ANALIZA TECHNICZNA PROGNOZY KURSU WALUTOWEGO

Transkrypt

1 ANALIZA TECHNICZNA PROGNOZY KURSU WALUTOWEGO DR HAB.K.KALICKI 2008 E.Chrabonszczewska, K.Kalicki Teoria i polityka kursu walutowego Technische Devisenkursprognose, Deutsche Morgan Grenfell, 1996 Francesca Taylor, Rynki i opcje walutowe, Dom wyd.abc, Kraków 2000 Nison S. Japanese candlestick charting techniques, II wyd, NYIF, NY 2001, R.Prechter, A.Frost, Elliott wave principle key to market behavior, New Classic Library, Gainesville, 2001 Bloomberg, Technical Analysis, handbook, jan.2007 Rick Bensignor, Metody Mistrzów, Nowe Koncepcje Analizy Technicznej, WIG Press,Warszawa, 2004 Charles Lebeau, David W.Lucas Komputerowa analiza rynków terminowych, WIG, Press Warszawa 1998 John J.Murphy, Analiza Techniczna Rynków finansowych, Parkiet WIG Press, Warszawa, 2008

2 ŹRÓDŁA DANYCH Notowania, analiza techniczna Linki do notowania, sygnaly analizy technicznej analiza techniczna Archiwum, notowania Lub po transakcjach: /gpw.asp?cel=informacje_gieldowe&k=5&i=/dane_history czne/dane_historyczne&sky=1

3 ANALIZA TECHNICZNA Analiza techniczna to badanie zachowań rynku przede wszystkim przy użyciu wykresów w celu przewidzenia przyszłych trendów cenowych

4

5

6 PROGNOZY KURSÓW WALUTOWYCH MODELE FUNDAMENTALNE (czynniki implikujące popyt ; podaż, średni, długi okres) co kupować vs. TECHNICZNE (CHARTY, krótkie okresy) kiedy kupować METODY: modele ekonometryczne, eksperckie, techniczne, mieszane. e e Y f f e(1 delfickie, i e e ixi ) e np ,8(1 0, ) 2.56 u forward etc

7 PODSTAWY KONCEPCYJNE KLASYCY ANALIZY TECHNICZNEJ ŚREDNIE RUCHOME TRENDY PARABOLICZNE TRENDER HURST KELTNER BAND BOLLINGER AUTOREGRESJA OSCYLATORY MOMENTUM STOCHASTIC TAS WILLIAMS WLPR MOVING AVERAGE MACD MOVING AVERAGE OSCILLATOR DIRECTIONAL MOVEMENT INDEX DMI FEAR & GREED COMMODITY INDEX CHAMMEL CMCI RATE OF CHANGE ROC MOMENTUM CHAIKIN ON-BALANCE VOLUME KAIRI INDEX FORMACJE RANDOM WALK REGRESJA RSI STOCHSTIC DEMARK INDICATORS SUPPORT & RESISTANCE VOLUME ANALYSIS VOLATILITY SEASONALITY FINANCIAL RATIOS TREŚĆ

8 FUNDAMANTY ANALIZY TECHNICZNEJ Są dwa podstawowe rodzaje analiz: Analiza fundamentalna (czynniki ekonomiczne) Co kupić? Analiza techniczna (zmiany rynku) Kiedy kupić?

9 Buy low, sell high ANALIZA TECHNICZNA Analiza techniczna znana od tysiąca lat Podstawowe założenia: Rynek dyskontuje całą informację Ceny podlegają trendom Historia się powtarza Inaczej jak w analizie fundamentalnej, gdzie szuka się czynników determinujących cenę Tu racjonalne i nieracjonalne oczekiwania, szuka się sygnałów zmian Wykresy pokazują zjawisko w czasie cenę, wolumen, fale, formacje, trendy od 100 lat Dyskontuje psychologię masowego rynku, nawet astrologię Jest subiektywna i zwrócona do przeszłości Zakłada się nieznany, wewnętrzny porządek rynków Nikt nie dowiódł, że wiele zjawisk nie jest efektem koincydencji Random walk przeczy tworzeniu się formacji bo zakłada losowość zdarzeń Dużą rolę odgrywa też technika handlu np. stop-loss

