żywinej w strukturze przestrzennej zagspdarwania Pwiatu Żywieckieg Pwiat Żywiecki płżny jest na pgraniczu dwóch reginów Śląska i Małplski. Charakterystyczny krajbraz pwiatu stanwią mezreginy: Beskid Śląski z najwyższymi szczytami Skrzyczne (1257 m n.p.m.), Barania Góra (1220 m n.p.m.); Beskid Żywiecki (Babia Góra 1725 m n.p.m., Pilsk 1557 m n.p.m., Mała Babia Góra 1515 m n.p.m.); Beskid Mały (najwyższy szczyt - Czupel 933 m n.p.m. raz Ktlina Żywiecka. Gęsta sieć hydrgraficzna usytuwana jest w zlewni Wisły, której główną rzeką jest Sła wraz z jej dpływami: Leśnianka, Sienka, Żylica, Żarnówka Wielka, Żarnówka Mała, Czerna, Nieledwianka, Bystra, Przybędza, Ptk Radziechwy, Leśnianka, Kszarawa, Mszczanica, Łękawka, Isepnica, Nickulina, Salmnka, Żabniczanka, Cięcinka, Juszczynka Cechą charakterystyczną bszaru jest występwanie antrpgenicznych zbirników wdnych na rzece Sle tzw. Kaskady Sły, bejmującej Jezir Żywieckie, Jezir Międzybrdzkie i Czanieckie. Pwiat Żywiecki pkryty jest w części Leśnym Kmpleksem Prmcyjnym Lasy Beskidu Śląskieg. Uzupełnieniem ww. dminujących frm krajbrazu naturalneg i kulturweg są tereny upraw rlnych z rzdrbniną zabudwą zagrdwą i mieszkaniwą jednrdzinną raz mzaiką zadrzewień śródplnych i przywdnych Siedliska przyrdnicze D charakterystycznych siedlisk przyrdniczych pwiatu należą: Zbirwiska nieleśne w skład, których wchdzą: Brówczyska bażynwe występujące w pstaci niewielkich płatów wśród ksdrzewiny na Pilsku; Ciepłlubne zarśla ligustru i tarniny zbudwane z licznych klczastych gatunków krzewów, m.in. tarniny i głgu, a także gatunków bezklcwych: ligustru pspliteg, kaliny kralwej i derenia świdwy. Zespół ten najczęściej mżna sptkać w Ktlinie Żywieckiej w krajbrazie wapiennych wzniesień; Eutrficzna młaka górska występująca w pstaci płatów na trudn przepuszczalnych gruncie, przez c jest t teren wilgtny wykazujący silne ruchy pzime wdy w zaklęśnięciach, załamaniach stków raz w sąsiedztwie źródliska. Najlepiej zachwały się na planach: Cebula, Prkatka w Przybędzy, Walaszne w Kamesznicy, stkach Pilska w Krbelwie raz w przysiółku Krzusówka w gm. Węgierska Górka; 28

29 Karpackie zarśla ksówki występujące w pstaci zwartych krzewów ksdrzewiny, jarzębiny raz jałwca pspliteg halneg. Występuję jedynie na kpule szczytwej Pilska. Kwaśna młaka turzycw mietlicwa twrząca zespół trfwisk na terenach płaskich, słab nachylnych na stkach lub u pdnóży dlin ptków. Ze względu na znikmy przepływ wdy skłąd gatunkwy twrzą rśliny naczyniwe raz mszaki. Płaty teg zespłu stwierdzn na planie w Walaszne i na Hali Baraniej w Kamesznicy raz w przysiółku Wróblówka w gm. Ślemień; Łąka mieczykw mietlicwa zajmująca stki zmiennym nachyleniu 45 d ekspzycji półncnej i półncn zachdniej z charakterystycznym dla teg zespłu gatunkiem mieczykiem dachówkwatym. Największe pwierzchnie zajmują na planie Waleczne w Kamesznicy, pd Świniarką w gm. Węgierska Górka raz w dlinie Rycerki w gm. Rajcza.; Łąka rajgraswa stanwiąca zbirwiska łąkwe, w zależnści d działań człwieka na żyznych, świeżych (niezbyt wilgtnych i nie suchych) glebach mineralnych bez śladów zabagnienia. Najlepiej wykształcne płaty łąk rajgraswych stwierdzn w niższych płżeniach terenu pwiatu na zbczach Grjca, Matyski i Kpy Radziechwskiej; Młaka złtrślwa sptykana w źródlewiskwych strefach górskich w miejscach wysięku wdy z charakterystycznym gatunkiem siągającym d 60 cm wyskści świerząbkiem rzęsinym; Mszarniki źródlewiskwe występujące w wyższych partiach regla górneg i w piętrze ksdrzewiny na Pilsku. Są t maleńkie płaty wykształcające się w tczeniu źródeł i w miejscach wysięku wdy; Murawa bliźniczkwa występująca na planach reglwych zanikających z pwdu zaniechania wypasu wiec i bydła. Najczęściej sptykanym gatunkiem jest bliźniczka psia trawka. Niewielkie płaty teg zespłu zachwały się na Bendszce w gm. Rajcza, Hali Rycerzwej w gm. Ujsły i na Hali Ostre w gm. Lipwa; Murawa ciepłlubna z lebidką psplitą, która wymaga suchych ciepłych siedlisk bgatych w związki wapnia. Ciepłlubne trawy rzwijają się na silnie nachylnych stkach najczęściej ekspzycji płudniwej. Fragment rślinnści pdbnym charakterze stwierdzn na zbczach Łyski w Żywcu; Murawa gździkwa prśnięta w % charakterystycznym dla zespłu dziewięćsiłem bezłdygwym raz gździkiem krpkwanym. Występuje najczęściej na suchych zbczach ekspzycji płudniwej, płudniw-zachdniej i płudniw-wschdniej. Płaty zespłu stwierdzn w Ostrem i Twardrzeczce; Murawa z macierzanką zwyczajną twrzącą zbirwisk suchych i ciepłych siedlisk, rzwijających się na kamienistych inicjalnych glebach. Najbgatsze płaty murawy z macierzanką znane są z Matyski, Kpy Radziechwskiej i Grjca; Pastwisk tmkw mietlicwe pwstająca na wskutek graniczenia użytkwania plan reglwych twrzących płaty zespłu traw takich jak: mietlica psplita, kstrzewa czerwna i tmka wnna; Pastwisk sitwe twrzące typwe zbirwisk antrpgeniczne, które ze względu na znaczne graniczenie wypasu wiec i bydła staje się craz rzadszym elementem krajbrazu Beskidu Śląskieg; Trfwisk wyskie występujące na bezdpływwych zagłębieniach na pdłżu ubgim w składniki pkarmwe zasilanych przez wdy padwe. Płaty trfwiska wyskieg występują w rezerwatach Lipwska i Pilsk raz na Hali Cebulwej w masywie Pilska; Wilgtna łąka strżeniwa zlkalizwana w dlnych partiach stków i w dlinach ptków z charakterystycznym gatunkiem, którym jest strżeń łąkwy. Dbrze wykształcne płaty wilgtnej łąki mżna sptkać na planie Walaszne w gm. Milówka, Kpiec w gm. Radziechwy-Wieprz; Zbirwisk brówki czarnej występujące pmiędzy ścianą lasu a murawami bliźniczkwymi raz na grzbietach gór, gdzie zajmują znaczne pwierzchnie na halach górskich Pilska, Ramnki, Rycerzwej, Rynianki, Wielkiej Raczy; 29

30 Zbirwisk dziurawca czterbczneg stanwiące studium sukcesji zachdzącej w różnrdnych zbirwiskach, ukształtwanych w przeszłści w wyniku działalnści człwieka. Rzległe pwierzchnie prśnięte przez zbirwisk stwierdzn na Hali Ostre w gm. Lipwa; Zbirwisk naparstnicy zwyczajnej, które mżna sptkać na nasłneczninych skarpach nad ptkami raz na planach w sąsiedztwie zarśli. Zbirwisk t mżna sptkać najczęściej we wschdniej i płudniw wschdniej części Beskidu Śląskieg w klicach Ostreg i Twardrzeczki raz w Kamesznicy; Ziłrśla lepiężnika białeg występująca w miejscach płaskich pd stkami raz w dlinach ptków. Okazałe płaty stwierdzn w dlinie ptku Leśniaka w gm. Lipwa; Ziłrśla parzydła leśneg i miegu górskieg rzwijająceg się na urwistych stkach i skarpach nad ptkami, gdzie występuję wilgtna gleba pdlegająca erzji. Dminuję w niej siągająca d 1,5 m wyskści parzydł leśne. Typwe wykształcne płaty stwierdzn nad ptkiem Malinwskim w gm. Lipwa raz na suwiskach łupkwych nad ptkiem Twardrzeczka, pniżej Hali Radziechwskiej w gm. Radziechwy-Wieprz; Ziłrśla tjadu mcneg, które wykształcają się wzdłuż zabagninych źródliskwych dcinków ptków, z reguły na strmych stkach nachyleniu 45. Najlepiej wykształciły się w rezerwacie Stary Bór raz na źródliskach ptku Malinwskieg, na stkach Kścielca i Malinwskiej Skały w gm. Lipwa; Ziłrślą wietlicy alpejskiej występujące w niewielkich lukach drzewstanwych raz na bardz strmych stkach w sąsiedztwie ptków regla dlneg i górneg. Płaty teg zespłu stwierdzn w prjektwanych rezerwacie Stary Bór raz na Pilsku i Rmance; Zespół jarzębiny nagiej występujący w szczytwych partiach Pilska pwyżej linii lasu, w miejscach gdzie znaleźć mżna bigrupy świerka; Zespół rkietu cyprysweg i paprtki zwyczajnej prastający zacienine skały i szczeliny. Zespół ten najczęściej mżna sptkać na grzbiecie Glinneg w gm. Radziechwy-Wieprz raz na Ściszkwym Grniu w gm. Łękawica; Zespół rzeżuchy grzkiej i śledziennicy skrętlistnej wykształcny na źródliskach zlkalizwanych w brębie buczyn, na strm nachylnych stkach. Płaty zespłu wystepują na źródliskach ptku Klnka raz Leśniaka w gm. Lipwa; Zespół sitwia leśneg zlkalizwany w zagłębieniach, na dlesinych źródliskach raz na planach śródleśnych. Jest t jeden z najtrwalszych składników szaty rślinnej. Występuję na planie Bąki w gm. Węgierska Górka i w dlinie ptku Twardrzeczka w gm. Lipwa; Zespół turzycy dległkłsej prastający źródliska i górne dcinki ptków. Zespół ten występuje w pwiecie żywieckim głównie w prjektwanym rezerwacie Stary Bór raz w rezerwacie Szerka Zespół turzycy psplitej występujący w pstaci płatów na grzbietach i w miejscach słabym nachyleniu gdzie mżna sptkać stagnującą wdę. Na terenie pwiatu żywieckieg zespół turzycy psplitej stwierdzn w rezerwatach Rmanka, Pilsk i Lipwska ; Zespół wiechliny i ciemiężycy zielnej, który jest zbirwiskiem charakterze ziłrślwym prastającym niewielkie plany śródplne raz brzeżne części plan płżnym słab nasłnecznine stki. Głwnie mżna sptkać na planie Cebula w gm. Radziechwy- Wieprz. Zbirwiska leśne: Bagienna lszyna górska występuję w miejscach wysięku wód, na siedliskach zabagninych i ptpinych związanych z załamaniami linii spadku zbcza. Niski drzewstan siąga 15 m wyskści i jest reprezentwany przez lszę szarą i czarną. Zbirwisk t mżna sptkać w Beskidzie Żywieckim w dlinie ptku Złatnej raz w dlinie ptku Urwisk w Sblówce; Dlnreglwy bór świerkw jdłwy występuję w wyższych płżeniach regla dlneg. Twrze g głównie świerk psplity (d 90%), przy mniejszym udziale buka i jdły. Wykształcił się w rezerwacie Madhra, Pd Rynianką, i Kuźnie, a także na Lipwskiej, w Złatnej, Małej Rycerzwej, Bukwinie i Beskidzie Bednarzwym w Sblówce raz w masywie Pilska W Krbelwie; 30

31 Dlnreglwa świerczyna na trfie sptykana na zatrfinych źródliskach raz w dlinach u pdnóża stków. Warstwę drzew stanwi głównie świerk (60-80%), ze spradycznie występującą jdłą. Stwierdzn ją na stkach Baraniej Góry w Kamesznicy, na Rachwcu w Beskidzie Żywieckim raz w Beskidzie Małym. Górnreglwa świerczyna karpacka występuję na grzbietach w partiach szczytwych raz na stkach d wyskści 1000 m n.p.m. Najlepiej wykształciły się w rezerwacie Rmanka, Pilsk i Lipwska świerk psplity (30-85%), ze spradycznym udziałem jarzębiny; Grąd subkntynentalny złżny z 3-4 pięter dębu szypułkweg, grabu zwyczajneg, lipy drbnlistnej i klnu zwyczajneg. Stanwiska grądu subkntynentalneg stwierdzn na terenie rezerwatu przyrdy Grapa i w Lasku Wita w Żywcu, w Nielicznych jarach i wąwzach wzdłuż jezira Żywieckieg, na lewym zbczu dliny Łękawki w Rychwałdzkie i Gilwicach, na zachdnich stkach Grjca, zbczach dlinek niewielkich ptków Ślemienia, Żywca Mszcanicy i Kcurwa, Zarzecza i Tresnej; Jawrzyna karpacka występuję na strmych urwiskach, kamienistych i silnie erdwanych zbczach. Pza dminującym jawrem mżna sptkać również jarzębinę raz pjedyncze sztuki świerka i jdły. Stanwią drzewstan w rezerwacie Oszast raz Malinwskiej Skały; Jawrzyna ziłrślwa, która prasta strme stki raz tereny źródlewiskwe w Beskidzie Żywieckim ( m n.p.m.). Najpiękniejsze płaty jawrzyny mżna sptkać w rezerwatach Oszast raz Dzibaki, Pd Rynianką i Muńcł. W skład drzewstanu wchdzi głównie buk zwyczajny i jawr z dmieszką świerka pspliteg; Kwaśna buczyna górska należy d najczęściej sptykanych zbirwisk leśnych na terenie Beskidów. Zajmują stki zróżnicwanym nachyleniu i ekspzycji w przedziale wyskści m n.p.m. Zbudwana jest głównie z buka z niewielkim udziałem świerka, a rzadziej jawra; Łęg jesinwy z jerzmanką większą, który występuję na typwym dla siebie siedlisku, na skrzydle dliny Kszarawy w Żywcu, u pdnóża wzgórza Grapa, gdzie utwrzn rezerwat chrny jedyneg jak dtychczas jeg rzpznaneg stanwiska. Warstwę drzew twrzy przede wszystkim jesin wynisły z dmieszką klnu zwyczajneg; Nadrzeczna lszyna górska zlkalizwana w niższych płżeniach regla dlneg i w piętrze pgórza. Drzewstan składa się z lszy szarej z jednstkwym udziałem jesinu, jawra i świerka. Największe skupiska sptkan nad ptkiem Janszka w Kamesznicy raz w dlinie Leśnianki w Ostrem; Pdgórski łęg jesinwy jest zespłem, który zajmuję typwe siedliska zlkalizwane w dlinach na stkach, wzdłuż szybk płynących ptków. W warstwie drzew dminuje jesin, świerk i czereśnia (dzika). Największe płaty łęgu mżna sptkać w dlinie Leśnianki w Ostrem; Żyzna buczyna karpacka częst sptykana na chłdnych stkach ekspzycji półncnej, w Lesie Kiełbasów raz na Kikuli i Małej Rycerzwej w Beskidzie Żywieckim. Dminuję buk zwyczajny (90%), jawr, jesin wynisły, jdła psplita raz wiąz górski; Żyzne jedliny zachdnikarpackie prastają stki stsunkw niewielkim nachyleniu głównie ekspzycji płudniwej i płudniw wschdniej. Platy dlnreglweg lasu jdłweg najczęściej sptyka się w przedziale wyskści m n.p.m, na Lipwskiej w Złatnej, Małej Rycerzwej, Bukwinie i Beskidzie Bednarzwym w Sblówce; Chrnine i ginące elementy flry i fauny D najisttniejszych elementów flry, z punktu widzenia chrny przyrdy należy zaliczyć gatunki wpisane d Plskiej Czerwnej Księgi Rślin 6 raz gatunki mające na terenie pwiatu derwane d gólneg 6 Plska Czerwna Księga Rślin. Paprtniki i Rśliny Kwiatwe. Plish Red Data Bk Of Plants. Pteridiphytes and Flwering Plants. (Kaźmierczakwa R., Zarzycki K. red.) Inst. Btaniki im W. Szafera, Inst. Ochrny Przyrdy PAN. Kraków

32 zasięgu stanwiska (niekniecznie gatunki bjęte chrną). Należą d nich (w nawiasie pdan frmę prawnej chrny gatunkwej 7 raz kategrię zagrżenia w czerwnej księdze 8 ): Cieszynianka wisenna (Hacquetia epipactis) - (b 9 ; -) - Mały Grjec, Średni Grjec, Rycerka Górna (gm. Rajcza, Żywiec) Cis psplity (Taxus baccata) (OC. 10 ; VU 11 ) - pmnikwy kaz na terenie Brzuśnika, być mże naturalneg pchdzenia (gm. Radziechwy-Wieprz) Czsnek syberyjski (Allium sibiricum) (b 12 ; VU) - Hala Miziwa i kliczne młaki (gm. Jeleśnia) Dzwnek piłkwany (Campanula serrata) (b; VU) - ntwany z masywu Wielkiej Raczy (gm. Rajcza) Kukułka bzwa (Dactylrhiza sambucina) (OS 13 ; VU) - łąki w klicach Złatnej-Huty (gm. Ujsły) Obuwik psplity (Cypripedium calcelus) (OS; VU) - tereny żywieckieg kna tektniczneg, bserwwany na zbczach wzgórza Matyska i wzgórza Grjec (gm. Radziechwy-Wieprz, Żywiec) Ożanka właściwa (Teucrium chamaedrys) (b; -) - Mały Grjec, dizlwane, najbardziej na zachód wysunięte stanwisk w Plsce, jedyne w plskich Karpatach (gm. Żywiec) Pięcirnik drbnkwiatwy (Ptentilla micrantha) (b; VU) - grąd i tereny twarte; Janikwa Grapa (gm. Jeleśnia) Strczyk blady (Orchis pallens) (OS; VU) - na zbczach wzgórza Matyska (gm. Radziechwy-Wieprz) Tjad lisi (Acnitum lycctnum) (OS; VU) -4 stanwiska w Ktlinie Żywieckiej, jedyne w Plsce i na granicy całkwiteg zasięgu; Grjec, Matyska, n/łękawką n/kalnką (gm. Łdygwice, Gilwice, Radziechwy-Wieprz, Żywiec) Tjad mrawski (Acnitum firmum ssp. mravicum) (OS; VU) - endemit Karpat Zachdnich, występujący wyłącznie na terenie Beskidów Śląskieg, Żywieckieg, raz w Małej Fatrze, Tatrach Zachdnich, Tatrach Niżnych i w Beskidach Mrawsk-Śląskich na terenie Słwacji. W Pwiecie Żywieckim jeg stanwiska leżą w Masywie Pilska i Masywie Baraniej Góry (gm. Jeleśnia, Lipwa, Węgierska Górka) Turzyca pchla (Carex pulicaris) (b; VU) - klice Kcnia, na młace (gm. Ślemień) Widlicz Isslera (Diphassiastrum issleri) (OS; CR 14 ) - Glinka, nieliczna ppulacja nieptwierdzna d k. 30 lat (gm. Ujsły) Zarzyczka górska (Crtusa mathhili) (OS; LR 15 ) - Pilsk (gm. Jeleśnia) Zawilec wielkkwiatwy (Anemne sylvestris) - (OS; -) - jedyne stanwisk w plskich Karpatach, Średni Grjec (gm. Żywiec) Żebrwiec górski (Pleurspermum austriacum) - (b; -) - jedn z nielicznych stanwisk w Karpatach Zachdnich, wzgórze Knuszka (gm. Łękawica) D gdnych uwagi elementów fauny, mających na terenie pwiatu, bądź terenach bezpśredni przyległych d jeg granic ppulacje liczebnści znaczącej w skali kraju należy zaliczyć przede wszystkim następujące gatunki: Głuszec (Tetra urgallus) - wyższe płżenia Beskidu Śląskieg i Żywieckieg (jedne z nielicznych miejsc bytwania w Plsce; w rku 2002 na terenie Żywieckieg Parku Krajbrazweg ppulacja liczyła kł 150 sztuk, w Beskidzie Śląskim kł 10 sztuk 16 ) 7 pdstawa prawna: Rzprządzenie Ministra Śrdwiska w sprawie kreślenia listy gatunków rślin rdzimych dzik występujących bjętych chrną gatunkwą ścisłą i częściwą raz zakazów właściwych dla tych gatunków i dstępstw d tych zakazów z dnia 11 września 2001 r. (Dz. U. Nr 106, pz z dnia 29 września 2001 r.) 8 wg kryteriów IUCN WCO: Walter K. S., Gillett H. J.: 1997 IUCN Red List f threatened species. IUCN The Wrld Cnservatin Unin. Gland, Switzerland and Cambridge. UK b=brak chrny 10 OC =chrna częściwa 11 VU =gatunek narażny (vulnerable) 12 nie bjęty chrną gatunkwą 13 OS =chrna ścisła 14 CR =gatunek krytycznie zagrżny (critically endangered) 15 LR =gatunek niższeg ryzyka (lwer risk species) 32

33 Niedźwiedź brunatny (Ursus arcts) - Masyw Wielkiej Raczy, teren d Wielkiej Rycerzwej p Przełęcz Glinne - fragmenty sti zajmującej w przewadze przylegające tereny Słwacji (ppulacja d kł 30 lat liczy średni kł 6 sztuk 17 ) Wilk (Canis lupus) - Beskid Śląski i Żywiecki (dpwiedni 2 i 3 watahy zmiennej liczebnści 18 ) Nietperze (Chirptera) - łącznie 13 gatunków na terenach Beskidów Małeg, Śląskieg i Żywieckieg, najwięcej (11) w Beskidzie Małym 19 ; Ryś (Lynx lynx) - głównie Beskid Żywiecki (kł 9 sbników 20 ); Brwiaczek (Nyctalus leiseri) - głównie dliny ptków: Leśniaka w Ktlinie Żywieckiej i Kcierzanka w Beskidzie Małym; Bóbr (Castr fiber) - Jezira Żywieckie na Ptasiej Wyspie, ptk Łazki w Rychwałdzkie, ptk Lubra w Gilwicach; Darniówka tatrzańska (Micrtus tatricus) - klice Pilska; Kszatka (Drymys nitedula) - głównie rzległe kmpleksy leśne Beskidu Śląskieg, Małeg, Żywieckieg, Makwskieg; Mpek (Barbastella barbastellus) - Węgierska Górka (frty); Mrczek psrebrzany (Vespiritili murinus) - Beskid Śląski i Ktlina Żywiecka; Mrczek pzłcisty (Eptasicus nilsnii) - Beskid Śląski, Żywiecki, Mały i Ktlina Żywiecka; Ncek Bechsteina (Mytis bechteinii) - Beskid Śląski, Żywiecki, Mały i Ktlina Żywiecka; Ncek duży (Mytis mytis) - Beskid Śląski, Żywiecki, Mały i Ktlina Żywiecka; Ncek rzęsiny (Mytis emarginatus) Beskid Śląski i Mały; Pdkwiec mały (Rhinlphus hippsiders) - Beskid Śląski, Żywiecki, Mały i Makwski; Ppielica (Glis glis) wszystkie części Beskidów i Ktlina Żywiecka; Wydra (Lutra Lutra); Zaskrniec (Natrix natrix); Żmija zygzakwata (Kipera berus); Kumak górski (Bmbina variegata); Salamandra plamista (Salamandra salamandra); Traszka górska (Triturus alpestris); Traszka karpacka (Triturus mntandni). Obserwacje prwadzne przez Zespół Parków Krajbrazwych Wjewództwa Śląskieg na terenie Beskidu Śląskieg i Żywieckieg wskazują na prastanie plan reglwych przez ekspansywne rśliny. Przywrócenie tym bszarm ekstensywneg wypasu wiec, daje mżliwść graniczenia skutków sukcesji wtórnej. Na halach i murawach ksertermicznych będzie rzwijać się cenna z przyrdniczeg punktu widzenia rślinnść i twarzysząca jej specyficzna fauna (ptaki, płazy, ssaki), znajdująca w biróżnrdnym siedlisku pżywienie, schrnienie i najlepsze warunki d rzmnażania. Ochrna tych terenów zainicjwał Samrząd Wjewództwa Śląskieg prgramem Aktywizacji gspdarczej raz zachwania dziedzictwa kulturweg Beskidów i Jury Krakwsk-Częstchwskiej 16 Rzńca Z. 2002: Głuszec Tetra urgallus cena stanu ppulacji w Żywieckim Parku Krajbrazwym i w Parku Krajbrazwym Beskidu Śląskieg raz wyniki hdwli w Nadleśnictwie Wisła. W: Wybrane gatunki zagrżnych zwierząt na terenie parków krajbrazwych w Beskidach i spsby ich chrny. Knferencja w Międzybrdziu Żywieckim ( ). Będzin. 17 Jakubiec Z. 2002: Wystepwanie niedźwiedzia brunatneg Ursus arcts i prblemy jeg chrny ze szczególnym uwzględnieniem zachdniej części Karpat. W: Wybrane gatunki zagrżnych zwierząt na terenie parków krajbrazwych w Beskidach i spsby ich chrny. Knferencja w Międzybrdziu Żywieckim ( ). Będzin. 18 Nwak S., Mysłajek R. W. 2002: Prblemy chrny wilka Canis lupus w parkach krajbrazwych Beskidów Zachdnich. W: Wybrane gatunki zagrżnych zwierząt na terenie parków krajbrazwych w Beskidach i spsby ich chrny. Knferencja w Międzybrdziu Żywieckim ( ). Będzin. 19 Mysłajek R. W. 2002: Nietperze Chirptera parków krajbrazwych Beskidów Zachdnich stan pznania, zagrżenia i prpzycje chrny. W: Wybrane gatunki zagrżnych zwierząt na terenie parków krajbrazwych w Beskidach i spsby ich chrny. Knferencja w Międzybrdziu Żywieckim ( ). Będzin. 20 Mysłajek R. W., Nwak S. 2002: Wybrane elementy eklgii raz prblemy chrny rysi Lynx lynx w parkach krajbrazwych Beskidów Zachdnich. W: Wybrane gatunki zagrżnych zwierząt na terenie parków krajbrazwych w Beskidach i spsby ich chrny. Knferencja w Międzybrdziu Żywieckim ( ). Będzin. 33

34 OWCA-PLUS. Głównym celem prgramu jest zachwanie najcenniejszych przyrdnicz bszarów Beskidów i Jury Krakwsk-Częstchwskiej. Osiągnięcie teg celu będzie mżliwe pprzez prwadzenie zrównważneg rzwju tych bszarów w parciu gspdarkę pasterską. Dceniając rangę prblemu, a w szczególnści zachwanie kilkusetletniej tradycji pasterstwa Samrząd Wjewództwa Śląskieg angażuje własne śrdki finanswe na realizację głównych celów prgramu, którymi są: przywrócenie wypasu wiec na terenach wymagających szybkiej interwencji dla zatrzymania sukcesji wtórnej stwrzenie systemu zachęt d lkwania wypasu na wskazanych terenach zachwanie i utrzymanie biróżnrdnści pwstałej dzięki gspdarce pasterskiej prmcja prduktów pchdzenia wczeg prmcja kultury pasterskiej i związanych z nią brzędów dnwa i dbudwa biektów związanych z pasterstwem zachwanie przestrzeni twartych krajbrazu rzwój turystyki raz twarzyszącej jej infrastruktury. Dla utrzymania walrów przyrdniczych i krajbrazwych na wskazanych Prgramem terenach prpnuje się prwadzenie graniczneg wypasu wiec. Wypas wiec w trudnych warunkach, na planach i halach zagrżnych pstępującą sukcesją leśną, płżnych pwyżej 500 m n.p.m. wymaga zachęt dla hdwców. W celu częściweg zrekmpenswania trudnści i wyższych ksztów związanych z prwadzeniem chwu w tych warunkach, prpnuje się stswanie premii d jednej sztuki wcy-matki. Premia zstanie przekazana hdwcm na pdstawie zapisów zawartych w umwie, zbwiązujących ich d kntynuacji wypasu przez ściśle kreślny czas we wskazanym miejscu. Będzie na stanwiła kszty kwalifikwane w prjektach realizwanych przez rganizacje pzarządwe wyłnine w drdze knkursu głszneg przez Wjewództw Śląskie. Obszar działania prgramu na terenie pwiatu bejmuję gminy: Milówka, Radziechwy Wieprz, Rajcza, Jeleśnia, Kszarawa, Ujsły, Węgierska Górka, Lipwa W I kwartale 2008 r. głszny zstał I twarty knkurs fert na dfinanswanie realizacji zadań kreślnych w Prgramie. Kmisja knkurswa wyłniła dwa pdmity: Tatrzańsk Beskidzką Spółdzielnię Gazdwie raz Twarzystw Miłśników Ziemi Zawierciańskiej. W latach całkwity budżet Prgramu piewał na kwtę zł. W ramach I knkursu na halach Beskidu Żywieckieg Tatrzańsk Beskidzka Spółdzielnia Gazdwie zrealizwała następujące przedsięwzięcia: pwrót kulturweg wypasu wiec na bszary wskazane w knkursie, dlesienia, dkrzaczania i usunięcie niepżądanej rślinnści w celu pprawy walrów widkwych i krajbrazwych hal raz przygtwanie terenów d wypasu, wyknanie ujęc wdy, wraz z budwą tradycyjnych drewnianych żłbów na ptrzeby wdpjów dla wiec, stwrzenie systemu zabezpieczeń i chrny wiec przed wilkami, budwa kszrów (ksrów), budwa bacówek na halach: Wielka Rycerzwi i Barania raz szałasu pasterskieg na halach: Miziwej i Muńcule, naprawa starej bacówki na hali Cudzichwej, przygtwanie miejsc dpczynku dla turystów i tablic z infrmacjami Prgramie, zakup specjalistyczneg samchdu d przewzu żywych wiec raz ciągnika z sprzętem d belwania siana. Prmcja Prgramu Z klei w ramach II i III knkursu fert na terenie Beskidu Żywieckieg zstały dfinanswanie następujące działania: Tradycje pasterskie mjej klicy Redyk święt wypędu wiec na hale, Łssd zejście wiec z hal Szklenia dla hdwców i zaintereswanych hdwlą wiec w Beskidach 34

35 Zwyk bacwski w Slówce VIII Międzynardwe Sptkania Gajdszy i Dudziarzy Rajcza Frmy chrny przyrdy na terenie Pwiatu Żywieckieg Frmy chrny przyrdy żywinej i nieżywinej, wymieninych w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz.U.Nr 92 pz. 880 z późn. zm.) na terenie Pwiatu Żywieckieg wymienin w tabeli pniżej. Tabela 3 Pwierzchniwe frmy chrny przyrdy na terenie Pwiatu Żywieckieg L.P. Nazwa bszaru Pw. w gran. pwiatu [ha] Frma chrny/ rk utwrzenia Gmina Mezregin 21 Cel chrny 1 Żywiecki P.K park krajbrazwy 1986 Żywiec, Jeleśnia, Świnna, Radziechwy- Wieprz, Węgierska Górka, Milówka, Rajcza, Ujsły BŻ Zachwanie, ppularyzacja i upwszechnianie wartści przyrdniczych, histrycznych i kulturwych Beskidu Żywieckieg w warunkach racjnalneg gspdarwania 2 P.K. Beskidu Śląskieg (w tym, k ha na terenie pwiatu) park krajbrazwy 1998 Lipwa, Radziechwy- Wieprz, Węgierska Górka, Milówka BŚ Zachwanie, ppularyzacja i upwszechnianie wartści przyrdniczych, histrycznych i kulturwych Beskidu Śląskieg w warunkach racjnalneg gspdarwania 3 P.K. Beskidu Małeg (w tym, k ha na terenie pwiatu) park krajbrazwy 1998 Ślemień, Gilwice, Łękawica, Żywiec, Czernichów i Łdygwice BMł Zachwanie, ppularyzacja i upwszechnianie wartści przyrdniczych, histrycznych i kulturwych Beskidu Małeg w warunkach racjnalneg gspdarwania 4 Butrza 30,68 rezerwat przyrdy 1961 Rajcza BŻ drzewstan świerka rasy istebniańskiej w reglu dlnym 5 Dzibaki 13,06 rezerwat przyrdy 1995 Ujsły BŻ płaty żyznej buczyny karpackiej Dentari glandulsae- Fagetum, raz unikalneg zespłu jawrzyny ziłrślwej Aceri-Fagetum 6 Gawrniec 23,69 rezerwat przyrdy 1996 Świnna BMk płaty żyznej buczyny karpackiej Dentari glandulsae- Fagetum 7 Grapa 23,23 rezerwat przyrdy 1995 Żywiec KŻ płaty unikalneg zespłu łęgu jesinweg z jarzmianką większą Astranti- Fraxinetum, raz bardz dbrze zachwaneg grądu subkntynentalneg Tili- Carpinetum 8 Kuźnie 7,22 rezerwat przyrdy 1995 Lipwa BŚl płaty naturalnych buczyn raz świerczyny górnreglwej Plagitheci-Piceetum, wychdnie piaskwca gdulskieg 9 Madhra 71,81 rezerwat przyrdy 1960 Łękawica BMł płaty buka zwyczajneg z dmieszką jdły i spradycznie świerka 10 Muńcł 45,20 rezerwat przyrdy Ujsły BŻ stanwiska śnieżyczki 21 BŻ =Beskid Żywiecki; BŚ =Beskid Śląski; BMł =Beskid Mały; BMk =Beskid Makwski; KŻ =Ktlina Żywiecka 35

36 1998 przebiśnieg Galanthus nivalis, w płatach żyznej buczyny karpackiej Dentari glandulsae-fagetum 11 Oszast 47,31 rezerwat przyrdy 1971 Ujsły BŻ fragment dawnej Puszczy Karpackiej las świerkwjdłw-bukwy regla dlneg 12 Pilsk (płączn w 2005 r. z rezerwatem Pięć Kpców) 105,21 rezerwat przyrdy 1971 Jeleśnia BŻ górnreglwy bór świerkwy Plagitheci-Piceetum, zarśla ksdrzewiny Pinetum mughi, zbirwiska murawwkrzewinkwe z udziałem rzadkich elementów flry 13 Pd Rynianką 21,54 rezerwat przyrdy 1970 Jeleśnia BŻ las świerkw-jdłw-bukwy, przejście regla dlneg w górny 14 Rmanka 124,5 rezerwat przyrdy 1963 Jeleśnia Węgierska Górka BŻ fragment dawnej Puszczy Karpackiej, górnreglwy bór świerkwy Plagitheci- Piceetum 15 Szerka 49,51 rezerwat przyrdy 1960 Łękawica BMł płaty żyznej buczyny karpackiej Dentari glandulsae- Fagetum i kwaśnej buczyny górskiej Luzul luzulidis- Fagetum, z pmnikwymi kazami buków i jdeł 16 Śrubita 24,99 rezerwat przyrdy 1958 Rajcza BŻ pierwtny las jdłw-bukwy regla dlneg 17 Lipwska 62,5 rezerwat przyrdy 2008 Ujsły i Węgierska Górka BŻ górnreglwy bór świerkwy Źródł: Rejestr pwierzchniwych bszarów chrninych wjewództwa śląskieg, Urząd Marszałkwski Wjewództwa Śląskieg,2009 Pnadt na terenie Pwiatu znajdują się użytki eklgiczne raz stanwiska dkumentacyjne wymienine pniżej: Użytek eklgiczny Żarnówka zlkalizwany na terenie gminy Lipwa; celem chrny są płaty ciepłlubnej rślinnści krajkwej Użytek eklgiczny Turzycwisk zlkalizwany na terenie gminy Lipwa; celem chrny jest płat zespłu turzycy lisiej z lkalnie rzadkimi gatunkami rślin Użytek eklgiczny Łąka nad Wieśnikiem zlkalizwany na terenie gminy Lipwa; celem chrny jest stanwisk mieczyka dachówkwateg Użytek eklgiczny Kalnka zlkalizwany na terenie gminy Lipwa; celem chrny jest stanwisk żanki nierównząbkwej Użytek eklgiczny Biała zlkalizwany na terenie gminy Lipwa; celem chrny jest płat łąki górskiej z mieczykiem dachówkwatym Użytek eklgiczny Młaka nad Ptkiem Malinwskim zlkalizwany na terenie gminy Lipwa; celem chrny jest płat eutrficznej młaki górskiej z rzadkimi gatunkami rślin Użytek eklgiczny Łukaszne zlkalizwany na terenie gminy Lipwa; celem chrny jest płat łąki górskiej z mieczykiem dachówkwatym Użytek eklgiczny Mały Grjec zlkalizwany na terenie miasta Żywiec; celem chrny jest murawa ksertermiczna z izlwanymi stanwiskami żanki właściwej, gryczki krzyżwej, manu wierzblistneg Użytek eklgiczny Średni Grjec zlkalizwany na terenie miasta Żywiec; celem chrny jest murawa ksertermiczne w kmpleksie z zarslami z izlwanymi stanwiskami buwika pspliteg, gółki długstrgwej, gryczki krzyżwej i in. 36

37 Użytek eklgiczny Hala Cebulwa zlkalizwana na terenie gminy Jeleśnia; celem chrny jest młaka eutrficzna z udziałem czsnku syberyjskieg i in. rzadkich gatunków rślin Użytek eklgiczny Hala Krnieniecka zlkalizwany na terenie gminy Jeleśnia; celem chrny jest młaka eutrficzna, stanwisk pełnika alpejskieg Użytek eklgiczny Trfwisk na Hali Miziwej zlkalizwany na terenie gminy Jeleśnia; celem chrny jest młaka eutrficzna z udziałem czsnku syberyjskieg, niebielistki trwałej i in. rzadkich gatunków rślin Użytek eklgiczny Rysianka zlkalizwany na terenie gminy Ujsły; celem chrny jest zbirwisk łąkwe ze stanwiskiem szafranu spiskieg Użytek eklgiczny Stawek w Złatnej zlkalizwany na terenie gminy Ujsły; celem chrny jest stanwisk kilku gatunków płazów Użytek eklgiczny Łąki strczykwe w Złatnej-Hucie zlkalizwany na terenie gminy Ujsły; celem chrny są zbirwiska łąkwe z udziałem licznych gatunków strczyków, w tym bardz rzadkiej kukułki bzwej Użytek eklgiczny Trfwisk kł Wróblówki z lkalizwany na terenie gminy Ślemień; celem chrny są zbirwiska trfwiskwe z udziałem kilku gatunków strczyków raz rsiczki krągłlistnej Użytek eklgiczny Stawek na Ksarach pd Hyśkwcem zlkalizwany na terenie miasta Żywiec; celem chrny jest trfwisk wyskie z udziałem rsiczki krągłlistnej Użytek eklgiczny Ścieżków Grń zlkalizwany na terenie gminy Łękawica; celem chrny są płaty zespłu paprci naskalnych Aspleni viridis-cystpteridetum Użytek eklgiczny Rzlewiska Jezira Międzybrdzkieg zlkalizwany na terenie gminy Czernichów; celem chrny są rzlewiska z rślinnścią wdną i szuwarwą rzadkie na terenach górskich Użytek eklgiczny Młaka na Górze Cieniwej zlkalizwany na terenie gminy Czernichów; celem chrny jest kaśna młaka turzycwa Użytek eklgiczny Źródliska nad Płnkwiem zlkalizwany na terenie gminy Czernichów; celem chrny są kwaśne młaki; wilgtne łąki na terenie źródliskwym Stanwisk dkumentacyjne Kamieniłm w Radziechwach zlkalizwany na terenie gminy Radziechwy-Wieprz; celem chrny jest sztuczne dsłnięcie wapieni cieszyńskich w nieczynnym kamieniłmie Stanwisk dkumentacyjne Skałka w Leśnej zlkalizwane na terenie gminy Lipwa; celem chrny jest blk wapienny nie wyjaśninym pchdzeniu usytuwany w dlinie Leśnianki Stanwisk dkumentacyjne Leśnianka zlkalizwane na terenie gminy Lipwa; celem chrny jest malwnicze dsłnięcie skalne w krycie ptku Leśnianka Stanwisk dkumentacyjne Diable Kamienie zlkalizwane na terenie gminy Czernichów; celem chrny są naturalne piaskwce wychdnie skalne Pwierzchniwe frmy chrny przyrdy bejmują swymi granicami większść wartściwych zbirwisk leśnych w beskidzkiej części pwiatu. Brak jest natmiast dstatecznej chrny bszarów leśnych płżnych w niższych partiach. Jak jedyny rezerwat Grapa chrniący płaty unikalneg zespłu łęgu jesinweg raz bardz dbrze zachwaneg grądu subkntynentalneg, istnieje w Ktlinie Żywieckiej. Ogólna pwierzchnia pwierzchniwych frm chrny przyrdy wynsi ,45 ha, w tym tylk 23,23 ha bszar leśny rezerwatu Grapa. Największymi frmami chrny są parki krajbrazwe. Na terenie Pwiatu Żywieckieg zaprjektwan utwrzenie specjalnych bszarów chrny siedlisk (SOO), którymi są: Beskid Śląski, Beskid Żywiecki, Beskid Mały, Kściół w Radziechwach raz bszaru PLB Beskid Żywiecki (bszar prpnwany jak OSO Dyrektywa Ptasia 37

38 Rysunek Specjalne bszary chrny siedlisk (SOO, OSO) na terenie Pwiatu Żywieckieg Źródł: pracwanie własne na pdstawie mapy NATURA2000 www. natura2000.ms.gv.pl PLH Beskid Mały (bszar prpnwany jak SOO, pwierzchnia 7186,16 ha, w tym kł 40% na terenie pwiatu) Obszar stanwi własnść Skarbu Państwa (głównie w zarządzie Lasów Państwwych), także tereny prywatne, gminne, wspólnt gruntwych. Obszar płżny w masywie Beskidu Małeg, w paśmie Magurki Wilkwickiej (Czupel 933 m npm) i grupie Łamanej Skały (929 m npm). Beskid Mały znajduje się w brębie Beskidu Zachdnieg, d zachdu graniczy z Beskidem Śląskim, natmiast d wschdu z Beskidem Makwskim. Przełm rzeki Sły dzieli Beskid Mały na dwie części: zachdnią (Pasma Czupla i Magurki) raz wschdnią (tzw. Beskid Andrychwski). Pasm Beskidu Małeg w całści pdlega prawnej chrnie, jak Park Krajbrazwy Beskidu Małeg ( pwierzchni ha), wchdzący w skład Zespłu Parków Krajbrazwych Wjewództwa Śląskieg. Obszar zbudwany jest z utwrów serii śląskiej, reprezentwanych głównie przez twarde, dprne na wietrzenie piaskwce gdulskie, które przeławicwane są łupkami, piaskwcem i zlepieńcami istebniańskimi dlnymi. Niektóre frmy skałkwe zbudwane są z piaskwców ciężkwickich. Układ dlin jest kncentryczny, grzbiety i szczyty zakrąglne, a stki dść strme. Obszar ten charakteryzuje się urzmaicną rzeźbą terenu, gęstą siecią rzeczną wraz ze sprą liczbą źródeł raz dużymi deniwelacjami terenu (przekraczające 500 m). Układ dlin jest kncentryczny, grzbiety i szczyty skalne zakrąglne, a stki dść strme (nachylenie przekracza czasem 30 stpni). Na mawianym terenie znajduje sie kilkadziesiąt skałek, jaskiń i schrnisk pdskalnych. D najcenniejszych jaskiń należą: Jaskinie Czarne Działy (w tym jaskinia Czarne Działy III dł. 115 m) i Jaskinia Kmnieckieg, która jest największą jaskinią erzyjn-wietrzeniwą w plskich Karpatach Fliszwych. Pwierzchniw dminują tu zbirwiska leśne, łąkwe są rzadsze, a spradycznie występują zbirwiska trfwiskwe, ziłrślwe i naskalne. Na bszarze Beskidu Małeg znajduję się największy i najlepiej wykształcny kmpleks kwaśnych buczyn górskich górskich Luzul luzulidis Fagetum w Karpatach. Występwanie na krańcach zasięgu 38

39 gegraficzneg zespłów świerczyny górnreglwej Plagitheci-Piceetum (w piętrze regla dlneg - unikatwy fenmen synchrlgiczny w Karpatach), jawrzyny miesięcznicwej Lunari-Aceretum, świerczyny na trfie Bazzani-Piceetum. Na bszarze stwierdzn becnść czternastu siedlisk przyrdniczych z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG, w tym: kmpleks kwaśnych buczyn górskich (jest t największy i najlepiej wykształcny kmpleks teg typu w Karpatach), zespły świerczyny górnreglwej (występującej na krańcach zasięgu gegraficzneg), jawrzyny miesięcznicwej, świerczyny na trfie. Ostja jest pnadt miejscem występwania dwóch gatunków mchów z załącznika II Dyrektywy Siedliskwej: widłzębu zielneg raz bezlistu krywweg (z tym że stanwisk bezlistu krywweg, bardz rzadkieg, wymaga ptwierdzenia). Na bszarze znajdują się dwa rezerwaty przyrdy: Madhra (gmina Ślemień), Szerka (gmina Łękawica). W ten spsób chrną bjęte zstały bszary szczególnie cenne, przede wszystkim fragmenty drzewstanów charakterze naturalnym. Utwrzny w 1960 r. Rezerwat leśny Madhra, pwierzchni utwrzny w 1960 r., pwierzchni 49,51 ha (Łamana Skała) jest drugim c d wyskści szczytem w Beskidzie Małym (929 m n.p.m.). Rezerwat znajduje się na terenie gminy Ślemień. Szczyt prśnięty jest w całści mającymi naturalny charakter żyznymi i kwaśnymi buczynami raz świerczynami (charakterystycznymi dla regla górneg) z widcznymi, zwłaszcza na półncnych i półncn-zachdnich zbczach, wychdniami skalnymi. W załmach skalnych znaleźć mżna natmiast wiele gatunków mchów (w tym znajdujące się na czerwnej liście Dicranella humilis i Rhabdweissia crispata). Znaleźć mżna tutaj pnadt liczne gatunki chrnine na terenie naszeg kraju, m.in. parzydł leśne, mieg górski, wawrzynek wilczełyk, śnieżyca wisenna. Siedliska te dają schrnienie takim zwierzętm jak: jelenie, sarny, dziki, rysie, bciany czarne, salamandry plamiste raz traszki karpackie (endemit). Występują tutaj także jaskinie (w tym najpiękniejsza z nich Jaskinia Kmanieckieg). Rezerwat leśny Szerka utwrzny w 1960 r., pwierzchni 49,51 ha, płżny jest w Beskidzie Andrychwskim (wschdnia część Beskidu Małeg), na terenie gminy Łękawica, jest rezerwatem leśnym pwierzchni niecałych 50 hektarów, usytuwanym w brębie Parku Krajbrazweg Beskidu Małeg w klicach szczytwych i na płudniwych zbczach Kcierza.. Ochrną bjęty zstał fragment dlnreglwej buczyny karpackiej z pmnikwymi kazami jdeł i buków (pzstałści bukwej puszczy karpackiej). PLH Beskid Śląski (bszar prpnwany jak SOO, pwierzchnia ,4 ha, w tym 15% pwierzchni na terenie pwiatu) Obszar stanwi własnść Skarbu Państwa (głównie w zarządzie Lasów Państwwych), także tereny prywatne, gminne, wspólnt gruntwych. Płżny na terenie Parku Krajbrazweg Beskidu Śląskieg ( ha) z 8 rezerwatami przyrdy: Barania Góra (383,04 ha), Czantria (97,71 ha), Kuźnie (7,22 ha), Stk Szyndzielni (57,92 ha), Wisła (17,61 ha), Zadni Gaj (5,77 ha), Dlina Łańskieg Ptku (46,89 ha), Jawrzyna (40,03 ha) raz 2 zespłami przyrdnicz-krajbrazwymi: Cygański Las (925,53 ha), Park Eklgiczny Dlina Wapienicy (1519,02 ha). Obszar częściw znajduję się również na terenie Leśneg Kmpleksu Prmcyjneg Lasy Beskidu Śląskieg (50 052,1 ha) w masywie Beskidu Śląskieg, z niewielkimi fragmentami w brębie Pgórza Śląskieg i w Ktlinie Żywieckiej. Obejmuję dwa pasma górskie Stżka i Czantrii raz pasm Baraniej Góry graniczne Wisłą d zachdu. Góry mają układ pasmwy i psiadają dść duże różnice wyskści między dnami dlin a szczytami. Występuje tu szereg malwniczych frm skalnych, takich jak prgi i wdspady w dlinach ptków, liczne frmy skałkwe i różnrdne frmy suwiskwe pwierzchniwe i pdziemne. Najbardziej znaną i najgłębszą jaskinią Beskidu Śląskieg jest jaskinia Malinwska (Ondraszka) dł. 230,5 m i głębkści 22,7 m. Z półncn zachdnich stków Baraniej Góry, na wyskści 1100 m wypływają źródła Czarnej Wisełki. 39

40 Rysunek 9 Lkalizacja Obszaru NATURA 2000 Beskid Śląski Źródł: strna internetwa Lasy t głównie sztuczne mnkultury świerkwe. Naturalny las jdłw bukw świerkwy w wieku k. 200 lat zachwał się tylk na półncn-zachdnich stkach Baraniej Góry. Tereny płżne na Pgórzu Śląskim i w Ktlinie Żywieckiej są miejscem występwania bardz rzadkich w reginie muraw ksertermicznych. Zidentyfikwan tu 16 typów siedlisk z załącznika I Dyrektywy Siedliskwej. Wśród nich jednymi z cenniejszych są zachwane fragmenty lasów charakterze naturalnym (pn-wsch. stki Baraniej Góry). Masyw Baraniej Góry jest centrum występwania w Plsce dlnreglweg bru na trfie Bazzani- Piceetum. Obszar jest też jednym z centrów występwania dlnreglweg bru jdłw-świerkweg (dlnreglwa frma siedliska 9140) występuje tu unikatwy ektyp tzw. świerka istebniańskieg. Na terenie półncnej części Beskidu Śląskieg ( ze względu na: chłdny i wilgtny klimat, dużą ilść padów, strme pkryte rumszem skalnym stki) rzwijają się dść licznie lasy jawrwe z miesiącznicą trwałą Lunari-Aceretum (9180). Znacznym zróżnicwaniem wyróżnia się także rślinnść nieleśna, w tym szczególnie interesujące są murawy ksertermiczne na górze Tuł. Beskid Śląski charakteryzuje się największą liczbą jaskiń i schrnisk skalnych (siedlisk 8310) w brębie plskich Karpat Zewnętrznych. Największą jaskinią jest jaskinia w Trzech Kpcach długści 947,5 m. W bszarze liczne są wychdnie skalne, na których wykształcają się zbirwiska szczelin skalnych (kd 8220). Stwierdzn 21 gatunków z załącznika II Dyrektywy Siedliskwej. Jest t stja fauny typwej dla puszczy karpackiej. Na bszarze dnalezin też liczne stanwiska rzadkich i zagrżnych rślin i bezkręgwców. Jest tu jedn z 4 stanwisk tjadu mrawskieg w Plsce i jeden z 4 rejnów występwania tcji karpackiej. Z pczątkiem XX wieku stwierdzn tu jedn z 3 znanych w Plsce stanwisk knarka tajgweg Phryganphilus ruficllis, ale d teg czasu brak ptwierdzenia jeg becnści. Największym zagrżeniem dla bszaru jest: Zanieczyszczenie pwietrza (w tym transgraniczne z terenów Republiki Czeskiej); 40

41 zbyt intensywny rzwój turystyki i zabudwy rekreacyjnej; ptencjalne zagrżenia np. budwa ptków górskich. PLH Beskid Żywiecki (bszar prpnwany jak SOO, pwierzchnia 35276,06 ha) Beskid Żywiecki t bardz rzległa i mcn zróżnicwana pd względem płżenia i charakteru grupa górska Beskidów Zachdnich, rzciągająca się wzdłuż płudniwych granic kraju, d Beskidu Śląskieg aż p Pdhale. Od półncy graniczy z Beskidem Średnim (Makwskim), a d wschdu z Grcami. Beskid Żywiecki stanwi najwyższą grupę górską Beskidów Zachdnich. Składa się z kilku pasm górskich, mających układ równleżnikwy. Wyróżnia się tu zwarte grupy górskie Wielkiej Raczy (1236 m n.p.m.) i Pilska (1557 m n.p.m.). Różnią się ne d siebie charakterem i układem grzbietów. Grupa Wielkiej Raczy ma partie wierzchwinwe wykształcne, jak stre i wąskie grzbiety ułżne widlast, ddzielne d siebie szeregiem dpływów górnej Sły. Grupę Pilska wyróżniają szerkie, zakrąglne kpuły i łagdne stki, przcinane dużą ilścią dlin. Cechuje się prmienistym układem grzbietów dchdzących d jądra masywu - wynisłej dwuwierzchłkwej kpuły (1557 m. n.p.m.) z cechami wyskgórskimi. Natmiast cechą rejnu Pasma Lipwskiej Rmanki są wyskie, strme i zalesine pasma, z licznymi halami grzbietwymi. Sieć hydrgraficzna ma tu charakter typw górski, z dużą liczbą ptków gwałtwnych spadkach i malwniczych wdspadach m.in. w Sptni, Milówce i Krbielwie, które następnie uchdzą d rzeki Sły i Kszarawy. Osbliwścią są nieliczne, drbne jezirka suwiskwe. Szatę rślinną twrzą naturalne zespły lasów iglastych i liściastych (kł 75% pwierzchni sti) raz naturalne, półnaturalne i antrpgeniczne zbirwiska nieleśne. Na bszarze zstała zachwana pierwtna, karpacka przyrda. Najwyższe szczyty mają dbrze zaryswane piętra rślinne: regla dlneg (lasy jdłw-bukwe d 1150 m), regla górneg (lasy świerkwe d 1360 m), subalpejskie (ksdrzewina d 1650 m n.p.m.). Najcenniejsze skupiska rślinnści bjęte zstały chrną rezerwatwą: Butrza (30,68 ha), Dzibaki (13,06 ha), Gawrniec (23,69 ha), Muńcł (45,20 ha), Oszast (47,31 ha), Pilsk (105,21 ha), Pd Rysianką (27,54 ha), Rmanka (98,45 ha), Śrubita (25,86 ha) raz użytkiem eklgicznym Stawek na Ksarach pd Hyśkwcem (0,5 ha). Znajdują się tu również pmniki przyrdy nieżywinej: jaskinia w Sptni Wielkiej, jaskinia Przed Rzdrżem, wdspad na ptku Sptnia Wielka. Obszar częściw należy d Leśneg Kmpleksu Prmcyjneg Lasy Beskidu Śląskieg. Występuje tu 21 typów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Spśród licznych zbirwisk rślinnych, których stwierdzn tu 56, należy zwrócić uwagę na unikatwą w plskich Karpatach pstać zespłu Valerian-Caricetum flavae, z udziałem czsnku syberyjskieg Allium sibiricum i niebielistki trwałej Swertia perennis subsp. alpestris raz na becnść na wierzchwinach i grzbietach górskich trfwisk. W bszarze stwierdzn występwanie 19 gatunków z Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Kmpleksy leśne stanwią stje dużych drapieżników (niedźwiedzia, wilka i rysia). W masywie Pilska znajduje się jedn z 3 znanych z Plski stanwisk darniówki tatrzańskiej (endemit karpacki). Brak aktualnych danych ptwierdzających występwanie chrząszcza Phryganphilus ruficllis, stwierdzneg tu w XIX w. Flra teg bszaru liczy kł 1000 gatunków, w tym 150 gatunków górskich (18 alpejskich i 27 subalpejskich). Jest tu jedn z 4 stanwisk tjadu mrawskieg w Plsce i jeden z 4 rejnów występwania tcji karpackiej. Utrzymuje się także, (chć stsunkw nieliczna) ppulacja dzwnka piłkwaneg. Na terenie Beskidu Żywieckieg znajduje się staniec denudacyjny w pstaci góry Grjec (612 m n.p.m.) w Żywcu, będąca ważnym stanwiskiem archelgicznym. Występuje tu ppulacja lęgwa głuszca (50-80 sbników), która przekracza 10% ppulacji krajwej. Jest t gatunek skrajnie zagrżny w całej Plsce. W kresie lęgwym stwierdzn występwanie jarząbka, puchacza, sóweczki i dzięciła czarneg, dzięciła białgrzbieteg, dzięciła trójpalczasteg i gąsirka. 41

42 Rysunek 10 Lkalizacja Obszaru NATURA 2000 Beskid Żywiecki Źródł: strna internetwa PLH Kściół w Radziechwach (bszar prpnwany jak SOO, pwierzchnia 0,06 ha) Ostja bejmuję kściół parafialny pd wezwaniem św. Marcina z 1663 rku, leży na wyskści 445 m n.p.m. i jest jednym z najstarszych w pwiecie żywieckim. W sti znajduję się z jedna z największych na Śląsku klnii rzrdczej pdkwca małeg, będącym gatunkiem nietperza z Załącznika II Dyrektywy Siedliskwej; Wieś Radziechwy jest płżna kł 3 km na płudnie d Żywca. Należy d najstarszych w Ktlinie Żywieckiej. 42

43 Rysunek 11 Lkalizacja Obszaru NATURA 2000 Kściół w Radziechwach Źródł: strna internetwa Ministerstwa Śrdwiska PLB Beskid Żywiecki (bszar prpnwany jak OSO Dyrektywa Ptasia, pwierzchnia ,8 ha) Obszar bejmuje fragment Beskidu Żywieckieg, który jest zbudwany z fliszwych utwrów serii magurskiej. Charakteryzuje g występwanie różnrdnych frm gemrflgicznych - grzbiety, garby, żebra mury skalne, głbrza, na stkach i suwiska skalne. Dminującymi skałami są tutaj dprne na wietrzenie piaskwce magurskie, które wraz z łupkami ilastymi twrzą flisz karpacki. Najciekawsze zespły frm skalnych znajdują się w szczytwych partiach Pilska, w dlinie Cebulweg Ptku, w brębie grzbietwej części pasma Lipwskiej-Rtmanki raz Braczej-Pruswa. Największa jaskinia na tym bszarze t Jaskinia Wickwa w Sptni Wielkiej, długści 101 m. Beskid Żywiecki składa się z kilku pasm górskich, mających układ równleżnikwy. Wyróżniają się tu zwarte grupy górskie Wielkiej Raczy (1236 m) i Pilska (1557 m). Wyróżnia się także interesujący staniec denudacyjny - Grjec (612 m), będący ważnym stanwiskiem archelgicznym. Rzeki mają tu charakter typw górski, z gwałtwnymi spadkami, malwniczymi wdspadami i gęstą siecią ptków. Główne rzeki bszaru t Sła i Kszarawa. Osbliwścią są nielicznie występujące drbne jezirka suwiskwe. Szatę rślinną twrzą naturalne i półnaturalne górskie zbirwiska rślinne, w tym dbrze wykształcne zespły lasów iglastych i liściastych. Na spłaszczeniach stkwych, wierzchwinach grzbietwych, zagłębieniach suwiskwych, występują cenne trfwiska. 43

44 Rysunek 12 Lkalizacja Obszaru OSO NATURA 2000 Beskid Żywiecki Źródł: strna internetwa Występują c najmniej 4 gatunki ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, 1gatunek z Plskiej Czerwnej Księgi (PCK). Gniazduje pwyżej 1% ppulacji krajwej (C6) głuszca (PCK). Obszar charakteryzuje się dbrze zachwanymi, typwymi zbirwiskami górskimi (leśnymi i nieleśnymi). Duże kmpleksy leśne stanwią stję dużych drapieżników. Flra teg bszaru liczy kł 1000 gatunków, w tym 150 gatunków górskich (18 alpejskich i 27 subalpejskich).spśród licznych zbirwisk rślinnych należy zwrócic uwagę na unikatwą w plskich Karpatach pstać zespłu Valerian-Caricetumflavae, z udziałem czsnku syberyjskieg Allium sibiricum i niebielistki trwałej Swertia perennis subsp. alpestris, raz na bardz rzadkie w Plsce jawrzyny Aceri-Fagetum. Występują następujące frmy chrny: Rezerwat Przyrdy Butrza Rezerwat Przyrdy Dzibaki Rezerwat Przyrdy Gawrniec Rezerwat Przyrdy Oszast Rezerwat Przyrdy Pilsk Rezerwat Przyrdy Pd Rysianką Rezerwat Przyrdy Rmanka w Beskidzie Żywieckim Rezerwat Przyrdy Śrubita Rezerwat Przyrdy Pięć Kpców Rezerwat Przyrdy Muńcł Park Krajbrazwy Żywiecki 44

45 PLB Babia Góra (bszar prpnwany jak OSO Dyrektywa Ptasia, pwierzchnia 4915,65 ha, pza terenem pwiatu, płżny przy granicy pwiatu) Obszar specjalnej chrny (OSO) bejmuję masyw Babiej Góry. Stwierdzn tu 13 siedlisk przyrdniczych z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Rysunek 13 Lkalizacja Obszaru NATURA 2000 Babia Góra Źródł: strna internetwa Ministerstwa Śrdwiska Masyw Babiej Góry płżny jest we wschdniej części Beskidu Żywieckieg i stanwi drugie c d wyskści p Tatrach pasm górskie w Plsce. Grzbiet Babiej Góry jest bszarem wddziałwym pmiędzy zlewnią Mrza Bałtyckieg i Mrza Czarneg. Masyw Babiej Góry cechuje asymetria budwy - stk półncny jest bardz strmy, natmiast stk płudniwy łagdnie pada ku dlinm. Występuje tu charakterystyczny piętrwy układ rślinnści. W reglu dlnym dminuje buczyna karpacka, bry jdłwe i jdłw - świerkwe, natmiast regiel górny pkrywa bór świerkwy. Pwyżej rzciągają się cenne w skali Eurpy zarśla ksdrzewiny - jedn z dwóch stanwisk ksdrzewiny na terenie Beskidów. Najwyższe z pięter rślinnych Babiej Góry - piętr halne charakteryzuje się ubgą rślinnścią i występwaniem muraw alpejskich raz zbirwisk prstów naskalnych. W sumie na terenie bszaru występuje 14 typów siedlisk cennych w skali Eurpy zajmujących pnad 85% pwierzchni. Są t m.in. górskie murawy, jawrzyny ziłrślwe raz prirytetwe górskie murawy bliźniczkwe, Flra sti liczy pnad 900 gatunków rślin naczyniwych, wśród których występuje wiele rzadkich i zagrżnych gatunków. Szczególnie cenną rśliną jest krzyn jeleni - symbl Babigórskieg Parku Nardweg. Nie występuje n nigdzie indziej w Plsce pza Babią Górą. Ostja chrni również stanwiska wyjątkw cennych z eurpejskieg punktu widzenia rślin - tjadu mrawskieg i tcji karpackiej. Spśród rzadkich gatunków zwierząt występują tu endemity karpackie: gryzń - darniówka tatrzańska i chrząszcz- sichrawa karpacka. Spśród cennych z eurpejskieg punktu widzenia zwierząt bytują tu niedźwiedź brunatny, ryś, wilk. Ostja ma również duże znaczenie dla chrny ptaków m.in. kuraków leśnych - głuszca i cietrzewia raz sów - puszczyka uralskieg i puchacza. Główne zagrżenia bszaru t transgraniczne zanieczyszczenia pwietrza raz pzbywanie się dpadów z gspdarstw dmwych na terenie sti. W ramach bszaru NATURA 2000 funkcjnuje Babigórski Park Nardwy. 45

46 Znaczenie bszarów NATURA 2000 dla Gmin Pwiatu Żywieckieg Istnienie bszaru Natura 2000, pdbnie jak istnienie jakiejklwiek innej frmy chrny przyrdy, stanwi znaczące uwarunkwanie zagspdarwania przestrzenneg, parteg na zasadach ładu przestrzenneg i zrównważneg rzwju, c pzwala na wkmpnwanie sieci Natura 2000 w system planwania i zagspdarwania przestrzenneg pwiatu, przy traktwaniu jej, jak ważny kmpnent wdrażania zasad zrównważneg rzwju. 7 Istnienie bszaru Natura 2000 w granicach gminy pwinn być bligatryjnie uwzględnine w sprządzanym przez gminę tzw. studium uwarunkwań i kierunków zagspdarwania przestrzenneg, wytyczającym kierunki plityki przestrzennej gminy i wiążącym dla jej rganów przy sprządzaniu planów miejscwych. Mżna czekiwać, że tak stanie się w tych studiach, które będą sprządzane lub rewidwane p ustanwieniu bszaru Natura Decyzja ustanwieniu takieg bszaru jest w czywisty spsób decyzją zmieniającą istniejące uwarunkwania zagspdarwania przestrzenneg, mżna, więc czekiwać, że pwinna na skutkwać także rzpczęciem prcesu zmiany istniejących studiów i ich dstswania d nwych realiów. Nie ma jednak prawnych mechanizmów, które taką zmianę mgłyby wymusić, chć mżna się jej dmagać pwłując się na przepisy wymagające kresweg przeglądu przez gminy aktualnści bwiązujących dkumentów dtyczących zagspdarwania przestrzenneg. Studium uwarunkwań i kierunków zagspdarwania przestrzenneg gminy pwinn zawierać: zaznaczenie granic bszaru Natura 2000; infrmacje rzeczywistym występwaniu na bszarze zakreślnym linią graniczną elementów przyrdy, które są w tym bszarze przedmitem chrny a więc siedlisk przyrdniczych raz gatunków ujętych w załącznikach d Dyrektywy Ptasiej i Siedliskwej. Niezależnie d działań chrnnych i frmalnych prcedur cen skutków planów i przedsięwzięć, dla łagdzenia knfliktów między chrną bszaru a gspdarką człwieka isttne są dpwiednie pstawy spłeczne mieszkańców i innych grup ludzkich zaangażwanych w zarządzanie bszarem bądź mających na nim swje interesy. Niezmiernie ważne jest uświadmienie szans dla reginu, Włączenie bszaru d sieci Natura 2000 umżliwia rlnikm krzystanie z prgramów rlnśrdwiskwych, które stanwią frmę wynagrdzenia za pdejmwanie się różnych, (lecz ściśle kreślnych) działań na rzecz chrny śrdwiska (w tym szczególnie na rzecz chrny przyrdy i/lub chrny walrów krajbrazu wiejskieg. Prgramy rlnśrdwiskwe są uważane za jeden z najważniejszych mechanizmów siągania celów Natury 2000 na bszarach rlniczych. We wszystkich krajach Unii Eurpejskiej zauważalna jest pstępująca harmnizacja bszarów wdrażania prgramów rlnśrdwiskwych i bszarów Natura Przykładem tej harmnizacji i jedncześnie ddatkwą krzyścią dla rlników, których gspdarstwa płżne są w brębie bszarów Natura 2000 jest t, iż wszelkie płatnści dla nich za realizację prgramów rlnśrdwiskwych pwiększane są 20% w stsunku d płatnści pdstawwych ustalnych dla pszczególnych pakietów działań. Szczegóły prgramu rlnśrdwiskweg kreśla dkument: Prgram Rzwju Obszarów Wiejskich na lata Obecnść bszaru Natura 2000 w granicach danej jednstki samrządu terytrialneg mże być czynnikiem prmującym regin pd kątek usług (przede wszystkim turystycznych) raz prdukcji (głównie spżywczej). Im większy dany bszar Natura 2000, a przedmit chrny bardziej niepwtarzalny i specyficzny, tym dla prmcji lepiej. Jednakże wykrzystanie terenu i jeg prmcja muszą być dstswane d wymgów chrnnych siedlisk i gatunków, dla chrny, których zstał pwłany bszar Natura Natura 2000 nie blkuje działań nieszkdliwych dla chrninych gatunków i siedlisk przyrdniczych, jak również mżliwści innych działań, chć wymusza ich planwanie w spsób uwzględniający ptrzeby chrny przyrdy. Wymgiem Natury 2000 jest wyłącznie pddawanie planwanych inwestycji analizie pd kątem ich wpływu na przedmity chrny Natura Mżna czekiwać, że w 90% przypadków nie będzie znacząceg wpływu na bszar Natura 2000, a więc i żadnych przeszkód d realizacji inwestycji. Istnieją również prcedury umżliwiające nawet pświęcenie chrninych gatunków i siedlisk przyrdniczych w imię nadrzędneg interesu publiczneg (ze względu na chrnę zdrwia i życia ludzi). 46

47 Natura 2000 w kreślnych przypadkach granicza działalnść inwestycyjną, pnieważ w przypadku wystąpienia znacząceg ptencjalneg wpływu przedsięwzięcia na przedmity chrny z sieci Natura 2000 istnieje bwiązek przeprwadzenia prcedury ceny ddziaływania teg przedsięwzięcia pd kątem jeg wpływu na bszar Natura Jeżeli, w ramach przeprwadznej ceny, zstanie wykazany negatywny wpływ przedsięwzięcia na przedmity chrny Natura 2000, raz w przypadku braku rzwiązań alternatywnych i nadrzędneg interesu publiczneg, przedsięwzięcie nie będzie mgł być zrealizwane. Na bszarach NATURA 2000 bwiązują następujące zakazy i graniczenia dtyczące zagspdarwania przestrzenneg: wprwadzenia działalnści gspdarczej, mgącej w isttny spsób ddziaływać szkdliwie na eksystemy, walry krajbrazwe, kulturwe i turystyczne Parku, lkalizacji inwestycji zalicznych d grupy mgących znacząc ddziaływać na śrdwisk lkalizacji biektów wypczynkwych stałych i seznwych raz letniskwych (nie dtyczy budynków terenów zabudwy ustalnych w planach miejscwych), lkalizacji biektów kubaturwych pza terenami ustalnymi w planach miejscwych ( w frmie zabudwy rzprsznej ; zakaz nie dtyczy wymiany substancji i budynków uzupełniających w granicach istniejącej działki zagrdwej, realizacja biektów, których gabaryty i frma architektniczna mgą bniżyć walry krajbrazwe, realizacja przedsięwzięć, mgących spwdwać niekrzystne zmiany stsunków wdnych, naruszających w spsób isttny rzeźbę terenu lub pwdujących wzmżenie prcesów erzyjnych, przeznaczenia gruntów na cele nieleśne, niszczenia zadrzewień i zakrzewień śródplnych raz wzdłuż cieków wdnych i dróg, wypalania traw i rżysk Dla graniczenia emisji d atmsfery ustala się: zakaz wznszenia raz mdernizacji ktłwni raz innych źródeł energii cieplnej mcy pwyżej 0,5 MW jeśli nie krzystają ne ze spalania uszlachetnineg węgla, zaleca się stswanie czystych nśników energii dla celów grzewczych i scjaln bytwych, preferwane są źródła lkalne zmdernizwane i przystswane d paliw gazweg lub leju pałweg eklgiczneg. użytkwanie terenów, dla których zstała dpuszczna lkalizacja biektów i urządzeń ma mieć miejsce w spsób nie pwdujący szkdliwych i pnadnrmatywnych ddziaływań tych biektów i urządzeń dla zdrwia ludzi i dla śrdwiska, zakaz lkalizacji na całym bszarze bjętym planem, zakładów i urządzeń szczególnie szkdliwych dla śrdwiska, Wyznaczanie bszarów Natura 2000 pciąga za sbą knsekwencje, które skutkwać będą przez bardz długi kres i będą miały duży wpływ na rzwój gmin. Tych prblemów nie rzwiążą żadne inne późniejsze działania, pnieważ sam wyznaczenie bszaru Natura 2000 rdzi kreślne knsekwencje prawne. Prace związane z wyznaczaniem bszarów Natura 2000 pwinny bejmwać nie tylk rzpznanie walrów przyrdniczych gminy, ale także, a mże przede wszystkim, celów i zamierzeń rzwjwych gminy. Plany przedsięwzięć gminnych pwinny znaleźć się na mapie wspólnie z prpnwanymi d wyznaczenia bszarami Natura Na pdstawie wypracwaneg w każdej gminie kmprmisu należy przyjąć takie rzwiązania, które zapewnią ptymalne mżliwści rzwju, zapewniając równcześnie chrnę wyznacznych bszarów Natura Prace prwadzne becnie nie zabezpieczają gminm warunków d skuteczneg zaprezentwania swich interesów, a już w żadnym przypadku mżliwści wypracwania rzsądneg kmprmisu. Istnieje niebezpieczeństw, że gminy trzymają infrmacje wyznacznych bszarach Natura 2000, ale ich mżliwści wpływania na zmianę czegklwiek będą graniczne. 47

48 Inne frmy chrny przyrdy W granicach pwiatu żywieckieg zstały również zidentyfikwane bszary węzłwe wyznaczne w ramach krajwej sieci eklgicznej ECONET Plska: Beskid Żywiecki Beskid Śląski Beskid Mały Rangę międzynardwą nadan bszarwi węzłwemu Beskid Żywiecki. Rysunek 14 Elementy krajwej sieci eklgicznej ECONET Plska w wjewództwie śląskim i pwiat żywiecki na ich tle Źródł: strna internetwa Liczba pmników przyrdy w Pwiecie Żywieckim jest wyska, w prównaniu z innymi pwiatami w brębie wjewództwa śląskieg. Stan rzpznania przyrdniczeg pszczególnych części pwiatu pzwala jednak na rzszerzenie listy pmników (d tej frmy predestynuje w szczególnści wiele biektów przyrdy nieżywinej, a także liczne kazy drzew, zwłaszcza w gminach, w których brak lub prawie brak dtychczas takich frm np. Czernichów, Łdygwice, Kszarawa, Ujsły). 48

49 Tabela 4 Liczbwe zestawienie pmników przyrdy na terenie Pwiatu Żywieckieg Pmniki przyrdy żywinej Pmniki przyrdy nieżywinej L.P. Gmina Pjedyncze drzewa Grupy drzew Aleje drzew Głazy, wychdnie skalne Jaskinie Wdspady 1 Żywiec Czernichów Gilwice Jeleśnia Kszarawa Lipwa Łękawica Łdygwice Milówka Radziechwy-Wieprz Rajcza Ślemień Świnna Węgierska Górka Ujsły RAZEM Źródł: Rejestr pwierzchniwych bszarów chrninych wjewództwa śląskieg, Urząd Marszałkwski Wjewództwa Śląskieg,2009 Bardz isttnym prblemem jest zachwanie rślinnści nieleśnej, która w dużej mierze decyduje walrach przyrdniczych pwiatu. Istnieje szereg prpzycji nwych frm chrny takiej rślinnści, jednakże sam ustanwienie bszarów chrninych jest niewystarczające. Knieczne są zabiegi chrny czynnej, najlepiej zbliżne d prwadznych w statnich latach frm użytkwania. Tabela 5 Prpnwane frmy chrny przyrdy w Pwiecie Żywieckim (z wyłączeniem pmników przyrdy) L.P. Nazwa biektu Frma chrny Mezregin Gmina Obiekt chrny 1 Łyskwiny Rezerwat przyrdy Ktlina Żywiecka Żywiec Zarśla leszczynwe na bardz strmych, suwiskwych zbczach z licznym udziałem gatunków chrninych i rzadkich (np. tjad lisi, cieszynianka) 2 Grąd w Gilwicach Rezerwat przyrdy Ktlina Żywiecka Gilwice Fragment naturalneg lasu grądweg z najliczniejszym w Plsce stanwiskiem tjadu lisieg i udziałem licznych górskich gatunków rślin 3 Knuszka Rezerwat przyrdy Ktlina Żywiecka Łękawica Grąd subkntynentalny na bardz strmych suwiskwych zbczach, płaty lszynki karpackiej, wychdnie skalne, stanwisk żebrwca górskieg 4 Janikwa Grapa Rezerwat przyrdy Beskid Makwski Jeleśnia Grąd subkntynentalny z udziałem pięcirnika drbnkwiatweg (jedn z dwóch stanwisk w Plsce), żyzna buczyna karpacka, wychdnie skalne 49

50 5 Czerwieniecka Grapa Rezerwat przyrdy Beskid Śląski Milówka Ochrna ściany skalnej piaskwca gdulskieg w brębie buczyny i bru świerkweg 6 Stary Bór 7 Kścielec Rezerwat przyrdy Rezerwat przyrdy Beskid Śląski Lipwa Ostja głuszca Beskid Śląski Lipwa Nagrmadzenie wychdni skalnych i jaskiń 8 Dlina Leśnianki Zespół przyrdniczkrajbrazwy Ktlina Żywiecka Lipwa Dlina ptku z licznymi naturalnymi dkrywkami gelgicznymi raz szatą rślinna zbliżna d naturalnej, z licznymi gatunkami chrninych rślin 9 Grjec Zespół przyrdniczkrajbrazwy Ktlina Żywiecka Żywiec, Radziechwy- Wieprz Mzaika cennych płatów rślinnści leśnej (grądy, buczyny, drzewstany jdłwświerkwe) i nieleśnej (murawy ksertermiczne, łąki ekstensywnie użytkwane, czynnie, trfwisk wyskie) z udziałem kilku gatunków bardz rzadkich w skali kraju i Karpat (buwik psplity, zawilec wielkkwiatwy, żanka właściwa, cieszynianka wisenna i in.), ruiny pieców wapienniczych 10 Matyska Zespół przyrdniczkrajbrazwy (w jeg brębie szereg użytków ekl.) Ktlina Żywiecka Radziechwy- Wieprz Mzaika rślinnści zarślwej, łąk i muraw ksertermicznych z udziałem bardz rzadkich gatunków rślin (buwik psplity, tjad lisi, strczyk blady), stare kamieniłmy 11 Pd Kpcem Zespół przyrdniczkrajbrazwy (w jeg brębie szereg użytków ekl.) Ktlina Żywiecka Radziechwy- Wieprz Mzaika rślinnści zarślwej, łąk i muraw ksertermicznych z udziałem rzadkich gatunków rślin, murawy ksertermiczne, stare kamieniłmy 12 Mały Grjec Użytek eklgiczny Ktlina Żywiecka Żywiec Murawa ksertermiczna z izlwanymi stanwiskami żanki właściwej, gryczki krzyżwej, manu wierzblistneg 13 Średni Grjec Użytek eklgiczny Ktlina Żywiecka Żywiec Murawy ksertermiczne w kmpleksie z zarślami z izlwanymi stanwiskami buwika pspliteg, gółki długstrgwej, gryczki krzyżwej i in. 14 Rysianka Użytek eklgiczny Beskid Żywiecki Ujsły Zbirwisk łąkwe ze stanwiskiem szafranu spiskieg 15 Łaki strczykwe w Złatnej-Hucie Użytek eklgiczny Beskid Żywiecki Ujsły Zbirwiska łąkwe z udziałem licznych gatunków strczyków, w tym bardz rzadkiej kukułki bzwej 16 Trfwisk kł Wróblówka Użytek eklgiczny Beskid Mały Ślemień Zbirwiska trfwiskwe z udziałem kilku gatunków strczyków raz rsiczki krągłlistnej 17 Ścieżków Grń Użytek eklgiczny Beskid Mały Łękawica Płaty zespłu paprci naskalnych Aspleni viridis-cystpteridetum 18 Bąki Użytek eklgiczny Beskid Śląski Węgierska Górka Eutrficzne młaki górskie, wilgtnej łąki strżeniwej, zespłu sitwia leśneg, górskiej łąki ksnej, kwaśnej młaki mietlicw turzycwe 19 Hala Barania Użytek eklgiczny Beskid Śląski Milówka Eutrficzne młaki górskie i kwaśnej młaki mietlicw turzycwe 20 Hala Ostra Użytek eklgiczny Beskid Śląski Lipwa Murawa bliźniaczkwa, murawa gździkwa, górska młaka, zbirwisk brówki czarnej i zbirwisk dziurawca 50

51 czterbczneg 21 Plana Cebula Użytek eklgiczny Beskid Śląski Węgierska Górka Młaka górska, wilgtna łąka streżeniwa, zespół wiechliny i ciemiężycy zielnej raz zbirwiska brówki czarnej 22 Prratka Użytek eklgiczny Beskid Śląski - Łąka mieczykw- mietlicwa, młaka górska 23 Walaszne Użytek eklgiczny Beskid Śląski Łąka mieczykw- mietlicwa, młaka górska 24 Źródlisk Ptku Malinwskieg Użytek eklgiczny Beskid Śląski Źródliskwy dcinek ptku Malinwskieg 25 Spdki Użytek eklgiczny Ktlina Żywiecka Radziechwy - Wieprz Różneg rdzaju łąki: d bardz wilgtnych d eutrficznych młak 26 Krzusówka Użytek eklgiczny Beskid Żywiecki Eutrficzna młaka górska, wilgtna łąka streżeniwa 27 Leśnianka Stanwisk dkument. Beskid Śląski Lipwa Malwnicze dsłnięcie skalne w krycie ptku Leśniaka 28 Gajka Rezerwat leśny Beskid Żywiecki Jeleśnia Wilgtne lasy 29 Rycerzwa Rezerwat leśny Beskid Żywiecki Rajcza Żyzna buczyna karpacka Źródł: Zespół Parków Krajbrazwych Wjewództwa Śląskieg, 2009 Wskazana pwyżej w tabeli znaczna ilść prpnwanych d bjęcia chrną prawną biektów i bszarów znaczących, pnadlkalnych walrach przyrdniczych, świadczy kniecznści pdjęcia skutecznych działań dla ich chrny: zarówn przez władze samrządwe Gmin, administrację Lasów Państwwych raz właścicieli gruntów, na których pwyższe prpnwane biekty i bszary się znajdują Zieleń urządzna Ciągły układ przestrzenny terenów twartych, przyrdnicz aktywnych, zapewniający prawidłwe funkcjnwanie żywych zasbów naturalnych raz kształtwanie właściwych warunków klimatycznych i mżliwści rekreacji ludnści w kntakcie z przyrdą t Eklgiczny system Obszarów Chrninych (ESOCh). Ważnym elementem ESOCh są: parki, zieleńce, skwery, zieleń przyzagrdwa w zabudwie mieszkaniwej, izlacyjn słnwa wzdłuż ciągów kmunikacyjnych i wkół zabudwy usługw przemysłwej, w tym biektów użytecznści publicznej raz zabytkwe zespły zieleni przydwrskiej, przypałacwej i przykścielnej. Wyznaczanie ESOCh ma na celu: chrna bszarów szczególnych wartściach przyrdniczych, naturalna aktywizacja niestabilnych eksystemów, twrzenie i utrzymywanie terenów zieleni w mieście, chrna istniejących raz rzwijanie nwych płączeń przyrdnicz-funkcjnalnych między eksystemami, zapewnienie słny eklgicznej dla zurbanizwanych bszarów kncentracji życia i aktywnści gspdarczej spłeczeństwa, zachwanie terenów właściwych dla eklgicznych metd gspdarwania, pprawa bilgicznych i spłecznych warunków życia mieszkańców, kntynuacja funkcji reginalneg systemu bszarów chrninych. 51

52 Tabela 6 Pwierzchnia terenów zieleni urządznej na terenie Pwiatu Żywieckieg Tereny zieleni Pwierzchnia (ha) parki spacerw wypczynkwe 39,5 Zieleńce 20,2 zieleń uliczna 47,2 tereny zieleni siedlwej 30,3 parki, zieleńce i tereny zieleni siedlwej 90 Cmentarze 51 RAZEM 278,2 Źródł: Bank Danych Reginalnych, 2008 Spśród zabytkwych załżeń zieleni d najcenniejszych należą: Zespół dwrsk-parkwy w Rychwałdzie z pzstałściami cenneg stardrzewia (pw. k. 5ha); Zabytkwy drewniany kściół p. w. Św. Andrzeja w Gilwicach; Zespół zabudwy parafialnej(kściół, plebania, kaplica, cmentarz, pzstałści stardrzewia) w Rychwałdzie. Zespół dwrsk-flwarczny raz budynek dawneg nadleśnictwa w Lipwej, Zespół zamkw-parkwy z XVII w. w Łdygwicach z pzstałściami cenneg stardrzewia (pw. k. 5 ha); Zabytkwy drewniany kściół p. w. Judy i Szymna z XVIII w. (wraz z tczeniem) w Łdygwicach; Zespół willw-parkwy w Łdygwicach przy ul. Żywieckiej (pw. k. 0,6 ha); Park zabytkwy w Kamesznicy z bardz cennym, pnad 100 letnim stardrzewiem, Sanktuarium w Przyłękwie i kściół w Pewli Małej, stardrzewia zieleni przykścielnej i cmentarnej Zespół parkwy wkół Zamku Żywieckieg z XVII w. (pw. 26 ha) Pwiat Żywiecki nie dyspnuje kmpetencjami ustawwymi raz instrumentami finanswymi d drębneg krewania systemu zieleni urządznej w skali całeg pwiatu. Niemniej knieczne jest kreślenie najważniejszych elementów kształtwania w/w zieleni w jeg granicach. Gmina Łękawica rewitalizacja terenu parku z przeznaczeniem na centrum wypczynku i rekreacji w Gminie Łękawica (pw. 0,4620 ha), twrzenie frm zieleni izlacyjn słnwej funkcjach estetycznych, twarzyszących planwanym biektm i terenm rekreacyjn sprtwym w pasie przywdnym dliny ptku Kcierzanka w Łękawicy i Kcierzu Mszczanickim (kąpieliska, plażwiska, pla kampingwe i namitwe, park miejski z alejkami i ścieżkami spacerwymi i rwerwymi). twrzenie zieleni przydrżnej wzdłuż dcinków dróg wjewódzkich (Nr 781: Zatr Andrychów Łękawica; Nr 946: Żywiec Sucha Beskidzka) raz pwiatwych zgdnie z pracwanymi planami wyrębu. Gmina Czernichów wprwadzenie zieleni izlacyjnej w tczeniu prjektwaneg amfiteatru w nieczynnym kamieniłmie w Kcierzu Mszczanickim; tras narciarskich w bszarze: Kcierz Rychwałdzki Łysina Ścieszków Grń. płączenie prjektwanych terenów zieleni i wypczynku śrdków wypczynkwych siecią zazieleninych tras spacerwych i ścieżek rwerwych. zagspdarwanie turystyczne brzegów Jezira Żywieckieg i Jezira Międzybrdzkieg (m.in. plaże, prmenady spacerwe, kąpieliska z zielenią twarzyszącą) - wprwadzenie w pełni zagspdarwanej i urządznej zieleni przywdnej, łączącej pprzez zazielenine 52

53 Gmina Gilwice ciągi piesze i ścieżki rwerwe pszczególne biekty zaplecza rekreacyjn sprtweg i turystyczn wypczynkweg, skupine wzdłuż brzeży ww. akwenów wdnych - z pszerzeniem w głąb dlin głównych ptków: Isepnica, Pnikiew, Żarnówka raz lkalnie w bezpśrednim sąsiedztwie z przyległymi bszarami leśnymi; zagspdarwanie zielenią wyskich walrach dekracyjn estetycznych placów, skwerów zieleńców, płżnych w centrum pszczególnych słectw (Międzybrdzie Bialskie Międzybrdzie Żywieckie, Czernichów), twrzenie terenów zieleni urządznej wkół licznych śrdków rekreacyjn wypczynkwych na terenie Gminy ze szczególnym uwzględnieniem wybudwanej klei szynwej wraz z infrastrukturą narciarską i inną twarzyszącą. twrzenie frm zieleni izlacyjn słnwej funkcjach estetycznych, twarzyszących planwanym biektm i terenm rekreacyjn sprtwym w pasie przywdnym dliny rzeki Łękawki w Gilwicach (kąpieliska, plażwiska, pla kampingwe i namitwe, park miejski z alejkami i ścieżkami spacerwymi i rwerwymi). przebudwa zieleni przydrżnej wzdłuż dcinków dróg wjewódzkich (Nr 946: Żywiec Sucha Beskidzka) raz pwiatwych zgdnie z pracwanymi planami wyrębu. Gmina Jeleśnia Gmina Lipwa Gmina Łdygwice Gmina Milówka płączenie prjektwanych terenów zieleni i wypczynku, śrdków wypczynkwych siecią zazieleninych tras spacerwych i ścieżek rwerwych. kntynuacja prac pielęgnacyjn-knserwacyjnych stardrzewia zabytkwych załżeń zieleni parkwej raz przykścielnej (Rychwałd, Gilwice), zapczątkwanych w płwie lat 90- tych. twrzenie zieleni maskującej dla istniejących budynków i budwli bezstylwych, wprwadzenie bwiązku urządzenia zieleni przydmwej wyskiej i niskiej, nawiązującej d tradycyjnych frm kształtwania grdów, utrzymania wszelkich frm zieleni urządznej i naturalnej, bezwzględny zakaz niszczenia zadrzewień i zakrzewień śródplnych i wzdłuż cieków wdnych i dróg, chrny i rewalryzacji istniejącej zieleni zabytkwej w strefie prpnwaneg parku Kulturweg ( Stara Karczma, kściół p. w. Św. Wjciecha tczeniem, plebania, cmentarz parafialny, układ dróg), twrzenie frm zieleni izlacyjn słnwej funkcjach estetycznych, twarzyszących planwanym biektm i terenm rekreacyjn sprtwym w pasie przywdnym nad ptkiem Kalnka w Słtwinie, w zajeździe turystycznym wraz z campingiem w Ostrem. twrzenie zieleni izlacyjnej i kmpzycyjnej wkół planwanych wyciągów narciarskich w Bindwej Kępie w Lipwej twrzenie frm zieleni izlacyjn słnwej funkcjach estetycznych, twarzyszących planwanym biektm i terenm rekreacyjn sprtwym w pasie wzdłuż brzeży Jezira żywieckieg, z pszerzeniem w głąb dlin lkalnych ptków: Wilkłaczy, Glemieniec, Wieśnik (śrdki rekreacyjn-wypczynkwe, żeglarskie, pensjnaty, lkale gastrnmiczn-rzrywkwe, pla namitwe, campingwe, itp. wprwadzenie nwych, zwartych nasadzeń szpalerwych, alejwych, zieleni przydrżnej wzdłuż dcinków dróg lkalnych i pnadlkalnych (m. in. drga krajwa 69 Bielsk-Biała Zwardń), płączne z przebudwą składu gatunkweg (tple, wierzby) istniejących zadrzewień w celu wyraźnej pprawy estetyki krajbrazie sadniczym Gminy. urządzenie i zagspdarwanie wielfunkcyjneg kmpleksu sprtw rekreacyjneg w pbliżu rz. Sły, budwa placów rekreacyjnych na terenie gminy, 53