10 ANALIZA TECHNICZNA FILOZOFIA Analiza techniczna badanie zachowań rynku przy użyciu wykresów w celu przewidywania przyszłych trendów cenowych Źródło ceny, wolumeny, otwarte transakcje Filozofia: Rynek dyskontuje wszystko (nie ważne jakie przyczyny) Ceny podlegają trendom (odrzuca niezależność i losowość, trend ma silną tendencję do kontynuacji, aniżeli do zmiany) Historia się powtarza (formacje ) Analiza fundamentalna bada przyczyny (wartość fundamentalną), techniczna bada skutki - trend lub jego zmianę Ceny rynkowe wyprzedzają analizę fundamentalną Analiza techniczna do zastosowania dla wszystkich rynków i różnych wymiarów czasu, pozwala prognozować, sztuka analizowania wykresów

11 ANALIZA TECHNICZNA - co oznacza, że FILOZOFIA wszyscy uczestnicy rynku są doskonale poinformowani, zachowania cen w pełni odzwierciedlają zmiany w relacji popytu i podaży Z powyższego wynika, że skoro wszystkie czynniki wpływające na cenę rynkową znajdują w niej swoje odbicie, to badanie ceny jest podejściem samowystarczalnym

12 ANALIZA TECHNICZNA - FILOZOFIA Twierdzenie, że ceny podlegają trendom odrzuca założenie, że ceny na rynkach są wynikiem błądzenia losowego, lecz poruszają się w pewnym kierunku, który można przewidzieć

13 ANALIZA TECHNICZNA - FILOZOFIA Powyższe założenie implikuje stwierdzenie: Trend cenowy wykazuje silniejszą tendencję do kontynuacji swego biegu w dotychczasowym kierunku aniżeli do jego zmiany

14 ANALIZA TECHNICZNA - FILOZOFIA psychika ludzka jest niezmienna ludzie reagują podobnie w podobnych sytuacjach Zakłada się, że zachowania większości inwestorów na giełdzie są zachowaniami spójnymi o charakterze zbiorowym Wykresy cenowe są odbiciem psychologii całej zbiorowości

15 ANALIZA TECHNICZNA - FILOZOFIA Rozpoznanie scenariuszy zachowań inwestorów, które miały miejsce w przeszłości, pozwala przypuszczać, że wzory zachowań zostaną powtórzone. Powstają zatem określone schematy zachowań, które na wykresach tworzą specyficzne, powtarzające się kształty ruchów cen zwane FORMACJAMI

16 ANALIZA TECHNICZNA - FILOZOFIA nie skupia się na przyczynach spadków lub wzrostów cen walorów koncentruje się na określeniu kierunku i ocenie trwałości aktualnej tendencji rozwoju rynku

17 ANALIZA TECHNICZNA - FILOZOFIA Cena jest wynikiem relacji popyt podaż Wysokość kursu kształtują czynniki racjonalne i irracjonalne Ceny zmieniają się zgodnie z trendem Zmiany w trendzie wywoływane są zmianami popytu i podaży Podstawą analiz jest trend bazowy co najmniej kilkunastoletni Cena aktywu nierozerwalnie związana jest z obrotem

18 ANALIZA TECHNICZNA - FILOZOFIA POZWALA ZDYSKONTOWAĆ PRZYSZŁOŚĆANALIZA TECHNICZNA ZAKŁADA, ŻE ZJAWISKA GIEŁDOWE WYPRZEDZAJĄ W CZASIE ZJAWISKA EKONOMICZNE, A RYNEK KAPITAŁOWY JEST MECHANIZMEM, KTÓRY DZIAŁA POWTARZALNIE

19 ANALIZA TECHNICZNA - FILOZOFIA ANALIZA FUNDAMENTALNA mówi W JAKIE PAPIERY WARTOŚCIOWE ZAINWESTOWAĆ ANALIZA TECHNICZNA mówi KIEDY ZAINWESTOWAĆ

20 ANALIZA TECHNICZNA - FILOZOFIA Zadaniem analityka jest: Wychwycenie trendu cenowego Zmierzenie siły trendu cenowego Oszacowanie długości utrzymania się tendencji Przewidzenie punktów zwrotnych zanim trend ulegnie odwróceniu