54 Gmina Radziechwy Wieprz Gmina Rajcza Gminna Świnna Gmina Ujsły sukcesywna realizacja terenów zieleni izlacyjnej wkół biektów usługw handlwych, przemysłwych, twrzenie terenów zieleni izlacyjn słnwej wzdłuż realizwanych klejnych dcinków drgi ekspreswej: Żywiec Zwardń na terenie gminy; realizacja przejść dla zwierzyny, migrującej pmiędzy kmpleksami leśnymi Beskidu Śląskieg i Żywieckieg. urządzenie i zagspdarwanie wielfunkcyjneg kmpleksu sprtw (Wieprz, Juszczyn, Bystra, Bruśnik, Radziechwy, Przybędza) twrzenie frm zieleni izlacyjn słnwej funkcjach estetycznych, twarzyszących planwanym biektm i terenm rekreacyjn sprtwym (Budwa miasteczka wdneg bk rzeki Sły w Wieprzu) rewitalizacja parku wiejskieg w Rajczy wraz z budwa deptaka spacerweg wzdłuż rzeki Sły zagspdarwanie ptku Rycerka w rejnie kściła w celu pprawy estetyki w miejscwści Rycerka Górna twrzenie frm zieleni izlacyjn słnwej funkcjach estetycznych, twarzyszących planwanym efektm i terenm rekreacyjn sprtwym w pasie przywdnym dliny rzeki Kszarawy i Pewli Małej i Świnnej (kąpieliska, plażwiska, pla kempingwe i namitwe w rejnie istniejących prgów wdnych; park gminny w frmie bulwaru nadrzeczneg z alejami i ścieżkami spacerwymi i rwerwymi), przebudwa zieleni przydrżnej wzdłuż dcinka drgi wjewódzkiej: Żywiec Krbielów raz dcinków dróg pwiatwych- zgdnie z pracwanymi planami wyrębu (tple wierzby), bieżące prace pielęgnacyjn knserwacyjne stardrzewia zieleni przykścielnej i cmentarnej (Sanktuarium w Przyłękwie i kściół w Pewli Małej itp.). twrzenie frm zieleni twarzyszącej biektm i terenm rekreacyjn sprtwym, (kąpieliska, place rekreacyjne wzdłuż cieków wdnych dliny Wdy Ujslskiej, Bystrej, Cichej, Danielki w dlnych, ujściwych dcinkach) raz wkół biektów rekreacji narciarskiej (istniejące i prjektwane stacje wyciągów narciarskich, pasy izlacyjne zieleni wzdłuż tras narciarskich, itp. Hala Lipwska, Plana Okrągłe, Kubiesówka, Młda Hra) zagspdarwanie terenu kamieniłmu w Glince (w ramach prjektu zstanie zagspdarwany teren stareg kamieniłmu pprzez wyprfilwanie skarp, zapewnienie bezpieczneg nachylenia dna wyrbiska, plantwanie dna, zabezpieczenie skarp, uzbrjenie terenu, budwę parkingu raz budwę drgi wewnętrznej, budwę alejek spacerwych, punktów widkwych raz małej architektury) Gmina Węgierska Górka twrzenie frm zieleni izlacyjn słnwej funkcjach estetycznych, twarzyszących planwanym efektm i terenm rekreacyjn sprtwym nad rzeką Słą w centrum Węgierskiej Górki raz Cięciną urządzenie zieleni izlacyjn słnwej przy realizacji etapu III w/w inwestycji drgwej (bejście Węgierskiej Górki, km: rk), przesunięteg na zachód, równlegle d istniejącej drgi Nr 69 z wyjątkiem planwanych mstów, wiaduktów i tuneli. Ddatkwe tereny zieleni są niezbędne w związku z przejściem trasy w dużej części przez tereny pól, łąk i nieużytków, natmiast duża ilść mstów i wiaduktów umżliwi migracje zwierząt przy załżeniu minimalnej wyskści przejścia 4 m i szerkści: m. rewitalizacja pprzemysłwe infrastruktury wraz z tczeniem na cele gspdarcze, rekreacyjn - turystyczne i spłeczne w Węgierskiej Górce (Zachwanie frmy architektnicznej budynku z 1838 r. i histryczneg kanału) 54

55 Miast Żywiec Gmina Ślemień rewitalizacja kmpleksu Stareg Zamku i Parku Habsburgów w Żywcu. remnt i przebudwa Amfiteatru pd Grjcem w Żywcu wraz z terenami rekreacyjnymi na cele imprez kulturaln sprtwych. budwa twarteg biektu sprtweg w żywieckiej dzielnicy Zabłcie. budwa twartych gólndstępnych stref rekreacji dziecięcej w Żywcu. Utwrzenie Parku Etngraficzneg Ziemi Żywieckiej. Rzbudwa kmpleksu sprtw - rekreacyjneg Gspdarka łwiecka, rybactw, wędkarstw Aktualnie bwiązująca wersja ustawy stanwiąca Praw Łwieckie pchdzi z 13 października 1995 rku (tekst jednlity z 2009 r. Nr 92, pz.753). Łwiectw, jak element chrny śrdwiska przyrdniczeg, w rzumieniu ustawy znacza chrnę zwierząt łwnych (zwierzyny). Jeg pdstawwym załżeniem jest państwwa własnść zwierzyny w stanie wlnym raz gspdarwanie ich zasbami w zgdzie z zasadami eklgii raz zasadami racjnalnej gspdarki rlnej, leśnej i rybackiej. Określa cele i szczegółwe zasady chrny, hdwli i pzyskania zwierzyny, jak również rgany administracji rządwej upważnine d jej zarządzania. Zasady te dtyczą w szczególnści gspdarwania na pdstawie rcznych i wielletnich planów hdwlanych, wprwadzenia zakazów i nakazów dtyczących chrny zwierzyny, spsbów i kierunków zagspdarwania śrdwiska naturalneg raz spsbu i zasad brtu zwierzyną. Na terenie pwiatu działa 20 kół łwieckich, które gspdarują na terenie 22 bwdów łwieckich leśnych i plnych łącznej pwierzchni ha gdzie lasy gółem zajmują ha (pwierzchnia różni się w stsunku d ficjalnych danych nadleśnictw: Jeleśnia, Ujsły, Węgierska Górka i Starstwa Pwiatweg w Żywcu). Tabela 7 Struktura pwierzchniwa bwdów łwieckich na terenie Pwiatu Żywieckieg L.P. Nr bw. Kł łwieckie Pwierzchnia gólna bwdu w granicach pwiatu Lasy [ha] Pwierzchnia wyłączna [ha] Gminy leśny Prąbka Prąbka Czernichów plny Beskid Żywiec Czernichów leśny Skół Bielsk- Biała Czernichów, Łdygwice leśny Klimczk Buczkwice Lipwa. Łdygwice leśny Kuna Żywiec Gilwice, Łękawica, Ślemień leśny Żbik Żywiec Czernichów, Gilwice, Łękawica, Ślemień plny Puszczyk Łdygwice Czernichów, Lipwa, Łdygwice, Radziechwy- Wieprz, Żywiec plny Brsuk Gilwice Gilwice, Łękawica, Ślemień, Świnna leśny Cietrzew Pewel Ślemieńska Jeleśnia, Kszarawa, 55

56 Świnna plny Grń Żywiec Jeleśnia, Radziechwy- Wieprz, Świnna, Żywiec leśny Beskid Żywiec Lipwa, Radziechwy- Wieprz, Węgierska Górka leśny Hubert Jeleśnia Jeleśnia, Kszarawa leśny Jeleń Sptnia Wielka Jeleśnia, Węgierska Górka leśny Knieja Żywiec Jeleśnia, Radziechwy- Wieprz, Ujsły, Węgierska Górka leśny Wierchy Milówka Milówka, Rajcza, Ujsły, Węgierska Górka leśny Puchacz Kamesznica Milówka, Radziechwy- Wieprz, Węgierska Górka plny Dzik Sól Milówka, Rajcza leśny Słnka Jawrzn Rajcza leśny Cyranka Oświęcim Ujsły, Węgierska Górka leśny Tur Bielsk- Biała Ujsły leśny Głuszec Rajcza Rajcza, Ujsły leśny Obwód w administracji Wjewdy Małplskieg Ślemień Teren wyłączny (Jezir Międzybrdzkie, J. Żywieckie) Czernichów, Łękawica, Łdygwice, Żywiec OGÓŁEM Źródł: Rejestr pwierzchniwy bwdów łwieckich wjewództwa śląskieg, Śląski Urząd Wjewódzki. Katwice 2001 Gspdarka łwiecka prwadzna jest w bwdach łwieckich przez dzierżawców lub zarządców w parciu : Rczny plan zawierający zadania z zakresu pprawy warunków bytwania zwierząt łwnych, dkarmiania, budwy urządzeń, zasilania ppulacji i pzyskiwania zwierząt łwnych, chrny przyrdy Liczebnść i jakść zwierząt łwnych, strukturę płciwą i wiekwą ppulacji, przyrst naturalny, szkdy w lasach raz uprawach i płdach rlnych wyrządzne przez zwierzęta łwne. Wielletnie łwieckie plany ustalne przez dyrektrów reginalnych dyrekcji Lasów Państwwych w przumieniu z wjewdami i z PZŁ na kres 10 lat raz charakterystykę rejnu hdwlaneg. 56

57 Liczba bwdów dzierżawinych na terenie Pwiatu Żywieckieg wynsi 18, natmiast pwierzchnia wynsi ha, z czeg ha t pwierzchnia leśna. Według danych Plskieg Związku Łwieckieg Zarząd Okręgwy Bielsk Biała na dzień r. na terenie pwiatu występują następujące gatunki zwierzyny łwnej: Jelenie szlachetne 1233 szt. Sarny 2870 szt. Muflny 2 szt. Dziki 548 szt. Jenty 54 szt. Lisy 758 szt. Brsuki 236 szt. Kuny 779 szt. Tchórze 110 szt. Nrki amerykańskie 4 szt. Piżmaki 86 szt. Zające 1019 szt. Bażanty 1041 szt. Kurpatwy 295 szt. Gspdarka wędkarska w skali Pwiatu Żywieckieg dgrywa isttną rlę. Obszar pwiatu należy d PZW Okrąg Bielsk Biała, w skład, któreg wchdzi 6 kół wędkarskich: Czernichów, Jeleśnia Pilsk, Łdygwice, Węgierska Górka, Żywiec Miast, Żywiec Zabłcie. W rejestrach łwisk wędkarskich Plskieg Związku Wędkarskieg występują następujące akweny wdne: Rzeka Sła d źródeł d miejscwści Cięcina; niewielki dłów ryb (głównie pstrąg - k. 47%, kleń - k. 39,7%); Rzeka Sła d mstu w Cięcinie d jazu pniżej mstu drgweg w Żywcu; niewielki dłów ryb (głównie kleń - k. 52,3%, świnka 29,9%); Rzeka Sła d jazu pniżej mstu drgweg w Żywcu d ujścia d zbirnika Tresna; niewielki dłów ryb (głównie karp - 16,7%, kleń - 14,2%; inne, głównie płć - 61,7%). Tabela 8 Plan zarybiania wód Okręgu PZW Bielsk-Biała Plan Pstrąg Pstrąg Lipeń Szczupak Szczupak Sandacz Jaź Jaź Świnka Brzana nl nj nl nl nj 1+ n Karp Lin k K Szt. szt. szt. szt. szt. szt. szt. szt. szt. szt. szt. Szt. Sła O Kszaraw a Sła O Żylica Sła O Sła O

58 Sła O Źródł: PZW Okręg Bielsk Biała, 2009 n - narybek nw - narybek wisenny nl - narybek letni nj - narybek jesienny n - narybek bsadwy k - krczek h handlwy Sła Obwód 1 - d źródeł d si pdłużnej mstu drgweg w ciągu ulicy Dwrcwej w Żywcu wraz z dpływami Sła Obwód 2 - zbirnik Tresna wraz z dpływami Sła Obwód 3 - zbirnik Prąbka wraz z dpływami Sła Obwód 4 - zbirnik Czaniec wraz z dpływami Sła Obwód 5 - d si pdłużnej krny zapry zbirnika Czaniec d jej ujścia d rzeki Wisły wraz z dpływami Rysunek 15 Zasięg Plskieg Związku Wędkarskieg Okręg Bielsk Biała Źródł: PZW Okręg Bielsk Biała, Identyfikacja ptrzeb Działania władz gmin na terenie Pwiatu Żywieckieg, zmierzające d zrównważneg rzwju, pwinny być spójne z prpzycjami działań chrnnych Reginalnej Dyrekcji Ochrny Śrdwiska w Katwicach, zarządzającej bszarami NATURA 2000 raz Zespłu Parków Krajbrazwych Wjewództwa Śląskieg realizująceg zadania chrnne na terenie parków krajbrazwych. Pdstawwe cele, zapisane w Strategii, t zachwanie terenów cennych pd względem przyrdniczym raz właściwe kształtwanie istniejących walrów śrdwiskwych. Pwyższe cele pwinny pzstawać w zgdzie ze zdefiniwanymi bszarami działań chrnnych (bszar bejmujący tereny leśne, tereny nieleśne, tereny zwartej zabudwy wiejskiej) i strefami funkcjnalnymi, kreślnymi w przygtwanych planach chrny parków krajbrazwych (zwarte kmpleksy lasów, tereny w użytkwaniu rlnym wraz z nieużytkami, zadrzewieniami i terenami rzprsznej zabudwy, bszary zwartej zabudwy wiejskiej raz bszar aktywnści gspdarczej i zachwania walrów kulturwych i rzwju infrastruktury sprtw wypczynkwej). 58

59 Wskazane d chrny w frmach przewidzianych w ustawie chrnie przyrdy fragmenty pwiatu pełnią przede wszystkim rlę lkalnych węzłów i krytarzy eklgicznych. Winny ne być pwiązane przestrzennie z pdbnymi strukturami na terenie sąsiadujących terenów. W stsunku d niektórych eksystemów warunkiem zachwania wyskich walrów jest wprwadzenie chrny czynnej (dtyczy cennych zbirwisk nieleśnych) w sytuacji, bwiem zaniechania tradycyjneg użytkwania niektórych typów zbirwisk bardz szybk dchdzi d wycfywania się np. gatunków słabych knkurencyjnie, a częst należących jedncześnie d grupy gatunków ginących. Najwyższy pzim walrów przyrdniczych wyznaczają bszary NATURY 2000, które w znacznym stpniu pkrywają się z granicami parków krajbrazwych. Pnadlkalne walry krajbrazwe Beskidu Żywieckieg, Śląskieg, Małeg raz Ktliny Żywieckiej kwalifikują się d chrny raz uzupełnienia ddatkwe szczegóły. Dla chrny całści dziedzictwa przyrdniczeg pwiatu raz kształtwania systemu terenów zieleni należy pdjąć następujące zadania: wdrżenie prpnwanych biektów i bszarów chrninych na mcy przepisów ustawy chrnie przyrdy w ramach Eklgiczneg Systemu Obszarów Chrninych (ESOCh), pprzez utwrzenie rezerwatu przyrdy, pwłanie pmników przyrdy, prpzycji użytków eklgicznych, stanwisk dkumentacyjnych, bieżące zgłaszanie uwag i wnisków, udział w knsultacjach w ramach przygtwywanych planów chrny dla pszczególnych stref chrny bszaru NATURA 2000 (Beskid Śląski, Beskid Żywiecki, Beskid Mały, Kściół w Radziechwach), prwadzenie ewidencji małbszarwych frm chrny, krewanie wspólnej plityki chrny przyrdy dlin rzecznych: Sły raz jej dpływów: m.in. Kszarawy, Żylicy, Łękawki krytarzy eklgicznych randze reginalnej, tereny zieleni łęgwej, kncepcja rekreacyjn - wypczynkweg zagspdarwania terenów przywdnych w dlinie rzeki Sły i Kszarawy wraz z dpływami, krdynacja rzwju sieci tras i ścieżek rwerwych; wsparcie rganizacyjne rekultywacji i rewitalizacji przebrażnych i zdegradwanych terenów peksplatacyjnych i pprzemysłwych, prmcja rzwju rlnictwa eklgiczneg, agrturystyki: prgramów rlnśrdwiskwych, jak frmy zmiany wizerunku nieefektywnej gspdarki rlnej, wdrżenie Prgramu aktywizacji gspdarczej raz zachwania dziedzictwa kulturweg Beskidów i Jury Krakwsk-Częstchwskiej OWCA-PLUS, jak instrumentu realizacji Strategii Rzwju Wjewództw Śląskieg w gminach Milówka, Radziechwy Wieprz, Rajcza, Jeleśnia, Kszarawa, Ujsły, Węgierska Górka, Lipwa, wsparcie działań rganizacji eklgicznych, instytucji naukwych w zakresie chrny czynnej wybranych gatunków fauny i flry. 59

60 4.1.3 Cele i zadania śrdwiskwe d rku 2010 i 2017 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU ŻYWIECKIEGO NA LATA Cel Cele długterminwe d rku 2017 Cel Cele krótkterminwe d rku 2013 Zadanie Zadanie Jednstka dpwiedzialna OPK Opracwanie walryzacji przyrdniczej raz twrzenie na jej pdstawie małbszarwych frm chrny przyrdy (23 biekty) Gminy Pwiatu Żywieckieg OPK Ochrna czynna zieleni łęgwej (wyskiej) w dlinie Sły i Kszarawy i ich dpływów raz innych lkalnych cieków wdnych (krdynacja rganizacyjna) RZGW w Krakwie OPK Objęcie chrną prawną drzew prpzycji pmników przyrdy raz prwadzenie prac pielęgnacyjn knserwacyjnych prpnwanych pmników przyrdy Zespół Parków Krajbrazwych Wjewództwa Śląskieg, Gminy OPK.1 Zachwanie i wzbgacanie walrów przyrdniczych OPK.1.1 Twrzenie Eklgiczneg Systemu Obszarów Chrninych i chrna czynna cennych przyrdnicz biektów i bszarów na terenie Pwiatu Żywieckieg OPK OPK OPK Wyknanie prjektu planu chrny dla PK Beskidu Śląskieg, PK Beskidu Małeg raz Żywieckieg PK raz pzstałych frm chrny przyrdy Ochrna czynna zbirwisk nieleśnych w bszarach przyrdnicz cennych, w tym chrna rślinnści hal Beskidu Śląskieg i Żywieckieg etap II Wdrażanie prgramów rlnśrdwiskwych dla rlników w ramach PROW: Zespół Parków Krajbrazwych Wjewództwa Śląskieg Oddział w Żywcu Zespół Parków Krajbrazwych Wjewództwa Śląskieg Gminy Pwiatu Żywieckieg, Śląski Ośrdek Dradztwa Rlniczeg, Agencja Restrukturyzacji i Mdernizacji Rlnictwa ( biur pwiatwe w Żywcu ) OPK Realizacja prgramu Prgram aktywizacji gspdarczej raz zachwania dziedzictwa kulturweg Beskidów i Jury Krakwsk-Częstchwskiej - Owca plus w latach Wjewództw Śląskie, Zespół Parków Krajbrazwych Wjewództwa Śląskieg, Gminy Milówka, Radziechwy Wieprz, Rajcza, Jeleśnia, Kszarawa, Ujsły, Węgierska Górka, Lipwa OPK.1.2 Zachwanie i przywrócenie warunków występwania ginących gatunków zwierząt OPK Prgram chrny czynnej wybranych gatunków fauny, flry, zbirwisk rślinnych; idea włączenia szkół, jak spłecznych piekunów nad pmnikami przyrdy Gminy Pwiatu Żywieckieg, RZGW w Krakwie lkalne stwarzyszenia eklgiczne, szkły, instytucje naukwe, Zespół Parków Krajbrazwych Wjewództwa Śląskieg Oddział w Żywcu OPK.2 Zagspdarwanie zielenią terenów antrpgenicznych - rzszerzenie ferty rekreacyjnturystycznej OPK.2.1 Kształtwanie terenów zieleni urządznej i nieurządznej OPK Przebudwa i częściwa wymiana składu gatunkweg zadrzewień przydrżnych wzdłuż dcinków dróg, nwe nasadzenia zieleni wyskiej, prace pielęgnacyjn - knserwacyjne zieleni przydrżnej Gminy Pwiatu Żywieckieg, Pwiatwy Zarząd Dróg, Zarząd Dróg Wjewódzkich w Katwicach, GDDKiA w Warszawie 60

61 OPK OPK OPK OPK Realizacja terenów zieleni urządznej w ramach istniejących i prjektwanych biektów rekreacyjn wypczynkwych, twrznych głównie na bazie akwenów wdnych raz terenów leśnych, na siedlach mieszkaniwych, wkół biektów użytecznści publicznej Ochrna zabytkwych załżeń zieleni parkwej z mżliwścią ich częściwej adaptacji, jak miejsca wypczynku i rekreacji Realizacja platfrm widkwych w punktach ekspzycji widkwych na terenie pwiatu (15 biektów) 450 tys zł Rekultywacja bilgiczna ( w kierunku rekreacyjnym) zdegradwanych bszarów peksplatacyjnych: wapienniki w Radziechwach, Żywcu Spryszu Gminy Pwiatu Żywieckieg, lkalne stwarzyszenia, wspólnty mieszkaniwe, Zespół Parków Krajbrazwych Wjewództwa Śląskieg, Administratrzy cieków wdnych Gminy Pwiatu Żywieckieg, lkalne stwarzyszenia, Zespół Parków Krajbrazwych Wjewództwa Śląskieg, Wjewódzki Urząd Ochrny Zabytków w Katwicach Gminy Pwiatu Żywieckieg, lkalne stwarzyszenia, ZPKWŚ, Śląski Wjewódzki Urząd Ochrny Zabytków w Katwicach Pwiat Żywiecki OPK OPK Opracwanie pwiatweg prgramu rzwju turystyki i rekreacji z uwzględnieniem dstępnej wiedzy śrdwisku przyrdniczym Realizacja zieleni urządznej w ramach pwiatweg śrdka rekreacyjn wypczynkweg (wybór jednej z kilku alternatywnych lkalizacji: Węgierska Górka, Milówka - dlina Sły; Jeleśnia, Świnna, Żywiec - dlina Kszarawy - jazy piętrzące Pwiat Żywiecki Pwiat Żywiecki OPK Rewalryzacja zabytkwych załżeń zieleni Gminy Pwiatu Żywieckieg OPK Rewitalizacja istniejących zasbów terenów zieleni miejskiej gólndstępnej (k. 50 ha) raz twrzenie lkalnych parków gminnych i słeckich raz szklnych gródków dendrlgicznych Gminy Pwiatu Żywieckieg OPK.3 Wzrst świadmści eklgicznej w spłeczeństwie OPK.3.1 Pszerzenie wiedzy śrdwisku przyrdniczym pwiatu OPK Opracwanie kncepcji i prjektu znakwania szlaków, ścieżek rwerwych na terenie pwiatu, z mżliwścią pwiązania ze Słwacją 1500 tys zł Pwiat Żywiecki (krdynatr), Gminy Pwiatu Żywieckieg 61

62 OPK Realizacja ścieżek przyrdnicz dydaktycznych: Lasek Wita, Bulwary Żywieckie Pwiat Żywiecki OPK Prmcja własnych działań i inicjatyw preklgicznych, prmujących walry śrdwiska przyrdniczeg, charakterze cyklicznym: Pwiatwe Dni Lasu, Wisenna Akcja Sadzenia Drzew, Dzień Ziemi (+knkursy twarzyszące) Pwiat Żywiecki OPK Prmcja działań preklgicznych dla rlników Śląski Ośrdek Dradztwa Rlniczeg OPK Twrzenie sieci ścieżek przyrdnicz-dydaktycznych w brębie bszarów przyrdnicz cennych, atrakcyjnych krajbrazw raz dziedzictwa kulturweg Gminy Pwiatu Żywieckieg 62

63 4.1.4 Harmngram zadań w zakresie chrny przyrdy i krajbrazu AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU ŻYWIECKIEGO NA LATA L.P. Nazwa zadania Termin rzpczęcia planwany Termin zakńczenia planwany Jednstka dpwiedzialna Planwane kszty gółem (PLN) tyś. Partnerzy ZADANIA WŁASNE POWIATU OPK Opracwanie pwiatweg prgramu rzwju turystyki i rekreacji - z uwzględnieniem dstępnej wiedzy śrdwisku przyrdniczym Pwiat Żywiecki 50 Lkalne rganizacje eklgiczne, ZPKWŚ, Wjewódzki Knserwatr Przyrdy w Katwicach OPK Rekultywacja bilgiczna ( w kierunku rekreacyjnym) zdegradwanych bszarów peksplatacyjnych: wapienniki w Radziechwach, Żywcu Spryszu Pwiat Żywiecki 250 Gminy Pwiatu Żywieckieg, Nadleśnictwa: Jeleśnia, Ujsły, Węgierska Górka, Rybnik,, Plski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu w Katwicach OPK Realizacja zieleni urządznej w ramach pwiatweg śrdka rekreacyjn wypczynkweg (wybór jednej z kilku alternatywnych lkalizacji: Węgierska Górka, Milówka - dlina Sły; Jeleśnia, Świnna, Żywiec - dlina Kszarawy - jazy piętrzące Pwiat Żywiecki 200 Inwestrzy sektra publiczneg i prywatneg, Reginalny Zarząd Gspdarki Wdnej w Krakwie. OPK Realizacja ścieżek Przyrdnicz - dydaktycznych: Lasek Wita, Bulwary Żywieckie Pwiat Żywiecki 25 Miast Żywiec, Reginalny Zarząd Gspdarki Wdnej w Krakwie, rganizacje i stwarzyszenia eklgiczne OPK Prmcja własnych działań i inicjatyw preklgicznych, prmujących walry śrdwiska przyrdniczeg, charakterze cyklicznym: Pwiatwe Dni Lasu, Wisenna Akcja Sadzenia Drzew, Dzień Ziemi (+knkursy twarzyszące) Pwiat Żywiecki 350 (50/rk) szkły (wszystkich szczebli), rganizacje i stwarzyszenia eklgiczne OPK Przebudwa i częściwa wymiana składu gatunkweg zadrzewień przydrżnych wzdłuż dcinków dróg pwiatwych, nwe nasadzenia zieleni wyskiej, prace pielęgnacyjn - knserwacyjne zieleni przydrżnej Pwiat Żywiecki b.d. Zespół Parków Krajbrazwych Wjewództwa Śląskieg ZADANIA KOORDYNOWANE POWIATU OPK Ochrna czynna zieleni łęgwej (wyskiej) w dlinie Sły i Kszarawy i ich dpływów raz innych lkalnych cieków wdnych (krdynacja rganizacyjna) RZGW w Krakwie 500 Pwiat Żywiecki OPK Przebudwa i częściwa wymiana składu gatunkweg zadrzewień przydrżnych wzdłuż dcinków dróg wjewódzkich, nwe nasadzenia zieleni wyskiej, prace pielęgnacyjn - knserwacyjne zieleni przydrżnej GDDKiA w Warszawie, Zarząd Dróg Wjewódzkich w Katwicach, inni administratrzy dróg 1500 Pwiat Żywiecki OPK Prgram chrny czynnej wybranych gatunków fauny, flry, zbirwisk rślinnych; idea włączenia szkół, jak spłecznych piekunów nad pmnikami przyrdy Gminy Pwiatu Żywieckieg y, RZGW w Krakwie lkalne stwarzyszenia eklgiczne, szkły, instytucje naukwe, 300 Pwiat Żywiecki 63

64 Zespół Parków Krajbrazwych Wjewództwa Śląskieg Oddział w Żywcu Administratrzy cieków wdnych OPK Prmcja działań preklgicznych dla rlników Śląski Ośrdek Dradztwa Rlniczeg 150 Pwiat Żywiecki, Zespół Parków Krajbrazwych Wjewództwa Śląskieg, rganizacje i stwarzyszenia eklgiczne OPK Ochrna czynna zbirwisk nieleśnych w bszarach przyrdnicz cennych, w tym chrna rślinnści hal Beskidu Śląskieg i Żywieckieg etap II Zespół Parków Krajbrazwych Wjewództwa Śląskieg 30 Pwiat Żywiecki, Gminy, rganizacje i stwarzyszenia eklgiczne OPK Realizacja prgramu Prgram aktywizacji gspdarczej raz zachwania dziedzictwa kulturweg Beskidów i Jury Krakwsk- Częstchwskiej - Owca plus w latach Wjewództw Śląskie, Kszty zstały ujęte w dziale dt. Ochrny pwierzchni ziemi Pwiat Żywiecki, Zespół Parków Krajbrazwych Wjewództwa Śląskieg, Gminy Milówka, Radziechwy Wieprz, Rajcza, Jeleśnia, Kszarawa, Ujsły, Węgierska Górka, Lipwa ZALECENIA DLA GMIN POWIATU ŻYWIECKIEGO OPK Opracwanie walryzacji przyrdniczej raz twrzenie na jej pdstawie małbszarwych frm chrny przyrdy (23 biekty) Gminy Pwiatu Żywieckieg 250 Pwiat Żywiecki t, Zespół Parków Krajbrazwych Wjewództwa Śląskieg, RDLP w Katwicach, rganizacje i stwarzyszenia eklgiczne OPK Objęcie chrną prawną drzew prpzycji pmników przyrdy raz prwadzenie prac pielęgnacyjn knserwacyjnych prpnwanych pmników przyrdy Gminy Pwiatu Żywieckieg 150 Pwiat Żywiecki, Zespół Parków Krajbrazwych Wjewództwa Śląskieg, RDLP w Katwicach, rganizacje i stwarzyszenia eklgiczne OPK Realizacja terenów zieleni urządznej w ramach istniejących i prjektwanych biektów rekreacyjn wypczynkwych, twrznych głównie na bazie akwenów wdnych raz terenów leśnych, na siedlach mieszkaniwych, wkół biektów użytecznści publicznej Gminy Pwiatu Żywieckieg 5000 Nadleśnictwa: Jeleśnia, Węgierska Górka, Zespół Parkw Krajbrazwy Wj. Śląskieg OPK Rewitalizacja istniejących zasbów terenów zieleni miejskiej gólndstępnej (k. 50 ha) raz twrzenie lkalnych parków gminnych i słeckich raz szklnych gródków dendrlgicznych k. 10 parków (k. 1-2 ha) raz k. 30 gródków szklnych Gminy Pwiatu Żywieckieg 1150 Organizacje i stwarzyszenia eklgiczne OPK Rewalryzacja zabytkwych załżeń zieleni (układ urbanistyczny m. Żywiec, parki zabytkwe, zieleń przykścielna i cmentarna k. 2-3 biekty w każdej gminie) ze szczególnym uwzględnieniem biektów randze pnadlkalnej (Sanktuarium w Rychwałdzie, parki zabytkwe w Żywcu, Kamesznicy) Gminy Pwiatu Żywieckieg 700 Śląski Wjewódzki Knserwatr Zabytków w Katwicach OPK Realizacja platfrm widkwych w punktach ekspzycji widkwych Gminy Pwiatu Żywieckieg 450 Pwiat Żywiecki t, Zespół Parków Krajbrazwych Wjewództwa Śląskieg, 64

65 na terenie pwiatu (15 biektów) RDLP w Katwicach, rganizacje i stwarzyszenia eklgiczne OPK Twrzenie sieci ścieżek przyrdnicz-dydaktycznych w brębie bszarów przyrdnicz cennych, atrakcyjnych krajbrazw raz dziedzictwa kulturweg Gminy Pwiatu Żywieckieg 300 Pwiat Żywiecki, Zespół Parków Krajbrazwych Wjewództwa Śląskieg, RDLP w Katwicach, rganizacje i stwarzyszenia eklgiczne RAZEM ZADANIA WŁASNE 875 RAZEM ZADANIA KOORDYNOWANE 2480 ZALECENIA DLA GMIN POWIATU ŻYWIECKIEGO

66 4.1.5 Wniski AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU ŻYWIECKIEGO NA LATA Wśród czynników pzytywnych należy wymienić: występwanie licznych bszarów i biektów cennych pd względem przyrdniczkrajbrazwym, kwalifikujących się d chrny prawnej, także, jak ptencjał d zagspdarwania rekreacyjn turystyczneg, rzwinięty system dlin rzek (Sły, Kszarawy) i ptków stanwiących krytarze eklgiczne w pwiązaniu z bgatą siecią akwenów wdnych (jezira zaprwe), charakterystyczny krajbraz kulturwy z pzstałściami zabytkwych załżeń zieleni parkwej, dbry stan rzpznania elementów śrdwiska przyrdniczeg większści gmin, umżliwiający skuteczne wdrażanie pracwanych kncepcji rzwju sieci systemu ESOCH, frm rekreacji i turystyki, wzrst ptencjału d zagspdarwania rekreacyjn turystyczneg, rzwój turystyki pieszej, narciarstwa zjazdweg, agr- i ekturystyki, Wśród czynników negatywnych należy wymienić: zanieczyszczenia pwietrza wpływające na stan szaty rślinnej, zanieczyszczenia wód pdziemnych i pwierzchniwych, wprwadzenie i inwazję gatunków bcych rślin, niski pzim świadmści eklgicznej spłeczeństwa, przekształcenia krajbrazu i likwidację eksystemów siedlisk spwdwaną zmianą spsbu użytkwania ziemi, niski udział wydatków budżetów Gmin na przedsięwzięcia związane z chrną przyrdy i krajbrazu. 4.2 Ochrna i zrównważny rzwój lasów Charakterystyka i cena stanu aktualneg Obszary leśne Ogólna pwierzchnia lasów na terenie Pwiatu Żywieckieg wynsi k ha (51,7 prcentwy wskaźnik lesistści), z czeg Lasy Państwwe zajmują k ha, natmiast niepaństwwe k ha (pwierzchnia ww. lasów nieznacznie różni się d gólnej pwierzchni bjętej czynnściami nadzrczymi, sprawwanymi przez pszczególne Nadleśnictwa, tj. k ha) 22. Lasy Państwwe Niemal całść Lasów Państwwych pzstaje w administracji trzech lkalnych Nadleśnictw: Nadleśnictw Jeleśnia pdzielne jest na dwa bręby: Obręb Jeleśnia, Obręb Żywiec raz 16 leśnictw. Lasy Nadleśnictwa płżne są w 11 gminach: Jeleśnia, Kszarawa, Radziechwy-Wieprz, Stryszawa, Czernichów, Łękawica, Gilwice, Ślemień, Świnna, Łdygwice, Miast Żywiec, Nadleśnictw Ujsły pdzielne jest na dwa bręby: Obręb Rycerka, Obręb Ujsły raz 18 leśnictw. Lasy Nadleśnictwa płżne są w 2 gminach: Rajcza, Ujsły, Nadleśnictw Węgierska Górka pdzielne jest na 2 bręby: Węgierska Górka, Lipwa raz 14 leśnictw. Jedynie część lasów Gminy Czernichów (k ha) należy d Nadleśnictw: Andrychów, Bielsk-Biała, a część gminy Ślemień (k. 30 ha) d Nadleśnictwa Sucha. 22 Infrmacja pisemna, Starstw Pwiatwe w Żywcu,

67 Tabela 9 Pwierzchnia lasów w pszczególnych nadleśnictwach Nadleśnictw Państwwych Pwierzchnia lasów (ha) niepaństwwych Ogółem Jeleśnia Ujsły Węgierska Górka Razem Źródł: dane uzyskane z Starstw Pwiatweg w Żywcu, 2009 Lasy niepaństwwe Specyficzną cechą lasów niepaństwwych Pwiatu Żywieckieg, prócz bardz dużeg rzdrbnienia własnściweg, silneg przemieszania z bszarami Lasów Państwwych, jest znaczny udział lasów należących d wspólnt leśn-gruntwych (k. 12,3% gólnej pwierzchni lasów niepaństwwych, tj ha) zwłaszcza w Gminach: Czernichów (698 ha 45,2 % pw. lasów niepaństwwych), Łękawica (168 ha 29,8%), i Radziechwy-Wieprz (22,3%). Tabela 10 Struktura własnściwa lasów na terenie gmin Pwiatu Żywieckieg Lp. Gmina Pwierzchnia Lasów Państwwych (ha) Pwierzchnia lasów niepaństwwych (ha) 1 Czernichów Gilwice Jeleśnia Kszarawa Lipwa Łękawica Łdygwice Milówka Radziechwy-Wieprz Rajcza Ślemień Świnna Ujsły Węgierska Górka Żywiec OGÓŁEM Źródł: Sprawzdanie L-03, Starstw Pwiatwe w Żywcu,

68 Racjnalne gspdarwanie zasbami leśnymi Lasy niepaństwwe Aktualne plany urządzeniwe dla lasów na terenie pwiatu (aktualne na 2008/2009 rk) kreślają skład gatunkwy drzewstanów raz szereg parametrów taksacyjnych drzewstanów i ich zgdnść z typem siedliskwym lasu. Tabela 11 Plany urządzenia lasów na terenie pwiatu Rk Nazwa Pwierzchnia (ha) Las Wspólnty Leśnej 50, Las Wspólnty Cisiec 49,7700 Las Spółki Leśnej Bystra 79,5510 Rajcza 45,42 Ujsły 33, Sptnia Wielka 70,44 Kścielec 9,0249 Zadziele 59,7786 Bruśnik 101,18 Radziechwy 258,75 Wieprz 80,25 Peweł Mała 75, Peweł Ślemieńska 104,9311 Przyłęków 150,1325 Glinka 171,6903 Slówka 143,8170 Płatnia 183, Ślemień 259,18 Peweł Wielka 46,15 Las EKO Kcierz 20 Pnikiew 191 Żar 158 Zarzecze 28 Zwardń 71,45 Sl 369,60 RAZEM 1638,467 Źródł: Starstw Pwiatwe w Żywcu, 2009 Obwiązująca ustawa lasach z dnia 28 września 1991 r. (Dz. U. z 2005 r., Nr 45, pz. 435) w art. 5 ust. 1 pkt. 2 kreśla, iż nadzór nad gspdarką leśną w lasach niestanwiących własnści Skarbu Państwa sprawuje starsta. Artykuł 5 ust. 3 mówi mżliwści pwierzenia, w drdze przumienia prwadzenie spraw z zakresu nadzru, jednstkm Lasów Państwwych. Starsta mże pwierzyć prwadzenie w jeg imieniu spraw z zakresu nadzru - nadleśniczemu. Mżna stwierdzić, że przez nadzór uznaje się praw d sprawwania pieki i kntrli nad czyjąś działalnścią, płączne z uprawnieniami d merytryczneg krygwania tych czynnści. Nadzór nad prwadzeniem gspdarki leśnej w lasach niepaństwwych plega na: lustracji, kntrli, piniwaniu, dradztwie i udzielaniu instruktaży, wydawaniu wiążących pleceń w tym decyzji administracyjnych, 68

69 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU ŻYWIECKIEGO NA LATA kntrli wyknania zaleceń i decyzji wydanych w drdze pstępwania administracyjneg, cechwanie drewna i stwierdzanie legalnści jeg pchdzenia. W szerszym ujęciu nadzór nad prwadzeniem gspdarki leśnej w lasach niestanwiących własnści Skarbu Państwa mżna kreślić, jak zespół ddziaływań (udzielanie pmcy, prad, instruktaży i zaleceń) rganów administracji publicznej (starstów) na właścicieli lasów, w celu realizacji ciążących na nich bwiązków wynikających z ustawy lasach. Zgdnie z ustawą lasach d pwinnści rganów sprawujących nadzór nad prwadzeniem gspdarki leśnej w lasach niestanwiących własnści Skarbu Państwa (starsty) należy miedzy innymi: zarządzanie i wyknywanie na kszt nadleśnictw zabiegów zwalczających i chrnnych w zagrżnych lasach niepaństwwych, wydawanie decyzji w sprawie przyznania śrdków finanswych z budżetu państwa na całkwite lub częściwe pkrycie ksztów zalesienia gruntów, przeznacznych d zalesienia w miejscwym planie zagspdarwania przestrzenneg, sprządzenie uprszcznych planów urządzenia lasu dla lasów należących d sób fizycznych i wspólnt gruntwych, kreślanie decyzji administracyjnych wydanych na pdstawie inwentaryzacji stanu lasu zadań z zakresu gspdarki leśnej dla właścicieli lasów (d 10 ha). Tabela 12 Rzmiar zadań gspdarcz-hdwlanych w lasach niepaństwwych Lp. Wyszczególnienie Rzmiar wyknania 1 Odnwienia naturalne 24 ha 2 Odnwienia sztuczne 41,95 ha 3 Zalesienia gruntów nieleśnych 8 ha 4 Pielęgnwanie upraw i młdników (czyszczenia) 52,65 ha 5 Pwierzchnia bjęta trzebieżami 177,50 ha 6 Pzyskanie grubizny iglastej m 3 7 Pzyskanie grubizny liściastej 2743 m 3 Źródł: Starstw Pwiatwe w Żywcu, sprawzdanie L 03 za rk 2008 Zgdnie z aktualizacją Krajweg Prgramu Zwiększania Lesistści, pwierzchnia gruntów przewidzianych d zalesienia na terenie pwiatu w latach wynsi k ha (drugie miejsce w wjewództwie Śląskim), z czeg w sektrze gruntów niepaństwwych 5113 ha 23. Wszystkie gminy Pwiatu Żywieckieg mają rzpznane ptencjalne mżliwści pdaży gruntów d zalesienia, parte analizę fizjgraficzną śrdwiska naturalneg raz walryzację rlniczej przestrzeni prdukcyjnej (tzw. prgram intensywny), kreślne szczegółw w prjektach granicy rln-leśnej (wprwadznych d miejscwych planów zagspdarwania przestrzenneg). Największa dcelwa pwierzchnia gruntów d zalesienia w wyżej wymieninym kresie czasu występuje w Jeleśni (k ha), Rajczy (k. 950 ha) i Milówce (k. 515 ha), a najmniejsza w Łdygwicach (k. 25 ha). W 2009 rku zstał przeprwadzny Prgram Odnwienia pwierzchni leśnych pzbawinych rślinnści leśnej w wyniku gradacji krnika drukarza (lite świerczyny) płżne na terenie pwiatu żywieckieg bejmujące grunty nie stanwiące własnści Skarbu Państwa). Starstw Pwiatwe w Żywcu przekazał właścicielm lasów niedpłatnie sadznki ssny czarnej, jdły, buka i mdrzewia ( szt.) raz świerka (3.000 szt.) w celu uzupełniania lasów. Lasy państwwe Całść lasów Nadleśnictwa Jeleśnia zstała uznana za chrnne. Szczególne funkcje lasu zstały kreślne mianem kategrii chrnnści: 23 Krajwy Prgram Zwiększania Lesistści (aktualizacja), Ministerstw Śrdwiska, Warszawa 2003, msc 69