21 ANALIZA TECHNICZNA - FILOZOFIA Zarzuty wobec analizy technicznej: Samospełniająca się prognoza Czy przeszłość decyduje o przyszłości Odrzuca błądzenie losowe - akceptuje efektywność rynków ale odrzuca niezależność zdarzeń

22 Keynes There is nothing as disastrous as a rational investment policy in an irrational world CHARTY Już w XVII wieku zwracano uwagę na odchylenia kursów od teorii klasycznej Najbardziej znany Charles Dow J.M.Keynes przegrał połowę swojego majątku na spekulacji Klasyka R.D.Edwards J.Mayee Technical analysis of stock trends, Nison S. Japanese candlestick charting techniques, II wyd, NYIF, NY metod technicznych - tu założenie powtarzalności trendów, wykresów Założenia: rynek dyskontuje wszelkie zmiany (polityczne, fundamentalne, psychologiczne), ma trendy, powtarza je

23 Edgar Peters analitycy ilościowi często nazywają zwolenników analizy technicznej astrologami rynku być może zapominając o tym, że astrologowie byli pierwszymi astronomami, a alchemicy Pierwszymi chemikami. CHARTY - OJCOWIE Charles Dow ( ) 3 trendy: Główne, długi, 3 fazy akumulacja, wzrost, spekulacja (dystrybucja), zwątpienie Średni - wtórny, Krótki Trendy wspierane są przez wolumeny oraz średnia transportowa i przemysłowa Rynek porusza się falowo akcje i reakcje Ruchy wzrostowe przy hossie podstawowe wyższe szczyty i wyżej dołki Kilkutygodniowe ruchy boczne Robert Rhea ruchy cen tworzą formacje Modele niezależne od czasu (point & figure) Richard Schabacker rozpoznawanie trendów wsparcie i opór, teoria luk, formacje kontynuacji (prostokąty, chorągiewki, flagi), odwrócenia trendu Modele zależne od czasu (słupki, świece..) Richard Wyckoff (goniec na giełdzie 1888) analiza wolumenów i cen (fazy: A kulminacja kupna, B automatyczna korekta, C ponowny test, D przełamanie wsparcia, E ponowny wzrost) Ralph Elliot ( ) schematy rynku powtarzają się, fale mają długość i czas 5 fal W.D.Gann ( ) też goniec, badał ile czasu trwa wzrost i ile czasu trwał spadek, gdy czas wzrostu przekracza czas spadku przełamanie trendu, korekty wzrostu do 50% wartości wzrostu

24 E.Peters Teoria złożoności wiele rzeczy jest złożonych ale tworzy spójny obiekt lub proces drzewo, pismo, koryto rzeki Bezwładny motłoch może zmienić się w zwarty tłum i działa tak jakby miał jeden umysł ZASADY ZACHOWANIA CEN Trend wykazuje silniejszą tendencję do kontynuacji niż odwrócenia Impet poprzedza cenę Trendy kończą się kulminacją kupna lub sprzedaży Zakres transakcyjny na przemian rozszerza się i zwęża INNE: Ceny towarów i obligacji poruszają się przeciwnie Ceny obligacji i akcji w tym samym kierunku Rosnące ceny obligacji są korzystne dla akcji Rynek obligacji zmienia trend wcześniej niż akcji Ceny towarów odwrotny kierunek niż $ Rosnący $ niekorzystny dla cen towarów Silna waluta przyciąga inwestorów na rynek akcji

25 Technical analysis self-fulfilling prophecy METODY TECHNICZNE bar chart - słupki najwyższy i najniższy kurs dnia Świece Logarytmiczne wykresy WSKAŹNIKI TECHNICZNE: Bollinger band Świece odwzorowania wsparcie i opór Trendy oscylatory momenty rynkowe composition approach ciągi Fibonacciego Chaikin Commodity Channel Index Directional Movement Indicator Hurst exponent (chaos theory) Keltner bands Money flow Moving Average Converegence Divergence Moving Average Envelopes Parabolic System Pivot points Point & figure Rate of change Regression bands Relative Strength Index Stochstics Williams %R

26

27 GRUPOWANIE NARZĘDZI Rodzaje wykresów słupkowe, linowe, punktowosymboliczne, świecowe Skale wykresów arytmetyczna, logarytmiczna Wykresy słupkowe- cena, wolumen, liczba kontraktów Podstawowe narzędzia trendy, kanały, średnie kroczące, oscylatory Średnie kroczące koperty, wstęgi Bollingera Oscylatory CCI, momentum, ROC, MACD, oscylator stochastyczny, %R Williamsa, RSI, Cykle Fibonacci linie wachlarza, łuki Wilder RSI, ruch kierunkowy, system paraboliczny, ADX

28 DEFINICJE ANALIZY TECHNICZNEJ metody przewidywania ruchów kursów walutowych i przyszłych trendów rynkowych za pomocą badania wykresów przedstawiających dotychczasowe działanie rynku, obejmujące poziom kursów i obrotów, a jeśli to możliwe, również ilość otwartych pozycji analiza techniczna definiowana jest jako proces, którego celem jest wykorzystanie prawidłowości w kształtowaniu się kursów walutowych do przewidywania zmian trendów zanim trendy te ulegną odwróceniu M. Pring określa analizę techniczna jako sztukę rozpoznawania zmian trendu we wczesnej fazie i utrzymywania odpowiednich pozycji inwestycyjnych do czasu, gdy pojawią się dostateczne dowody świadczące o tym, że trend się odwrócił badaniu prawidłowości występujących na rynkach finansowych, a celem poszukiwania wzorców zachowań rynku jest uwzględnienie możliwości ich ponownej realizacji w przyszłości

29 ZAŁOŻENIA ANALIZY TECHNICZNEJ rynek odzwierciedla wpływ wszystkich czynników określających poziom cen istnienie określonych wzorców zachowań na rynku implikujących przyszłe reakcje (ruchy mają postać trendów) powtarzalność historii (powtarza wzorce) Wykresy ceny, wolumeny: liniowe, punktowe, słupkowe (maks/min), świece (otwarcie/zamknięcie)

30 ZASTOSOWANIE ANALIZY Kurs TECHNICZNEJ Analiza fundamentalna może przedwczesnie rekomendować sprzedaż, gdy na rynku pojawia się overshoot z trendu - ponad kurs równowagi spot trend Kurs równowagi Analiza techniczna może zalecać utrzymanie pozycji ponad kurs wynikający z równowagi długookresowej - co wynika z trendu Czas

31 KLASYCY ANALIZY TECHNICZNEJ

32 Fundament analizy technicznej. TEORIA DOW A Pierwsza zasad teorii to założenie, iż ceny i ich średnie giełdowe dyskontują wszystko nawet ingerencje Boże trzęsienia, huragany. Druga zasada przedstawia poziomy kursów jako kształtujące się zgodnie z trzema rodzajami trendu (trend główny-długookresowy, trend wtórny i trend krótkookresowy) porównywał do ruchów morza a/ odpływ i przypływ, b/ fale przypływu i odpływu, c/ fale zwykłe - krótkie. 3 fazy trendu głównego: Faza pierwsza - faza akumulacji, ruch horyzontalny (dobrze poinformowani inwestorzy otwierają długie pozycje). Faza druga gwałtowny wzrost spowodowany poszerzaniem się grona inwestorów zachęconych do aktywności dobrymi informacjami rynkowymi. Faza trzecia - etap masowego udziału inwestorów w rynku, jak też bardzo dobrych informacji rynkowych, nasilonej spekulacji, po osiągnięciu szczytowego poziomu, spekulacja, wyprzedaż waluty przez pierwszych inwestorów

33 TEORIA DOW A Czwarta zasada - potwierdzenie trendu rynkowego wymaga poruszania się obu średnich przemysłowej i kolejowej - w tym samym kierunku. Piąta zasadza - obroty na rynku muszą potwierdzać Szósta zasada - trend trwa do chwili uzyskania wyraźnego sygnału odwrócenia. Trudno odróżnić korektę trendzie od zmiany kierunku. Zarzuty analiza Dow daje zbyt spóźnione sygnały gdy podmioty są już w fazie wzrostu