70 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU ŻYWIECKIEGO NA LATA w brębie Jeleśnia: lasy glebchrnne -4091,82 ha lasy stanwiące stję zwierząt -52,76 ha; lasy wdchrnne ,95 ha; w brębie Żywiec: lasy wdchrnne ,41 ha; lasy wdchrnne i glebchrnne - 48,91 ha; lasy wdchrnne, w miastach i wkół miast - 477,15 ha. Lasy chrnne w Nadleśnictwie Jeleśnia występują na pwierzchni 11059,00 ha, c stanwi pnad 97,6% pwierzchni leśnej. Lasy gspdarcze zajmują kł 0,3 %, a 2,1 % stanwią rezerwaty. Krajwy system bszarów chrninych twrzą na bszarze Nadleśnictwa parki krajbrazwe: Żywiecki Park Krajbrazwy, Park Krajbrazwy Beskidu Małeg wchdzące w skład Zespłu Parków Krajbrazwych Wjewództwa Śląskieg. Pnadt na bszarze Nadleśnictwa płżnych jest 6 rezerwatów przyrdy "Pilsk", "Pd Rysianką", "Rmanka", "Madhra", "Szerka", "Gawrniec". Lasy Nadleśnictwa Ujsły w całści znajdują się w granicach Żywieckieg Parku Krajbrazweg, który pwstał w 1986r. Jeg pwierzchnia wynsi 36 tys. ha, a pwierzchnia strefy chrnnej 22 tys. ha. Najcenniejszymi elementami Parku są lasy stanwiące 80% jeg pwierzchni. Dminuje tutaj świerk (90% drzewstanu), w niewielkich ilściach występują buk, mdrzew, ssna, brzza, lcha. Zróżnicwanie wyskściwe Żywieckieg Parku Krajbrazweg pwduje, że leży n w zasięgu czterech pięter rślinnych: Na bszarze administracyjnym Nadleśnictwa Ujsły istnieje becnie 6 rezerwatów przyrdy: Butrza, Muńcół, Lipwska, Oszast, Śrubita, Dzibaki. Rezerwaty zlkalizwane są przeważnie w najwyższych płżeniach górskich i stanwią najlepiej zachwane fragmenty Puszczy Karpackiej w reglu dlnym i górnym. Obszar Nadleśnictwa Węgierska Górka dznacza się wyjątkwymi walrami przyrdniczymi wynikającymi z urzmaicnej rzeźby terenu, gęstej sieci cieków naturalnych raz szaty rślinnej. Najcenniejsze przyrdnicz bszary bjęte zstały różnymi frmami chrny. Rezerwaty stanwią 0,4 % gruntów Nadleśnictwa, parki krajbrazwe 98,6 %, bszary Natura 2000 siedliskwe 98,6 %, ptasie 34,5 %. Jak jeden z dziewiętnastu becnie funkcjnujących w Plsce, zstał pwłany d życia Zarządzeniem nr 30 Dyrektra Generalneg Lasów Państwwych z r. Leśny Kmpleks Prmcyjny Lasy Beskidu Śląskieg. Pdstawwymi celami utwrzenia LKP Lasy Beskidu Śląskieg są: Wszechstrnne rzpznanie stanu bicenz górskich raz dynamiki zachdzących w nich zmian; Trwałe zachwanie lub dtwarzanie naturalnych walrów lasów górskich; Łączenie trwałej gspdarki leśnej z aktywną chrną przyrdy; Prmwanie wielfunkcyjnej raz zrównważnej gspdarki leśnej; Prwadzenie prac badawczych i dświadczalnictwa leśneg dla wypracwania wnisków mżliwych d wykrzystania przede wszystkim w rejnach górskich; Prwadzenie szkleń Służby Leśnej raz rzwijanie edukacji przyrdnicz-leśnej spłeczeństwa. Pza górskim charakterem specyfiką pwiatu jest silna antrppresja wynikająca z bliskieg sąsiedztwa dużych śrdków przemysłwych Plski i Czech, silneg ddziaływania szkdliwych emisji przemysłwych, zniekształcenie składów gatunkwych duży, prawie 68% udział świerka raz gólnie bniżna w wyniku działalnści zanieczyszczeń przemysłwych, chrób grzybwych i szkdliwych wadów zdrwtnść eksystemów leśnych. Na bszarze LKP wyróżnin m.in. następujące fitcenzy leśne: w piętrze pgórza: grąd subkntynentalny, nadrzeczną lszynę górską, lszynę bagienną, pdgórski łęg jesinwy; 70

71 w reglu dlnym: żyzną buczynę karpacką, jawrzynę górską, kwaśną buczynę górską, dlnreglwy bór jdłw-świerkwy, jawrzynę karpacką; w reglu górnym: zachdni-karpacką świerczynę górnreglwą. Pierwszym zadaniem d chwili pwłania LKP Lasy Beskidu Śląskieg był pracwanie nwych planów urządzenia lasu, dstswanych d bwiązujących przepisów, partych na pełniejszym niż d tej pry rzpznaniu stanu lasu, warunków siedliskwych, walrów przyrdniczych i zagrżeń. W tym celu pracwan specjalnie dla teg LKP Zasady pstępwania hdwlaneg i chrnneg, w których ujęt ptrzebę: zachwania całej naturalnej zmiennści przyrdy leśnej raz funkcjnwania eksystemów leśnych w stanie zbliżnym d naturalneg; restytucji metdami aktywnej hdwli i chrny lasu zbirwisk przyrdniczych zdegradwanych i zniekształcnych w celu przywrócenia zgdnści bicenzy z bitpem, przy wykrzystaniu w miarę mżliwści sukcesji naturalnej; chrny różnrdnści bilgicznej zbirwisk dzik żyjących rślin, zwierząt i mikrrganizmów raz zachwania ich bgactwa genetyczneg; wzmagania krzystneg wpływu lasu na śrdwisk przyrdnicze raz harmnizwania spłeczneg i gspdarczeg rzwju reginu przez racjnalne użytkwanie i dnawianie zasbów leśnych bez umniejszania prdukcyjnej zasbnści lasów. Na bazie Zasad, przyjętych i zatwierdznych przez Ministra Ochrny Śrdwiska, Zasbów Naturalnych i Leśnictwa w 1997 rku, pracwan w 2003 r. w RDLP Katwice dkument pn. Prgram gspdarcz-chrnny dla LKP Lasy Beskidu Śląskieg. Celem teg Prgramu był ustalenie niezbędnych działań, zmierzających d pełneg wykrzystania walrów lasów LKP, przy jednczesnym spełnianiu przez te bszary leśne funkcji prdukcyjnych i pzaprdukcyjnych. Zadaniem Prgramu jest ustalenie pilnści i zakresu działań, w tym dbudwy drzewstanów, przebudwy i chrny drzewstanów rzpadających się raz zagrżnych rzpadem, a także pdjęcie prac nad rewitalizacją zdegradwanych świerczyn górskich w warunkach Beskidu Śląskieg i Żywieckieg. Od 1998 rku nadleśnictwa wchdzące w skład LKP Lasy Beskidu Śląskieg dyspnują pracwaniami Prgram chrny przyrdy, ujmującymi szczegółw inwentaryzację i walryzację zasbów leśnych ze sweg terenu, stanwiąc integralną część Planu Urządzenia Lasu. Prgramy te są dkumentami twartymi i aktualizwanymi w miarę pwływania nwych biektów z wymieninych w ustawie chrnie przyrdy raz stwierdzania w terenie klejnych stanwisk rślin i zwierząt chrninych, głównie rzadkich i ginących Identyfikacja ptrzeb Największym prblemem w lasach nadzrwanych jest utrudnine egzekwwanie wyknania kniecznych zabiegów gspdarczych ze względu na znaczną ilść współwłasnści, duże rzdrbnienie działek (pnad właścicieli), pdeszły wiek znacznej części właścicieli, zamieszkiwanie właścicieli w znacznej dległści d swjeg lasu, częst pza granicami kraju, nieuregulwany stan własnściwy (brak prwadznych pstępwań spadkwych w stsunku d nieżyjących właścicieli), raz brak śrdków finanswych na realizację zadań tj. aktualizację planów urządzenia lasu, zalesienia gruntów prlnych, sprawwanie nadzru. Renaturalizacja lasów na terenie pwiatu pwinna wiązać się z dstswaniem składu gatunkweg wprwadzanych drzewstanów d charakteru siedlisk. Obszary dcelw przeznaczne d dnwień występują przede wszystkim na siedliskach: Żyznej buczyny karpackiej (Dentari glandulsae-fagetum) - w drzewstanach teg typu lasów w układach naturalnych dminuje buk (Fagus sylvatica), w dmieszce jdła (Abies alba), świerk (Abies alba), jawr (Acer pseudplatanus) i in., Kwaśnej buczyny górskiej (Luzul luzulidis-fagetum) - w drzewstanach teg typu lasów w układach naturalnych dminuje buk (Fagus sytlvatica), a w dmieszce częst występuje świerk (Abies alba), Grądu subkntynentalneg (Tili-Carpinetum) - w drzewstanach teg typu lasów w układach naturalnych dminuje grab (Carpinus betulus), lipa drbnlistna (Tilia crdata), dab szypułkwy (Quercus rbur). Lasy Nadleśnictw na terenie pwiatu w przeważającej części wchdzą w bszary chrnine, c ukierunkwuje działania administracji Lasów Państwwych d dążenia d uzyskania preklgiczneg 71

72 mdelu gspdarki leśnej, tj. trwałeg zachwania lub dtwarzania naturalnych walrów lasu metdami racjnalnej gspdarki leśnej. Praktycznie dtyczy t bieżącej realizacji zapisów planów urządzania lasów nadleśnictw raz Prgramów chrny przyrdy, zsynchrnizwanych z cyklem 10-letnieg kresu bwiązywania ww. planów. Wszystkie zadania gspdarcze, hdwlane i chrnne pwinny być pdprządkwane chrnnści Lasów Państwwych. Należy pdkreślić, iż zgdnie z przepisami ustawy chrnie przyrdy, na terenach leśnych urządzanych przez PGL Lasy Państwwe i znajdujących się w granicach parku krajbrazweg, zadania w zakresie chrny przyrdy wyknuje samdzielnie miejscwy nadleśniczy zgdnie z ustaleniami prjektu planu chrny parku krajbrazweg, uwzględninymi w planie urządzenia lasów nadleśnictwa. 72

73 4.2.3 Cele i zadania śrdwiskwe d rku 2013 i d rku 2017 Cel Cele długterminwe d rku 2017 Cel Cele krótkterminwe d rku 2013 Zadanie Zadanie Jednstka dpwiedzialna ZRL Aktualizacja peratów urządzenia lasów prywatnych Pwiat Żywiecki ZRL Zalesianie gruntów prlnych niskich klas bnitacyjnych Pwiat Żywiecki ZRL Realizacja zadań: gspdarczych, hdwlanych i chrnnych zgdnie z planami urządzania lasów prywatnych Nadleśnictwa, właściciele lasów ZRL.1 Ochrna biróżnrdnści ZRL.1.1 Wdrażanie preklgiczneg mdelu gspdarki leśnej ZRL Realizacja wytycznych Prgramu chrny przyrdy nadleśnictw Nadleśnictwa: Jeleśnia, Ujsły, Węgierska Górka, Zespół Parków Krajbrazwych Wjewództwa Śląskieg ZRL Zakup i dstawę sadznek świerka pspliteg w ramach zadania pn. Odnwienie pwierzchni leśnych, pzbawinych rślinnści leśnej w wyniku gradacji krnika drukarza płżneg na terenie Pwiatu Żywieckieg Pwiat Żywiecki Harmngram zadań w zakresie chrny i zrównważneg rzwju lasów L.P. Nazwa zadania Termin rzpczęcia planwany Termin zakńczenia planwany Jednstka dpwiedzialna Planwane kszty gółem (PLN) tyś. Partnerzy ZRL Aktualizacja peratów urządzenia lasów prywatnych (k ha) ZADANIA WŁASNE Pwiat Żywiecki 800 Reginalna Dyrekcja Lasów Państwwych w Katwicach ZRL Zalesianie gruntów prlnych niskich klas bnitacyjnych Pwiat Żywiecki 6500 Gminy, Nadleśnictwa: Jeleśnia, Ujsły, Węgierska Górka, ZRL Zakup i dstawę sadznek świerka pspliteg w ramach zadania pn. Odnwienie pwierzchni leśnych, pzbawinych rślinnści leśnej w wyniku gradacji krnika drukarza płżneg na terenie Pwiatu Żywieckieg Pwiat Żywiecki b.d. ZADANIA KOORDYNOWANE ZRL Realizacja zadań: gspdarczych, hdwlanych i chrnnych zgdnie z planami urządzania lasów prywatnych Nadleśnictwa, właściciele lasów b.d. Pwiat Żywiecki 73

74 ZRL Realizacja wytycznych Prgramu chrny przyrdy nadleśnictw Nadleśnictwa: Jeleśnia, Ujsły, Węgierska Górka Reginalna Dyrekcja Lasów Państwwych w Katwicach, Generalna Dyrekcja Lasów Państwwych, Zespół Parków Krajbrazwych Wjewództwa Śląskieg RAZEM ZADANIA WŁASNE 7300 RAZEM ZADANIA KOORDYNOWANE

75 4.2.5 Wniski Krzystne uwarunkwania w realizacji chrny i zrównważneg rzwju lasów: Znaczący udział zwartych kmpleksów leśnych, umżliwiających prwadzenie racjnalnej gspdarki leśnej w lasach Nadleśnictw, Preklgiczny mdel gspdarki leśnej Nadleśnictwa: Jeleśnia, Ujsły, Węgierska Górka, Łatwa dstępnść przeważającej części bszarów leśnych, administrwanych przez Lasy Państwwe, Objęcie planami całści bszarów leśnych Lasów Państwwych i prywatnych. Ograniczenia w realizacji chrny i zrównważneg rzwju lasów: Kniecznść szczegółwych uzgdnień ze służbą parków krajbrazwych, dtyczących planów prwadzenia edukacji eklgicznej, urządzania ścieżek przyrdnicz - dydaktycznych i kwalifikwanej turystyki rwerwej na bszarach leśnych wynikająca z istnienia Parku Krajbrazweg, Właściwa współpraca nadleśnictw z różnymi pdmitami gspdarczymi zaintereswanymi zagspdarwaniem i użytkwaniem turystycznym lasów, wymaga, a w przyszłści w craz większym stpniu wymagać będzie, systematycznej krdynacji działań. Działania te winny być parte przede wszystkim na prmcji walrów turystycznych reginu. Prirytetem pdstawwym gspdarki leśnej, niezmiennym dla lasów w pwiecie, jest utrzymanie ciągłści i trwałści lasu raz wdrażanie wielfunkcyjneg mdelu gspdarki leśnej. Kszty, które należy pnieść na zapewnienie realizacji teg prirytetu, będą różne, a zależeć będą w głównej mierze d uwarunkwań przyrdniczych, aktualneg stanu lasu raz prgnzwania i graniczania skutków zagrżenia. 4.3 Zrównważne wykrzystanie materiałów, wdy i energii Dkumentami, które wyznaczają kierunki w pracwywaniu Prgramów Ochrny Śrdwiska są: Plityka Eklgiczna Państwa na lata z perspektywą d rku 2016, Wytyczne d sprządzania prgramów chrny śrdwiska zatwierdzne przez Ministerstw Śrdwiska w grudniu 2002 rku. Zapisy w bu tych dkumentach sugerują, iż struktura Pwiatweg Prgramu Ochrny Śrdwiska pwinna nawiązywać d układu zawarteg w Plityce Eklgicznej. Prpnuje umieszczenie w Prgramach zarówn gminnych jak i pwiatwych pdrzdziałów: materiałchłnnść, wdchłnnść, energchłnnść i dpadwść prdukcji, wykrzystanie energii ze źródeł dnawialnych, kształtwanie zasbów wdnych raz chrna przed pwdzią i skutkami suszy. Pdrzdziały te zstały umieszczne, jak jeden z elementów zrównważneg wykrzystania materiałów, wdy i energii Materiałchłnnść, wdchłnnść, energchłnnść i dpadwść prdukcji Pstępwanie mające ca celu zmniejszenie wykrzystania surwców, wdy i energii na jednstkę prduktu są t działania przyczyniające się d zmniejszenia materiałchłnnści, wdchłnnści i energchłnnści. Działania dążące w kierunku racjnalizwanie użytkwania wód pwinny bjąć wszystkie dziedziny gspdarki krzystające z wód przede wszystkim pprzez: zastswanie najlepszych dstępnych technik prdukcji głównie w większych przedsiębirstwach prdukcyjnych funkcjnujących na bszarze pwiatu, zastswanie dbrych praktyk rlniczych w gspdarstwach rlnych zlkalizwanych na terenie pwiatu, (głównie w gminach największej pwierzchni gruntów rnych - Jeleśnia, Milówka, Łdygwice, Radziechwy Wieprz, Świnna i Węgierska Górka) Celem takich działań jest zmniejszenie ilści zużywanej wdy, a także graniczenie ładunków zanieczyszczeń dprwadzanych d dbirników. 75

76 Zmniejszenie wdchłnnści w działaniach związanych z gspdarką wdn-ściekwą realizwane jest przez: zmniejszenie strat wdy, mdernizację ujęć, mdernizację sieci wdciągwej, edukację eklgiczną. Racjnalizacja zużycia wdy w gspdarstwach dmwych pwinna plegać przede wszystkim na graniczeniu marntrawstwa wdy, stswaniu wdszczędnej aparatury czerpalnej i sprzętu gspdarstwa dmweg, dalszeg rzwju pmiarwania zużycia wdy, a także pdejmwaniu działań w celu graniczenia strat w systemach rzprwadzania wdy. Głównym kierunkiem działań nieinwestycyjnych w zakresie zmniejszenia wdchłnnści prdukcji jest prwadzenie szerk pjętej edukacji eklgicznej dla wszystkich gałęzi prdukcji, a także dla dzieci i młdzieży raz drsłej części mieszkańców pwiatu. W zakresie działań inwestycyjnych pwinn się prmwać: zamknięte biegi wdy w przemyśle, wdszczędnne technlgie prdukcji, przedsięwzięcia mdernizacyjne w systemach zapatrzenia w wdę ukierunkwane na zmniejszenie strat wdy. Działania takie realizuje w swim przedsiębirstwie Metalpl w Węgierskiej Górce, są t działania plegające na budwie i mdernizacji sieci wdciągwej, c zmniejsza straty wdy z 50% d 20%, a także wprwadzane są technlgie plegające na graniczeniu wdchłnnści prdukcji. Grupa Żywiec wprwadza w swich zakładach craz nwsze rzwiązania w zakresie graniczania zużycia wdy i energii. Inwestwanie w nwczesne technlgie ma nie tylk aspekt eklgiczny. T także bniżenie ksztów. Odzyskiwanym w prcesie czyszczania ścieków metanem w należących d Grupy Żywiec brwarach zasila się ktły grzewcze. W Żywcu d 7 prc. energii cieplnej w zakładach pchdzi z własneg źródła. Materiałchłnnść t wielkść nakładów materiałwych pniesinych na wytwrzenie kreślnych dóbr użytkwych, wyznaczana przez ilść materiału zużyteg na wytwrzenie kreślnej wartści użytkwej. Zmniejszenie materiałchłnnści i dpadwści pzwli na uzyskanie większych krzyści gspdarczych pprzez zmniejszenie nakładów na prdukcję, a także pprawę jakści życia mieszkańców pprzez graniczenie wykrzystania zasbów naturalnych i chrnę śrdwiska. Bardz isttnym elementem jest zagspdarwywanie wycfanych z użytkwania substancji i materiałów niebezpiecznych raz wdrażanie najlepszych dstępnych technik (BAT) zmniejszających materiałchłnnść i dpadwść prdukcji raz pprawiających efektywnść eknmiczną prcesów wytwórczych. Energchłnnść ujmuje się, jak relację wielkści zużycia energii w prcesie prdukcyjnym w przemyśle czy gspdarce w dniesieniu d dpwiedniej wielkści prdukcji, w której uczestniczy ta energia, czyli inaczej, jak relację nakładów d efektów. O pzimie energchłnnści decydują głównie: struktura gałęziwa przemysłu, stswane technlgie wytwarzania, ceny energii, jakść prdukcji. Działanim w zakresie zmniejszenia energchłnnści pwinn twarzyszyć kntynuwanie przedsięwzięć zmieniających spsób zaspkajania istniejących ptrzeb energetycznych. Zmianm pwinna pdlegać przede wszystkim struktura wykrzystania nśników energii w kierunku zwiększenia udziału energii elektrycznej w gólnym zużyciu energii. Zwiększenie udziału prdukcji energii z gazu w miejsce węgla, zwiększenie wykrzystane węgla większej wartści energetycznej a także wzrstu udziału w prdukcji energii elektrycznej i cieplnej z energetycznych nśników dnawialnych (energia wdy i wiatru, energia getermalna, energia słneczna, energia z bimasy) raz pchdzących z dpadów. Dla zmniejszenia energchłnnści niezbędna jest wymiana urządzeń niskiej sprawnści na nwe zużywające mniej energii elektrycznej. 76

77 W zakresie zapatrzenia w wdę temu celwi służą mdernizacje ujęć wdy, stacji uzdatniania, pmpwni i hydrfrni a także wymiana dcinków sieci wdciągwej znajdujących się w złym stanie technicznym, która będzie wpływać na zmniejszenie ilści strat wdy. Realizwane w ramach mdernizacji biektów termmdernizacje, plegające na ciepleniu ścian biektów kubaturwych i wymianie stlarki kienne i drzwiwej również przyczyniają się d zmniejszenia energchłnnści przez zmniejszenie zaptrzebwania na energię cieplną. W latach Pwiat Żywiecki prwadził następujące inwestycje związane z termmdernizacją: Termmdernizacja pwiatwych placówek światy na terenie Żywca, Termmdernizacja budynku szkły, internatu i stłówki w Zesple Szkół Mechaniczn Elektrycznych w Żywcu, Adaptacja pddasza I LO im. M.Kpernika w Żywcu, Wymiana pkrycia dachweg w budynku przychdni rejnwej w Żywcu Spryszu przy ul. Kpernika 49, Termmdernizacja biektów pwiatwych (internat ZSME raz budynek PCKP) przy ul. KEN 3 w Żywcu, Niezależnie d tych działań gminy należące d Pwiatu Żywieckieg we własnym zakresie z zaangażwaniem śródków budżetwych lub pchdzących ze źródeł zewnętrznych realizwały zadania termmdernizacyjne przyczyniające się d graniczenia zużycia paliw na cele grzewcze. Były t między innymi: Na terenie Gminy Lipwa Dcieplenie budynku Szkły Pdstawwej w Twardrzeczce, Wymiana istniejącej instalacji centralneg grzewania wraz z przeróbką ktłwni i wymianą ktłów w budynku Szkły Pdstawwej w Lipwej, Dcieplenie budynku Szkły Pdstawwej i Przedszkla w Siennej, Termmdernizacja budynku Szkły Pdstawwej nr 1 w Lipwej, Mdernizacja źródeł ciepła budynków indywidualnych realizwana w ramach Prgramu graniczenia niskiej emisji dla gminy Lipwa - I etap, Na terenie Gminy Łękawica Wymiana tradycyjnych ktłów węglwych budynku Szkły Pdstawwej w Okrajniku, Wymiana tradycyjnych ktłów węglwych budynku Szkły Pdstawwej w Łękawicy, Wymiana ktłów węglwych w hali sprtwej i gimnazjum w Łękawicy, Termmdernizacja budynku Urzędu Gminy w Łękawicy, Na terenie Gminy Gilwice Termmdernizacja budynku Urzędu Gminy w Gilwicach, Mdernizacja ktłwni w Szkle Pdstawwej w Gilwicach, Na terenie Gminy Węgierska Górka Mdernizacja źródeł ciepła i termmdernizacja budynków indywidualnych realizwana w ramach Prgramu graniczenia niskiej emisji dla Gminy Węgierska Górka - I etap, Na terenie Gminy Ujsły Wyknan termmdernizacje biektu Szkły Pdstawwej w Ujsłach, Wyknan termmdernizacje budynku Gimnazjum wraz z Halą Sprtwą w Ujsłach, Na terenie Gminy Ślemień termmdernizacja wraz z mdernizacją ktłwni węglwej, wymiana źródła ciepła na pmpy ciepła w budynku użytecznści publicznej w Ślemieniu w którym mieści się schrnisk młdzieżwe, świetlica, przedszkle, siedziba OSP i KGW, termmdernizacja budynku Klubu Kuba w miejscwści Las, wymiana kien w budynku Ośrdku Zdrwia w Ślemieniu, 77

78 Na terenie Gminy Rajcza Mntaż klektrów słnecznych w Samdzielnym Publicznym Zakładzie Opiekuńcz- Leczniczym w Rajczy, Mntaż płaskich klektrów słnecznych na budynku Schrniska Młdzieżweg Rajcza Nickulina w Gminie Rajcza, Zmdernizwan ktłwnie węglwe we wszystkich szkłach, jak również ciepln ściany i wymienin stlarkę kienna, Na terenie Gminy Kszarawa Termmdernizacja budynku wielfunkcyjneg w Kszarawie, Termmdernizacja budynku Urzędu Gminy w Kszarawie, Na terenie Gminy Jeleśnia Mntaż płaskich klektrów słnecznych na budynku Szkły Pdstawwej w Krzyżówkach w Gminie Jeleśnia, Wymiana kien i źródła ciepła w Zesple Szkół nr5 w Krbielwie, Wymiana kien w Zesple Szkół nr 2 w Jeleśni, Dcieplenie ścian w budynku Urzędu Gminy w Jeleśni, Wymiana grzewania i dcieplenia budynku Zespłu Szkół nr3 w Krzyżwej, Wymiana źródła ciepła na lejwe budynku Zespłu Szkół nr 2 w Jeleśni. Na terenie Gminy Milówka Termmdernizacja budynku Szkły Pdstawwej w Milówce, Na terenie Miasta Żywca Mdernizacja źródła ciepła w budynku Szkły Pdstawwej nr 1, kmplekswa termmdernizacja z likwidacja dtychczaswych źródeł ciepła. bejmująca przede wszystkim wymianę ktłów palanych kksem na pmpę ciepła z klektrem pzimym w Specjalnym Ośrdku Szkln-Wychwawczym w Żywcu, mntaż klektrów słnecznych w Miejskim Zakładzie Energetyki Cieplnej w Żywcu EKOTERM d pdgrzewania ciepłej wdy użytkwej na ptrzeby Zakładu,.mntaż klektrów słnecznych raz pmpy ciepła w Żywieckiej Fabryce Sprzętu Szpitalneg FAMED S.A. Na terenie Gminy Łdygwice Termmdernizacja plegająca na wymianie kien, dciepleniu elewacji raz wymianie instalacji, c i cuw w Zesple Szkół Ogólnkształcących w Łdygwicach, Termmdernizacja plegająca na wymianie kien, dciepleniu elewacji raz wymianie instalacji, c i cuw Zesple Szkln Przedszklnym w Zarzeczu, Termmdernizacja plegająca na wymianie kien, dciepleniu elewacji raz wymianie instalacji, c i cuw w Zesple Szkół w Pietrzykwicach, Na terenie Gminy Świnna Wymiana ktła w budynku Urzędu Gminy Świnna, Wymiana ktła w budynku gimnazjum w Świnnej, Wymiana kien w budynku Zespłu Szkln Przedszklneg w Pewli Małej, Na terenie gmin Jeleśnia, Lipwa, Łdygwice, Milówka, Węgierska Górka i Miasta Żywiec wdrażane są Prgramy Ograniczenia Niskiej Emisji w budynkach indywidualnych. Działania plegają na wymianie starych nieefektywnych i nieeklgiczych ktłów na nwe, a także mntażu klektrów słnecznych. Realizacja dbywa się przy wsparciu finanswym z Wjewódzkieg Funduszu Ochrny Śrdwiska w Katwicach. D wdrażania PONE przygtwują się także gminy Ujsły, Rajcza i Kszarawa. 78

79 4.3.2 Wykrzystanie energii ze źródeł dnawialnych Płudniwa część wjewództwa Śląskieg bejmująca bszar Pwiatu Żywieckieg psiada średni ptencjał bimasy (większy jest w pwiecie cieszyńskim). W 2008 rku Plskie Twarzystw Inżynierii Rlniczej przeprwadził symulację na ptrzeby pracwania Ocena prdukcji i ptencjalnych mżliwści wykrzystania słmy d celów grzewczych na przykładzie pwiatu żywieckieg. Pdjęt próbę kreślenia nadwyżek słmy w 30-stu gspdarstwach rlnych płżnych na terenie pwiatu żywieckieg. Dknan ceny ptencjalnych mżliwści wykrzystania słmy d celów grzewczych w badanych gspdarstwach. Z przeprwadznych analiz wynika, że pmim istniejących nadwyżek słmy (średni 5,7 t gsp -1 ) nie są ne wystarczające, aby mżna ją wykrzystywać d celów grzewczych. 24 W gminie Żywiec aktualnie jest wykrzystywany bigaz ze składwiska dpadów, istnieje również ptencjał techniczny bigazu z czyszczalni ścieków. Rysunek 16 Ptencjał techniczny bigazu ze składwisk dpadów i czyszczalni ścieków na terenie Pwiatu Żywieckieg Źródł: Opracwanie metdy prgramwania i mdelwania systemów wykrzystania dnawialnych źródeł energii na terenach nieprzemysłwych... Obszar pwiatu charakteryzuje się średnim ptencjałem bigazu rlniczeg raz najkrzystniejszymi w skali wjewództwa zasbami energii wiatru na wszystkich rzpatrywanych wyskściach. Aktualnie na terenie Gminy Ślemień planwany jest d realizacji prjekt plegający na budwie elektrwni wiatrwej eklgicznej farmy prdukującej prąd, złżnej z siedmiu turbin wiatrwych. Krakwska firma PRESS BUTTON, zajmująca się przygtwaniem inwestycji budwy elektrwni wiatrwych, w półncnej części Ślemienia przy drdze na Suchą Beskidzką ustawiła na kres jedneg rku tymczaswy maszt wyskści 70 metrów w celu pmiarów siły i kierunków wiatrów. Ogólne bserwacje wietrznści w ktlinach pkazują, iż pmim glbalnej tendencji słabienia wiatrów w przyziemnej warstwie mżliwe są krzystne ukształtwania krytarzy pwietrznych pzwalających na ukierunkwanie strumienia pwietrza i wykrzystanie jeg energii pprzez ulkwanie farmy wiatrwej na drdze 24 Kwaśniewski D Ocena prdukcji i ptencjalnych mżliwści wykrzystania słmy d celów grzewczych na przykładzie pwiatu żywieckieg. Inżynieria Rlnicza. Nr 6 (104). s

80 nacierająceg strumienia pwietrza. Wyniki pmiarów z masztu pmiarweg wraz z danymi z sąsiednich stacji mete, cyfrwym mdelem terenu, mapą szrstkści pdłża psłużą d dpwiednieg zamdelwania ruchu mas pwietrza w późniejszych etapach prjektwych. Planwana lkalizacja farmy (Ślemień, Kcń lub miejscwść Las) musi spełniać dpwiednie warunki. Uzupełnieniem pmiarów prędkści i kierunku wiatru są pmiary temperatury pwietrza i ciśnienia atmsferyczneg. Pmiary te pzwalają na kreślenie gęstści mas pwietrza nacierająceg w przyszłści na łpaty elektrwni wiatrwej. Parametr ten prócz prędkści wiatru decyduje wartści energetycznej danej lkalizacji. Uzyskane wyniki pmiarów są zadwalające i w 2010 rku prawdpdbnie zstanie pdjęta decyzja lkalizacji elektrwni na terenie Ślemienia, Kcnia lub miejscwści Las. Inwestrem całeg prjektu jest firma Wiatrpl Internatinal Sp. z.. z siedzibą w Gdańsku, która d 1997 rku realizuje prjekty związane z budwą i eksplatacją elektrwni wiatrwych. Właścicielem firmy jest duńska spółka Greentech Energy Systems A/S z siedzibą w Herlev. Na terenie całeg wjewództwa śląskieg występują krzystne warunki d wykrzystania energii słnecznej d prdukcji ciepłej wdy użytkwej. 25 Działania w zakresie zrównważneg rzwju przynsząceg efekty eklgiczn energetyczne pwinny być kierwane na prdukcję energii eklgicznie czystej ze źródeł dnawialnych, t jest wykrzystujących naturalne źródła, jakimi są energia spiętrzeń wdnych, prmieniwania słneczneg, wód getermalnych, bimasy i wiatru. Wzrst wykrzystania energii ze źródeł dnawialnych pwinien stać się integralnym elementem zrównważneg rzwju Pwiatu Żywieckieg. Rysunek 17 Ptencjał techniczny bigazu z bigazwni rlniczych na terenie Pwiatu Żywieckieg Źródł: Opracwanie metdy prgramwania i mdelwania systemów wykrzystania dnawialnych źródeł energii na terenach nieprzemysłwych Opracwanie metdy prgramwania i mdelwania systemów wykrzystania dnawialnych źródeł energii na terenach nieprzemysłwych... 80

81 Na terenie gminy Czernichów należącej d Pwiatu Żywieckieg zlkalizwane są dwie elektrwnie wdne składające się na zespół elektrwni wdnych Prąbka Żar : Elektrwnia Prąbka Żar zlkalizwana w Międzybrdziu Bialskim na terenie Gminy Czernichów. Mc elektrwni - 500/540 MW (zainstalwan 4 hydrzespły dwracalne typu Francis 4x125/135 MW). Jest t druga c d wielkści elektrwnia wdna w Plsce, wybudwana w 1979 rku. Jest t klasyczna elektrwnia szczytw-pmpwa wykrzystująca, jak zbirnik dlny zaprwe jezir w Międzybrdziu; górny zbirnik wybudwany jest na szczycie góry Żar; Elektrwnia Tresna mcy 21 MW (2 *10,5 MW) płżna jest przy zaprze w Tresnej na terenie Gminy Czernichów. Wybudwana zstała w 1966 rku. Górny zbirnik stanwi Jezir Żywieckie, zaś dlny Jezir Międzybrdzkie; Elekrwnia Prąbka mcy 12,6 MW zlkalizwana pza terenem Pwiatu Żywieckieg (w gminie Prąbka, pwiat bielski). Zainstalwan tam dwa hydrzespły Kaplana mcy 6,1 MW i jeden turbzespół typu Francis`a mcy 0,4 MW pracujący na ptrzeby własne. Elektrwnia zstała wybudwana i uruchmina w 1954 rku, jak pierwszy element Zespłu Elektrwni Wdnych (Prąbka, Tresna i Elektrwnia Szczytw-Pmpwa Prąbka-Żar). W latach przeprwadzn kmplekswą mdernizację Elektrwni Wdnej Prąbka. Trska śrdwisk, ziemię i klimat wymaga świadmeg i dpwiedzialneg krzystania z zasbów paliw pierwtnych i energii. Prdukcja prądu z energii słnecznej, termmdernizacja budynków, efektywne krzystanie ze sprzętów elektrycznych, stswanie efektywneg, energszczędneg świetlenia t nie tylk krzyść dla śrdwiska, ale także realne bniżenie wyskści rachunków - a więc krzyść dla dbirców. Prgnzuje się, iż w najbliższych latach wzrastać będzie wykrzystanie bimasy, energii słnecznej i siły wiatru, wynika t z rsnących cen tradycyjnych nśników energii elektrycznej, a także tym, iż Pwiat Żywiecki w dużej części płżny jest na terenach prawnie chrninych i aby zmniejszyć ryzyk dewastacji walrów przyrdniczych zasadne jest wykrzystywanie energii słńca d grzewania wdy użytkwej, energii wiatru d wytwarzania energii elektrycznej, a także bimasy d grzewania budynków mieszkalnych. Przeprwadzna w 2009 rku na bszarze Pwiatu Żywieckieg analiza materiałów archiwalnych rejnu pwiatu wyknywanych wcześniej prac gelgicznych wykazała istnienie dpływów wód mineralnych chlrkw sdwych z utwrów fliszu w ilści kilku m 3 /h z głębkści m. Nie mniej jednak budwa tektniczna pdłża Pwiatu Żywieckieg jest bardz skmplikwana, c daje pdstawy d stwierdzenia, iż wdy mineralne w każdej części pwiatu mgą być inne i na różnych głębkściach. Szczegółwe badania zstały jednak przeprwadzne tylk w rejnie dwiertów (na terenie Gminy Łdygwice i Rajcza). Na tym bszarze występują także slanki lecznicze i termalne, raz źródła wód mineralnych, jedn z tych źródeł w Sli jest najsilniej mineralizwanym w bszarze jednstki magurskiej Karpat. Prwadzne jesienią 2003 rku badania terenwe pzwliły zarejestrwać aktualny stan wierceń i źródeł. Ptwierdzn becnść 3 dwiertów i dwu źródeł: "Warzelniane" i "Słanica". Ze względu na walry naukwe dydaktyczne i histryczne należy kniecznie bjąć chrną prawną źródł "Warzelniane" i "Słanica" i chrnić je, jak pmniki przyrdy nieżywinej. Należy wyknać reknstrukcję budwy źródeł, gdyż jest na becnie w złym stanie technicznym i zagraża bezpieczeństwu sób przebywających przy źródłach. Wskazane jest umieszczenie tablic infrmacyjnych z nazwą źródła raz składem fizyk-chemicznym wdy. Objęte chrną źródła zwiększą walry turystyczne Sli raz pwiększą ilść biektów chrninych w tulinie Żywieckieg Parku Krajbrazweg.. Wdy chlrkwe - slanki z Sli mżna wykrzystać d celów rekreacyjn-balnelgicznych, d kąpieli leczniczych i prfilaktycznych. Wskazana jest budwa basenu kąpielweg (kryteg, udstępnineg przez cały rk), w którym mżna wykrzystać lkalne udkumentwane naturalne bgactw, jakim jest slanka termalna ptencjalnie lecznicza. Psiada na składniki takie jak jd, brm, br i mineralizacja. Ddatkwym atutem tych wód jest ich temperatura, w twrze Sól -5 wynsiła 39 C a w twrze Sól -1 stwierdzn wdę chlrkwą temperaturze 24 C. Są t, więc wdy termalne. W tym celu należy wyknać reknstrukcję twru Sól Aktualnie na terenie Pwiatu Żywieckieg na terenie między innymi gmin Ślemień, Milówka, Łdygwice, Węgierska Górka, Ujsły i Żywiec funkcjnuje kilkanaście prywatnych i gminnych instalacji pmp ciepła grzewających budynki mieszkalne w seznie zimwym. Instalacje te nie są jeszcze ppularne ze względu 26 Dr inż. Lucyna Rajchel Prf. dr. hab. inż. Jacek Rajchel Wydział Gelgii, Gefizyki i Ochrny Śrdwiska Akademia Górnicz-Hutnicza 81

82 na duże kszty na etapie inwestycyjnym, (są t kszty kł tys. dla jedneg budynku jednrdzinneg) Nie mniej jednak na etapie eksplatacji kszty grzewania budynku są na tyle małe, że inwestycja zwraca się w ciągu kilkunastu lat. Craz ppularniejsze w statnich latach stał się wykrzystanie energii słnecznej d grzewania ciepłej wdy użytkwej w gspdarstwach dmwych. Wynika t nie tylk z mniejszych ksztów mntażu (w prównaniu d pmpy ciepła t kł 1/3 ksztów), ale także z craz pwszechniejszeg wdrażania przez gminy bszarwych Prgramów Ograniczenia Niskiej Emisji. W ramach realizacji PONE mieszkańcy mają mżliwść uzyskania dfinanswania ze śrdków gminnych i Wjewódzkieg Funduszu Ochrny Śrdwiska i Gspdarki Wdnej w Katwicach na mntaż klektrów słnecznych, a także na wymianę starych nieklgicznych ktłów Wniski Analizując dtychczaswe wykrzystanie energii dnawialnej na bszarze Pwiatu Żywieckieg mżna jednznacznie stwierdzić, iż według indywidualnych mżliwści mieszkańcy w miarę psiadanych i trzymywanych śrdków finanswych krzystają z energii nieknwencjnalnej. Sytuacja w zakresie wykrzystania dnawialnych źródeł energii pwinna się pprawiać wraz z rzwjem technlgicznym. Zwiększająca się sprawnść urządzeń raz wzrst mżliwści prdukcyjnych pwdują sukcesywny spadek cen urządzeń, c krzystnie dbija się na cenach całych systemów plepszając wskaźniki finanswe. Zwiększające się szanse na knkurencyjnść dnawialnych źródeł energii w stsunku d energetyki partej surwce mineralne wynikają również z pwziętych przez Plskę zbwiązań międzynardwych. Kniecznść zwiększania udziału dnawialnych źródeł energii w bilansie energetycznym kraju wymuszać będzie kniecznść twrzenia prgramów wspmagających zarówn w skali lkalnej, jaki i na szczeblu państwwym. Mając na uwadze prirytety i zadania nakreślne w dkumentach planistycznych wyższeg szczebla w zakresie racjnalneg użytkwania zasbów naturalnych zaprpnwan cele krótkterminwe i wynikające z nich działania zmierzające d siągnięcia celu długterminweg. Są t głównie: racjnalizacja użytkwania wdy, wzrst wykrzystania energii ze źródeł dnawialnych, graniczenie wykrzystywania zasbów wód pdziemnych d celów przemysłwych (pza przemysłem spżywczym i niektórymi specjalnymi działami prdukcji rlnej), wspieranie działań mających na celu zagspdarwanie wód padwych w gspdarstwach dmwych; realizacja przez zakłady planów racjnalneg gspdarwania wdą (np. wprwadzających zamknięte biegi wdy), zmniejszenie strat energii w systemach przesyłwych pprzez uszczelnienie rurciągów raz ich właściwą eksplatacje, pprawa parametrów energetycznych budynków termmdernizacja, zwiększenie udziału energii trzymywanej z surwców dnawialnych w całkwitym zużyciu energii, wzrst świadmści mieszkańców w zakresie krzystania z zasbów naturalnych raz OZE, graniczenie zużycia wdy i zapbieganie przenikaniu zanieczyszczeń d gleb i wód, Takie działania nie tylk przyczynia się d zmniejszenia presji na śrdwisk, ale również są bardz racjnalnym pdejściem w dziedzinie eknmiki prdukcji. Zmniejszenie energchłnnści wdchłnnści i dpadwści prdukcji zależy przede wszystkim d działań pdejmwanych przez przemysł i energetykę zawdwą, a także przez sferę kmunalną. Dlateg wskazane jest uczestnictw zarówn władz Pwiatu Żywieckieg jak i samrządów gminnych w dsknaleniu rganizacji rynku energii, prmwanie energszczędnych urządzeń, rzszerzenie działań w zakresie inwestycji termmdernizacyjnych. Harmngram działań w tym zakresie znajduje się w rzdziałach gspdarka wdna raz chrna pwietrza. 82

83 4.4 Kształtwanie zasbów wdnych raz chrna przed pwdzią i skutkami suszy Obwiązujące d stycznia 2002 rku Praw wdne, reguluje gspdarwanie wdami, zgdnie z zasadą zrównważneg rzwju, wprwadza system zlewniweg zarządzania gspdarką wdną w Plsce. Służy m.in. zaspkajaniu ptrzeb ludnści, gspdarki, chrny wód i śrdwiska związaneg z tymi zasbami. Wprwadza zarządzanie zasbami wdnymi z uwzględnieniem pdziału państwa na bszary drzeczy i reginy wdne. Ma służyć prgramwaniu i krdynwaniu działań mających na celu m.in. pprawę chrny przeciwpwdziwej. Nakłada na dyrektrów reginalnych zarządów gspdarki wdnej krdynwanie działań związanych z chrną przed pwdzią raz suszą. Z klei ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. stanie klęski żywiłwej (Dz.U ) definiuje stan klęski żywiłwej, katastrfy naturalnej i awarii technicznej, kreśla warunki jeg wprwadzenia i bszar, na którym mże zstać wprwadzny raz prawa i bwiązki rganów władz raz bywateli Ochrna przed pwdzią Ustalenie zadań, kntrlwanie ich realizacji raz krdynwanie i kierwanie działalnścią w zakresie przygtwania i realizacji przedsięwzięć w zakresie chrny przeciwpwdziwej na terenie pwiatu zajmuje się Wydział Zarządzania Kryzysweg. D kmpetencji Wydziału należą: Obsługa Lkalneg Systemu Mnitringu i Ostrzeżeń Pwdziwych dla Pwiatu żywieckieg, Analizwanie mżliwści pwstania klęsk żywiłwych na bszarze pwiatu, wypracwanie wnisków i prpzycji dtyczących zapbiegania ich skutkm, w tym dknywanie ceny stanu zabezpieczenia przeciwpwdziweg pwiatu Analizwanie kncepcji likwidacji zagrżeń pd kątem rganizacyjnym, finanswym i materialnym, Twrzenie w ramach krdynacji warunków rganizacyjn-technicznych d sprawneg i bezpieczneg prwadzenia działań ratwniczych. Ważną rlę w chrnie przed pwdzią pełni Straż Pżarna. Na terenie pwiatu prócz Kmendy Pwiatwej Straży Pżarnej w Żywcu, działają 23 Jednstki Ochtniczej Straży Pżarnej zaliczane d Krajweg Systemu Ratwnicz-Gaśniczneg raz 40 Jednstek Ochtniczej Straży Pżarnej. Większść z nich jest dbrze wypsażna w m.in. pjazdy bjwe, pmpy, piły mtrwe, dzież chrnną, wrki i piasek. D zadań Straży Pżarnej w zakresie chrny przed pwdziami należy: przyjęcie zgłszenia, przekazanie infrmacji d plicji i pgtwia ratunkweg, władz lkalnych, udział w pracach zespłu kryzysweg, znakwanie i zabezpieczenie terenu prwadznych działań ratwniczych, świetlenie terenu akcji ratwniczej, zasilanie urządzeń energią elektryczną, ewakuacja ludzi zwierząt i mienia, dstarczanie żywnści i wdy pitnej, ratwanie ludzi i udzielanie pmcy przed lekarskiej, pmc w zabezpieczeniu bwałwań i urządzeń (patrlwanie wałów przeciwpwdziwych, likwidacja wyrw i uszkdzeń w bwałwaniach), dwadnianie biektów (pmpwanie wdy z budynków mieszkalnych, gspdarczych i biektów użytecznści publicznej, udrażnianie przepustów i usuwanie zapór twrznych przez spływające z wdą przedmity), wyławianie tpielców, zabezpieczenie lgistyczne ratwników. Dla terenu Pwiatu Żywieckieg sprządzna zstała przy współpracy IMGW, Plitechniki Krakwskiej raz Zespłem Zarządzania Kryzysweg Starstwa Pwiatweg w Żywcu Kncepcja Lkalneg Systemu Mnitringu i Ostrzeżeń Pwdziwych (LSMOP) dla terenu Pwiatu Żywieckieg. W ramach LSMOP przewidzian budwę telemetrycznej sieci pmiarwej raz sieci łącznści radiwej. Sieć LSMOP będzie współpracwać z siecią IMGW. 83

84 Wytypwane lkalizacje psterunków pmiarwych sieci mnitringu w Lkalnym Systemie Mnitringu i Ostrzeżeń Pwdziwych (LSMOP) na terenie Pwiatu Żywieckieg uwzględniają istniejące lub prjektwane na tym bszarze stanwiska pmiarwe, z których część będzie funkcjnwała w ramach krajwej sieci IMGW SMOK (System Mnitringu i Osłny Kraju). Obie sieci ze sbą ściśle współpracują. D psterunków pmiarwych należą psterunki padwe zlkalizwane pd kątem równmiernści przestrzenneg rzkładu padu. Na terenie pwiatu żywieckieg telemetryczne psterunki padwe w ramach LSMOP zestawin następując: Kcierz, Cisiec, Złatna, Jeleśnia, Żywiec RZGW, Rycerka Dlna, Sól, Sptnia Mała, Juszczyna, Ostre, Wielka Puszcza, Kamesznica Górna, Młada Hra, Łękawica U G. Wytypwanym Psterunkiem pmiarwym są również stacje klimatyczne. Przewidzian realizację 9 stacji, w tym jedna mdernizwana na górze Żar tj.: Pawel Ślemieńska, Wielka Racza, Żywiec Zbirnik, Żar, Grjec, Żar ltnisk, Kszarawa, Hala Lipwska, Łdygwice UG. Stacja klimatyczna - 23 Żywiec Zbirnik ddatkw zstała zabudwana barmetrem cyfrwym, czujnikiem prmieniwania słneczneg, stacja 31 Żar Ltnisk - barmetrem cyfrwym natmiast stacja 32 Hala Lipwska - czujnikiem prmieniwania słneczneg. W pisywanej kncepcji zaprpnwan również lkalizację telemetrycznych psterunków wdwskazwych w pbliżu miejsc, gdzie mżliwy jest nadzór całdbwy raz w dwóch miejscach, gdzie z punktu widzenia isttnści pmiarów knieczne jest zastswanie psterunku telemetryczneg. Z uwagi na isttnść przekrju w Żywcu, w miejscu tym prwadzne są pmiary równczesne systemu SMOK i LSMOP. Z uwagi na bliskie sąsiedztw z telemetrycznym psterunkiem padwym niektóre z psterunków wdwskazwych zamienin na wdwskazw-padwe. Psterunki wdwskazwe telemetryczne należą d LSMOP. Psterunki wdwskazwe zstały wyznaczne w następujących miejscach: Ślemień, Świnna- Przyłekówka, Sól, Milówka ptk Milwiecki, 84

85 Kamesznica Ptk Janszka. Kntrla stanu systemu dbywa się na stanwiskach peratrskich bsługiwanych całą dbę. Określny zstał zakres i pdstawy prac prjektwych bejmujący: prjekt sieci radiwej, prjekt sieci pmiarwej, prjekt systemu przetwarzania i wymiany infrmacji. W ramach mnitringu kreśln wymagania sprzętwe dla lkalnej sieci mnitringu. Sieć pwinna być wypsażna w sprzęt parametrach technicznych zgdnych ze sprzętem wykrzystywanym w sieci IMGW tj.: czujniki padu, czujniki stanu wdy, inne czujniki, tj.: czujnik temperatury pwietrza, czujnik wilgtnści pwietrza, prędkść wiatru, kierunek wiatru. Pdsumwując, w ramach lkalneg systemu mnitringu chrny przeciwpwdziwej na terenie pwiatu żywieckieg, w tym miasta Żywiec, przewidzian realizację niżej wymieninych biektów: standardwe psterunki wdwskazwe z sygnalizacją radiwą 2 szt. standardwe psterunki wdwskazwe łaty 3 szt. telemetryczne psterunki wdwskazwe 5 szt. telemetryczne psterunki padwe 9 szt. telemetryczne psterunki padw-hydrmetryczne 5 szt. telemetryczne psterunki meterlgiczne 9 szt. adaptacja istniejących psterunków pmiarwych d wymgów LSMOP 3 szt. uzupełnienie wypsażenia wybranych psterunków meterlgicznych W lipcu 2007 rku zstał pracwany Plan Operacyjny Ochrny przed pwdzią. Pdstawą głszenia pgtwia przeciwpwdziweg jest sytuacja meterlgiczna wskazana przez Lkalny System Mnitringu i Ostrzeżeń Przeciwpwdziwych pparty prgnzą meterlgiczną IMGW Oddział w Krakwie. Starsta Żywiecki w przypadku przekrczenia stanów alarmwych mże pdjąć decyzję głszeniu alarmu przeciwpwdziweg. Tabela 13 Charakterystyczne stany wód w pwiecie Miejscwść Stan strzegawczy Stan alarmwy Wg IMGW Oddział w Krakwie Rajcza Cięcina Żywiec Łdygwice Pewel Mała Żabnica Wg LSMOP Ujsły Rycerka Dle Cisiec Ostre Leśne PKP Gilwice Łękawica

86 Kszarawa Jeleśnia Źródł: Plan peracyjny chrny przed pwdzią dla Pwiatu Żywieckieg, 2007 Praw wdne stanwi, że chrna przed pwdzią jest zadaniem rganów administracji rządwej i samrządwej. pwiat płżny jest na bszarze działania Reginalneg Zarządu Gspdarki Wdnej w Krakwie t.j. RZGW. W ramach chrny przed pwdzią w strukturach RZGW wydrębnin Ośrdek Krdynacyjn Infrmacyjny Osłny Przeciwpwdziwej, w którym prwadzne są przede wszystkim pdstawwe działania związane z tą chrną. Działania te, realizwane również na terenie pwiatu, prwadziły i w dalszym ciągu prwadzą d zmniejszenia tragicznych skutków wystąpienia ewentualnych pwdzi w tym rejnie. Zasięg działania RZGW w Krakwie przedstawin na pniższym rysunku. Rysunek 18 Mapa zasięgu działania RZGW w Krakwie Źródł: Obszar pwiatu pd względem hydrgraficznym należy w całści d zlewni Wisły. Znaczny jej bszar jest zagrżny pwdzią. Zagrżenie t mże być wywłane silnymi ulewami i deszczami nawalnymi płącznymi z burzami, które generują lkalne wezbrania na rzece Sle, a także mniej znaczące na ptkach Żarnówka, Pnikiewka, Isepnica i Rztka, przepływających przez teren pwiatu. Rzeka Sła psiada wszystkie cechy rzeki górskiej, na które składają się spadek i ukształtwanie kryta raz zmiennść i temp wahań stanów wdy i przepływów. D najgrźniejszych zjawisk należą duże pwdzie letnie, zwykle na przełmie czerwca i lipca, wywłane kilkudniwymi intensywnymi padami. Ddatkw zimwe rztpy raz specyfika zlewni sprawiają, iż jest t bszar znacznym ptencjale zagrżenia pwdziweg. 86

87 Tabela 14 Stany wdy i przepływy w 2007 rku na tle wiellecia Stan wdny (cm) Rzeka Psterunek minimalny średni Maksymalny 2007 r. wiellecie 2007 r. wiellecie 2007 r. wiellecie Sła Żywiec Przepływ (m 3 /s) Rzeka Psterunek minimalny średni Maksymalny 2007 r. wiellecie 2007 r r. wiellecie 2007 r. Sła Żywiec 3,02 0,80 5,9 16, Źródł: Raprt stanie śrdwiska w wjewództwie śląskim, 2008 Pniższy rysunek przedstawia mapę zagrżenia pwdziweg dla rejnu Pwiatu Żywieckieg w brębie działania RZGW w Krakwie. Rysunek 19 Zagrżenie pwdziwe dla rejnu Pwiatu Żywieckieg Źródł: Głównym elementem zabezpieczenia przeciwpwdziweg terenu pwiatu są sztuczne jezira: Międzybrdzkie i Żywieckie, które pwstały dzięki budwie w przełmach rzeki Sły dwóch zapór/elektrwni: w Prąbce raz w Tresnej. Wchdzą ne w skład 3 zbirników w kaskadzie rzeki Sły. W granicach administracyjnych pwiatu znajduje się Jezir Międzybrdzkie raz część Jezira Żywieckieg. W/w zbirniki mają za zadanie spełnianie licznych funkcji: magazynwanie wdy, przejmwanie fali pwdziwej, praca w systemie szczytw-pmpwym (zb. Prąbka), wyrównywanie pzimu wód w rzece pniżej zbirników, funkcje rekreacyjne. Zbirnik zaprwy Tresna (Jezir Żywieckie) zstał ddany d eksplatacji w 1967 rku. Pwstał ze spiętrzenia wód rzeki Sły zaprą ziemną. Jest największym i najwyżej płżnym z 3 zbirników kaskady Sły (trzecim zbirnikiem jest Czaniec). Płynąca przez zbirnik Sła przecina swym krytem najgłębsze 87

88 części zbirnika i wywiera znaczący wpływ na wszelkie prcesy bilgiczne i fizyk-chemiczne w jeg wdach. Zlewnia zbirnika należy d drzecza rzeki Wisły i ma charakter typw górski. Służy n głównie d retencjnwania wód rzeki Sły raz d wyrównywania pzimu wdy w rzece pniżej zbirnika. Jest n zagspdarwany rekreacyjnie. Pdstawwe dane: lkalizacja - 40,0 km rzeki Sły, m. Tresna, wj. śląskie, pw. zlewni ,0 km2, Elektrwnia Wdna TRESNA (administrwana przez Zespół Elektrwni Wdnych Prąbka-Tresna S.A.). Parametry: mc instalwana - 21,0 MW, prdukcja średnia rczna - 28,0 mln kwh. Zbirnik zaprwy Prąbka (Jezir Międzybrdzkie) Pwstał ze spiętrzenia wód rzeki Sły zaprą. usytuwaną w km jej biegu. Zbirnik ten jest drugim c d wielkści z trzech zbirników wchdzących w skład kaskady rzeki Sły. Pwierzchnia zbirnika wynsi 367 ha, a jeg maksymalna pjemnść mln m 3 (przy rzędnej piętrzenia m npm). Przy nrmalnym pzimie piętrzenia zwierciadł wdy znajduje się na wyskści m npm. Linia brzegwa zbirnika jest dsyć dbrze rzwinięta. szczególnie na lewym brzegu widczne są liczne zatki, ustępujące jednak swją wielkścią zatkm na zbirniku Tresna. Zbirnik ten mżna uznać za szerkie kryt rzeczne, przypminające swym wyglądem rynnwe jezira pldwcwe. Pdstawwą funkcją pełniną przez zbirnik jest współpraca z elektrwnią szczytw pmpwą Prąbka-Żar raz należącym d niej, zbudwanym na szczycie góry Żar, zbirnikiem wdnym. Wbec faktu, że zbirnik Prąbka przejmuje również zrzuty wód z płżneg wyżej zbirnika Tresna - na zbirniku bserwuje się regularne zmiany w pzimie piętrzenia wdy, c kształtuje warunki hydrbilgiczne w jeg wdach. Pdbnie jak zbirnik Tresna, Jezir Międzybrdzkie wykrzystywane jest również jak naturalne zaplecze rekreacyjn turystyczne i miejsce uprawiania sprtów wdnych. Na brzegach zbirnika zlkalizwane są śrdki wypczynkwe i miejsca biwakwe. Pdstawwe dane: maksymalna długść zbirnika km maksymalna szerkść zbirnika km długść linii brzegwej km średnia szerkść zbirnika km wskaźnik wydłużenia wskaźnik rzwinięcia linii brzegwej średnia głębkść stsunek bjętści, d długści linii brzegwej Elektrwnia Wdna PORĄBKA (administrwana przez Zespół Elektrwni Wdnych Prąbka-Tresna S.A.). Parametry: mc instalwana - 12,6 MW, prdukcja średnia rczna - 25,0 mln kwh. Pdstawą wszelkich działań z zakresu chrny przeciwpwdziwej na wszystkich szczeblach decyzyjnych, jest znajmść bszarów, które w wyniku pwdzi mgą zstać zalane. Zapewnienie bezpieczeństwa pwdziweg wymaga ścisłej współpracy gmin 27. Tereny zalewwe wyznaczane są w miejscwych planach zagspdarwania przestrzenneg, w związku z tym są t bszary graniczneg użytkwania, na których nie ma mżliwści pwstawania stałej zabudwy. Pdstawą d uniknięcia szkód na terenie pwiatu pdbnych d tych wyrządznych w 2007 rku jest kmplekswa regulacja głównych rzek Ochrna przed suszą Jeśli w Plsce, w kresie wegetacyjnym, przez 20 dni nie ma padów, uznaje się, że nastąpił pczątek suszy atmsferycznej. Dalszy brak padów pwduje suszę glebwą, która wpływa niekrzystnie na wzrst rślin. Nawet, jeśli w tym czasie pady są minimalne, efekty suszy glebwej mgą zstać złagdzne, lecz mim t susza mże przejść w stan suszy hydrlgicznej. Susze atmsferyczna i glebwa zanikają stsunkw szybk, natmiast susza hydrlgiczna, której efektem jest niżówka hydrlgiczna, (czyli 27 Szklenie: "Przyjazna śrdwisku strategia chrny przed pwdzią", Paweł Madej Instytut Meterlgii i Gspdarki Wdnej, Krakwie

89 bniżenie się pzimu wód pwierzchniwych i pdziemnych) trwa na gół dług, nawet kilka seznów, bwiem dbudwa zasbów wdnych wymaga bfitych raz długtrwałych padów deszczu lub śniegu. Rzpatrując zjawisk suszy w kategriach pza przyrdniczych, mżemy mówić również suszy spłeczn-eknmicznej. Brak wdy w rzekach i bniżenie się pzimu wód gruntwych, będące skutkiem suszy, mają bardz pważne knsekwencje dla całej gspdarki, szczególnie tych gałęzi przemysłu, które ptrzebują większych ilści wdy. Knieczne jest uwzględnianie wystąpienia suszy w planach reagwania kryzysweg, pracwywanych na wszystkich szczeblach administracji. Jednym z ważnych elementów takieg planu jest rzwiązanie spsbów reglamentwania wdy dla różnych stpni zagrżenia suszą. W zakresie chrny przed suszą nie istnieje system zabezpieczeń. Mżliwe jest natmiast łagdzenie jej skutków dla śrdwiska gruntw-wdneg. W związku z tym knieczne jest pdejmwanie działań w zakresie retencji pwierzchniwej i pdziemnej, w tym małej retencji (tereny trwałych użytków zielnych, łąki, bniżenia terenwe z uwagi na pkrywę rślinną względnie dbrze znisą krótktrwałe kresy zalewwe) raz zwiększanie lesistści drzecza. Isttna jest również racjnalizacja zużycia wdy i zachwania jej dbrej, jakści, a także inwentaryzacja, dbudwa i regulacja raz prawidłwa eksplatacja urządzeń meliracji wdnych Identyfikacja ptrzeb Ochrna przeciwpwdziwa t zespół działań mających na celu graniczenie strat pwdziwych. Pczynania te mają charakter zabiegów technicznych raz nietechnicznych. Pierwsze plegają na graniczaniu wielkść fali pwdziwej raz jej zasięgu przestrzenneg przy pmcy zbirników retencyjnych, kanałów, plderów i bwałwań. Drugie - na edukwaniu mieszkańców terenów ptencjalnie zagrżnych pwdzią, stswaniu systemów wczesneg strzegania, jak również specjalnych rdzajów ubezpieczeń. W grupie śrdków nietechnicznych będą t: Mnitring pwdziwy dla całeg pwiatu party na kncepcji pzyskiwania skutecznej infrmacji padzie i dpływie w warunkach pwdziwych, współpracujący z istniejącą i planwaną siecią IMGW. System strzeżeń gwarantujący mieszkańcm i użytkwnikm terenów zalewwych mżliwie szybkie pwiadmienie nadchdzącym zagrżeniu. Wypsażenie drużyn ratwniczych w specjalistyczny sprzęt niezbędny d efektywneg prwadzenia akcji przeciwpwdziwych w warunkach cieków górskich. Opracwanie bazy infrmacyjnej dla utrzymywania i prjektwania systemu chrny przed pwdzią na bszarze pwiatu. Opracwanie materiałów infrmacyjnych z pdstawwymi danymi umżliwiającymi identyfikację przez każdeg mieszkańca zagrżneg bszaru zagrżenia pwdziweg w jeg tczeniu. W grupie śrdków technicznych będą t: Bieżące remnty budwli regulacji rzek i ptków. Bieżące remnty, stała knserwacja i renwacja przepustów, rwów i innych urządzeń dprwadzających wdę lub zabezpieczających dpływ; Wycinka drzew i krzewów w krytach cieków, c przeciwdziała pdnszeniu się pzimu zwierciadła wód dpływwych raz niszczeniu mstów i brzegwych ubezpieczeń dróg; Systematyczne czyszczanie z rumwiska kryt pwyżej zapór przeciwrumwiskwych i stpni wdnych, stabilizujących dn cieków; Prgram małej retencji wdnej dla wjewództwa śląskieg bejmuje budwę 48 nwych zbirników i stawów rybnych raz mdernizację 44 biektów teg typu. Mając na uwadze ptrzeby i mżliwści retencji wód raz zasadnść realizacji pszczególnych biektów ustaln trzystpniwą hierarchię i terminy ich realizacji, tj.: I - biekty małej retencji ujęte w planach zagspdarwania przestrzenneg gmin (plany bwiązujące, uchwalne lub przygtwane d uchwalenia) i/lub inwestycje w trakcie wydawania wymaganych prawem decyzji i pzwleń, przewidziane d realizacji w latach ; II - biekty małej retencji planwane d ujęcia w planach zagspdarwania przestrzenneg gmin (plany w trakcie przygtwania lub brak planów), przewidziane d realizacji w latach ; 89

90 III - biekty małej retencji, w stsunku, d których stwierdzn ryzyk zaniechania ich realizacji, przewidziane d realizacji d rku Tabela 15 Zestawienie zbirników małej retencji na terenie pwiatu nr biek tu Nazwa zbirnika Lkalizacja - Gmina Typ biektu Orientacyjna pjemnść Dane techniczne średnia głębkść/ wyskść zapry Przybliżna pwierzchnia zalewu Klejnść realizacji 40 Kszarawa - Tajch Kszarawa Zbirnik wdny - zaprwy I 41 Lraniec Węgierska Górka Zbirnik wdny - zaprwy 12,6 6,5 0,4 II 42 Żabnica Węgierska Górka Zbirnik wdny - zaprwy 2,4 3,5 0,2 II 90 Kmpleks 2 stawów Nr 1 i 2 Radziechwy - Wieprz staw ziemny - kpany 52,5 1,4 3,8 I 91 Staw Nr 2 Łdygwice 92 Staw Nr 5 i 6 Żywiec staw ziemny - kpany staw ziemny - kpany 45,8 1,5 3,1 I 21 1,4 1,4 I Źródł: Prgram małej retencji dla wjewództwa śląskieg,

91 4.4.4 Cele i zadania śrdwiskwe d rku 2013 i 2017 Cel Cele długterminwe d rku 2017 Cel Cele krótkterminwe d rku 2013 Zadanie Zadanie Jednstka dpwiedzialna OPS Rzbudwa systemu mnitringu śrdwiska dla ptrzeb chrny przeciwpwdziwej na bszarze pwiatu żywieckieg Pwiat Żywiecki OPS Wyknanie zabudwy regulacyjnej ptków/rzek na terenie pwiatu Gminy Pwiatu Żywieckieg OPS.1 Minimalizacja zagrżeń spwdwanych klęskami pwdzi OPS.1.1 Realizacja planów chrny przeciwpwdziwej OPS OPS Wdrażanie systemu pwiadamiania zagrżeniach Zwiększanie retencyjnści zlewni rzek i ptków na terenie pwiatu Gminy Pwiatu Żywieckieg Gminy Pwiatu Żywieckieg OPS Budwa lkalneg systemu mnitringu (przeciwpwdziweg) dla pwiatu Gminy Pwiatu Żywieckieg OPS Budwa biektów małej retencji w drzeczu rzeki Sły Gminy Pwiatu Żywieckieg 91

92 4.4.5 Harmngram zadań w zakresie chrny przed pwdzią i suszą L.P. Nazwa zadania Termin rzpczęcia planwany Termin zakńczenia planwany Jednstka dpwiedzialna/realizująca Planwane kszty gółem [PLN] tys. Partnerzy OPS Rzbudwa systemu mnitringu śrdwiska dla ptrzeb chrny przeciwpwdziwej na bszarze pwiatu żywieckieg ZADANIA WŁASNE POWIATU Pwiat Żywiecki 20 RZGW Kraków, Gminy ZALECENIA DLA GMIN POWIATU ŻYWIECKIEGO OPS Wyknanie zabudwy regulacyjnej ptków/rzek na terenie pwiatu Gminy Pwiatu Żywieckieg, RZGW Kraków, Śląski Zarząd Meliracji i Urządzeń Wdnych OPS Wdrażanie systemu pwiadamiania zagrżeniach Gminy Pwiatu Żywieckieg 30 RZGW Kraków OPS OPS Zwiększanie retencyjnści raz zabudwy regulacyjnej zlewni rzek i ptków na terenie pwiatu Budwa lkalneg systemu mnitringu (przeciwpwdziweg) dla pwiatu Budwa biektów małej retencji w drzeczu rzeki Sły, w tym: Gminy Pwiatu Żywieckieg RZGW Kraków Gminy Pwiatu Żywieckieg 1200 RZGW Kraków OPS Kszarawa Tajch Gmina Kszarawa 5000 Lraniec Gmina Węgierska Górka 8000 Żabnica Gmina Węgierska Górka 8000 Kmpleks 2 stawów Nr 1 i Gmina Radziechwy - Wieprz 300 Staw Nr Gmina Łdygwice 100 Staw Nr 5 i Gmina Żywiec 100 Śląski Zarząd Meliracji i Urządzeń Wdnych Śląski Zarząd Meliracji i Urządzeń Wdnych Śląski Zarząd Meliracji i Urządzeń Wdnych Śląski Zarząd Meliracji i Urządzeń Wdnych Śląski Zarząd Meliracji i Urządzeń Wdnych Śląski Zarząd Meliracji i Urządzeń Wdnych ZADANIA WŁASNE POWIATU 20 ZALECENIA DLA GMIN POWIATU ŻYWIECKIEGO

93 4.4.6 Wniski Retencja jest t zjawisk naturalneg lub sztuczneg zatrzymywania wdy na pwierzchni, w glebie i pd ziemią. Głównym celem retencji jest pprawa bilansu wdneg zlewni rzecznych pprzez czaswe zatrzymanie lub zmniejszenie dpływu wód, czyli spwlnienie jej biegu. Realizacja nwych prjektów infrastrukturalnych, w tym w ramach tzw. Małej retencji będzie mżliwa pd warunkiem spełnienia wymgów wynikających z Prawa wdneg raz dyrektyw unijnych, w szczególnści dyrektywy cenach ddziaływania na śrdwisk, dyrektywy siedliskwej i ramwej dyrektywy wdnej. Ważną rlę w prcesie retencjnwania wdy pełnią zbirniki śródplne, małe zbirniki retencyjne raz enklawy łąk. Obszary te zapbiegają przedstaniu się i rzprzestrzenianiu w śrdwisku bigenów i innych zanieczyszczeń pchdzących z upraw rlniczych. W wyniku rzbudwy systemu mnitringu śrdwiska dla ptrzeb chrny przeciwpwdziwej pwstanie sprawny i niezawdny, system pmiarów i bserwacji meterlgicznych i hydrlgicznych. Knfiguracja systemu pzwli na adekwatny d ptencjalnych i aktualnych zagrżeń dstęp d danych pmiarwych z zadanym krkiem czaswym i przestrzennym. System ten będzie źródłem danych dla złżnych mdeli meterlgicznych i hydrlgicznych realizwanych w pzstałych kmpnentach. Dane z systemu będą przekazywane d wszystkich dbirców działających w systemie słny hydrlgiczn-meterlgicznej raz będą przedmitem wymiany międzyreginalnej. 4.5 Ochrna pwierzchni ziemi Obwiązek prwadzenia mnitringu gleby i ziemi w ramach państwweg mnitringu śrdwiska wynika z zapisów art. 26 raz art. 109 ustawy Praw Ochrny Śrdwiska (Dz.U. nr 25, pz. 150), przy czym prwadzenie kreswych badań, jakści gleby i ziemi należy d zadań własnych starsty. Wprwadzenie standardów miał na celu stwrzenie skuteczneg instrumentu chrny gleb przed degradacją w wyniku zanieczyszczenia substancjami chemicznymi pchdzącymi ze źródeł antrpgenicznych raz ustalenie prawnych pdstaw d egzekwwania bwiązku przywrócenia właściwej jakści gleb w parciu wymierne wskaźniki dcelwe. Z frmalneg punktu widzenia przyjęte standardy wyznaczają dcelwy stan jakści gleb pddanych rekultywacji z uwzględnieniem różnych frm użytkwania gruntów. Ustawa nakładała na starstów bwiązek prwadzenia crcznie aktualizwanych rejestrów zawierających infrmacje terenach, na których stwierdzn przekrczenie standardów jakści gleby lub ziemi. Jednak przepis prawa chrny śrdwiska traktujący tym zagadnieniu zstał uchylny. Pnadt ze względu na fakt, że akumulacja zanieczyszczeń jest prcesem pwlnym, a skutki rzprsznej emisji najczęściej nie są wykrywalne w krótkim czasie, bwiązku teg nie należy traktwać, jak kniecznści crcznych badań bszarów już uznanych za zanieczyszczne. Natmiast szczegółwymi badaniami ptwierdznymi dpwiednią dkumentacją należy każdrazw bjąć bszary, na których dszł d awarii i niekntrlwanej emisji raz migracji zanieczyszczeń d gleb Charakterystyka i cena stanu aktualneg Gleba jest układem dynamicznym, a związki mineralne znajdujące się w niej ulegają ciągłym przemianm, c prwadzi d ich zwiększenia lub d ubytków, aż d całkwiteg zubżenia gleby. Ubytki związków mineralnych w glebach pwdwane głównie przez pbieranie składników pkarmwych przez rśliny, wypłukiwanie rzpuszczalnych składników d głębszych warstw gleby, twrzenia się pd wpływem różnych czynników związków nierzpuszczalnych, niedstępnych dla rślin. Prduktywnść gleb jest ściśle uzależnina d rdzaju zwietrzeliny raz wyskści nad pzimem mrza. Zwietrzelina fliszwa jest tu z reguły bezwęglanwa, kwaśna i silnie kwaśna, najczęściej gliniast-pylasta dużej ilści szkieletu. W przypadku zwietrzeliny piaskwców z dmieszką łupków zawsze ilść szkieletu jest mniejsza i jest n drbniejszy. W brębie Beskidu Śląskieg i Żywieckieg przeważają gleby wietrzeniwe fliszwe brunatne, a w dlinach płytkie mady dużym stpniu szkieletwści. Gleby brunatne pwstawały pd wpływem lasów liściastych i mieszanych, w klimacie umiarkwanym ze skał zasbnych w składniki pkarmwe. Wytwrzne z fliszu gleby brunatne mają skład glin ciężkich i średnich rzadziej iłów. Bez dużych ilści szkieletu mgą być użytkwane, jak grunty rne, zwłaszcza na bszarach mniejszym spadku. Gleby te zaliczane są częst d kmpleksów zbżw pastewnych górskich raz zbżw wsian pastewn górskich. W dlinie Sły występują także mady. Są t gleby pwstałe z sadów rzecznych pzstawianych w czasie wylewów. Nanszenie materiału 93

94 zmyteg z innych gleb przez pady pwduje wzbgacenie terenów nadrzecznych w składniki pkarmwe, dlateg też mady należą d gleb urdzajnych. Na znacznym bszarze Pwiatu Żywieckieg ilść szkieletu w glebie na głębkści pniżej cm przekracza 50% masy gleby, czyli jest t już utwór kamienisty. W zależnści d rdzaju pzstałej frakcji jest t z reguły utwór kamienist-pylasty, kamienist-gliniasty, niekiedy kamienist-piaszczysty. Twrzenie się i rzkład substancji rganicznej w glebie zależne jest d kierunku prcesu glebtwórczeg pzstaje w ścisłym związku z występującą w danym miejscu rślinnścią. Panujące na terenie Pwiatu Żywieckieg świerczyny sprzyjają zwiększaniu kwaswści wyższych warstw gleby. W kwaśnym śrdwisku glebwym, duża dprnść grmadzących się tu resztek rganicznych na bilgiczny rzkład raz szczególne układy elementów śrdwiska sprzyjają nagrmadzeniu się słab przebrażnej kwaśnej substancji rganicznej. Zdecydwanie dminującymi typami próchnic na znacznym bszarze Pwiatu Żywieckieg jest butwina typwa i mder butwinwy lub murszwaty. Taki typ próchnicy jest między innymi wynikiem znaczneg zakwaszenia gleby i małej ilści zasad raz becnści wlnych kwasów próchnicznych i pstępująceg grmadzenia się ruchmych frm glinu i wdru. Zjawiska te wpływają isttnie niekrzystnie na całkształt cech fizycznych, chemicznych i fizykchemicznych gleb. Pstępujące prcesy przemywnia, mała ilść zasad raz wzrastający udział kwasów próchniczych pwdują stały spadek stpnia wysycenia kmpleksu srpcyjneg. Większa część pwiatu pkryta jest glebami charakteryzującymi tereny górskie i górzyste. Są t gleby szkieletwe grubkamieniste. Pkrywę glebwą twrzą strefwe górskie gleby brunatn ziemne, strefwe gleby bielicwe występują tylk lkalnie. W półncnej części pwiatu głównymi elementami pkrywy glebwej są gleby brunatnziemne rzwijające się przy udziale lasów bukw jdłwych Żyźniejsze pdtypy gleb górskie gleby brunatne właściwe i górskie gleby szarbrunatne związane są z występwaniem krzystniejszym pd względem glebtwórczym utwrów skalnych. Najubższe pd względem siedlisk w pwiecie są górskie gleby brunatne bielicwe i kwaśne rzwijające się przy udziale świerczyn. W najwyższych partiach górskich zbudwanych z dprnych na wietrzenie piaskwców występują głbrza, litsle i rankery. Pkrywę glebwą urzmaicają płaty górskich gleb śródstrefwych, zalicza się d nich mady, czarne ziemie, gleby glejwe, rędziny, a także gleby trfwe i murszwe. 29 Prdukcyjnść gleb uzależnina jest d rdzaju zwietrzeliny raz wyskści nad pzimem mrza. Zwietrzelina fliszwa jest w reguły bezwęglanwa, kwaśna i silnie kwaśna dużej ilści szkieletu. W bszarach górskich większe wyskści są związane z niższymi temperaturami średnimi i krótszym kresem wegetacyjnym. Ma t pważne znaczenie dla rlnictwa. Wysk w górach częst występują gleby płytkie i kamieniste. Wiąże się t z twardszą i trudniej wietrzejącą skałą macierzystą i erzją wdną. Występujące tu zjawisk erzji wspmagane przez dużą intensywnść i bfitść padów pwduje bniżenie wartści użytkwej gleb. Natmiast bszary płżne w dlinach cieków narażne są na ciągłe zalewanie, c granicza wykrzystanie występujących tam gleb. Większść gleb zalicza się d IV, V i VI klasy bnitacyjnej na niewielkiej pwierzchni występują również klasy II i III Użytkwanie pwierzchni Na bszarze Pwiatu Żywieckieg użytki rlne stanwią 34, 87% pwierzchni, z czeg tylk płwę, b kł 17%pwierzchni pwiatu zajmują grunty rne. 10,56 pwierzchni zajmują łąki, a kł 6% zajmują pastwiska, tylk 0, 43% pwierzchni pwiatu t sady. Szczegółwe zestawienie pwierzchni gruntów na terenie pszczególnych gmin raz całeg Pwiatu Żywieckieg zestawin w tabeli. 29 Gegrafia gleb, Renata Bednarek, na pdstawie rzdziału pt.: Beskidy i Pgórze 94

95 Tabela 16 Struktura użytkwania pwierzchni Pwiatu Żywieckieg Pwierzchnia gruntów L.p. Gmina Użytki rlne Grunty rne Łąki Pastwiska Sady Lasy Pzstałe grunty i nieużytki 1 Żywiec Czernichów Gilwice Jeleśnia Kszarawa Lipwa Łękawica Łdygwice Milówka Radziechwy - Wieprz Rajcza Ślemień Świnna Ujsły Węgierska Górka RAZEM Źródł: dane z gmin 2009, uzupełnine danymi z GUS, 2008 Prównując dane zamieszczne w tabeli pwyżej z danymi, jakie zamieszczn w Prgramie Ochrny Śrdwiska dla Pwiatu Żywieckieg pracwanym w 2003 rku mżna jednznacznie stwierdzić, iż: zmniejszyła się pwierzchnia użytków rlnych 2,21%, zmniejszyła się pwierzchnia gruntów rnych 11,76%, zmniejszyła się pwierzchnia sadów 12,52%, zwiększyła się pwierzchnia łąk 13,49%, zwiększyła się pwierzchnia pastwisk 6,20%, zwiększyła się pwierzchnia lasów 0,45%. Największe zmiany pwierzchni użytków rlnych zantwan na terenie gmin: Rajcza (zmniejszenie pwierzchni 545 ha), Łdygwice ( zmniejszyła się pwierzchnia użytków rlnych 126 ha), Ujsły (zmniejszyła się pwierzchnia użytków rlnych 118 ha). Pwierzchnia gruntów rnych tylk w gminie Radziechwy Wieprz zwiększyła się 83 ha, natmiast w pzstałych gminach spadła ha, najwięcej na płudniu pwiatu w gminach: Węgierska Górka 511 ha, Ujsły 568 ha, Rajcza 318 ha, Łdygwice 233 ha, Milówka 541 ha, Kszarawa 363 ha. 95

96 Rysunek 20 Gminy, w których znacząc zmniejszyła się pwierzchnie gruntów rnych Źródł: pracwanie własne na pdstawie danych z GUS raz Przyczyną zmniejszenia pwierzchni gruntów rnych jest niska płacalnść rlnictwa raz trudne warunki użytkwania rlniczej pwierzchni prdukcyjnej na terenach dużych spadkach terenu. Isttnym prblemem jest erzja pwierzchniwa gleb w bszarach rlniczej przestrzeni prdukcyjnej. Zjawisk erzji występuje głównie na bszarach wyżynnych i górskich pwiatu. D rzwju erzji wdnej pwierzchniwej przyczyniają się głównie fizyczne właściwści utwru erdwaneg jeg skład granulmetryczny, rzeźba terenu, czynniki klimatyczne raz spsób uprawy rli. Główne nasilenie erzji występuje w płudniwej części pwiatu. 30 Na terenach górskich dużych spadkach właściwym wydaje się przekształcanie gruntów rnych na łąki i pastwiska, c bserwuje się już analizując pwierzchnię łąk i pastwisk. Pwierzchnia łąki i pastwisk zmniejszyła się tylk na bszarze gmin Rajcza i Ślemień, natmiast na terenie Ujsół, Węgierskiej Górki i Milówki zwiększyła się kł 50% natmiast w Kszarawie i Ujsłach 100% i więcej. Aby zachwać działalnść rlniczą na terenach górskich isttny jest dbór gatunków rślin uprawnych, aby akumulwały wdy padwe i nie dpuszczały d spływu pwierzchniweg. Trafnym działaniem jest również teraswanie pól zmniejszające spływ pwierzchniwy raz właściwa pprzeczstkwa rka gruntów rnych Prgram OWCA - PLUS Jedną z przyczyn zwiększenia się pwierzchni łąk i pastwisk jest wdrażanie przez Samrząd Wjewództwa Śląskieg d 2007 rku Prgramu Aktywizacji Gspdarczej raz zachwania Dziedzictwa Kulturweg Beskidów i Jury Krakwsk Częstchwskiej - Owca Plus, któreg głównym celem jest Zrównważny rzwój i chrna najcenniejszych przyrdnicz bszarów Beskidów i Jury Krakwsk Częstchwskiej w parciu gspdarkę pasterską. Dzięki systematycznym wypasm wiec prwadznym naprzemiennie z wykaszaniem zapbiegan naturalnemu zarastaniu licznych plan reglwych przez ekspansywne gatunki rślin. Prces degradacji eksystemów nieleśnych nasilił się w statnich dziesięcileciach w związku z zaprzestaniem ich użytkwania rlniczeg, a w szczególnści znaczneg graniczenia wypasu. Realizacja Prgramu i przywrócenie wypasu wiec ma przyczynić się d wzrstu atrakcyjnści turystycznej, a przez t d rzwju agrturystyki, przetwórstwa, zachwania tradycji kultury reginu. Działaniem Prgramu w latach bjęte zstały hale i plany na terenie Pwiatu Żywieckieg w gminach Milówka, Radziechwy Wieprz, Rajcza, Jeleśnia, Kszarawa, Ujsły, Węgierska Górka i Lipwa, w 30 Warunki przyrdnicze prdukcji rlnej na terenie wjewództwa bielskieg, IUNG, Puławy

97 których wskazane jest przywrócenie i utrzymanie wypasu wiec ze względów krajbrazwych i przyrdniczych. Zestawienie bjętych Prgramem hal przedstawin w tabeli. Tabela 17 Inwentaryzacja hal Beskidu Żywieckieg L.p. Gmina Nazwa hali Wypas w ramach prgramu OWCA PLUS w latach [ha] Planwany wypas w ramach prgramu OWCA PLUS w latach [ha] 1 Cukiernica (Cukiernicza) i Bracza Abrahamów Maghura Węgierska Górka Skle Matlakówka Pawlusia Rmanka Wjtasia Węgierska Magurka Radziechwska Górka, Milówka Barania Milówka Prusów Rycerzwa Muńcuł Kapkwa i Lizakwa Krawców Wierch Głgwa i Mrgi 0 15 Ujsły 17 Barmańska 0 b.d 18 Bieguńska 0 b.d 19 Lipwska Mtylkwa Redykalna Miziwa Kamieniańska Górwa Jdłwcwa Cudzichwa Jeleśnia Cebulwa Krzyżwski Grń Buczynka Gawlasia Rówienki Uszczawne Hala Malrka Ujsły, Jeleśnia Rysianka Bendszka 0 b.d 35 Praszywka 0 b.d Rajcza 36 Przysłp Ptcki 0 b.d 37 Przysłp Wielki 0 b.d 97

98 38 Mała Racza Wielka Racza Śrubita Janszkwa Kszarawa Kamieńskieg Kubulkwa Jaśkwa 0 b.d 45 Lipwa Skrzyczne 0 b.d 46 Ostre 0 b.d Źródł: Urząd Marszałkwski, Wydział Terenów Wiejskich, 2009 Jednstką realizującą i finansującą zadania Prgramu na bszarze Pwiatu Żywieckieg jest Tatrzańsk Beskidzka Spółdzielnia Gazdwie. W latach Spółdzielnia Gazdwie zrealizwała lub jest w trakcie realizacji następujących zadań: pwrót kulturweg wypasu wiec, dlesienia, dkrzaczania, i usunięcie niepżądanej rślinnści w celu pprawy walrów widkwych hal raz przygtwania terenów d wypasu, wyknanie ujęć wdy wraz z budwą tradycyjnych żłbów na ptrzeby wdpju dla wiec, stwrzenie systemu zabezpieczeń i chrny wiec przed wilkami, budwa kszrów (ksrów), budwa bacówek na halach Wielka Rycerzwa i Barania raz szałasu na halach Miziwej i Muńcule, naprawa starej bacówki na hali Cudzichwej, przygtwanie miejsc dpczynku dla turystów i tablic z infrmacjami Prgramie Owca Plus, zakup specjalistyczneg samchdu d przewzu żywych wiec raz ciągnika z sprzętem d belwania siana, z któreg krzystają pasterze i właściciele stad wczych, prmcja Prgramu (pcztówki, ultki, fldery, artykuły praswe). W ramach w/w Prgramu zstały również zrealizwane następujące zadania prmujące i wspierające: Tradycje pasterskie mjej klicy knkurs dla młdzieży szklnej pwiaty cieszyńskieg i żywieckieg, Redyk święt wypędu wiec na hale, Łssd zejście wiec z hal, Szklenia dla hdwców i zaintereswanych hdwlą wiec w Beskidach, Zwyk bacwski w Sblówce, VIII Międzynardwe Sptkania Gajdszy i Dudziarza Rajcza 2009 Aktualnie Wydział Terenów Wiejskich Urzędu Marszałkwskieg Wjewództwa Śląskieg wspólnie ze Śląskim Ośrdkiem Dradztwa Rlniczeg w Częstchwie prwadzi prace nad przygtwaniem Prgramu Aktywizacji Gspdarczej raz zachwania Dziedzictwa Kulturweg Beskidów i Jury Krakwsk Częstchwskiej na lata , który będzie stanwił kntynuację działań na rzecz zrównważneg rzwju i chrny najcenniejszych przyrdnicz bszarów Beskidów i Jury Krakwsk Częstchwskiej w parciu gspdarkę pasterską Struktura gspdarstw rlnych Aktualnie w rlnictwie dminują gspdarstwa indywidualne cechujące się dużym rzdrbnieniem gruntów i małą wielkścią, średnia pwierzchnia gspdarstwa rlneg wynsi kł 2,0 ha. Niekrzystna struktura agrarna, niesprzyjające warunki przyrdnicze, rzdrbnienie gspdarstw, szachwnica pól utrudniają rzwój rlnictwa, wynikiem, czeg z rku na rk rlnictw schdzi na dalszy plan rzwju spłeczn gspdarczeg pwiatu. 98

99 Analizując dane zestawine w Rczniku Statystycznym rlnictwa i bszarów wiejskich dla Wjewództwa Śląskieg w 2008 rku mżna wysnuć stwierdzenie i ż pwierzchnia zasiewów spadła w wjewództwie kł 10%, natmiast struktura upraw nie zmieniła się. Pgłwie zwierząt gspdarskich w 2008 rku na terenie Wjewództwa Śląskieg: bydła wzrsł 2,2%, trzdy chlewnej spadł 11%, wiec spadł 10%, brak jest danych z terenu Pwiatu Żywieckieg, prgnzuje się wzrst ze względu na wdrażanie Prgramu OWCA PLUS, kni wzrsł 27%, drbiu wzrsł 0,6%. Na terenie Pwiatu Żywieckieg jest zlkalizwanych kilkadziesiąt gspdarstw agrturystycznych, które dzięki atrakcyjnej lkalizacji blisk dużej aglmeracji żywieckiej i bielskiej i specyficznemu klimatwi mają dbre warunki d przyjmwania turystów chętnie dwiedzających zarówn gminy psiadające stki narciarskie jak i te z dstępem d Jezira Żywieckieg, a także spkjne zakątki z licznymi szlakami turystycznymi Kntrle terenów użytkwanych rlnicz Na terenie Pwiatu Żywieckieg nie występują nadzwyczajne zagrżenia związane ze skażeniem chemicznym pwierzchni ziemi i gleb. Większść nawżenia w gminach Żywiecczyzny t brnik i nawzy naturalne, bardz mał używa się nawzów mineralnych syntetyczneg pchdzenia. W 2005 rku na terenie Pwiatu Żywieckieg przez Stację Chemiczn Rlniczą w Gliwicach zstały przeprwadzne badania pdstawwych właściwści gleb bejmujące dczyn ph, zawartść fsfru, ptasu i magnezu. Badania bejmwały gspdarstwa rlne, próbki pbierane były z wierzchniej warstwy gleby d głębkści 20 cm. Uzyskane wyniki wskazywały, iż na terenie Pwiatu Żywieckieg przeważają gleby bardz kwaśne i kwaśne bejmujące 83% pwierzchni bjętej badaniami. Tak duży udział gleb ph pniżej 5,5 jednznacznie wskazuje na ptrzeby ich wapnwania. W związku z tym 85% badanych gruntów wymaga wapnwania. Wapnwanie wpływa krzystnie na właściwści fizykchemiczne, chemiczne i bilgiczne gleb, na pprawę żyznści gleby i umżliwia uzyskiwanie wyższych plnów raz efektywne wykrzystanie składników mineralnych NPK z nawzów. W 2005 rku na terenie Pwiatu Żywieckieg były także przeprwadzane badania gleb użytkwanych rlnicz na zawartść metali ciężkich przez Stację Chemiczn Rlniczą w Gliwicach. Wyniki badań ptwierdziły te wyknane w 2002 rku, kiedy t gleba użytkwana rlnicz wykazywała na naturalną i pdwyższną zawartść metali ciężkich. Tylk jedna próbka w 2002 rku pchdząca z gspdarstwa rlneg w Żabnicy wykazywała średnią zawartść kadmu i łwiu. Birąc pd uwagę fakt braku kntrli zawartści metali ciężkich w glebach użytkwanych rlnicz istnieje pilna ptrzeba wyknania klejnych kreswych teg typu badań. W analizwanych latach były również przeprwadzane przez samych rlników badania pzimu ph, Wyknanie tych badań był niezbędne d uzyskania dfinanswania na wapnwanie ze śrdków Wjewódzkieg Funduszu Ochrny Śrdwiska i Gspdarki Wdnej w Katwicach. Wyniki badań wskazywały, iż wapnwanie jest w wielu gspdarstwach knieczne i wskazane d stswania. Niezależnie d badań gleb na zawartść metali ciężkich ważna jest także chrna rślin przez szkdnikami i chrbami. Państwwa Inspekcja Ochrny Rślin i Nasiennictwa Wjewódzki Inspektrat w Katwicach Delegatura w Bielsku Białej w ramach nadzru nad zwalczaniem rganizmów pdlegających zwalczaniu crcznie przeprwadza kntrle zdrwtnści upraw rlniczych, sadwniczych, szkółkarskich, drzew i krzewów leśnych, a także prduktów magazynwanych na terenie Pwiatu Żywieckieg. W 2007 rku przeprwadzn 246 kntrli, w wyniku, których zlkalizwan 3 gniska kukurydzianej stnki krzeniwej na terenie Gminy Radziechwy Wieprz w miejscwściach Wieprz, Radziechwy i Przybędza. W latach prwadzn także liczne kntrle mające na celu lkalizacje rganizmów szkdliwych niepdlegających zwalczaniu w celu wychwycenia ewentualneg zwiększenia ich ppulacji i ptrzeby zwalczania. Dla prównania w rku 2002 nadzrwanych był 58 gspdarstw, w dalsze 18 gspdarstw bjęt szczegółwą kntrlą ze względu na zarażenie szkdnikami. 99