34 TEORIA DOWA w pierwotnym zamyśle miał to być barometr gospodarki zasadniczym jej celem jest identyfikacja głównego trendu teoria wykorzystuje średnie giełdowe i indeksy giełdowe Średnie giełdowe to suma cen wybranych papierów wartościowych Notowanych na giełdzie podzielonych przez ich ilość

35 Teoria Dowa - etapy trendu Pierwszy etap - akumulacja Po długotrwałych spadkach inwestorzy rozpoczynają ostrożny zakup walorów po najniższych cenach od dłuższego czasu kurs wyhamowuje by w rezultacie zatrzymać się w miejscu

36 Teoria Dowa - etapy trendu Drugi etap - konsekwentny wzrost cen Inwestorzy stopniowo przekonują się do wejścia na rynek W prasie pojawia się więcej artykułów na temat pozytywnych danych makroekonomicznych Inwestorzy rozpoczynają coraz odważniejsze zakupy Kurs stopniowo przyśpiesza by pod koniec tej fazy odnotować nawet agresywne wzrosty cen

37 Teoria Dowa - etapy trendu Trzeci (ostatni) etap - faza aktywności mniejszych inwestorów Mali inwestorzy, często słabo wyedukowani nie posiadający wystarczającego doświadczenia giełdowego dokonują lawinowych zakupów walorów Duzi inwestorzy nastawieni na długookresowe lokowanie kapitału realizują zyski zakupionych na początku drugiej fazy aktywów

38 Teoria Dowa - etapy trendu Trend główny spadkowy (bessa) dzieli się również na trzy fazy Według teorii Dowa koniec hossy jest zarazem początkiem bessy. Masowe zakupy wzrost akumulacja

39 TEORIA FAL ELLIOTA 1930 Ralph Elliott (księgowy na kolei) uznał, że zmiana trendu akcji jest przewidywalna powtarzalne wzory i mają wartość prognostyczną (uzupełnienie teorii Dow a) Rynek podlega powtarzającemu się rytmowi (cyklowi) pięciofalowego ruchu zgodnie z trendem wzrostowym (5 punktów wzrostowych) i następujących po nim trzech punktów w falach spadkowych Są dwa typy fal: poruszające i korektywne Fale poruszające mają strukturę 5-cio falową a korygujące 3 falową - fale 1,3, 5 wpływają na kierunek a fale 2 i 4 są kontrreakcją Ralph Elliot wszystkie fale tego samego stopnia są zależne od siebie zarówno pod względem czasu jak i ceny formacje fal; 5 punktów fal wzrostu; 3 punkty spadku

40 FALE ELLIOTA Korekta A 5 Korekta B Korekta C IMPULS KOREKTA

41 FALE ELLIOTA Fala A może mieć 5 podfal lub 3 fale Korekta B zawsze składa się z 3 fal Fala 5 powinna być piątą i jest dłuższa Ideałem jest, gdy fala 1=5

42 TEORIA ELIOTTA Najważniejszym elementem teorii jest kształt czyli formacja fali Elementarny wzór to dwuodcinkowy fragment wykresu składający się z impulsu i korekty

43 TEORIA ELIOTTA

44 FORMACJA ELIOTTA RYNKU ROSNACEGO

45 FORMACJA ELIOTTA RYNKU MALEJĄCEGO

46

47

48 CIĄGI FIBONACCIEGO Teorii fal korzysta - odkryta w XII/XIII w. przez Leonardo Fibonacciego z Pizzy (Liber Abacci księga kalkulacji 1202) to sekwencja liczb. Sekwencja przedstawiona jest jako ciąg następujących cyfr: 0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89,144, 233, a kolejne liczby ciągu można łatwo obliczyć, bowiem każda z cyfr stanowi sumę dwóch poprzednich. (jak rozmnaża się para królików) czyli wzrost ekspotencjałowy Właściwością przedstawionych liczb w odniesieniu do teorii fal Elliotta jest spostrzeżenie cyfr 3, 5 i 8, dla dowolnego wyrazu ciągu Fibonacciego do wyrazu go poprzedzającego wynosi 1,618, stosunek dowolnego wyrazu ciągu do wyrazu następującego po nim - 0,618, natomiast stosunek dowolnych wyrazów oddalonych od siebie o dwa miejsca - 2,618 Co oznacza 1/1.618=61,8% oraz 1/2.618=38,2% (opór i wsparcie) Wtórne punkty wsparcia i oporu to 23,6% oraz 76,4% 5=2^2+1^2 zasada trójkąta prostokątnego ten rodzaj trójkąta jest