100 Instytucje bsługujące rlnictw Na bszarze Pwiatu Żywieckieg funkcjnują rganizacje mające na celu bsługę rlnictwa, które pprzez swje działania zachęcają rlników d kntynuwania prdukcji, nie dłgwania gruntów rnych, a także inspiruja d starania się pzyskanie śrdków finanswych na prdukcje rlniczą. Jedną z takich rganizacji jest Agencja Restrukturyzacji i Mdernizacji Rlnictwa Biur Pwiatwe w Żywcu. W ramach swjej działalnści w latach udzieliła pmcy finanswej w ramach: rent strukturalnych, wspierania inicjatyw nisktwarwych, wspierania działalnści Rlniczej na Obszarach Wiejskich Niekrzystnych warunkach Gspdarwania, wspierania przedsięwzięć Rlnśrdwiskwych i Pprawy Dbrstanu Zwierząt, zalesiania Gruntów Rlnych, dstswania gspdarstw d Standardów UE, krzystanie z usług dradczych przez rlników i właścicieli lasów, prgramów rln śrdwiskwych. Zgdnie z Rzprządzeniem Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2004 rku w sprawie szczegółwych warunków i trybu udzielania pmcy finanswej na zalesianie gruntów rlnych bjętych planem rzwju bszarów wiejskich była przyznawana rlnikm pmc finanswa na Zalesianie Gruntów Rlnych. Płatnść na zalesianie jest przyznawana prducentwi rlnemu d działek rlnych w rzumieniu przepisów krajwym systemie ewidencji prducentów, ewidencji gruntów rlnych raz ewidencji wnisków przyznanie płatnści: użytkwanych, jak grunty rne, trwałe użytki zielne alb sady, które zstały przeznaczne d zalesienia w miejscwych planach zagspdarwania przestrzenneg, stanwiących własnść teg prducenta rlneg, pwierzchni c najmniej 0,3 ha i szerkści nie mniej niż 20 metrów. Pwiatwy Zespół Dradztwa Rlniczeg w Żywcu ŚODR w Częstchwie rganizuje szklenia, knferencje i sptkania dtyczące głównie: zrównważneg rlnictwa, chrny wód i gleb, rlnictwa eklgiczneg raz pzstałych prgramów rln śrdwiskwych, w latach rlnicy mięli mżliwść skrzystać między innymi ze szkleń: Dpłaty bszarwe, zasady wypełniania wnisków bszarwych w Radziechwy Wieprzu, Krajwy prgram Rln - śrdwiskwy, dpłaty bszarwe, zasady wypełniania wnisków bszarwych w Kszarawie, Dpłaty bszarwe, zasady wypełniania wnisków bszarwych w Ujsłach, Mżliwści pzyskania śrdków unijnych w Juszczynie, Optymalizacja ksztów w prdukcji pasiecznej, zwalczanie chrób i szkdników w pasiekach na wisnę w Łdygwicach, Dwudniwe szklenie dtyczące prgramów pmcwych PROW w Mszczenicy, Kdeks Dbrej Praktyki Rlniczej, Różnicwanie działalnści rlniczej, Alternatywne źródła dchdu - seminarium wyjazdwe, Seminarium wyjazdwe: "Rzwój Małej Przedsiębirczści, Szklenie dla baców, juhasów raz hdwców wiec i kóz w Bielsku Białej, Królik miłe zwierzę, pmże ci w biedzie był wyjazd d Instytutu Ztechniki w Balicach, Sptkanie z hdwcami wiec z terenu gminy Węgierska Górka, Milówka i Ujsły w Żywcu. Cennym działaniem dla rlników z terenu Pwiatu Żywieckieg jest inicjatywa Gminy Ślemień gdzie zstał przygtwany i uzyskał dfinanswanie ze śrdków Eurpejskieg Funduszu Spłeczneg raz budżetu Państwa prjekt Z rlnictwa d nwczesnej firmy. Celem prjektu jest szklenie 340 rlników i ich dmwników raz sób zatrudninych w rlnictwie w zakresie kwalifikacji umżliwiających i ułatwiających im pdjęcie działalnści w gspdarczej, jak również skuteczniejsze pszukiwanie pracy w rlnictwie. Pdjęte przedsięwzięcia plegały na rganizwaniu cyklu szkleń w zakresie Kdeksu Dbrej praktyki Rlniczej płączne z zajęciami praktycznymi dla rlników. 100

101 Działania te maja na celu świadme i właściwe wyknywanie zabiegów agrtechnicznych, które nie będę pwdwały niszczenia struktury gleb. Realizacja pdbnych działań w gminach należących d Pwiatu Żywieckieg przyczyniłaby się d rzwju rlnictwa eklgiczneg a także agrturystyki, a być mże w perspektywie długkreswej również d pprawy struktury gspdarstwa rlnych i zwiększenia skutecznści gspdarwania rlniczeg Identyfikacja ptrzeb Ze względu na ukształtwanie pwierzchni i warunki agrklimatyczne, jakść gleb, a także prcesy erzyjne ptencjał rlniczy na analizwanym terenie nie jest w pełni wykrzystywany. Zdecydwana większść gspdarstw t małe działki rlne pwierzchni mniejszej niż 2 ha. Dużą pwierzchnię zajmują również nieużytki i ugry. Z przyrdniczeg punktu widzenia duże znaczenie ma zachwanie zróżnicwania bilgiczneg raz becne małskalwe frmy dminujące w krajbrazie nie mniej jednak by gspdarstwa mgły knkurwać z tymi większymi pwinny być prwadzne z zachwaniem Dbrych Praktyk Rlniczych współpracując ze sbą. Ważnym zadaniem w zakresie chrny ziemi i gleb jest crczna kntrla stswanych nawzów i śrdków chrny rślin dknywana przez samych rlników. Realizacja teg zadania przyczyni się d graniczenia zanieczyszczenia, a także nieptrzebnej degradacji śrdwiska glebweg na terenie pwiatu. Badania gleb zstały przeprwadzne w 2005 rku, jednak w dalszym ciągu należy kntrlwać zawartść metali ciężkich i pzim ph. Zadanie t pwinn być realizwane w czaskresach 3-5 letnich. Takie działanie daje mżliwść prównania wyników i kreślenia, w jakim kierunku zmierza stan śrdwiska. Ważnym zadaniem d zrealizwania jest kreswe badanie gleby w zakresie dczynu ph. Działania te w gspdarstwach przeprwadzają sami rlnicy, c daje pdstawę ubiegania się śrdki finanswe z WFOSiGW w Katwicach na wapn nawzwe. Cennym działaniem przyczyniającym się d zwiększenia świadmści eklgicznej i rlniczej jest rganizacja sptkań infrmacyjnych, knferencji, szkleń i akcji infrmacyjnych płącznych z praktycznymi zajęciami dla zaintereswanych prdukcją rlną i rlników a także właścicieli gspdarstw predestynujących d eklgicznych i agrturystycznych. Działania takie są przeprwadzane przez Śląski śrdek Dradztwa Rlniczeg ddział w Żywcu raz Agencję Restrukturyzacji i Mdernizacji Rlnictwa w Żywcu. Zadaniem, które zarówn teraz jak i przyszłści mże się przyczynić d pprawy stanu nie tylk gleb, ale i całeg śrdwiska jest rganizacja w szkłach dla dzieci i młdzieży kilku lekcji tematyce chrny śrdwiska i metdach dbania jeg zasby i naturalny charakter. Zadanie t będzie realizwane przez Gminy przy współpracy ze Starstwem Pwiatwym. 101

102 4.5.3 Cele i zadania śrdwiskwe d rku 2013 i d rku 2017 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU ŻYWIECKIEGO NA LATA Cel Cele długterminwe d rku 2017 Cel Cele krótkterminwe d rku 2013 Zadanie Zadanie Jednstka dpwiedzialna OG Kntrlwanie zawartści metali ciężkich w glebach Pwiat Żywiecki OG Kntrlwanie ilści zużywanych nawzów i śrdków chrny rślin, Właściciele gspdarstw rlnych, Państwwa Inspekcja Ochrny Rślin i Nasiennictwa Wjewódzki Inspektrat e Katwicach Delegatura w Bilsku - Białej OG.1.1. Zagspdarwanie terenu w spsób racjnalny OG Mnitrwanie terenów rlniczych pd kątem szkdników i patgenów rślinnych Państwwa Inspekcja Ochrny Rślin i Nasiennictwa Wjewódzki Inspektrat e Katwicach Delegatura w Bilsku - Białej OG Wykrzystanie nieużytków na uprawy energetyczne Właściciele gruntów rlnych OG.1 Racjnalne wykrzystanie zasbów glebwych OG Właściwa plityka zalesiania gruntów nieprzydatnych rlnicz (udzielanie dpłat, przekazywanie sadznek, zaintereswanie zalesieniami) Nadleśnictw Węgierska Górka, Nadleśnictw Jeleśnia, Agencja Restrukturyzacji i Mdernizacji Rlnictwa w Żywcu, właściciele terenów OG1.2.1 Realizacja działań w kierunku scalania i wymiany gruntów rlnych Właściciele gruntów rlnych OG1.2.2 Dalsze wdrażanie Prgramu Aktywizacji Gspdarczej raz zachwania Dziedzictwa Kulturweg Beskidów i Jury Krakwsk Częstchwskiej - Owca Plus Wjewództw Śląskie OG.1.2 Przywrócenie wartści bilgicznych gleb OG1.2.3 Krdynacja badań gleb na pzim ph i pzyskiwanie dfinanswania na wapnwanie gleb kwaśnych Gminy Pwiatu Żywieckieg OG1.2.4 Prmcja rlnictwa eklgiczneg i agrturystyki pprzez działania edukacyjn szkleniwe, a także prmcyjne reginu Żywieckieg jak i samych Gmin Gminy Pwiatu Żywieckieg OG1.2.5 Organizacja prgramów dradczych dla rlników i zaintereswanych prdukcją rlniczą Gminy Pwiatu Żywieckieg 102

103 4.5.4 Harmngram zadań w zakresie chrny pwierzchni ziemi i gleb L.P. Nazwa zadania Termin rzpczęcia planwany Termin zakńczenia planwany Jednstka dpwiedzialna Planwane efekty eklgiczne Planwane kszty gółem (PLN) tyś. Partnerzy ZADANIA WŁASNE OG Kntrlwanie zawartści metali ciężkich w glebach Pwiat Żywiecki Kntrla pięciletnia zanieczyszczenia gleb 200 Gminy Pwiatu Żywieckieg, właściciele terenów rlniczych ZADANIA KOORDYNOWANE OG Kntrlwanie ilści zużywanych nawzów i śrdków chrny rślin Właściciele gspdarstw rlnych, Państwwa Inspekcja Ochrny Rślin i Nasiennictwa Wjewódzki Inspektrat e Katwicach Delegatura w Bilsku - Białej Ograniczenie zanieczyszczenie wód pwierzchniwych i gleb śrdkami chrny rślin 50/rk 480 właściciele terenów rlniczych OG Mnitrwanie terenów rlniczych pd kątem szkdników i patgenów rślinnych Państwwa Inspekcja Ochrny Rślin i Nasiennictwa Wjewódzki Inspektrat e Katwicach Delegatura w Bilsku - Białej Eliminacja szkdników i walka z chrbami rślin 50/tk 480 Gminy Pwiatu Żywieckieg, właściciele terenów rlniczych OG1.2.1 Realizacja działań w kierunku scalania i wymiany gruntów rlnych Właściciele gruntów rlnych Pprawa struktury agrarnej na terenie Pwiatu Żywieckieg śrdki własne rlników Gminy Pwiatu Żywieckieg OG Wykrzystanie nieużytków na uprawy energetyczne Właściciele gruntów rlnych Zagspdarwanie nieużytków i wykrzystanie terenów prlnych śrdki własne rlników Gminy Pwiatu Żywieckieg OG Właściwa plityka zalesiania gruntów nieprzydatnych rlnicz (udzielanie dpłat, przekazywanie sadznek, zaintereswanie zalesieniami) Nadleśnictw Węgierska Górka, Nadleśnictw Jeleśnia, Agencja Restrukturyzacji i Mdernizacji Rlnictwa w Żywcu, właściciele terenów Zagspdarwanie nieużytków w zależnści d zaintereswania właścicieli gruntów prlnych OG1.2.2 Dalsze wdrażanie Prgramu Aktywizacji Gspdarczej raz zachwania Dziedzictwa Kulturweg Beskidów i Jury Krakwsk Częstchwskiej - Owca Plus Wjewództw Śląskie Rzwój wczarstwa i zagspdarwanie hal 6300 Gminy Pwiatu Żywieckieg, właściciele terenów rlniczych 103

104 ZALECENIA DLA GMIN POWIATU ŻYWIECKIEGO OG1.2.3 Krdynacja badań gleb na pzim ph i pzyskiwanie dfinanswania na wapnwanie gleb kwaśnych Gminy Pwiatu Żywieckieg Mnitring kwaswści gleb rnych Śrdki własne rlników Właściciele terenów rlniczych OG1.2.4 Prmcja rlnictwa eklgiczneg i agrturystyki pprzez działania edukacyjn szkleniwe, a także prmcyjne reginu Żywieckieg jak i samych Gmin Gminy Pwiatu Żywieckieg Rzwój turystyki wiejskiej 5/rk w jednej gminie 600 Organizacje eklgiczne, Śląski Ośrdek Dradztwa Rlniczeg OG1.2.5 Organizacja prgramów dradczych dla rlników i zaintereswanych prdukcją rlniczą Gminy Pwiatu Żywieckieg Rzwój rlnictwa na bazie naturalnych metd gspdarwania Finanswanie w ramach prgramów unijnych Organizacje eklgiczne, Śląski Ośrdek Dradztwa Rlniczeg RAZEM ZADANIA WŁASNE 200 RAZEM ZADANIA KOORDYNOWANE 7260 ZALECENIA DLA GMIN POWIATU ŻYWIECKIEGO

105 4.5.5 Wniski AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU ŻYWIECKIEGO NA LATA Aktualne akty prawne w Plsce twrzą skuteczne instrumenty pzwalające na chrnę gleb, są t głównie Ustawa zapbieganiu szkdm w śrdwisku i ich naprawie z dnia 13 kwietnia 2007 r. (tekst jednlity Dz.U nr 75 pz. 493), która kreśla zasady dpwiedzialnści za zapbieganie szkdm w śrdwisku i naprawę szkód w śrdwisku raz Ustawa Praw Ochrny Śrdwiska z dnia Dz. U. Nr 62, pz. 627 z późn. zm. (tekst jednlity Dz. U nr 25, p. 150) która definiuje zasadę chrny pwierzchni ziemi, plegająca między innymi na utrzymaniu jakści gleby c najmniej na pzimie kryteriów kreślnych w Rzprządzeniu Ministra Śrdwiska z dnia 9 września 2002 r. (Dz.U. Nr 165, pz. 1359) w sprawie standardów jakści gleby raz standardów jakści ziemi. Równcześnie ba dkumenty legislacyjne frmułują pdstawy prawne d egzekwwania bwiązku rekultywacji gleb w parciu wymierne wskaźniki. Przyjęte zasady chrny śrdwiska glebweg dpwiadają praktyce stswanej w innych krajach eurpejskich i są zgdne z załżeniami twrznej becnie Eurpejskiej Strategii Ochrny Gleb. Pzimy chrny gleby i ziemi przyjęte w Rzprządzeniu uzależnine są d spsbu użytkwania gruntów i pzwalają na zabezpieczenie retencyjnej funkcji gleby, a więc umżliwiają równczesną chrnę wód gruntwych. Stan gleb wywiera bezpśredni wpływ na inne elementy śrdwiska jak stan wód, przydatnść rlniczą, różnrdnść flrystyczną i architekturę krajbrazu, a także na zdrwtnść jej mieszkańców, dlateg też, chrna gruntów jest bardz isttnym elementem chrny śrdwiska. W ramach pielęgnacji walrów glebwych należy: Kształtwać właściwe dczyny gleb, Chrnić pwierzchnię ziemi przed czynnikami erzyjnymi i pwstawaniem suwisk, Zwiększyć udział upraw alternatywnych, która pdczas spalania wnsi znacznie mniej zanieczyszczeń gazwych i pyłwych d atmsfery, w związku, z czym granicza zanieczyszczenie śrdwiska, Przeprwadzać kreswe badania gleb na zawartść metali ciężkich, dczyn ph raz inne zanieczyszczenia na całym bszarze pwiatu, c pzwli rlnikm dstswać rdzaje upraw, dawki wapnwania i nawżenia d właściwści gleb, Prmwać restrukturyzację rlnictwa z uwzględnieniem kierunku eklgizacji. 4.6 Gspdarwanie zasbami gelgicznymi Złża surwców przedstawiają naturalne skupienia kpalin, których wydbycie mże przynieść krzyść gspdarczą. Są rzmieszczne nierównmiernie w przyrdzie, a ich występwanie i mżliwść wykrzystania zależą w dużej mierze d budwy gelgicznej. Ogólna klasyfikacja złóż według mżliwści ich zastswania przedstawia się następując: surwce energetyczne, metaliczne, chemiczne raz inne skalne. Zasady pszukiwania, dkumentwania raz krzystania z kpalin regulwane są przepisami ustawy z dnia 4 luteg 1994r praw gelgiczne i górnicze. W ustawie tej rzstrzygnięt sprawę własnści złóż kpalin raz uregulwan prblem chrny zasbów pprzez wymóg ujmwania ich w miejscwych planach zagspdarwania przestrzenneg raz bwiązek kmpleksweg i racjnalneg wykrzystania kpalin. Dla prawidłweg gspdarwania zasbami przyrdy (tj., między innymi, kpalinami) ustala się w miejscwych planach zagspdarwania przestrzenneg szczególne warunki zagspdarwania terenów. Pdjęcie działalnści w zakresie wydbywania kpalin jest uzależnine, d uzyskania kncesji raz d dpwiednich zapisów w miejscwych planach zagspdarwania przestrzenneg Charakterystyka i cena stanu aktualneg Na terenie Pwiatu Żywieckieg głównymi surwcami mineralnymi są piaskwce, surwce krzeminkwe i kruchwe w pstaci żwirów i pspółek, w półncnej części pwiatu zalegają surwce ilaste wykrzystywane w przemyśle ceramicznym. W wjewództwie śląskim występują 194 złża piasków i żwirów, z czeg 6 t złża zlkalizwane na terenie pwiatu Żywieckieg. Liczba złóż surwców ilastych i ceramiki budwlanej na terenie wjewództwa t 146, dwa z pśród nich występują w Pwiecie Żywieckim. 105

106 W 2009 rku zstały pracwane mapy rzmieszczenia wszystkich surwców na terenie całej Plski. Według danych zamieszcznych w tej bazie na terenie Pwiatu Żywieckieg 31 zalegają złża: 1. kruszyw naturalnych w pstaci piasków i żwirów w złżach: a. Łękawica - wstępnie rzpznane złże pwierzchni 26,37 ha, b. Łękawica I - eksplatacja złża zaniechana, złże pwierzchni 0,71 ha c. Łękawica II szczegółw rzpznane złże pwierzchni 1,01 ha, d. Wieprz (na terenie Gminy Radziechwy Wieprz) wstępnie rzpznane złże pwierzchni 72,6 ha e. Żywiec Tresna złże pwierzchni 195 ha, któreg eksplatacja zstała zaniechana, f. Radziechwy złże pwierzchni 3,4 ha, któreg eksplatacja zstała zaniechana. 2. Kamieni drgwych i budwlanych w pstaci piaskwców krśnieńskich w złżach: a. Łdygwice pwierzchni 6,3ha eksplatwanym kresw przez Żywieckie Kpalnie Kruszyw Spółka z.. w Zarzeczu (z termin ważnści kncesji d 31 grudnia 2035 rku). b. Kamieniłm Kamesznica I aktualnie figuruje w bilansie złóż kpalin jak złże rezerwwe pwierzchni 3,6 ha, c. Kamesznica II, Kamesznica III złże pwierzchni 48,7 ha, ze względu na płżenie na terenie wybitnie turystyczn przyrdniczym wykreśln z bilansu zasbów kpalin. 3. Surwców ilastych ceramiki budwlanej w złżach: a. Bierna eksplatacja złża pwierzchni 0,18 ha zaniechana, b. Żywiec 3 eksplatacja złża pwierzchni 17,11 ha zaniechana. Rysunek 21 Mapa rzmieszczenia kpalin kruchwych według stanu na 31 grudzień 2008 rku pracwania przez Państwwy Instytut Gelgiczny w Warszawie na pdstawie danych bazy systemu MIDAS Źródł: Państwwy Instytut Gelgiczny, Państwwy Instytut Badawczy, Zakład Gelgii Gspdarczej, sierpień według danych z 31 grudnia 2008 rku 106

107 Rysunek 22 Mapa rzmieszczenia surwców ilastych ceramiki budwlanej według stanu na 31 grudzień 2008 rku pracwania przez Państwwy Instytut Gelgiczny w Warszawie na pdstawie danych bazy systemu MIDAS Źródł: Państwwy Instytut Gelgiczny, Państwwy Instytut Badawczy, Zakład Gelgii Gspdarczej, sierpień 2009 Według danych udstępninych przez gminy Pwiatu Żywieckieg wynika, iż na ich terenach występują także nieudkumentwane złża surwców skalnych średniej jakści, (Łękawica), kamień i glina (Jeleśnia), a także żwiry rzeczne i glina w dlinie rzeki Kszarawy. W płudniwej i wschdniej części pwiatu głównie na terenie gmin Jeleśnia i Ujsły występują tereny suwiskwe, c jest jednym z zagrżeń dla pwierzchni ziemi. Na całym terenie pwiatu występują duże deniwelacje terenu, teren przcinany jest dlinami, c ma niebagatelne znaczenie dla pwstawania zjawiska erzji w dlinach ptków. Tereny suwiskwe raz narażne na te prcesy na bieżąc pwinny być zabezpieczane. Od 2003 rku realizwany jest System Osłny PrzeciwOsuwiskwej. Jest t prjekt znaczeniu gólnpaństwwym, który będzie realizwany w trzech etapach. Jeg pdstawwym celem jest rzpznanie, udkumentwanie i zaznaczenie na mapie wszystkich suwisk raz terenów ptencjalnie zagrżnych ruchami maswymi raz załżenie systemu mnitringu wgłębneg i pwierzchniweg na 100 wybranych suwiskach. Wyniki Prjektu mają pmóc w zarządzaniu ryzykiem suwiskwym, czyli w graniczeniu w znacznym stpniu szkód i zniszczeń wywłanych rzwjem suwisk pprzez zaniechanie budwnictwa drgweg i mieszkaniweg w brębie aktywnych i kresw aktywnych suwisk. Jest t becnie jeden z najważniejszych prjektów gelgicznych realizwanych w Ministerstwie Śrdwiska, któreg wyniki będą miały duży wpływ na gspdarkę i finanse państwa plskieg z jednej strny, a z drugiej - na aspekty spłeczn - eknmiczne. Planwany czas realizacji prjektu wynsi 9 lat. Zakńczenie jest przewidziane w 2016 r. Prjekt ma za zadanie wspmaganie władz lkalnych w wypełnianiu bwiązków dtyczących prblematyki ruchów maswych wynikających z dpwiednich ustaw i rzprządzeń. 32 Aktualnie na terenie pwiatu Żywieckieg wdrażany jest prjekt realizwany przez Oddział Karpacki Państwweg Instytutu Gelgiczneg plegający na mnitringu suwisk. D chwili becnej zrealizwan część prac rejestracyjnych suwisk. Brakuje materiałów z gmin: Jeleśnia, Kszarawa, 32 na pdstawie danych zamieszcznych na 107

108 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU ŻYWIECKIEGO NA LATA Ujsły, Świnna, Ślemień Łękawica. Trwają prace terenwe, których termin zakńczenia według infrmacji przekazanych przez Oddział Karpacki Państwweg Instytutu Gelgiczneg w Krakwie planwany jest na pierwszy kwartał 2010 rku. Pzstałe gminy są na różnym etapie wyknania pracwań kartgraficznych pdlegających bróbce cyfrwej przez wprwadzeniem d Bazy Systemu Ochrny PrzeciwOsuwiskwej (SOPO) W ramach II etapu Prjektu Systemu Ochrny PrzeciwOsuwiskwej realizwany jest przez Państwwy Instytut Gelgiczny Oddział Karpacki na terenie Pwiatu Żywieckieg szczegółwy mnitring dwóch suwisk: Nieledwia Rychwałd D chwili becnej zstał załżny mnitring pwierzchniwy i wgłębny raz wyknane zstały pmiary zerwe. Klejne sesje pmiarwe będą wyknywane według załżneg harmngramu. Państwwa Służba Gelgiczna Oddział Karpacki w Krakwie przewiduje, iż kńcwe pracwanie wyników w/w mnitringu będzie zrealizwany kńcem 2010 rku. Wtedy też mżliwa będzie rzetelna cena ruchów suwiskwych w Nieledwi i Rychwałdzie. Aktualnie prwadzne są także prace związane z wyknaniem II etapu prac związanych z likwidacja suwiska nr 1 w km raz wyknanie całści zakresu suwiska nr 2 w km w ciągu drgi pwiatwej Nr S 1437 Milówka-Nieledwia, w ramach zadania pn. Likwidacja suwiska na drdze pwiatwej nr S 1437 Milówka Nieledwia w km ; 4+050; na terenie gminy Milówka w ramach Kmpnentu A Prjektu Ochrna PrzeciwOsuwiskwa Identyfikacja ptrzeb W ustawie Praw chrny śrdwiska z dnia Dz. U. Nr 62, pz. 627 z późn. zm. (tekst jednlity z 2008 Dz. U. nr 25, p. 150) raz ustawie zapbieganiu szkdm w śrdwisku i ich naprawie z dnia 13 kwietnia 2007 r. (tekst jednlity Dz.U nr 75 pz. 493) a także ustawie praw gelgiczne i górnicze z dnia 4 luteg 1994 r. Dz.U nr 27 pz. 96 (tekst jednlity z dnia 14 listpada 2005 r. Dz.U. nr 228 pz. 1947) dknan regulacji dtyczących chrny zasbów śrdwiskwych pd względem szkód i dpwiedzialnści za działania naprawcze, a także chrny złóż kpalin, wód pdziemnych i innych składników śrdwiska w związku z wyknywaniem prac gelgicznych i wydbywaniem kpalin. Zapewnin chrnę złóż kpalin, która plega na tym, że pdejmujący eksplatację złóż kpaliny lub prwadzący tę eksplatację jest bwiązany przedsiębrać śrdki niezbędne d chrny zasbów złża, jak również d chrny pwierzchni ziemi raz wód pwierzchniwych i pdziemnych, sukcesywnie prwadzić rekultywację terenów peksplatacyjnych raz przywracać d właściweg stanu inne elementy przyrdnicze. Ze względu na strukturę granulmetryczną pwierzchni ziemi występującą na terenie Pwiatu Żywieckieg zwierającą w swim składzie łupki, piaski i żwiry ważnym zadaniem jest chrna pwierzchni ziemi przed erzją, zwłaszcza wdną raz wietrzną. Obszary te w miarę mżliwści finanswych pwinny być zabezpieczane przed dalszymi prcesami erzyjnymi. Na terenach narażnych na prcesy erzyjne istnieje ptrzeba właściweg dbru rślin uprawnych, aby zatrzymywały wdy padwe i nie dpuszczały d spływu pwierzchniweg. Trafnym działaniem jest również teraswanie zmniejszające spływ pwierzchniwy raz właściwa pprzeczstkwa rka gruntów rnych. Według ustawy Praw chrny śrdwiska z dnia Dz. U. Nr 62, pz. 627 z późn. zm. (tekst jednlity z 2008 Dz. U. nr 25, p. 150) starsta prwadzi bserwację terenów zagrżnych ruchami maswymi ziemi raz terenów, na których występują te ruchy, a także rejestr zawierający infrmacje tych terenach. W ramach prgramu Ochrny PrzeciwOsuwiskwej realizwaneg przez Państwwy Instytut Gelgiczny Oddział Karpacki na terenie Pwiatu Żywieckieg prwadzny jest mnitring suwisk realizacja teg zadania pwinna być kntynuwana by w dalszej perspektywie czaswej mżliwe był kntrlwanie 108

109 ruchów mas ziemnych i skalnych w celu chrny zdrwia i życia mieszkańców, a także ich gspdarstw dmwych i mienia. 109

110 4.5.3 Cele i zadania śrdwiskwe d rku 2013 i d rku 2017 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU ŻYWIECKIEGO NA LATA Cel Cele długterminwe d rku 2017 Cel Cele krótkterminwe d rku 2013 Zadanie Zadanie Jednstka dpwiedzialna OZK.1.1. Właściwa rekultywacja terenów wyeksplatwanych OZK Bieżąca rekultywacja wyrbisk peksplatacyjnych prwadzna przez kncesjnariuszy. Przedsiębirstwa psiadające kncesję na eksplatacje kpalin (aktualnie Żywieckie Kpalnie Kruszyw Sp. z..) OZK.1 Ochrna zasbów złóż pprzez ich racjnalne wykrzystywanie w krdynacji z planami rzwju reginu. OZK.1.2 OZK.1.3 Racjnalne wykrzystanie kpalin w bszarze udkumentwania Efektywne wykrzystywanie eksplatwanych złóż raz chrna zasbów złóż niezagspdarwanych OZK OZK Pdejmwanie decyzji mżliwściach wydbywania kpalin psplitych na terenie pwiatu Współpraca przy twrzeniu miejscwych planów zagspdarwania przestrzenneg na terenach z udkumentwanymi złżami zasbów kpalin Starsta Pwiatu Żywieckieg Pdmity gspdarcze, mieszkańcy OZK Likwidwanie nielegalnej eksplatacji złóż Starsta Pwiatu Żywieckieg, OZK OZK OZK Współdziałanie rganów administracji publicznej w celu zapewnienia maksymalneg wykrzystania eksplatwanych kpalin Wprwadzenie zapisów w PZP gmin niezagspdarwywaniu terenów nieeksplatwanych złóż Współpraca z Państwwym Instytutem Gelgicznym w zakresie mnitringu terenów zagrżnych suwiskami Gminy Pwiatu Żywieckieg Gminy Pwiatu Żywieckieg Pwiat Żywiecki 110

111 4.5.4 Harmngram zadań w zakresie gspdarwania zasbami gelgicznymi L.P. Nazwa zadania Termin rzpczęcia planwany Termin zakńczenia planwany Jednstka dpwiedzialna Planwane efekty eklgiczne Planwane kszty gółem (PLN) tyś. Jednstki partnerujące ZADANIA WŁASNE OZK Pdejmwanie decyzji mżliwściach wydbywania kpalin psplitych na terenie pwiatu Starsta Pwiatu Żywieckieg Racjnalne użytkwanie i wykrzystanie terenów Kszty administracyjne Przedsiębirstwa starające się kncesję na eksplatacje kpalin OZK Współpraca z Państwwym Instytutem Gelgicznym w zakresie mnitringu terenów zagrżnych suwiskami Pwiat Żywiecki Ochrna terenów zagrżnych pwstawaniem suwisk 300 Państwwy Instytut Gelgiczny Oddział Karpacki w Krakwie OZK Współudział w rekultywacji degradwanych terenów suwiskwych Starsta Pwiatu Żywieckieg Racjnalne wykrzystanie złóż kpalin 100 Przedsiębircy, WIOŚ ZADANIA KOORDYNOWANE OZK Bieżąca rekultywacja wyrbisk peksplatacyjnych prwadzna przez kncesjnariuszy Przedsiębirstwa psiadające kncesję na eksplatacje kpalin (aktualnie Żywieckie Kpalnie Kruszyw Sp. z..) Zagspdarwanie terenów peksplatacacyjnych w prawidłwy spsób Kszty zstaną szacwane p zakńcznej eksplatacji Pwiat Żywiecki OZK Współpraca przy twrzeniu miejscwych planów zagspdarwania przestrzenneg na terenach z udkumentwanymi złżami zasbów kpalin Pdmity gspdarcze, mieszkańcy Ochrna zasbów kpalin - Gminy Pwiatu Żywieckieg ZALECENIA DLA GMIN POWIATU ŻYWIECKIEGO OZK Współdziałanie rganów administracji publicznej w celu zapewnienia maksymalneg wykrzystania eksplatwanych kpalin Gminy Pwiatu Żywieckieg, Ochrna zasbów kpalin bezksztw Przedsiębirstwa psiadające kncesję na eksplatacje kpalin, Pwiat Żywiecki OZK Wprwadzenie zapisów w PZP gmin niezagspdarwywaniu terenów nieeksplatwanych złóż Gminy Pwiatu Żywieckieg Ochrna perspektywiczny zasbów d przyszłściweg wykrzystania 50 RAZEM ZADANIA WŁASNE 400 RAZEM ZADANIA KOORDYNOWANE - ZALECENIA DLA GMIN POWIATU ŻYWIECKIEGO

112 4.6.5 Wniski AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU ŻYWIECKIEGO NA LATA Obecnść kpalin na terenie pwiatu żywieckieg wynika głównie z budwy gelgicznej struktur budujących pdłże teg bszaru. Występują tutaj złża kruszyw naturalnych raz częściw wyeksplatwane złża surwców ilastych ceramiki budwlanej. Lkalizacja złóż kpalin jest trwałym elementem brazu przestrzenneg każdeg reginu w związku z tym biekty te pwinny stanwić repery dla sprządzania planów zagspdarwania przestrzenneg. Pdejmując eksplatację należy mieć na uwadze, iż kpaliny są szczególnym zasbem przyrdniczym, który jest niednawialny, a jeg występwanie jest związane z kreślnym miejscem. Zatem chrna udkumentwanych złóż kpalin, jak i stwierdznych bszarów perspektywicznych ich wystąpień jest szczególnie ważna. W przypadku złóż kpalin isttna jest racjnalna gspdarka ich zasbami także zagspdarwanie kpaliny twarzyszącej. Tereny zasbów perspektywicznych bejmwane będą chrną uwzględniając te tereny w planach zagspdarwania przestrzenneg w pstaci zapisów uniemżliwiających zagspdarwanie tych terenów w spsób trwały, wykluczający eksplatację. Pnadt wydbycie kpalin regulwane jest pprzez warunki kncesji w parciu, które działają zakłady górnicze. W ramach chrny przed pwstawaniem suwisk należy na bieżąc kntrlwać suwanie i ruch mas ziemnych by w prę zapbiec szkdm na mieszkańcach, a także budynkach i infrastrukturze drgwej. 112

113 5 Dalsza pprawa, jakści śrdwiska i bezpieczeństwa eklgiczneg na bszarze Pwiatu Żywieckieg 5.1 Gspdarka wdn ściekwa Charakterystyka i cena stanu aktualneg Hydrgrafia Wdy pwierzchniwe Pwiat Żywiecki płżny jest w zlewni rzeki Wisły zlewnia I rzędu. Główną rzeką pwiatu jest Sła psiadająca następujące dpływy: Leśnianka, Sienka, Żylica, Żarnówka Wielka, Żarnówka Mała, Czerna, Nieledwianka, Bystra, Przybędza, Ptk Radziechwy, Leśnianka, Kszarawa, Mszczanica, Łękawka, Isepnica, Nickulina, Salmnka, Żabniczanka, Cięcinka, Juszczynka. Półncn - zachdnia część terenu pwiatu t Ktlina Żywiecka, którą dwadnia Żylica i Biała. Żylica uchdzi d Jezira Żywieckieg, a więc d Sły. Natmiast rzeka Biała mająca swe źródła w brębie wspmnianej ktliny, płynie na półnc przez Bramę Wilkwicką i pdąża wprst d rzeki Wisły. Pwiat Żywiecki Rysunek 23 Płżenie pwiatu żywieckieg w zlewniach rzek wjewództwa śląskieg Źródł: strna internetwa Urzędu Marszałkwskieg Wjewództwa Śląskieg Częste pwdzie pwdujące duże szkdy, spwdwały kniecznść wybudwania zespłu zapór na rzece w celu jej ujarzmienia. Zespół ten nazwan Kaskadą Sły. Pełni na funkcję chrny przed pwdzią, zapatrzenia w wdę zdatną d spżycia raz wykrzystywana jest jej mc energetyczna d wytwarzania prądu. Kaskada Sły składa się z czterech zbirników wdnych, trzech utwrznych na rzece i jedneg, służąceg d celów energetycznych, na górze Żar: 113

114 Jezir Żywieckie najwyżej płżny zbirnik z zaprą i elektrwnią w Tresnej Jezir Międzybrdzkie z zaprą i elektrwnią w Prąbce zbirnika na górze Żar z elektrwnią szczytw-pmpwą Zbirnik wyrównawczy Czaniec z zaprą w Czańcu (z uwagi na zasilanie w wdę pitną Bielska- Białej i GOP-u nie dzwlne jest wykrzystanie rekreacyjne zbirnika). Charakterystykę hydrlgiczną mżna przeprwadzić w parciu psterunki wdwskazwe: Żywiec i Prąbka na Sle raz Łdygwice na Żylicy. Maksymalne dpływy miesięczne pjawiają się w marcu w prfilu Żywiec, zaś w kwietniu na Sle w Prąbce (wpływ zbirnika) i na Żylicy. Minimalne dpływy miesięczne na tych rzekach występują w październiku i listpadzie. W granicach administracyjnych Pwiatu Żywieckieg płżne są dwa duże zbirniki zaprwe Tresna (Jezir Żywieckie) i Prąbka (Jezir Międzybrdzkie), które wchdzą w skład 3 zbirników w kaskadzie rzeki Sły. Zbirniki te bjęte są pełnymi badaniami prwadznymi w 2007 rku przez WIOŚ Katwice zgdnie z Prgramem Państwweg Mnitringu Śrdwiska dla wjewództwa śląskieg na lata W/w zbirniki mają za zadanie spełnianie licznych funkcji: magazynwanie wdy, przejmwanie fali pwdziwej, praca w systemie szczytw-pmpwej (Jezir Międzybrdzkie), wyrównywanie pzimu wód w rzece pniżej zbirników funkcje rekreacyjne Ze zbirnika Czaniec płżneg pniżej zbirnika Tresna i zbirnika Prąbka pbierana jest wda służąca d zapatrzenia aglmeracji Bielskiej i Górnśląskiej. Zbirnik Tresna Zbirnik zaprwy Tresna zwany również Jezirem Żywieckim pwstał ze spiętrzenia wód rzeki Sły zaprą ziemną, płżną w czterdziestym kilmetrze jej biegu. Jest największym i najwyżej płżnym z trzech zbirników wchdzących w skład kaskady rzeki Sły: Tresna, Prąbka i Czaniec. Całkwita pwierzchnia zbirnika wynsi 1000 ha, a zwierciadł przy nrmalnej rzędnej piętrzenia znajduje się na wyskści m npm. Objętść zbirnika przy nrmalnej rzędnej piętrzenia wynsi 63.7 mln m 3. Parametr ten jest zmienny w zależnści d ilści dpływającej i dpływającej ze zbirnika wdy i waha się d 0.01 mln m 3 przy minimalnej rzędnej piętrzenia ( m npm) d mln m 3 przy maksymalnej rzędnej piętrzenia ( m npm). Parametry mrfmetryczne charakteryzujące zbirnik przedstawiają się następując: maksymalna długść zbirnika 6.6 km maksymalna szerkść zbirnika 3.1 km długść linii brzegwej 24.0 km średnia szerkść 1.51 km wskaźnik wydłużenia 4.36 wskaźnik rzwinięcia linii brzegwej 2.14 średnia głębkść 6.37 m stsunek bjętści d linii brzegwej W/w parametry dnszą się d stanu napełnienia zbirnika przy nrmalnej rzędnej piętrzenia. Zbirnik Tresna charakteryzuje się dść dbrze rzwiniętą linią brzegwą, szczególnie w części wschdniej, gdzie znajdują się dwie największe zatki będące pierwtnie dlinami, którymi płynęły ptki Łękawka i Mszczanka. W brębie brzegu zachdnieg i półncn-wschdnieg znajduje się szereg zatk, lecz są ne znacznie mniejsze d wcześniej wymieninych. W płudniwej części zbirnika znajduje się ujście rzeki Sły, która jest głównym ciekiem zasilającym zbirnik, wnszącym wraz ze swymi wdami znaczne ilści sadów, które pwdują liczne wypłycenia w tym rejnie. Na bilans wdny zbirnika mają pnadt wpływ następujące ptki: Żylica, Łękawka, Mszczanka raz kilka mniejszych cieków dwadniających taczający zbirnik teren. Ilść wprwadzanych d zbirnika wód ma zasadniczy wpływ na ilść wnsznych przez nie 114

115 sadów, c jak wcześniej wspmnian pwduje pwstawanie wypłyceń w rejnie przyujściwym rzeki Sły raz w mniejszym stpniu przy ujściach Żylicy, Łękawki i Mszczanki. Innym zjawiskiem bserwwanym na zbirniku jest abrazja. Plega na na niszczeniu brzegów na skutek działania fal. Szczególne nasilenie teg zjawiska bserwuje się na strmych brzegach, będących stkami taczających zbirnik gór. W wyniku abrazji następuje pwiększenie pwierzchni zbirnika przy jednczesnym jeg wypłyceniu przez pwstający ze zniszcznych brzegów materiał. Omawiany zbirnik jest typwym zbirnikiem zaprwym. Jeg głębkść zwiększa się w kierunku d ujścia rzeki Sły d zapry, gdzie siąga największe wartści. Nie psiada stref typwych dla jezir naturalnych. Litral ulega kreswym suszenim, c uniemżliwia życie charakterystycznych dla tej strefy rganizmów. Na brzegach nie bserwuje się zarśli trzciny występujących w jezirach naturalnych. Nie psiada również prawidłw rzwiniętych stref sublitralu i prfundalu. W kresie nagłych wezbrań wód widczne jest długtrwałe zmętnienie zbirnika spwdwane naniesinymi przez rzekę zawiesinami. Płynąca przez zbirnik Sła przecina swym krytem najgłębsze części zbirnika i wywiera znaczący wpływ na wszelkie prcesy bilgiczne i fizyk-chemiczne w jeg wdach. Zbirnik Prąbka (Jezir Międzybrdzkie) Zbirnik Prąbka pwstał ze spiętrzenia wód rzeki Sły zaprą betnwą, usytuwaną w km jej biegu. Zbirnik ten jest drugim, c d wielkści z trzech zbirników wchdzących w skład kaskady rzeki Sły. Pwierzchnia zbirnika wynsi 367 ha, a jeg maksymalna pjemnść mln m 3 (przy rzędnej piętrzenia m npm). Przy nrmalnym pzimie piętrzenia zwierciadł wdy znajduje się na wyskści m npm. Parametry mrfmetryczne zbirnika przedstawiają się następując: maksymalna długść zbirnika km maksymalna szerkść zbirnika km długść linii brzegwej km średnia szerkść zbirnika km wskaźnik wydłużenia wskaźnik rzwinięcia linii brzegwej średnia głębkść stsunek bjętści, d długści linii brzegwej Linia brzegwa zbirnika jest dsyć dbrze rzwinięta szczególnie na lewym brzegu widczne są liczne zatki, ustępujące jednak swją wielkścią zatkm na zbirniku Tresna. Zbirnik ten mżna uznać za szerkie kryt rzeczne, przypminające swym wyglądem rynnwe jezira pldwcwe. Pdstawwą funkcją pełniną przez zbirnik jest współpraca z elektrwnią szczytw pmpwą Prąbka-Żar raz należącym d niej, zbudwanym na szczycie góry Żar, zbirnikiem wdnym. Wbec faktu, że zbirnik Prąbka przejmuje również zrzuty wód z płżneg wyżej zbirnika Tresna - na zbirniku bserwuje się regularne zmiany w pzimie piętrzenia wdy, c kształtuje warunki hydrbilgiczne w jeg wdach. Pdbnie jak zbirnik Tresna, zbirnik Prąbka wykrzystywany jest również, jak naturalne zaplecze rekreacyjn turystyczne i miejsce uprawiania sprtów wdnych. Na brzegach zbirnika zlkalizwane są śrdki wypczynkwe i miejsca biwakwe. Jakść wód pwierzchniwych W 2007 rku w zlewni Sły badania w zakresie mnitringu diagnstyczneg prwadzn w punkcie pmiarwym Sła pwyżej Rycerki. Mnitringiem peracyjnym bjęt 7 punktów zlkalizwanych na Sle na wpływie d zbirnika Tresna raz jej dpływach: Leśniance, Kszarawie z Trzebinką, Żylicy i Łękawce. Stan czystści wód przedstawiał się następując: wda dbrej jakści (II klasa) wystąpiła w 1 punkcie mnitringu diagnstyczneg i w 4 punktach mnitringu peracyjneg, wda zadwalającej jakści (III klasa) wystąpiła w 3 punktach mnitringu peracyjneg. 115

116 Wdy dbrej jakści wystąpiły w Sle pwyżej ujścia Rycerki raz na jej dpływach: Leśniance, Kszarawie z Trzebinką, Żylicy. Wdy zadwalającej jakści występwały w punktach zlkalizwanych na Sle na wpływie d zbirnika Tresna raz na ujściu Łękawki. Na pwyższą cenę miały wpływ wskaźniki mikrbilgiczne i zawiesina gólna. Pprawę jakści wód z klasy III na II stwierdzn w punkcie Sła pwyżej ptku Rycerka, w którym w latach 2006 i 2007 prwadzny był mnitring diagnstyczny. Klasyfikację jakści wdy w rzekach przedstawin pniżej. Tabela 18 Jakść wód pwierzchniwych w punktach mnitringu Nazwa rzeki Nazwa JCWP Kd JCWP Lkalizacja punktu pmiarwkntr. Km Klasyfikacja FCh B O Wskaźniki fizykchemiczne decydujące klasie Sła Sła d Rycerki PLRW Pwyżej ptku Rycerka 80,9 III III III Zawiesina gólna Sła Sła d Rycerki d zb. Tresna PLRW pniżej Rajczy 75,0 III III III Zawiesina gólna Sła Sła d Rycerki d zb. Tresna PLRW pniżej Milówki 65,0 III III III Zawiesina gólna Sła Sła d Rycerki d zb. Tresna PLRW pwyżej Węgierskiej Górki 66,2 III III III Zawiesina gólna Sła Sła d Rycerki d zb. Tresna PLRW pniżej Węgierskiej Górki 58,8 II III III BZT 5 Sła Sła d Rycerki d zb. Tresna PLRW ujście d zb. Tresna 49,9 III nn Nn Zawiesina gólna Żabniczanka Żabniczanka PLRW ujście d Sły 0,0 I III III - Leśnianka Leśniaka PLRW ujście d Sły 0,0 nn II Nn Zawiesina gólna Kszarawa Kszarawa d Krzyżówki bez Krzyżówki d ujścia PLRW Kszarawa - mst bk Delphi 11,4 III III III Zawiesina gólna Kszarawa Kszarawa d Krzyżówki bez Krzyżówki d ujścia PLRW ujście d Sły 0,5 Łękawka Łękawka PLRW Pnikwia Pnikiewska PLRW Łękawka wpływ d zb. Tresna Pnikwia ujście d zb. Prąbka 0,5 I III III - 0,0 I II II - Wielka Puszcza Wielka Puszcza PLRW ujście d Sły 0,3 II III III Zawiesina gólna Żylica Żylica PLRW ujście d zb. Tresna 1,9 nn nn Nn Zawiesina gólna Kalnka Żylica PLRW ujście d Żylicy 0,2 nn III Nn Zawiesina gólna Źródł: Raprt stanie śrdwiska w wjewództwie śląskim, 2008 FCh grupa wskaźników fizykchemicznych B bakterilgia O klasyfikacja gólna W rku 2007 badania prwadzne były na wybranych zbirnikach zaprwych w sieci mnitringu diagnstyczneg. Mnitring zbirników zaprwych realizwany był zgdnie z prgramem PMŚ dla 116

117 wjewództwa śląskieg na lata Badaniami bjęt zbirniki: Tresna, Prąbka i Czaniec. Próby wdy pbran w 14 wyznacznych punktach kntrln-pmiarwych z głębkści 1 m pd pwierzchnią wdy (w punktach płytkich z warstwy śrdkwej), 3 razy w rku. Prace prwadzn w kresach: wisennym w II i III dekadzie kwietnia, letnim w II i III dekadzie sierpnia, jesiennym w III i I dekadzie września i października. Klasyfikację wód w zbirnikach wyknan w parciu rzprządzenie Ministra Śrdwiska z dnia 11 luteg 2004 rku w sprawie klasyfikacji dla prezentwania stanu wód pwierzchniwych i pdziemnych, spsbu prwadzenia mnitringu raz spsbu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz.U. nr 32, pz. 284, utracił mc z dniem 1 stycznia 2005 r.) d ceny przyjmując najbardziej niekrzystną wartść badaneg wskaźnika. W 2007 rku jakść wód w zbirnikach sklasyfikwan następując: II klasa wdy dbrej jakści zbirnik Prąbka i Czaniec, III klasa wdy zadwalającej jakści zbirnik Tresna W żadnym z badanych punktów nie stwierdzn IV i V klasy jakści wód. Jakść wód w zbirnikach zmieniała się w zależnści d pry rku, w której był rbiny pbór wód. W zbirniku Tresna jakść wdy w badanych punktach zmieniała się d I klasy d III. W zbirniku Prąbka d I klasy w kresie wisny d II klasy latem. Na pdstawie wielletnich badań mżna stwierdzić, że stan czystści wód w zbirnikach ulega kreswym wahanim. W kresie tym nie zabserwwan zdecydwanej pprawy czystści zbirników, ale również stan czystści wód nie uległ w tym czasie znaczącemu pgrszeniu. Należy zwrócić uwagę na pjawiające się zaśmiecenie brzegów zbirników raz terenów bezpśredni d nich przylegających, szczególnie widać t w kresie wisennym raz p zakńczeniu seznu turystyczneg. Dlateg należałby rganizwać crczne sprzątanie brzegów zbirnika raz terenów bezpśredni d nich przylegających w kresach przed i p seznie wakacyjn-urlpwym. W ewidencji WIOŚ znajduje się kł 27 biektów stanwiących główne źródła zanieczyszczeń wód pwierzchniwych. Odbirnikiem ścieków jest zlewnia rzeki Sły pwyżej zbirników zaprwych Kaskady Sły raz bezpśredni zbirnik Tresna i Prąbka. Największym źródłem ścieków pwiatu żywieckieg są czyszczalnie w Żywcu, Cięcinie, a także czyszczalnie gminne (Czernichów, Międzybrdzie Bialskie, Glinka, Gilwice, Zwardń) raz czyszczalnie przy śrdkach wczaswych. Szczególnie przekraczanym parametrem dla w/w czyszczalni jest stężenie fsfru gólneg w dprwadzanych ściekach (w śrdkach wczaswych nawet d 10 mg/l). Wdy pdziemne Cały bszar pwiatu należy d karpackieg reginu hydrgelgiczneg, pdreginu zewnętrznkarpackieg. Wdy pdziemne występują tu w pstaci wód szczelinwych, rzadziej szczelinw-prwych w utwrach kredy i palegenu (głównie piaskwce i zlepieńce). Wydajnści w strefach zbudwanych z piaskwców mgą siągać d 5 m3/h, zaś w strefach z przewagą łupków z reguły nie przekraczają 2 m 3 /h. Głębkść zalegania zwierciadła wód pdziemnych waha się d kilku d kilkudziesięciu metrów na kulminacjach. W dlinie Sły występują wdy prwe w utwrach czwartrzędwych. Na całym bszarze brak izlacji pierwszeg pzimu wdnśneg d pwierzchni terenu. Pniższa mapka przedstawia występwanie wód pdziemnych w wjewództwie śląskim (część płudniwa wjewództwa) ich jakść, występwanie w pszczególnych utwrach gelgicznych raz punkty mnitringu prwadzne przez WIOŚ w Katwicach. 117

118 Rysunek 24 Pwiat Żywiecki na tle Głównych Zbirników Wód Pdziemnych w wjewództwie śląskim Źródł: Prgram Państwweg Mnitringu Śrdwiska na lata , Wjewódzki Inspektrat Ochrny Śrdwiska w Katwicach,2009 Jakść wód pdziemnych Na terenie Pwiatu Żywieckieg mnitring wód pdziemnych prwadzny był w 4 punktach przez WIOŚ w Katwicach Delegatura Bielsk Biała. Tabela 19 Jakść wdy pdziemnej w Pwiecie Żywieckim Lp. Nazwa Punktu Numer punktu JCWP Rdzaj mnitringu Stratygrafia ujętej warstwy Typ wdy Klasa jakści wód w 2007 r. Wskaźniki występujące w II, III, IV, V klasie jakści wód w 2007 r.* II III IV V 1 Żywiec Diagnstyczny Q HCO 3-Cl- SO 4-Ca-Mg- Na III Temp., PEV, SO 4, CLF Fe, Mn, NO 3, PO 4 ph - 2 Kamesznica 152 Diagnstyczny Tr HCO 3--Ca- Mg I PEV, Ca PO 4 3 Żywiec - Kleby Diagnstyczny HCO 3-SO 4- Ca-Mg I Temp. SO 4 PO 4 118

119 Tr 4 Czernichów Diagnstyczny Cr3 HCO 3-Na V Temp., O 2, PEV, Cl, OWO PO 4 NH 4, NO 2 Na, B, F, HCO 3 Źródł: Infrmacje stanie śrdwiska w wjewództwie śląskim w 2007 rku * przy kreśleniu gólnej klasy jakści nie bran pd uwagę tlenu rzpuszczneg Pzimy wdnśne Q Czwartrzędwy Tr Trzecirzędwy Cr Kredwy F Fliszwy Celem mnitringu jakści wód pdziemnych jest dstarczenie infrmacji stanie chemicznym wód pdziemnych, śledzenie jeg zmian raz sygnalizacja zagrżeń w skali kraju, na ptrzeby zarządzania zasbami wód pdziemnych i ceny skutecznści pdejmwanych działań chrnnych. W 2007 rku badania wód pdziemnych prwadzne były w parciu krajwą sieć pmiarwą mdyfikwaną pd kątem dstswania d wymagań Ramwej Dyrektywy Wdnej i sieć wjewódzką, uzupełniającą badania pd kątem chrny Głównych Zbirników Wód Pdziemnych, wykrzystywanych na terenie pwiatu d celów pitnych. W pdsystemie mnitringu jakści wód pdziemnych badania prwadzne były w ramach mnitringu diagnstyczneg w dniesieniu d jednlitych części wód pdziemnych uznanych za zagrżne nie siągnięciem dbreg stanu chemiczneg. Analiza wyników badań jakści wód pdziemnych w wybranych punktach mnitringwych wskazuje, iż wdy w zbirniku kredwym t wdy złej jakści (V klasa), natmiast w zbirniku czwartrzędwym zadwalającej jakści (III klasa). Wskaźnikami degradującymi wdy w w/w pzimach były głównie związki fsfru i aztu raz żelaza i manganu, które w zasadniczy spsób rzutują na ich jakść. Jednakże największy wpływ na złą jakść wód z pzimu kredweg miały związki sdu, bru i fluru. Jakść wód pdziemnych w rku 2007 w prównaniu z ich jakścią w rku 2006 nie uległa zmianie. Zasby wód getermalnych Na terenie wielu gmin Pwiatu Żywieckieg występują zasby energii getermalnej. W niektórych gminach zstały przeprwadzne szczegółwe badania i pracwanie zstały Oceny zasbów energii getermalnej i prpzycje ich prawidłweg wykrzystania. W półncnej części pwiatu temperatury wód są wyższe, na głębkściach: 1000 metrów - temperatura kł C, 2000 metrów temperatura kł C, 3000 metrów temperatura kł C. Przeprwadzna w 2009 rku na bszarze Pwiatu Żywieckieg analiza materiałów archiwalnych rejnu pwiatu wyknywanych wcześniej prac gelgicznych wykazała istnienie dpływów wód mineralnych chlrkw sdwych z utwrów fliszu w ilści kilku m 3 /h z głębkści m. Nie mniej jednak budwa tektniczna pdłża Pwiatu Żywieckieg jest bardz skmplikwana, c daje pdstawy d stwierdzenia, iż wdy mineralne w każdej części pwiatu mgą być inne i na różnych głębkściach. Dla trzech gmin Pwiatu Żywieckieg (Żywiec, Jeleśnia, Rajcza) pracwan "Ocenę zasbów energii getermalnej gminy i prpzycję prawidłweg ich wykrzystania w ciepłwnictwie, suszarnictwie, chłdnictwie, warzywnictwie, balnelgii i rekreacji". We wniskach stwierdzn, iż stpień rzpznania budwy gelgicznej pzwala z dść dużym prawdpdbieństwem prgnzwać występwanie w pdłżu gelgicznym wód getermalnych. Wszystkie te przypuszczenia wymagają jednak jednznaczneg ptwierdzenia istnienia przewidywanych zbirników tych wód. Szczegółwe badania zstały jednak przeprwadzne tylk w rejnie dwiertów (na terenie Gminy Łdygwice i Rajcza). Na tym bszarze występują także slanki lecznicze i termalne, raz źródła wód mineralnych, jedn z tych źródeł w Sli jest najsilniej mineralizwanym w bszarze jednstki magurskiej 119

120 Karpat. Prwadzne jesienią 2003 rku badania terenwe pzwliły zarejestrwać aktualny stan wierceń i źródeł. Ptwierdzn becnść 3 dwiertów i dwu źródeł: "Warzelniane" i "Słanica". Ze względu na walry naukwe dydaktyczne i histryczne należy kniecznie bjąć chrną prawną źródł "Warzelniane" i "Słanica" i chrnić je, jak pmniki przyrdy nieżywinej. Należy wyknać reknstrukcję budwy źródeł, gdyż jest na becnie w złym stanie technicznym i zagraża bezpieczeństwu sób przebywających przy źródłach. Wskazane jest umieszczenie tablic infrmacyjnych z nazwą źródła raz składem fizyk-chemicznym wdy. Objęte chrną źródła zwiększą walry turystyczne Sli raz pwiększą ilść biektów chrninych w tulinie Żywieckieg Parku Krajbrazweg. Wdy chlrkwe - slanki z Sli mżna wykrzystać d celów rekreacyjn-balnelgicznych, d kąpieli leczniczych i prfilaktycznych. Wskazana jest budwa basenu kąpielweg (kryteg, udstępnineg przez cały rk), w którym mżna wykrzystać lkalne udkumentwane naturalne bgactw, jakim jest slanka termalna ptencjalnie lecznicza. Psiada na składniki takie jak jd, brm, br i mineralizacja. Ddatkwym atutem tych wód jest ich temperatura, w twrze Sól -5 wynsiła 39 C a w twrze Sól -1 stwierdzn wdę chlrkwą temperaturze 24 C. Są t, więc wdy termalne. W tym celu należy wyknać reknstrukcję twru Sól Rzpznanie budwy gelgicznej pdłża gminy Żywiec dknane zstał w parciu badania gefizyczne i interplacje wyników badań z bszarów sąsiednich w tym w sąsiednich gminach. Na terenie byłeg wjewództwa bielskieg znajduje się kł 130 głębkich twrów wiertniczych głębkści m. Na terenie gminy Żywiec brak jest głębkich wierceń. Dane budwie gelgicznej czerpiemy głównie z wyników wierceń wyknanych w rejnie Pietrzykwic - twór Łdygwice Łdygwice IG - 1 i w klicy Cięciny - twór Bystra IG - 1. Na bszarze wyknane zstały badania magnetyczne, pmiary grawimetryczne i we wschdniej i płudniwej części wyknan siatkę prfili sejsmicznych. Z rzpznania wynika, że zasby energii getermalnej zawarte są w 5 - ciu zbirnikach getermalnych szacwanej bjętści łącznej kł 3,56 km3 i szacwanych zasbach energetycznych równych 18,8 mln tpu. Pszczególne zbirniki wód występują w utwrach czwartrzędu, fliszu karpackieg, micenu, dewnu i utwrów prekambryjskich. Knieczne był by wyknanie twru pszukiwawcz - eksplatacyjneg i na pdstawie danych uzyskanych z teg twru mżna by dpier dknać szczegółwych cen eknmicznych i eklgicznych. W ramach przygtwania prgramu piltażweg instalacji getermicznej pracwan wstępną analizę płacalnści uruchmienia zakładu getermalneg w Żywcu. Analiza taka pmże przy pdjęciu decyzji zakresie planwania wykrzystania energii getermicznej. P analizie dstępnych materiałów w zakresie piltażweg uruchmienia Zakładu Getermalneg w Żywcu stwierdzn, że prgnza wykrzystania wód getermalnych zdecydwanie nie ptwierdza technicznie i eknmicznie rzpczęcia teg typu inwestycji Główne źródła zanieczyszczeń wód pwierzchniwych i pdziemnych Głównymi zagrżeniami dla wód pwierzchniwych i pdziemnych prwadzących wdy niedpwiadające nrmm są skażenia kmunalne i związane z chemicznymi śrdkami d prdukcji rlnej. Ścieki scjaln-bytwe, pchdzące z zabudwy mieszkaniwej, dprwadzane są częst d nieszczelnych sadników przydmwych bądź też lkalnie budwanymi przez mieszkańców kanałami bezpśredni d przydrżnych rwów meliracyjnych lub cieków wdnych. Ścieki te są źródłem zanieczyszczeń wyrażającym się w związkach takich jak BZT 5, ChZT, azt amnwy i fsfrany. Ddatkw isttnym zagrżeniem, dla jakści wód są substancje rppchdne spłukiwane pdczas padów deszczu z nawierzchni dróg, parkingów czy placów stacji paliw. Pważne źródł zanieczyszczeń wód pdziemnych i pwierzchniwych stanwią też związki bigenne spływające z pól uprawnych w kresach p nawżeniu gruntów rlnych Zapatrzenie w wdę Charakterystykę zapatrzenie w wdę w gminach Pwiatu Żywieckieg sprządzn na pdstawie danych uzyskanych z gmin raz na pdstawie następujących pracwań: Prjekt "Oczyszczanie ścieków na Żywiecczyźnie" Faza I i II Nr 2000/PL/16/P/PE/ Dr inż. Lucyna Rajchel Prf. dr. hab. inż. Jacek Rajchel Wydział Gelgii, Gefizyki i Ochrny Śrdwiska Akademia Górnicz-Hutnicza 120

121 Miast Żywiec: Ocena ddziaływania na śrdwisk dla prgramu inwestycyjneg Ochrna wód Jezira Żywieckieg pracwany przez Zakład Ochrny Wód GIG Katwice, Prjekt pt. Ochrna Wód Jezira Żywieckieg pracwany przez CITEC Cnsulting Inżynieria Technlgia sierpień 2002r. Źródła zapatrzenia miasta w wdę składają się z: ujęcia pwierzchniw brzegweg zlkalizwaneg przy jazie na rzece Kszarawie w sąsiedztwie mstu drgweg relacji Żywiec - Krbielów. ujęcia infiltracyjneg usytuwaneg na lewym brzegu Kszarawy kł 1 km w górę rzeki w stsunku d jazu. Z ujęć tych pprzez sieć wdciągwą krzysta k sób tj. k. 90% mieszkańców Żywca. Ujęcia i sieć wdciągwa administrwana jest przez Miejskie Przedsiębirstw Wdciągów i Kanalizacji (MPWiK) Sp. z.. w Żywcu. Gmina Gilwice: Źródłem zapatrzenia gminy w wdę jest ujęcie drenażw-pwierzchniwe w Kcierzu Mszczanickim z któreg krzysta k sób, tj. 57,6% mieszkańców gminy. Administratrem sieci jest Gminny Zakład Usług Wdnych w Gilwicach. Jest t wdciąg gminny, na który składają się 2 ujęcia wdy "Sktniczyk" i "Rzcięta". Pzstali mieszkańcy psiadają własne ujęcia wdy (w większści studnie kpane). Gmina Jeleśnia: Zapatrzenie w wdę słectw Gminy realizwane jest głównie za pśrednictwem niżej wymieninych instytucji i źródeł: Ujęcia lkalne wdy pitnej; Indywidualne studnie gspdarskie (ujęcia własne wdy pitnej). Zapatrzenie Gminy w wdę dbywa się z ujęcia wód pwierzchniwych na Ptku Pierlaków, w km Ujęcie t zasila wdciąg gminny w miejscwściach Sptnia Wielka i Sptnia Mała. Pzstałe słectwa eksplatują studnie kpane ( głębkściach 25-30m), bsługujące prywatne psesje. Łączna długść sieci wdciągwej wynsi 11,5 km. D sieci pdłącznych jest k mieszkańców, tj. k. 484 gspdarstw dmwych, c stanwi 38,4% mieszkańców krzystających z wdciągu 34. Pnadt na terenie Gminy funkcjnują Spółki: Spółka Wdciągwa Jeleśnia Dlna, Spółka Wdciągwa Jeleśnia Śrdek. Gmina Kszarawa: Według danych udstępninych przez Urząd Gminy na rzpatrywanym terenie brak jest wdciągu gminneg. Okł 100% ludnści Gminy zapatrywana jest w wdę z prywatnych wdciągów grawitacyjnych. Wydajnść zasbów wdnych (k. 600 m 3 /d) jest wystarczająca w stsunku d bieżących ptrzeb cenianych na pzimie 400 m 3 /d. Gmina Lipwa: Na terenie gminy bsługę w zakresie zbirweg zapatrzenia w wdę i zbirweg dprwadzania ścieków prwadzi Urząd Gminy Lipwa. Gmina prwadzi zbirwe zapatrzenie w wdę na terenie dwóch słectw tj. słectwa Sienna i słectwa Lipwa (prócz przysiółków Lipwa Pddzielec i Lipwa Bugaj). Gmina nie psiada własneg ujęcia wdy, dknuje zakupu wdy z Miejskieg Przedsiębirstwa Wdciągów i Kanalizacji w Żywcu. Liczba mieszkańców pdłącznych d sieci wynsi 4244 sby, c stanwi 42,4%. Pnadt na terenie Gminy funkcjnują Spółki: Spółka Wdciągwa Lipwa Pddzielec, Spółka Wdciągwa w Słtwinie. 34 Bank Danych Reginalnych, stan na r. 121

122 Gmina Łękawica: Zapatrzenie w wdę dbywa się za pmcą gminnej sieci wdciągwej raz indywidualnych wdciągów i ze studni. Źródłem pbru wdy dla ptrzeb zapatrzenia mieszkańców Gminy jest ujęcie wód pwierzchniwych zlkalizwane na ptku Kcierzanka w miejscwści Kcierz Mszczanicki raz wdy pdskórne. D sieci wdciągwej według stanu dzień rku przyłącznych jest 682 budynków mieszkalnych, c stanwi 59,7 % gólnej liczby budynków. W tym: Łękawica na 528 budynków pdłącznych jest 413 budynków (78%), Kcierz Mszczanicki na 270 budynków pdłącznych jest 177 budynków (65,6%), Okrajnik na 190 budynków pdłącznych jest 92 (48,42%). Oprócz wdciągu gminneg na terenie gminy istnieją wdciągi indywidualne, z których krzysta 551 gspdarstw dmwych. Zaznaczyć należy, że wiele gspdarstw dmwych pdłącznych jest d sieci gminnej wdciągwej raz d prywatnej sieci wdciągwej. Szacuje się, że na terenie gminy nie psiada żadnej sieci wdciągwej k. 10 % gspdarstw dmwych. Gmina Łdygwice: Wda dstarczana jest przesyłw z ujęć w Żywcu, którym zarządza Miejskie Przedsiębirstw Wdciągów i Kanalizacji w Żywcu. Z sieci wdciągów kmunalnych krzysta k. 85% mieszkańców gminy. Pzstali mieszkańcy zapatrują się w wdę z własnych ujęć lkalnych lub studni kpanych. Gmina Radziechwy Wieprz: Głównym źródłem zapatrzenia w wdę są ujęcia wód pwierzchniwych: Wieśnik, Przybędza, Bystra raz studnie głębinwe w Wieprzu. Liczba mieszkańców pdłącznych d sieci wdciągwej stanwi 23%, tj sby. Obsługą sieci zajmuję się Spółk Wdn Ściekwa Wieprz, Spółk Wdn Ściekwa Radziechwy, Spółk Wdn Ściekwa Przybędza. Gmina Ślemień: W gminie brak jest zrganizwanej dstawy wdy pitnej. Mieszkańcy gminy zapatrywani są w wdę pitną najczęściej ze źródeł lkalnych i studni własnych. Grawitacyjne wdciągi lkalne znajdują się jedynie w pbliżu większych ujęć wdy pwierzchniwej. Z danych uzyskanych z urzędu gminy wynika, iż kł 400 (11%) mieszkańców pdłącznych jest d sieci wdciągwej raz kł 125 budynków. Gmina Świnna: W Gminie Świnna zapatrzenie w wdę realizwane jest z ujęć lkalnych (studnie przydmwe dla zabudwy rzprsznej. Okł 848 sób (10,5%) zamieszkująca część terenów intensywnej i zwartej zabudwie zapatrywane jest w wdę z wdciągów lkalnych. Gmina Węgierska Górka: Zapatrzenie w wdę realizwane jest z ujęć wód pdziemnych i pwierzchniwych. Na terenie Gminy eksplatwane są dwa ujęcia wód pdziemnych: dwie studnie kpane zlkalizwane w Węgierskiej Górce, głębkści 6 7 m, średnicy Ø200 i wydajnści 408 m 3 /d. Na ujęciu zbudwane są cztery zbirniki wdy pjemnści 20 m 3 i trzy pmpy tłkwe. Wda pmpwana jest za pmcą systemu hydrfrweg (z 1974) i uzdatniana pdchlrynem sdu. dwie studnie wiercne zlkalizwane w Węgierskiej Górce, głębkści 17 m. Wydajnść ujęcia wynsi 557 m 3 /d. Wda uzdatniana jest za pmcą systemu MIOX. raz ujęcie wód pwierzchniwych: Ujęcie wdy i Stacja Uzdatniania Wdy (SUW) w Cięcinie Górnej ujęcie pwierzchniwdrenażwe zlkalizwane na Ptku Cięcinka w km 6+230, wydajnści 778 m 3 /d. Ujęcie i Stacja Uzdatniania Wdy Żabnica Skałka, Ujęcie i Stacja Uzdatniania Wdy przy ul. Kściuszki w Węgierskiej Górce, Ujęcie i Stacja Uzdatniania Wdy na Oś. XX Lecia II RP w Węgierskiej Górce, Wda z w/w ujęć dstarczana jest d miejscwści Węgierska Górka i Cięcina łącznej liczbie mieszkańców k sób (45%). Administratrem sieci jest Beskid Eksystem Sp. z.. z Cięciny. 122

123 Gmina Milówka: Zapatrzenie w wdę słectw Gminy Milówka realizwane jest głównie za pśrednictwem niżej wymieninych instytucji i źródeł: Ujęcie lkalne wdy pitnej zlkalizwane w miejscwści Kamesznica Złatna właściciel Urząd Gminy Milówka, administratr Gminny Zakład Gspdarki Kmunalnej, Indywidualne studnie gspdarskie (ujęcia własne wdy pitnej). Sieć wdciągwa zapatruje w wdę 465 dbirców wdy (w tym na cele technlgiczne przy budwie tunelu w Lalikach wdę pbiera firma Dprastav S.A.) na bszarze miejscwści Szare, Laliki i Kamesznica. Gmina Rajcza: Gmina zapatrywana jest w wdę przeznaczną d spżycia z ujęcia studni kpanej głębkści 4 m. Studnia kpana SK1 Rajcza psiada wydajnść m 3 /rk. Oprócz teg Gmina zakupuję wdę w ilści kł 1100 m 3 /rk d Zakładu Drgweg Przejść Granicznych w Zwardniu. Zużycie wdy w Gminie łącznie z dwóch ujęć wdy wynsi 3900 m 3 /rk. Liczba mieszkańców pdłącznych d sieci wynsi 96 sób raz kł 20 pdmitów gspdarczych. Gmina Ujsły: Gmina nie psiada zrganizwaneg systemu zapatrzenia w wdę. jest n realizwane z lkalnych ujęć głównie wód pdziemnych. Przeważają wdciągi grawitacyjne, ujmujące wdę ze źródeł przy wykrzystaniu niewielkich dcinków sieci wdciągwej i zbirników wyrównawczych. Oprócz teg część mieszkańców krzysta ze studni indywidualnych. Gmina Czernichów: Zapatrzenie w wdę słectw Gminy Czernichów realizwane jest głównie za pśrednictwem niżej wymieninych instytucji i źródeł: Ujęcia lkalne wdy pitnej; Indywidualne studnie gspdarskie (ujęcia własne wdy pitnej). Gmina Czernichów psiada dwa wdciągi kmunalne, w Międzybrdziu Żywieckim i Międzybrdziu Bialskim. Wdciąg w Międzybrdziu Żywieckim zasilany jest wdami infiltracyjnymi z ujęcia Isepnica Ujęcie t składa się z pięciu studni usytuwanych w krycie ptku Isepnica czterech studni infiltracyjnych i jednej wiercnej. Ujęcie ujmuje wdy utwrów czwartrzędu raz z pzimu wdnśneg kredy (studnia wiercna) łącznej wydajnści 32,9 m3/h. Wydajnść ujęcia zgdnie z pzwleniem wdnprawnym nr BOZN-gw-6223/12/01 wydanym przez Starstę Żywieckieg, wynsi 500 m3/d. Ujęcie nie psiada mżliwści rzbudwy ze względu na wykrzystany dpuszczalny pbór wdy. Wdciąg w Międzybrdziu Bialskim zasilany jest ze studni głębinwej. Wydajnść studni zgdnie z pzwleniem wdnprawnym nr WOŚ-gw-6223/14/09 wydanym przez Starstę Żywieckieg, wynsi 85,9 m3/d. Ujęcie nie psiada mżliwści rzbudwy ze względu na wykrzystany dpuszczalny pbór wdy, szczególnie w kresie letnim pbór wynsi k. 95% zasbów. Właścicielem sieci wdciągwej (kmunalnej) na terenie Gminy Czernichów jest Urząd Gminy, a jej administratrem Zakład Usługw-Prdukcyjny Gspdarki Wdn-Ściekwej ISEPNICA w Międzybrdziu Bialskim, z siedzibą przy ul. Energetyków 2. Pnadt na terenie Gminy funkcjnują Spółki: Spółka Wdna nr 1 w Czernichwie, ul. Turystyczna Czernichów, Spółka Wdciągwa w Czernichwie, ul. Strażacka Czernichów, Spółka Wdciągwa w Międzybrdziu Bialskim, ul. Zdrjwa, przysiółek Ogórki, Spółka Wdn-Wdciągwa pd Hrbaczą Łąką, ul. Jutrzenki 9, Międzybrdzie Bialskie, Spółka Michalaki - Ksy Grń, ul. Knira Na terenie Gminy systematycznie budwana jest sieć wdciągwa. Zapatrzenie w wdę dbywa się jednakże głównie z ujęć lkalnych (prywatnych), z których wda dstarczana jest d pjedynczych budynków lub grup dmów. Stpień zwdciągwania Gminy Czernichów jest niewystarczający. Sieć 35 dane z urzędu Gminy Czernichów 123

124 wdciągwa kmunalna zapatruje w wdę 289 dbirców wdy, natmiast d sieci wdciągwej lkalnej pdłącznych jest k. 245 dbirców. Pdsumwując należy pdkreślić, iż w czterech gminach stwierdzn pnad 50% zapatrzenie mieszkańców w wdciąg publiczny (miast Żywiec, gm. Gilwice, Łękawica i Łdygwice), natmiast w gminach: Ujsły, Kszarawa 100% mieszkańców pbierał wdę z wdciągów własnych , ,1 61,6 57,6 42,4 37,9 38,4 57,6 51,8 48,2 42, % mieszkańców pdłącznych d sieci wdciągu publiczneg % mieszkańców pdłącznych d wdciągu lkalneg Żywiec Czernichów Gilwice Jeleśnia Kszarawa , Lipwa Łękawica Łdygwice Milówka Radziechwy Wieprz Rajcza Ślemień Świnna Ujsły Węgierska Górka Rysunek 25 Spsób dystrybucji wdy w pszczególnych gminach Pwiatu Żywieckieg Źródł: pracwanie własne na pdstawie danych uzyskanych z Gmin Z analizy stanu istniejąceg wynika, że Pwiat Żywiecki psiada sieć wdciągwą należącą d spółek wdnych i przedsiębirstw, z których krzysta k. 39 % mieszkańców pwiatu. Pzstali mieszkańcy zapatrują się w wdę z własnych ujęć lub za pśrednictwem małych lkalnych sieci wdciągów wydajnści <100 m3/dbę wydajnści d 100 d 1000 m3/dbę 15 wydajnści d 1000 d m3/dbę Rysunek 26 Liczba sieci wdciągwych na terenie pwiatu dstarczających pwyżej 10 m 3 wdy na dbę Źródł: Ocena stanu sanitarneg w Pwiecie Żywieckim, PSSE Żywiec, 2007 W ewidencji PSSE w Żywcu na dzień r. znajdwał się gółem 399 urządzeń d zapatrywania w wdę, w tym: 124

125 Wdciągów zbirweg zapatrzenia ludnści w wdę: Prdukujących wdy <100m 3 11 Prdukujących wdy m 3 15 Prdukujących wdy m 3 2 Indywidualnych ujęć wykrzystywanych d celów publicznych lub działalnści gspdarczej Prdukujących <10 m 3 /d zapatrujące <50 sób 371 W 2007 r. w ewidencji znajdwał się 11 wdciągów. Wszystkie wdciągi skntrlwan. Zakwestinwan jakść wdy w 14 próbkach, w tym 10 pd względem fizykchemicznym i 4 pd względem bakterilgicznym. W 4 próbkach stwierdzn becnść bakterii Clstridium. W przypadku badań fizykchemicznym zakwestinwan mętnść chlrfrm. Wydan 4 decyzję warunkwej przydatnści wdy d spżycia dla wdciągów sieciwych: Kamesznica Laliki Zwardń Zwardń Pza ujęciami kmunalnymi na terenie pwiatu własne ujęcia psiadają m.in. Brwary Żywiec raz Żywiec Zdrój. Łączna długść sieci wraz z przyłączami na terenie pwiatu wynsi k km, w tym dpwiedni: miast i gmina Żywiec 214,0 km, gmina Gilwice 78,6 km, gmina Jeleśnia brak danych gmina Kszarawa 0 km gmina Lipwa 74,7 km, gmina Łękawica 51,7 km, gmina Łdygwice 303 km, gmina Radziechwy Wieprz 46,7 km, gmina Ślemień 12,1 km gmina Świnna 21,5 km, gmina Węgierska Górka 99,5 km gmina Rajcza 10,5 km gmina Ujsły brak danych gmina Milówka 16,8 km gmina Czernichów 79,6 km Udział prcentwy długści przyłączy w gólnej długści sieci wynsi k %. Sieć wdciągwa wyknana jest w k. 60% z rur stalwych, żeliwnych i azbestw-cementwych, k. 40% sieci przypada na rury PVC i PE. Przyłącza wdciągwe wyknane są głównie z rur stalwych, PE i PVC. Brak jest danych dtyczących strat wdy w sieci wdciągwej. Mżna jedynie załżyć, że największe straty występują na dcinkach wyknanych z rur stalwych raz żeliwnych Odprwadzanie ścieków Stpień wypsażenia Pwiatu Żywieckieg w sieć kanalizacji sanitarnej jest stsunkw dbry - łączna długść sieci kanalizacyjnej wraz z przyłączami, wynsi 647,3 km. Siecią kanalizacyjną bjętych jest k. 34 % mieszkańców Pwiatu Żywieckieg. W pszczególnych gminach sytuacja wygląda następując: miast i gmina Żywiec 129,1,0 km, gmina Gilwice brak sieci, gmina Jeleśnia 25,5 km, 125

126 gmina Kszarawa 0,5 km, gmina Lipwa 12,9 km, gmina Łękawica 35,3 km, gmina Łdygwice brak sieci, gmina Radziechwy Wieprz 37,4 km, gmina Ślemień 9,3 km gmina Świnna 72,4 km, gmina Węgierska Górka 152,7 km gmina Rajcza 27,3 km gmina Ujsły 20,4 km gmina Milówka 43,7 km gmina Czernichów 80,8 km Kanały wyknane są z rur kaminkwych, betnwych i PVC. Stan techniczny sieci kanalizacyjnej jest dstateczny. Odcinki w złym stanie technicznym są przyczyną infiltracji wód gruntwych d kanalizacji raz są przyczyną eksfiltracji ścieków d ziemi. Na terenie pwiatu funkcjnuje 39 przepmpwni ścieków, których zestawienie przedstawin w tabeli pniżej. Tabela 20 Charakterystyka przepmpwni ścieków L.p. Liczba przepmpwni ścieków Lkalizacja przepmpwni ścieków Wydajnść przepmpwni ścieków [m 3 /h] 1 20 sieciwych, w tym 4 tłcznie Miast i Gmina Żywiec Gmina Ślemień Gmina Węgierska Górka Cięcina Szczurnie Węgierska Górka ul. Zielna Cisiec Mały Żabnica Skałka Gmina Rajcza Rajcza Zwardń Gmina Ujsły Ujsły Glinka ,5 b.d b.d 7 7,5 6 1 Gmina Milówka 61,2 Gmina Czernichów Międzybrdzie Żywieckie Tresna Czernichów Źródł: Dane z pszczególnych urzędów gmin należących d Pwiatu Żywieckieg, 2009 Łącznie na terenie pwiatu znajduję się 39 przepmpwni ścieków, które przepmpwują kł 350 m 3 ścieków na gdzinę. Ścieki z terenów Pwiatu Żywieckieg dprwadzane są d kilku różnych czyszczalni ścieków, których charakterystykę umieszczn w tabeli pniżej. 126

127 Liczba mieszkańców stałych 2001 Liczba mieszkańców pdłącznych d czyszczalni Prcent mieszkańców pdłącznych d czyszczalni ścieków Przepustwść AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU ŻYWIECKIEGO NA LATA Tabela 21 Zestawienie czyszczalni ścieków w Pwiecie Żywieckim Stan becny Lp. Nazwa czyszczalni Obsługiwany rejn Uwagi 1 Międzybrdzie Żywieckie M M % m 3 /d % 350 Oczyszczalnia istniejąca 2 Międzybrdzie Bialskie gm. Czernichów % 600 Oczyszczalnia istniejąca 3 Czernichów % Oczyszczalnia wymaga rzbudwy 4 Tresna % 60 Oczyszczalnia wymaga rzbudwy 5 Krbielów gm. Jeleśnia % 570 Oczyszczalnia istniejąca 6 Łękawica gm. Łękawica % 600 Oczyszczalnia istniejąca 7 Ujsły gm. Ujsły % 172 Oczyszczalnia wymaga likwidacji i budwy nwej 8 Glinka % 180 Oczyszczalnia istniejąca 9 Zwardń % 100 gm. Rajcza 10 Rajcza % Ślemień gm. Ślemień % 48 m 3 /d Oczyszczalnia w trakcie rzbudwy i mdernizacji. Dcelwa przepustwść 200 m 3 /d Oczyszczalnia będzie likwidwana w 2010 r., Gmina pdłączy się d czyszczalni ścieków w Cięcinie Oczyszczalnia będzie rzbudwywana w 2010 r., dcelwa przepustwść 400 m 3 /d 12 Lipwa gm. Lipwa % 50m 3/ /d 13 Łdygwice gm. Łdygwice % 25 m 3 /d Cięcina % 14 Gm. Węgierska Górka % gm. Milówka % Oczyszczalnia w trakcie mdernizacji gm. Rajcza (dt. Rajczy Dlnej) % Miejska Oczyszczalnia Ścieków w Żywcu % 15 gm. Żywiec % gm. Świnna % gm. Radziechwy Wieprz % RAZEM % Źródł: pracwanie własne na pdstawie danych uzyskanych z Gmin 127

128 Pzstałe ścieki kmunalne grmadzne są w zbirnikach bezdpływwych i kresw wywżne wzami asenizacyjnymi d w/w czyszczalni ścieków ścieki nieczyszczne ścieki czyszczne Żywiec Czernichów Gilwice Jeleśnia Kszarawa Lipwa Łękawica Łdygwice Milówka Radziechwy Wieprz Rajcza Ślemień Świnna Ujsły Węgierska Górka Razem Rysunek 27 Udział ścieków czyszcznych w gólnej ilści pwstających ścieków w gminach Pwiatu Żywieckieg Źródł: pracwanie własne na pdstawie danych uzyskanych z Gmin, 2009 Najczęstszym jednak spsbem dprwadzenia ścieków z indywidualnej zabudwy mieszkaniwej jest ich zrzut d gruntu i cieków pwierzchniwych nierejestrwana. Ścieki nieczyszczne w Pwiecie stanwią 34%, a ścieki czyszczne 66%. Większść sieci wyknana jest z rur kaminkwych raz z PVC a jej stan techniczny jest znacznie zróżnicwany. Odcinki w złym stanie technicznym są przyczyną infiltracji wód gruntwych d kanalizacji raz są przyczyną eksfiltracji ścieków d ziemi. Pnadt na terenie Pwiatu Żywieckieg działa kilka indywidualnych i kntenerwych czyszczalni ścieków, m. in.: czyszczalnia ścieków przy Szkle Pdstawwej i Gimnazjum w Gilwicach przepustwści 50m3/d i czyszczalnia śrdka Wypczynkweg Dwór w Rychwałdzie przepustwści 30 m3/d. Oczyszczalnie te bsługują kł 550 sób w Gilwicach. przyzakładwa czyszczalnia ścieków przepustwści Q = 100 m3/d (przy Zakładzie Prdukcyjnym Packard Elektrim Pland w gm. Jeleśnia; Pza wymieninymi czyszczalniami ścieków, na terenie pwiatu funkcjnują również czyszczalnie ścieków dla śrdków wczaswych. Są t przeważnie czyszczalnie kntenerwe typu: KOS, ELIOT, TMB raz bilgiczne. Wydajnść pracy tych czyszczalni jest różna, częst zła, spwdwana seznwą działalnścią śrdków wczaswych. Prjekt pd nazwą Oczyszczanie ścieków na Żywiecczyźnie Nr 2000/PL/16/P/PE/ Prjekt realizwany jest na terenie pwiatu żywieckieg przez Związek Międzygminny ds. Eklgii w Żywcu i bejmuje następujące gminy: Gilwice, Jeleśnia, Kszarawa, Lipwa, Łdygwice, Milówka, Radziechwy Wieprz, Rajcza, Ujsły, Węgierska Górka raz Miast Żywiec. Celem Prjektu jest pprawa zarządzania gspdarką wdn ściekwą w w/w gminach i dstswaniem ich d standardów kreślnych w dyrektywach Unii Eurpejskiej. Realizacja Prjektu pzwli na rzbudwę systemu czyszczania ścieków w miejscwściach płżnych w zlewni Jezira Żywieckieg i górneg dcinka rzeki Sły. Ograniczy t znacznie dprwadzanie ścieków bezpśredni d cieków wdnych raz gleby, a w knsekwencji chrni tereny wdnśne przed zanieczyszczeniem raz pzwli zachwać 36 Dane uzyskane ze Związku Międzygminneg ds. Eklgii w Żywcu 128