49 GENEZA ZŁOTA REGUŁA Złota reguła 1,61803 dlaczego tak interesuje traderów. Znana była w starożytnym Egipcie i Pitagorasowi pne. Pierwsza definicja pochodziła od Euclidesa pne. Lica Pacioli Divina Proportione ilustrowane przez Leonardo da Vinci. Pokazuje jak coś narasta lub zmniejsza się we wszechświecie. Złota reguła czy to system słoneczny, czy spirala huraganu, muszla ślimaka, Platon pne weź linę i podziel ją nierówno w proporcji 1: 1,61. Tradarzy znają ją jako Phi=1,618.. Współczynnik logos AC:AB ma się tak jak AB:BC 0,618 geometryczna proporcja 1:3::3:9.

50 FIBONACCI GRAPH Pokazuje poziomy wsparcia i oporu, sygnalizując krótkoterminowe zmiany kierunku rozwoju cen Zakłada, że ceny po np. ruchu w dół na trochę znowu rosną aby dalej spaść To bazuje na sekwencji XII w matematyka Leonardo Fibonacci. Te punkty retracement są: 23,6%, 38,2%, 50%, 61,8%, 76,4% i 100% Z liczb 1,1,2,3,5,8,13,21,34,55,89,144,233,377 Ułamki między tymi liczbami dają: 1, 05, 0,666, 0,6, 0,625, 0,619, 0,618, 0,618 Przy silnym trendzie odwrócenie jest około 38%, przy słabym zawrócenie jest około 62%

51 CIĄG FIBONACCIEGO Suma dowolnych dwóch liczb ciągu jest kolejną jego liczbą 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89, 144. Po kilku pierwszych wyrazach stosunek dwóch dowolnych kolejnych wyrazów ciągu wynosi w przybliżeniu 0,618 Pomiędzy liczbami oddzielonymi o dwie pozycje stosunek wynosi 2,618 lub odwrotność czyli 0,382 0,618 jest jedyną liczbą która dodana do 1 daje swą odwrotność 0, = 1/0,618

52 FIBONACCI GRAPH Prawdopodobieństwo w górę B 38% 50% 62% A Prawdopodobieństwo w dół 62% 50% 38% A B

53 FIBONACCI GRAPH Kurs high 50 low 42 różnica 8 Fibonacci 8*fibonacci50-D.. delta kursu 8 0,000 0,00 50,00 0,236 1,89 48,11 0,382 3,06 46,94 0,500 4,00 46,00 0,618 4,94 45,06 0,764 6,11 43,89 1,000 8,00 42,00 38,2 % oraz 61,8% to wsparcie oraz opór 23,6%, 50%, 76,4% to są poziomy wtórne

54

55 FIBONACCI GRAPH Poprzedni/następny 1 0,667 0,625 0,619 0,5 0,600 0,615 0,618 astępny/poprzedni 1 1,75 1,600 1,615 1,618 1,667 1,625 1,619 2

56 TEORIA CAROLANA T 29, 5 n F n T n n-ta liczba ciągu określająca ilość dni F n n-ta liczba ciągu Fibbonacciego

57 TEORIA CAROLANA Zmiany tendencji na rynku następują w okienkach czasowych Dzień prognozowany oddzielony jest od dnia zmiany tendencji ściśle określonym czasem Wokół każdego prognozowanego dnia rozciąga się tzw. rama czasu rozpoczynająca się 3 dni przed prognozowanym dniem i kończąca się 3 dni po

58 SŁUPKI I ŚWIECE

59

60 TWORZENIE WYKRESÓW Słupkowe ( bar charts) kurs najwyższy, najniższy, otwarcia i zamknięcia Intraday, dzienny, tygodniowy miesięczny, kwartalny, roczny