129 naturalny krajbraz Pwiatu Żywieckieg. Aby siągnąć załżny cel Prjekt zstał pdzielny przez Kmisję Eurpejską na dwie Fazy: Faza I - kszt kreślny zstał na wartść Eur, z czeg 65% tej kwty Eur stanwił dfinanswanie z Unii Eurpejskiej. Kmisja Eurpejska kreśliła termin zakńczenia realizacji Fazy I d dnia r. Składa się z następujących etapów: 01 Pmc Techniczna 02 Inżynier Kntraktu dla czyszczalni ścieków w Cięcinie i Zwardniu 03 Opracwanie dkumentacji dla mdernizacji i rzbudwy czyszczalni ścieków w Żywcu 04 Mdernizacja i rzbudwa czyszczalni ścieków w Cięcinie 05 Mdernizacja i rzbudwa czyszczalni ścieków w Zwardniu 06 Inżynier Kntraktu dla czyszczalni ścieków w Żywcu 07 Mdernizacja i rzbudwa czyszczalni ścieków w Żywcu 08.1 Dkumentacja prjektwa sieci kanalizacji sanitarnej i wdciągwej w Gminie Żywiec 08.2/1 Dkumentacja prjektwa sieci kanalizacji sanitarnej w Gminie Rajcza 08.2/2 Dkumentacja prjektwa sieci kanalizacji sanitarnej w Gminie Ujsły 08.2/3 Dkumentacja prjektwa sieci kanalizacji sanitarnej w Gminie Węgierska Górka 08.2/4 Dkumentacja prjektwa sieci kanalizacji sanitarnej i wdciągwej w Gminie Jeleśnia 08.2/5 Dkumentacja prjektwa sieci kanalizacji sanitarnej i wdciągwej w Gminie Gilwice 08.2/6 Dkumentacja prjektwa sieci kanalizacji sanitarnej i wdciągwej w Gminie Milówka Faza II kszt wynsi PLN, z czeg dfinanswanie wynsi PLN. W ramach Fazy II wyknuję się następujące zadania: Sieć kanalizacji sanitarnej w gminach Gilwice, Jeleśnia, Kszarawa, Lipwa, Łdygwice, Milówka, Radziechwy-Wieprz, Rajcza, Ujsły, Węgierska Górka raz Żywiec łącznej długści 1177 km, w tym k km grawitacyjnej i k. 67 km ciśnieniwej, k. 249 przepmpwni (sieciwych i przydmwych) wraz z przyłączami, mnitringiem, sterwaniem, dkumentacją pwyknawczą, pracami dtwrzeniwymi, w tym dtwrzeniem nawierzchni drgwej, płatami za zajęcie pasa drgweg, płatami za umieszczenie urządzeń kanalizacyjnych w pasie klejwym czy drgwym raz wszystkimi niezbędnymi uzgdnieniami, Wyknane zstanie uszczelnienie 20 km sieci kanalizacji sanitarnej w Gminie Żywiec. Przeprwadzne zstaną badania istniejących sieci kanalizacyjnych pza Żywcem w celu kreślenia niezbędnych działań i ksztów mdernizacji istniejącej infrastruktury. W zakresie gspdarki wdnej wyknana zstanie sieć wdciągwa w gminach: Żywiec, Gilwice, Jeleśnia, Radziechwy Wieprz, Lipwa, Milówka, łącznej długści k. 178 km wraz z przyłączami, 4 pmpwniami, 4 zbirnikami, 6 hydrfrwniami raz stacją uzdatnia wdy wraz z ujęciem, z mnitringiem i sterwaniem, dkumentacją pwyknawczą, pracami dtwrzeniwymi, w tym dtwrzeniem nawierzchni drgwej, płatami za zajęcie pasa drgweg, płatami za umieszczenie urządzeń wdciągwych w pasie klejwym czy drgwym raz wszystkimi niezbędnymi uzgdnieniami. Wyknane zstanie uszczelnienie 10 km sieci wdciągwej w Gminie Żywiec. Ze względu na uwarunkwania lkalizacyjne, techniczne i gegraficzne teren Prjektu pdzieln na 2 bszary, które są tżsame z dcelwym mdelem rganizacyjnym zarządzania gspdarką wdnściekwą: Obszar Żywiec bejmuje gminy: Żywiec, Gilwice, Jeleśnia, Kszarawa, Lipwa, Łdygwicach, Radziechwy-Wieprz Obszar Węgierska Górka bejmuje gminy: Węgierska Górka, Milówka, Rajcza, Ujsły 129

130 Wytwrzna infrastruktura kanalizacyjna i wdciągwa będzie własnścią Związku Międzygminneg ds. Eklgii w Żywcu, która zarządzana i bsługiwana będzie przez dwie spółki: MPWiK Sp. z.. w Żywcu dla Obszaru Żywiec Beskid-Eksystem Sp. z.. w Cięcinie dla Obszaru Węgierska Górka Rzwiązanie takie pzwli na zachwanie trwałści wytwrzneg majątku i jeg sprawną eksplatację. Dcelw liczba mieszkańców pdłącznych ddatkw d wybudwaneg systemu kanalizacyjneg wyniesie k mieszkańców raz k turystów. Liczba mieszkańców ddatkw pdłącznych d systemu zbirweg zapatrzenia w wdę w zakresie gmin, na których bszarze realizwany będzie Prjekt wyniesie łącznie mieszkańców raz k turystów. Przewiduje się, że cały prjekt zstanie zrealizwany d rku Odprwadzanie wód padwych Większść gmin na terenie pwiatu nie psiada w pełni uregulwaneg systemu kanalizacji deszczwej. Najpważniejszy prblem stanwi dwdnienie dróg pwiatwych i gminnych, z których wdy deszczwe dprwadzane są głównie d przydrżnych rwów, stanwiąc isttne zagrżenie (szczególnie substancjami rppchdnymi) dla czystści wód pdziemnych i pwierzchniwych. Z danych uzyskanych z urzędów gmin wynika, iż kanalizacja deszczwa znajduję się następujących miejscwściach: Gmina Rajcza dcinek w rejnie nw wybudwaneg rnda, Gmina Lipwa k. 1km przy istniejących chdnikach, Miast i Gmina Żywiec k. 49 km dcinków kanalizacji i 6 km twartych rwów Gmina Czernichów dprwadzenie wód padwych z rejnu drgi wjewódzkiej nr 948 Brak jest jednak danych (z wyjątkiem Żywca), dtyczących jej długści i stanu techniczneg Identyfikacja ptrzeb Pdstawwym działaniem jest likwidacja lub graniczenie ddziaływania źródeł zanieczyszczenia wód pwierzchniwych punktwych, bszarwych i liniwych. Głównym czynnikiem zagrażającym czystści wód jest nieuprządkwana gspdarka ściekwa, stąd też prirytetwym działaniem będą inwestycje z teg zakresu raz racjnalizujące użytkwanie wdy. W celu pprawy jakści wód pwierzchniwych, knieczna będzie likwidacja niekntrlwanych zrzutów ścieków bytwych d rzek płynących przez teren pwiatu. W tym celu należy wyknać szczegółwą inwentaryzację punktów zrzutu ścieków raz systematycznie ją aktualizwać. Następnym, niezwykle ważnym zadaniem jest inwentaryzacja stanu techniczneg zbirników bezdpływwych (szamb), które becnie funkcjnują na terenach nieskanalizwanych. Bardz częst zbirniki te są nieszczelne i są źródłem zanieczyszczenia wód. Pwinna być prwadzna kntrla stanu techniczneg szamb, a p przyłączeniu psesji d sieci kanalizacyjnej - mżliwie szybka ich likwidacja. Należy również prpagwać budwę przydmwych czyszczalni ścieków na terenach, na których becnie nie przewiduje się budwy sieci kanalizacyjnej. W zakładach przemysłwych należy prmwać wprwadzanie zamkniętych biegów wdy jak elementu pzwalająceg na graniczenie zrzutu zanieczyszcznych wód d śrdwiska, a także zmiany technlgii, pprawę stanu zakładwych sieci wdciągwych, itp. W rlnictwie głównie należy się skupić na stswaniu najlepszych dstępnych praktyk rlniczych, c pwinn również dprwadzić d zmniejszenia zaptrzebwania na wdę i jedncześnie graniczenia ładunków zanieczyszczeń dprwadzanych d dbirników. Osbnym zagadnieniem jest budwa w gspdarstwach rlnych instalacji d bezpieczneg przechwywania nawzów naturalnych, tj. zbirników na gnjwicę i gnjówkę raz płyt brnikwych. Pwyższą kwestię reguluje ustawa z dnia 10 lipca 2007 r. nawzach i nawżeniu (Dz. U. z 2007 r., Nr 147, pz. 1033). W zakresie chrny wód pdziemnych jednym ze spsbów chrny biernej będzie przestrzeganie zasad ustalnych dla stref i bszarów chrnnych ujęć wód pdziemnych, na których bwiązują zakazy, nakazy i graniczenia w zakresie krzystania z wdy i użytkwania gruntów. Strefa chrny bezpśredniej (grupa 130

131 bezwzględnie bwiązujących nakazów) ma na celu eliminację zagrżenia pwstająceg w związku z ujęciem wdy. Ustalenia związane z chrną wód pdziemnych przed zanieczyszczeniem zawarte pwinny zstać w miejscwych planach zagspdarwania przestrzenneg. Zadania w gspdarce ściekwej wynikają ze zbwiązań międzynardwych Plski (stanwisk negcjacyjne w negcjacjach z UE w sprawie wdrażania Dyrektywy 91/271/EWG) i zapisów Prawa Wdneg raz aktualneg stanu gspdarki ściekwej. Działania inwestycyjne wyznacza także Krajwy prgram czyszczania ścieków kmunalnych. D kńca 2010 r. pwinny zstać siągnięte następujące cele: wypsażenia aglmeracji pwyżej RLM w czyszczalnie ścieków z pdwyższnym usuwaniem bigenów d wartści nieprzekraczalnych 10 mg N/dm 3 i 1 mg P/dm 3 raz niezbędna mdernizacja i rzbudwa istniejącej w tych aglmeracjach sieci kanalizacyjnej, wypsażenia aglmeracji wielkści RLM w bilgiczne czyszczalnie ścieków z pdwyższnym usuwaniem bigenów, wypsażenia zakładów sektra rln-spżywczeg w czyszczalnie ścieków zapewniające siągnięcie wprwadznych standardów emisji zanieczyszczeń. Aby zrealizwać zapisane cele w KPOŚ niezbędne są działania w zakresie: rzbudwy i mdernizacji istniejących czyszczalni ścieków, budwy nwych czyszczalni ścieków, mdernizacji istniejących i budwy nwych dcinków kanalizacji, mdernizacji istniejących i budwy nwych ujęć i stacji uzdatniania wdy, mdernizacji istniejących i budwy nwych dcinków sieci wdciągwej (klektrów głównych i sieci rzdzielczych). Należy wspierać działania z zakresu uprządkwania i mdernizacji gspdarki ściekwej w zakładach przemysłwych działania te realizwane będą pprzez budwę urządzeń pdczyszczających ścieki przed ich zrzutem d kanalizacji miejskiej, wprwadzanie zamkniętych biegów wdy, technlgiczne wykrzystanie ścieków raz wspieranie i egzekwwanie prgramów racjnalnej gspdarki wdnściekwej. Zadanie te będą finanswane przez pdmity gspdarcze. Na terenach zurbanizwanych należy dążyć d uprządkwania gspdarki wdami padwymi, w szczególnści wspierać działania zmierzające d likwidacji dpływów pwierzchniwych zanieczyszczeń d wód z dróg (szczególnie w kresie zimy i jesieni, gdy używa się śrdków chemicznych d likwidacji śliskści pśniegwej. Ograniczenie ilści zanieczyszczeń niesinych w spływach padwych pwinn następwać w spsób mżliwie naturalny, najlepiej przez wpuszczenie wód padwych d kanalizacji gólnspławnej, a tam gdzie jest t mżliwe d kanalizacji deszczwej zakńcznej separatrem lub d sztucznych zbirników budwanych np. przy drgach ekspreswych i autstradach. Ograniczenie zanieczyszczeń pwinn się dbywać również pprzez utrzymanie czystści w zlewni, sprzątanie jej ale też nakładanie pwszechnych kar za zanieczyszczenia np. jezdni. Bardz isttne jest, aby wzdłuż ulic sadzna była zieleń, która nie dpuści d wymywania gruntu z niezagspdarwanych terenów. Separatry substancji rppchdnych są niezbędne na stacjach benzynwych, myjniach, przy warsztatach samchdwych i wszędzie tam gdzie mgą wystąpić spływy deszczu z lejami napędwymi i benzyną. Rzbudwa istniejąceg systemu dprwadzenia wód padwych pwinna uwzględnić następujące zalecenia: wykrzystanie istniejących rwów meliracyjnych i ich pjemnści retencyjnej; systematyczne czyszczenie (np. usuwanie dpadów w pstaci tzw. dzikich składwisk, kszenie rślinnści zarastającej rwy) rwów meliracyjnych; naprawa istniejąceg systemu kanalizacji deszczwej, gólnspławnej i sanitarnej. Racjnalizacja użytkwania wdy będzie realizwana zgdnie z hierarchią ważnści wykrzystania wód przez różnych użytkwników gspdarczych. W pierwszej klejnści realizwane są ptrzeby gspdarki kmunalnej (wda pitna), a następnie przemysłu spżywczeg wymagająceg wdy wyskiej jakści, rlnictwa (w celu nawadniania użytków rlnych i pjenia zwierząt) raz przemysłu. Użytkwnicy wdy będą infrmwani mżliwściach relatywneg zmniejszania jej zużycia, np. pprzez wprwadzanie zamkniętych biegów, zmiany technlgii, pprawę stanu sieci wdciągwych (także zakładwych), zakup urządzeń wdszczędnych. 131

132 W celu graniczenia strat wdy należy systematycznie dknywać przeglądu i knserwacji sieci wdciągwej, prwadząc niezbędne remnty i mdernizacje pszczególnych dcinków. 132

133 5.1.3 Cele i zadania śrdwiskwe d rku 2013 i d rku 2017 Cel Cele długterminwe d rku 2017 Cel Cele krótkterminwe d rku 2013 Zadanie Zadanie Jednstka dpwiedzialna WŚ1.1.1 Budwa czyszczalni przydmwych (w szczególnści na terenach zabudwy rzprsznej, gdzie nie planuje się budwy czyszczalni w kresie perspektywicznym) Mieszkańcy, Gminy Pwiatu Żywieckieg WŚ1.1.2 Rzpznanie prblemu czyszczania wód deszczwych z terenów przemysłwych i dróg wjewódzkich Pwiatwy i Wjewódzki Zarząd Dróg, Gminy Pwiatu Żywieckieg WŚ.1.1 Rzbudwa i mdernizacja sieci kanalizacyjnej i deszczwej WŚ1.1.3 WŚ1.1.4 Budwa kanalizacji sanitarnej na terenie Pwiatu Budwa kanalizacji deszczwej w drgach gminnych Gminy Pwiatu Żywieckieg, Związek Międzygminny ds. Eklgii w Żywcu Pwiatwy i Wjewódzki Zarząd Dróg, Gminy Pwiatu Żywieckieg, WŚ.1 Przywrócenie czystści wód pwierzchniwych, chrna zasbów wód pdziemnych raz zapewnienie mieszkańcm wdy wyskiej jakści WŚ.1.2 Ograniczenie ilści ścieków nieczyszcznych WŚ1.1.5 WŚ Mdernizacja (uszczelnienie) sieci kanalizacji sanitarnej Mdernizacja i rzbudwa Oczyszczalni ścieków w Cięcinie Gminy Pwiatu Żywieckieg, administratrzy siec, Związek Międzygminny ds. Eklgii w Żywcu Gmina Węgierska Górka, Związek Międzygminny ds. Eklgii w Żywcu, zaintereswane gminy WŚ Budwa Oczyszczalnia ścieków w Złatnej i Sblówce Gmina Ujsły WŚ Mdernizacja i rzbudwa Oczyszczalni ścieków w Zwardniu Gmina Rajcza, Związek Międzygminny ds. Eklgii w Żywcu WŚ.1.3 Ograniczenie strat wdy związanych z przesyłem i pprawa zapatrzenia ludnści w wdę WŚ WŚ Rzbudwa sieci wdciągwej Wymiana i mdernizacja sieci wdciągwej i przyłączy wyknanych z rur stalwych, żeliwnych raz azbestw cementwych k. 200 km Gminy Pwiatu Żywieckieg, Związek Międzygminny ds. Eklgii w Żywcu, administratrzy sieci Gminy Pwiatu Żywieckieg, Związek Międzygminny ds. Eklgii w Żywcu, administratrzy 133

134 sieci WŚ Mdernizacja ujęć wdy raz stacji uzdatniania Gminy Pwiatu Żywieckieg, Związek Międzygminny ds. Eklgii w Żywcu, MPWiK Sp. z.. w Żywcu WŚ Edukacja mieszkańców gmin w zakresie racjnalneg gspdarwania zasbami wdnymi na pzimie gspdarstwa dmweg (prpagwanie pstaw i zachwań mtywujących ludnść d szczędzania wdy) Gminy Pwiatu Żywieckieg WŚ Rzpznanie prblemu starych studni gspdarskich ewidencja i zabezpieczenie przed zanieczyszczeniem Gminy Pwiatu Żywieckieg WŚ.1.4 Ochrna wód pwierzchniwych i pdziemnych WŚ Organizacja cyklu sptkań z rlnikami w zakresie prpagwania tzw. dbrych praktyk rlniczych w celu zmniejszenia zanieczyszczeń bszarwych przez związki bigenne Gminy Pwiatu Żywieckieg, Śląski Ośrdek Dradztwa Rlniczeg, Pwiatwy Zespół Dradztwa Rlniczeg w Żywcu WŚ Wyknanie działań dtyczących rzpznania prblemu czyszczania wód deszczwych ze szczególnym uwzględnieniem terenów przemysłwych, składwych, baz transprtwych, dróg gminnych raz parkingów Przedsiębirstwa przy współudziale Gmin Pwiatu Żywieckieg 134

135 5.1.4 Harmngram zadań w zakresie gspdarki wdn - ściekwej L.P. Nazwa zadania Termin rzpczęcia planwany Termin zakńczenia planwany Jednstka dpwiedzialna Planwane efekty eklgiczne Planwane kszty gółem [PLN] tys. Partnerzy ZADANIA KOORDYNOWANE WŚ1.1.4 Budwa kanalizacji deszczwej wraz z urządzeniami pdczyszczającymi w drgach wjewódzkich k. 40 km Zarząd Dróg Wjewódzkich, Zmniejszenie zanieczyszczenia wód pdziemnych i pwierzchniwych Pwiatwy Zarząd Dróg WŚ1.1.2 Rzpznanie prblemu czyszczania wód deszczwych z terenów przemysłwych i dróg wjewódzkich Zarząd Dróg Wjewódzkich Zmniejszenie zanieczyszczenia wód pdziemnych i pwierzchniwych Gminy Pwiatu Żywieckieg, Pwiatwy Zarząd Dróg ZALECENIA DLA GMIN POWIATU ŻYWIECKIEGO WŚ1.1.1 Budwa czyszczalni przydmwych (w szczególnści na terenach zabudwy rzprsznej, gdzie nie planuje się budwy czyszczalni w kresie perspektywicznym) Mieszkańcy Wyeliminwanie skażenie wód pwierzchniwych ściekami sanitarnymi Gminy Pwiatu Żywieckieg WŚ Budwa kanalizacji sanitarnej na terenie Gminy Czernichów wraz z przyłączami (Międzybrdzie Żywieckie Ksarzyska i Tresna Zabrdzie ) Gmina Czernichów Wyeliminwanie skażenie wód pwierzchniwych ściekami sanitarnymi ,534 w tym dfinanswanie z dtacji: , 629 śrdki własne z budżetu Gminy: 5 021,904 WŚ Budwa kanalizacji sanitarnej na terenie Gminy Czernichów wraz z przyłączami (Tresna Mała i Międzybrdzie Bialskie Centrum) Gmina Czernichów Wyeliminwanie skażenie wód pwierzchniwych ściekami sanitarnymi Kszt kanalizacji według kncepcji ,858 Kszty dkładne będą znane p pracwaniu dkumentacji prjektwej i ksztryswej WŚ Budwa sieci kanalizacyjnej w Gminie Jeleśnia w ramach prjektu Oczyszczanie ścieków na Żywiecczyźnie Związek Międzygminny ds. Eklgii Wyeliminwanie skażenie wód pwierzchniwych ściekami sanitarnymi Gmina Jeleśnia WŚ Budwa kanalizacji sanitarnej w Kszarawie w ramach prjektu Oczyszczanie ścieków na Żywiecczyźnie (trakcie realizacji) Związek Międzygminny ds. Eklgii Wyeliminwanie skażenie wód pwierzchniwych ściekami sanitarnymi Gmina Kszarawa 135

136 WŚ Budwa kanalizacji sanitarnej w Gminie Lipwa w ramach prjektu Oczyszczanie ścieków na Żywiecczyźnie Związek Międzygminny ds. Eklgii Wyeliminwanie skażenie wód pwierzchniwych ściekami sanitarnymi Gmina Lipwa WŚ Budwa kanalizacji sanitarnej w Gminie Łękawica w ramach prjektu Oczyszczanie ścieków na Żywiecczyźnie - słectwa: Kcierz Mszczanicki, Kcierz Rychwałdzki ( mb, w tym przyłączy 8,699 mb) Gmina Łękawica Wyeliminwanie skażenie wód pwierzchniwych ściekami sanitarnymi WŚ Budwa kanalizacji sanitarnej w Gminie Łdygwice w ramach prjektu Oczyszczanie ścieków na Żywiecczyźnie ( mb kanalizacji grawitacyjnej, mb kanalizacji tłcznej, 66 szt. przyłączy) Związek Międzygminny ds. Eklgii Wyeliminwanie skażenie wód pwierzchniwych ściekami sanitarnymi Gmina Łdygwice WŚ Budwa kanalizacji sanitarnej na terenach nieskanalizwanych w Gminie Milówka Gmina Milówka, Gminny Zakład Gspdarki Kmunalnej w Milówce Wyeliminwanie skażenie wód pwierzchniwych ściekami sanitarnymi 475 WŚ Budwa kanalizacji sanitarnej w Gminie Radziechwy Wieprz w ramach prjektu Oczyszczanie ścieków na Żywiecczyźnie (Bystra, Bruśnik, Juszczyna, Radziechwy Górne) Związek Międzygminny ds. Eklgii Wyeliminwanie skażenie wód pwierzchniwych ściekami sanitarnymi Gmina Radziechwy Wieprz WŚ Budwa kanalizacji sanitarnej w Gminie Ujsły w ramach prjektu Oczyszczanie ścieków na Żywiecczyźnie (Złatna 20 km, Ujsły 23 km) Związek Międzygminny ds. Eklgii Wyeliminwanie skażenie wód pwierzchniwych ściekami sanitarnymi Gmina Ujsły WŚ Budwa kanalizacji sanitarnej w Gminie Węgierska Górka w ramach prjektu Oczyszczanie ścieków na Żywiecczyźnie (Cisiec, Cięcina, Żabnica, łącznie 11,5 km raz 2,3 km przyłączy) Związek Międzygminny ds. Eklgii Wyeliminwanie skażenie wód pwierzchniwych ściekami sanitarnymi Gmina Węgierska Górka WŚ Budwa kanalizacji sanitarnej w Gminie Rajcza w ramach prjektu Oczyszczanie ścieków na Żywiecczyźnie - słectwa: Rajcza, Rycerka Górna, Zwardń Związek Międzygminny ds. Eklgii Wyeliminwanie skażenie wód pwierzchniwych ściekami sanitarnymi Gmina Rajcza WŚ Budwa kanalizacji sanitarnej w gm. Ślemień, k. 9,3 km w ramach prjektu Budwa sieci sanitarn-wdciągwej i czyszczalni ścieków Gmina Ślemień Wyeliminwanie skażenie wód pwierzchniwych ściekami sanitarnymi (wartść dfinanswanie ze śrdków Unii 136

137 w Gminie Ślemień Zadanie 2 Etapu I Eurpejskiej: tys.) WŚ Budwa sieci sanitarnej i wdciągwej w Przysiółku, Ceretnik Gmina Ślemień Wyeliminwanie skażenie wód pwierzchniwych ściekami sanitarnymi WŚ Budwa kanalizacji sanitarnej w Gminie Świnna, słectw Pewel Mała, Pewel Ślemieńska Gmina Świnna Wyeliminwanie skażenia wód ściekami sanitarnymi (kszt płączny z budwą sieci wdciągwej) WŚ Budwa kanalizacji sanitarnej w Gminie Żywiec w ramach prjektu Oczyszczanie ścieków na Żywiecczyźnie (kł 55 km) Związek Międzygminny ds. Eklgii Wyeliminwanie skażenia wód ściekami sanitarnymi Gmina Żywiec WŚ Budwa kanalizacji deszczwej wraz z urządzeniami pdczyszczającymi łącznej długści k.2 km Gmina Czernichów Zmniejszenie zanieczyszczeń wód pdziemnych i pwierzchniwych Pwiatwy Zarząd Dróg WŚ Budwa kanalizacji deszczwej długści L = k.1 km wraz z pdczyszczalniami wód deszczwych, Gmina Lipwa Zmniejszenie zanieczyszczeń wód pdziemnych i pwierzchniwych 400 Pwiatwy Zarząd Dróg WŚ Budwa kanalizacji deszczwej w drgach gminnych Gmina Łdygwice Zmniejszenie zanieczyszczeń wód pdziemnych i pwierzchniwych Pwiatwy Zarząd Dróg WŚ Budwa kanalizacji deszczwej w drgach gminnych łącznej długści k.2km Gmina Milówka, Gminny Zakład Gspdarki Kmunalnej w Milówce Zmniejszenie zanieczyszczeń wód pdziemnych i pwierzchniwych 800 WŚ Przebudwa dróg gminnych Dliny raz Myce wraz z dwdnieniem łączących Cisiec z Żabnicą Gmina Węgierska Górka Zmniejszenie zanieczyszczeń wód pdziemnych i pwierzchniwych 1 235, w tym 995 śrdki UE WŚ Budwa kanalizacji deszczwej w ciągu dróg nr 948 i 946 w Żywcu Gmina Żywiec Wyeliminwanie skażenia wód ściekami sanitarnymi

138 WŚ Mdernizacja (uszczelnienie) sieci kanalizacji sanitarnej, k. 100 km administratrzy sieci, Związek Międzygminny ds. Eklgii w Żywcu Wyeliminwanie skażenia wód pdziemnych i pwierzchniwych ściekami sanitarnymi Gminy Pwiatu Żywieckieg WŚ Mdernizacja i rzbudwa Oczyszczalni ścieków w Cięcinie w ramach prjektu Oczyszczanie ścieków na Żywiecczyźnie Związek Międzygminny ds. Eklgii w Żywcu Wyeliminwanie skażenia wód pdziemnych i pwierzchniwych ściekami sanitarnymi Zaintereswane Gminy Pwiatu Żywieckieg WŚ Budwa Oczyszczalni ścieków w Złatnej i Sblówce w ramach prjektu Oczyszczanie ścieków na Żywiecczyźnie Związek Międzygminny ds. Eklgii w Żywcu Wyeliminwanie skażenia wód pdziemnych i pwierzchniwych ściekami sanitarnymi Gmina Ujsły WŚ Mdernizacja rzbudwa Oczyszczalni ścieków w Zwardniu w ramach prjektu Oczyszczanie ścieków na Żywiecczyźnie (w trakcie rzbudwy) Związek Międzygminny ds. Eklgii w Żywcu Wyeliminwanie skażenia wód pdziemnych i pwierzchniwych ściekami sanitarnymi Gmina Rajcza WŚ Dciążenie czyszczalni ścieków w Łękawicy Gmina Łękawica Wyeliminwanie skażenia wód pdziemnych i pwierzchniwych ściekami sanitarnymi 465 WŚ Budwa czyszczalni ścieków w ramach prjektu Budwa sieci sanitarnwdciągwej i czyszczalni ścieków w Gminie Ślemień Zadanie 2 Etapu I Gmina Ślemień Wyeliminwanie skażenia wód pdziemnych i pwierzchniwych ściekami sanitarnymi (wartść dfinanswanie ze śrdków Unii Eurpejskiej: tys.) WŚ Rzbudwa sieci wdciągwej Gmina Czernichów Zapatrzenie ludnści w wdę d picia tym dfinanswanie z dtacji: , śrdki własne z budżetu Gminy: WŚ Rzbudwa sieci wdciągwej w Gminie Gilwice k. 6,5 km Gmina Gilwice Zapatrzenie ludnści w wdę d picia b.d. WŚ Budwa sieci wdciągwej w Gminie Lipwa w ramach prjektu Oczyszczanie ścieków na Żywiecczyźnie (Leśna 25 km, Twardrzeczka- 44 km) Związek Międzygminny ds. Eklgii w Żywcu Zapatrzenie ludnści w wdę d picia Gmina Lipwa 138

139 WŚ Budwa sieci kanalizacyjnej i wdciągwej dla słectwa Okrajnik Gmina Łękawica Wyeliminwanie skażenia wód ściekami sanitarnym, Zapatrzenie ludnści w wdę d picia WŚ Budwa sieci wdciągwej (równcześnie z kanalizacją) w ramach prjektu Oczyszczanie ścieków na Żywiecczyźnie Związek Międzygminny ds. Eklgii w Żywcu Zapatrzenie ludnści w wdę d picia (kszt płączny z budwą kanalizacji sanitarnej Gmina Milówka WŚ Budwa sieci wdciągwej w miejscwściach Bystra, Bruśnik, Juszczyna i Wieprz, w ramach prjektu Oczyszczanie ścieków na Żywiecczyźnie Związek Międzygminny ds. Eklgii w Żywcu Zapatrzenie ludnści w wdę d picia (w 2009 rku kwta d wydania 213 tys.) Gmina Radziechwy Wieprz WŚ Budwa sieci wdciągwej w miejscwści Rajcza ) w ramach prjektu Oczyszczanie ścieków na Żywiecczyźnie - etap I ( Zwardń, Osadnica) Związek Międzygminny ds. Eklgii w Żywcu Zapatrzenie ludnści w wdę d picia 366 Gmina Rajcza WŚ Budwa sieci wdciągwej w ramach prjektu Budwa sieci sanitarnwdciągwej i czyszczalni ścieków w Gminie Ślemień Zadanie 2 Etapu I Gmina Ślemień Zapatrzenie ludnści w wdę d picia (wartść dfinanswanie ze śrdków Unii Eurpejskiej: tys.) WŚ Wymiana i mdernizacja sieci wdciągwej i przyłączy wyknanych z rur stalwych, żeliwnych raz azbestw cementwych łącznej długści k. 200 km Gminy Pwiatu Żywieckieg, Związek Międzygminny ds. Eklgii w Żywcu Zmniejszenie wdchłnnści WŚ Mdernizacja ujęcia wdy raz stacji uzdatniania w Żywcu MPWiK Sp. z.. w Żywcu Zapatrzenie ludnści w wdę d picia WŚ Mdernizacja ujęcia wdy raz stacji uzdatniania w Ślemieniu Gmina Ślemień Zapatrzenie ludnści w wdę d picia b.d. WŚ Rzpznanie ptrzeb w zakresie budwy nwych ujęć wód, wdciągów dla celów zapatrzenia ludnści Gminy w wdę raz budwy stacji uzdatniania wdy Gmina Łękawica Zapatrzenie ludnści w wdę d picia WŚ Mdernizacja Stacji Uzdatniania Wdy Cięcina Górna Gmina Węgierska Górka Zapatrzenie ludnści w wdę d picia

140 WŚ Edukacja mieszkańców w zakresie racjnalneg gspdarwania zasbami wdnymi na pzimie gspdarstwa dmweg (prpagwanie pstaw i zachwań mtywujących ludnść d szczędzania wdy) Gminy Pwiatu Żywieckieg Wyska świadmść eklgiczna, zmniejszenie zużycia wdy 300 Pwiat Żywiecki WŚ Rzpznanie prblemu starych studni gspdarskich ewidencja i zabezpieczenie przed zanieczyszczeniem Gminy Pwiatu Żywieckieg Wyeliminwanie skażenie wód pdziemnych i pwierzchniwych b.d. WŚ Organizacja cyklu sptkań z rlnikami w zakresie prpagwania tzw. dbrych praktyk rlniczych w celu zmniejszenia zanieczyszczeń bszarwych przez związki bigenne Śląski Ośrdek Dradztwa Rlniczeg, Gminy Pwiatu Żywieckieg Wyska świadmść eklgiczna, pprawa jakści wód pdziemnych i pwierzchniwych 600 WŚ Wyknanie działań dtyczących rzpznania prblemu czyszczania wód deszczwych ze szczególnym uwzględnieniem terenów przemysłwych, składwych, baz transprtwych, dróg gminnych raz parkingów Przedsiębirstwa przy współudziale Gmin Pwiatu Żywieckieg Wyeliminwanie skażenia wód pdziemnych i pwierzchniwych 300 RAZEM ZADANIA KOORDYNOWANE ZALENCENIA DLA GMIN PWOAIATU ŻYWIECKIEGO ,

141 5.1.5 Wniski Dla siągnięcia celów zapisanych pwyżej niedzwnym jest wystąpienie wielu czynników zarówn materialnych jak i zależnych wyłącznie d ludzkich zachwań i przyzwyczajeń. Wszystkie te zmiany, aby siągnąć sukces muszą być przeprwadzne dgłębnie a także wymagają, w niektórych przypadkach wielu lat realizacji, wyskich nakładów finanswych. Na ich rzeczwe wyknanie składa się szereg małych i dużych przedsięwzięć. Część z nich mżna próbwać realizwać d zaraz, bwiem najczęściej chdzi tu zmianę przyzwyczajeń, pzstałe ze względu na ksztchłnnść i długi czas realizacji wymagają dpwiednieg przygtwania. Pdstawwe kierunki, które trzeba realizwać kreślne zstały w Strategii Rzwju Gminy. Należy jednak pamiętać, że same inwestycje t nie wszystk. Wiele zależy również d pzainwestycyjneg kierunku działania w zakresie chrny wód. Kierunek bezinwestycyjny wymaga pdjęcia wyłącznie działań administracyjnych w brębie urzędów gmin. Zaletą teg jest t, że d realizacji mżna przystąpić d zaraz z udziałem pracwników zajmujących się chrną śrdwiska, a także pracwników administracji budwlanej, gedezyjnej, służb bsługujących gminę np. zakładu czyszczania raz każdeg z radnych gminy, pzstałych pracwników urzędu, a także pracwników wszystkich pzstałych instytucji zajmujących się chrną śrdwiska. Realizacja Prgramu w zakresie chrny wód pwinna się dbywać pprzez wykrzystanie raz stswanie przez pracwników gmin, upważninych przez Burmistrza kmpetencji wynikających z ustawy z dnia 18 lipca 2001r. praw wdne (tekst jednlity Dz.U. Nr 239, pz z 2005r.). Organem rzekającym w ww. sprawach są właściwe terytrialnie Sądy Grdzkie w bwiązującym p wejściu k.p.w. stanie prawnym w sprawach wykrczenie wnisek d sądu ukaranie sprawcy mże wnieść tylk skarżyciel publiczny, którym mże być w tym przypadku, prócz skarżycieli publicznych gólnych (plicja i prkuratr), również rgan samrządwy (marszałek, starsta, burmistrz, wójt) w przypadku, gdy wystąpili z wniskiem ukaranie za wykrczenia ujawnine przez ich pracwników z zakresu bjęteg prawem wdnym. Ddatkw należy zaznaczyć, że zgdnie z Prawem chrny śrdwiska Wójt, Burmistrz, Prezydent mże, w drdze decyzji, nakazać sbie fizycznej eksplatującej instalację w ramach zwykłeg krzystania ze śrdwiska lub eksplatującej urządzenie wyknanie w kreślnym czasie czynnści zmierzających d graniczenia ich negatywneg ddziaływania na śrdwisk. Ważnym elementem chrny wód przed zanieczyszczeniami mże mieć, uzyskanie wpływu na migrację ścieków z wyżej płżnych bszarów pwiatu. Z dświadczenia wynika, że mżliwe są tutaj dwa warianty rzwiązań. Pierwszy t wariant bierny. Taki spsób sprwadza się praktycznie d bserwacji pczynań gmin bądź instytucji płżnych wyżej (w górnych dcinkach rzek i ptków). Mał knstruktywna aktywnść w tym wariancie plega na nagłaśnianiu przy każdej kazji zgubneg wpływu innych na stan naszej gspdarki czy naszeg śrdwiska. Niestety taka taktyka prwadzi d nieprzumień między gminami i jest nieefektywna. Wariant drugi t wariant aktywny. Plega n na tym, że staramy się w spsób najskuteczniejszy alb dpingwać d działań alb mieć wręcz bezpśredni wpływ na realizację przedsięwzięć przynszących skutek w pstaci czystści wód pwierzchniwych napływających d gminy. W tym celu należy: prwadzić dalszą współpracę w ramach prgramu "Oczyszczanie ścieków na Żywiecczyźnie" realizwany przez Związek Międzygminny ds. Eklgii w Żywcu realizwać prjekt "Ochrna Wód Jezira Żywieckieg", któreg celem jest pprawa jakści wdy w rzece Sle, a w efekcie pprawa jakści wdy w Jezirze Żywieckim i wód gruntwych raz siągnięcie standardów unijnych w zakresie dprwadzania i czyszczania ścieków na terenie pwiatu żywieckieg. ppierać inicjatywy gmin sąsiadujących w górnych biegach rzek i ptków zmierzającą d pprawienia stanu wód płynących. wykrzystywać każdą inicjatywę przedsiębirców i grup mieszkańców d budwy lub rzbudwy urządzeń służących d chrny wód. 5.2 Zanieczyszczenie pwietrza Ochrna pwietrza plega na zapewnieniu jak najlepszej jeg jakści, w szczególnści przez: utrzymanie pzimów substancji w pwietrzu pniżej dpuszczalnych dla nich pzimów lub c najmniej na tych pzimach; 141

142 zmniejszanie pzimów substancji w pwietrzu, c najmniej d dpuszczalnych, gdy nie są ne dtrzymane; zmniejszanie i utrzymanie pzimów substancji w pwietrzu pniżej pzimów dcelwych alb pzimów celów długterminwych lub c najmniej na tych pzimach. Na stan pwietrza mają wpływ następujące czynniki: emisja zrganizwana pchdząca ze źródeł punktwych i pwierzchniwych, emisja ze śrdków transprtu i kmunikacji, emisja transgraniczna, emisja niezrganizwana, w tym niska emisja, Zazwyczaj głównym źródłem zanieczyszczeń pwietrza jest emisja substancji tksycznych pchdzących z prcesów spalania paliw stałych, ciekłych i gazwych w celach energetycznych i technlgicznych. W klejnych pdrzdziałach pisan systemy energetyczne znajdujące się na terenie pwiatu i kreśln ich wpływ na stan pwietrza atmsferyczneg. Pdstawwą masę zanieczyszczeń dprwadzanych d atmsfery stanwi dwutlenek węgla. Jednak najbardziej uciążliwe składniki spalin t przede wszystkim dwutlenek siarki, tlenki aztu, tlenek węgla i pył. W mniejszych ilściach emitwane są również chlrwdór, różneg rdzaju węglwdry armatyczne i alifatyczne. Wraz z pyłem emitwane są również metale ciężkie, pierwiastki prmienitwórcze i wielpierścieniwe węglwdry armatyczne, a wśród nich benzalfapiren, uznawany za jedną z bardziej znaczących substancji kancergennych. W pyle zawiesznym ze względu na zdlnść wnikania d układu ddechweg, wyróżnia się frakcje ziarnach: pwyżej 10 mikrmetrów i pył drbny pniżej 10 mikrmetrów (PM10). Ta druga frakcja jest szczególnie niebezpieczna dla człwieka, gdyż jej cząstki są już zbyt małe, by mgły zstać zatrzymane w naturalnym prcesie filtracji ddechwej. Przy spalaniu dpadów z prdukcji twrzyw sztucznych partych na plichlrku winylu d atmsfery mgą dstawać się substancje chlrwcpchdne, a wśród nich diksyny i furany. O wystąpieniu zanieczyszczeń pwietrza decyduje ich emisja d atmsfery, natmiast pzimie w znacznym stpniu występujące warunki meterlgiczne. Przy stałej emisji, zmiany stężeń zanieczyszczeń są głównie efektem przemieszczania, transfrmacji i usuwania ich z atmsfery. Stężenie zanieczyszczeń zależy również d pry rku. I tak: sezn zimwy, charakteryzuje się zwiększnym zanieczyszczeniem atmsfery, głównie przez niską emisję, sezn letni, charakteryzuje się zwiększnym zanieczyszczeniem atmsfery przez skażenia wtórne pwstałe w reakcjach ftchemicznych Charakterystyka i cena stanu aktualneg Zgdnie z art. 87 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 rku Praw chrny śrdwiska (tekst jednlity Dz. U. Nr 25 z 2008, pz. 150) ceny są dknywane w strefach, w tym w aglmeracjach. Na terenie wjewództwa śląskieg zstał wydzielnych 11 stref wymieninych pniżej: Strefa Śląsk, Aglmeracja górnśląska, Aglmeracja rybnick jastrzębska, Miast Bielsk Biała, Miast Częstchwa, Strefa bielsk żywiecka, Strefa częstchwsk lubliniecka, Strefa gliwick mikłwska, Strefa racibrsk wdzisławska, Strefa tarngórsk będzińska. 142

143 Pwiat Żywiecki należy d strefy bielsk żywieckiej. Ocenę jakści pwietrza i bserwacji zmian dknan w ramach Państwweg Mnitringu Śrdwiska. Klasyfikację stref zgdnie z art. 89 ww ustawy stanwiły dpuszczalne pzimy substancji w pwietrzu raz pzimy dpuszczalne pwiększne margines tlerancji z dzwlnymi przypadkami przekrczeń, pzimy dcelwe raz pzimy celów długterminwych ze względu chrnę zdrwia ludzi raz chrnę rślin. Lista zanieczyszczeń pd kątem spełniania kryteriów kreślnych w celu chrny zdrwia bjęła: benzen, dwutlenek aztu, dwutlenek siarki, łów, tlenek węgla, zn, pył PM10, arsen, benz(alfa)piren, kadm raz nikiel. D zanieczyszczeń, które uwzględnin w cenie ze względu na chrnę rślin należały: dwutlenek siarki, tlenki aztu raz zn. Dla wszystkich substancji pdlegających cenie, strefy zaliczn d jednej z klas przedstawinych w tabelach pniżej. Tabela 22 Klasy stref i wymagane działania w zależnści d pzimów stężeń zanieczyszczenia, uzyskanych w rcznej cenie, jakści pwietrza, dla przypadków, gdy kreślny jest margines tlerancji Pzimy stężeń Klasa strefy Wymagane działania nieprzekraczające wartści dpuszczalnej* A Brak pwyżej wartści dpuszczalnej*, lecz nieprzekraczający wartści dpuszczalnej pwiększnej margines tlerancji B kreślenie bszarów przekrczeń wartści dpuszczalnych. pwyżej wartści dpuszczalnej pwiększnej margines tlerancji* C kreślenie bszarów przekrczeń wartści dpuszczalnych raz wartści dpuszczalnych pwiększnych margines tlerancji; pracwanie prgramu chrny pwietrza POP. Źródł: Ocena jakści pwietrza na terenie wjewództwa śląskieg w 2008 rku, WIOŚ w Katwicach, 2009 * z uwzględnieniem dzwlnych częstści przekrczeń kreślnych w rzprządzeniu Ministra Śrdwiska z dnia 3 marca 2008 w sprawie dpuszczalnych pzimów niektórych substancji w pwietrzu (Dz. U. Nr 47 z 2008 rku, pz. 281) Tabela 23 Klasy stref i wymagane działania w zależnści d pzimów stężeń zanieczyszczenia, uzyskanych w rcznej cenie, jakści pwietrza, dla przypadków, gdy margines tlerancji nie jest kreślny Pzimy stężeń Klasa strefy Wymagane działania nieprzekraczające wartści dpuszczalnej* A Brak pwyżej wartści dpuszczalnej C kreślenie bszarów przekrczeń wartści dpuszczalnych; działania na rzecz pprawy, jakści pwietrza; pracwanie prgramu chrny pwietrza POP. Źródł: Ocena jakści pwietrza na terenie wjewództwa śląskieg w 2008 rku, WIOŚ w Katwicach, 2009 * z uwzględnieniem dzwlnych częstści przekrczeń kreślnych w rzprządzeniu Ministra Śrdwiska w sprawie dpuszczalnych pzimów (pzim stężeń nieprzekraczający wartści dpuszczalnej" znacza, że jeśli pewna liczba przekrczeń tej wartści jest dzwlna, przypadki przekrczeń pzimu dpuszczalneg nie wystąpiły lub ich liczba nie przekrczyła dzwlnej w ciągu rku) 143

144 Rysunek 28 Lkalizacja strefy bielsk żywieckiej Źródł: WIOŚ Katwice, 2009 Strefa bielsk - żywiecka t najbardziej wysunięta na płudnie strefa wjewództwa śląskieg pwierzchni 2227 km2, zamieszkiwana przez kł 472 tys. sób. Obejmuje trzy pwiaty ziemskie: cieszyński, żywiecki i bielski (bez miasta Bielsk-Biała). Pnad płwa pwierzchni tej strefy leży w brębie Beskidu Śląsk- Żywieckieg. Od półncy przylega pagórkwaty pas Pgórza Cieszyńskieg, a następnie równinna Ktlina Oświęcimska wraz ze wschdnim fragmentem Ktliny Ostrawskiej. Beskidy w brębie tej strefy są w większści górami zalesinymi głównie przez drzewstany świerkwe, a znaczące ich bszary bjęte są chrną w frmie parków krajbrazwych. W górach i na pgórzu w dlinach rzek i ptków występuje wiejska i pdmiejska zabudwa (przeważnie jednrdzinna), przylegająca d szlaków kmunikacyjnych. W związku z urzmaicną rzeźbą terenu raz dść gęstą zabudwą mieszkalną wzdłuż dlin rzek (Małej Wisły, Sły, Olzy, Brennicy, Żylicy i mniejszych ptków), a także w ktlinach (Ktlina Żywiecka), ze względu na złe warunki wentylacyjne tych terenów istnieje duże ryzyk występwania lkalnych epizdów wyskich stężeń zanieczyszczeń pwietrza. Pniżej przedstawin wyniki klasyfikacji stref dla wjewództwa śląskieg uzyskane w Siódmej rcznej cenie jakści pwietrza w wjewództwie śląskim : Klasyfikacja stref wjewództwa śląskieg za rk 2008 dla dwutlenku siarki, dwutlenku aztu, benzenu, tlenku węgla, łwiu, arsenu, kadmu, niklu ze względu na chrnę zdrwia zalicza strefę bielsk żywiecką d klasy A, Klasyfikacja stref wjewództwa śląskieg za rk 2008 dla pyłu zawieszneg PM10 ze względu na chrnę zdrwia zalicza strefę bielsk żywiecką dla klasy C, Klasyfikacja stref wjewództwa śląskieg za rk 2008 dla benz(alfa)pirenu ze względu na chrnę zdrwia zalicza strefę bielsk żywiecką d klasy C, 144