61 BAR, CANDLE, LOGARITHMIC BAR poziom w wybranym okresie, najwyższy i najniższy kurs, otwarcie, zamknięcie (skala arytmetyczna, półlogarytmiczna, log) Otwarcie, zamknięcie, najniższy, najwyższy Punktowo- symboliczne - Symboliczne X wzrost, O - spadek Logarytmiczny wykres pokazuje nie skalę arytmetyczną lecz logarytmiczną (procentową zmianę) Candle świece, najniższy, najwyższy, otwarcie, zamknięcie, kolory biały/czarny Często dodatkowo słupki wolumenów oraz liczby otwartych kontraktów

62

63

64

65 Jap. If you wish to know the road, inquire of those who have traveled it Even a thousend mile journey beginns with the first step CANDLESTICKS Japońska analiza techniczna świece Twórca legenda Munehisa Homma handlował ryżem około 1700 Otwarcie, zamknięcie, najwyższy i najniższy oraz kolor Wyższe zamknięcie niż otwarcie biały Niższe zamknięcie niż otwarcie niebieski lub czarny Shadow (ekstrema ceny) i real body (część grubsza) Ze świec buduje się figury

66

67 FORMACJE ŚWIECOWE Cechą formacji świecowych są ich odpowiedniki formacje zapowiadające wzrost i formacje zapowiadających spadek są nazywane odwrotnie, na przykład gwiazda wieczornej gwiazda poranna

68 KONSTRUKCJA ŚWIECY BIAŁA ŚWIECA NAJWYŻSZY ZAMKNICIE CZARNA ŚWIECA NAJWYŻSZY OTWARCIE OTWARCIE NAJNIŻSZY NAJWYŻSZY OTWARCIE ZAMKNIĘCIE NAJNIŻSZY NAJWYŻSZY ZAMKNIĘCIE ZAMKNIECIE NAJNIŻSZY OTWARCIE NAJNIŻSZY

69 ZMIANA KIERUNKU Zmiana kierunku ku górze bullish Zmiana kierunku w dół bearish

70 HAMMER MŁOT

71 FORMACJA MŁOTA

72 FORMACJA MŁOTA

73 BIAŁY LUB CZARNY HANGING MAN (DOWN)

74 DOJI STAR Zmiana kierunku (down) Zmiana kierunku (up)

75 FORMACJA SPADAJĄCEJ GWIAZDY

76 FORMACJA SPADAJĄCEJ GWIAZDY

77 FORMACJA SPADAJĄCEJ GWIAZDY

78 HARAMI CROSS Harami Cross Harami Cross Harami cros

79 FORMACJA GWIAZDY WIECZORNEJ

80 FORMACJA GWIAZDY WIECZORNEJ

81 FORMACJA GWIAZDY PORANNEJ

82 FORMACJA GWIAZDY PORANNEJ

83 Three Black Crows 3 BLACK CROWS

84 THREE WHITE SOLDIERS Three white soldiers

85 THREE MOUNTAINS Three mountains Odwrotnie three river bottom

86 TOP TOWER Tower top Lub odwrotnie Tower bottom

87 JAP. One arrow is easily broken, but not ten in a bundle WOLUMENY Wolumeny są jak ciśnienie wody w rurach im większe tym silniejsze zmiany Wolumeny wspierają wnioski analizy technicznej potwierdzają ceny Zwykle wzrost wolumenu z białą świecą oznacza wzrost ceny a wzrost z czarną świecą spadek ceny

88 CHARTS WYKRESY

89

90 AKCJOGRAM (wykres liniowy ) Najprostsza formą przedstawienia danych instrumentu finansowego łącząc wartości ceny waloru (np. zamknięcia) powstaje linia prosta. przejrzystość łatwość interpretacji jedyny typ wykresu stosowany w systemie kursu jednolitego.

91 WYKRES LINIOWY

92 elementy świecy: WYKRES ŚWIECOWY - cena otwarcia - cena zamknięcia - cena maksymalna - cena minimalna Relacja ceny otwarcia do ceny zamknięcia determinuje barwę świecy biały kolor korpusu świec wzrostowych kolor czarnego korpus, świec spadkowych

93 WYKRES ŚWIECOWY

94 WYKRES SŁUPKOWY przekazuje taką samą ilość informacji co wykres świecowy zasada budowy analogiczna do świec japońskich różnica dotyczy jedynie prezentacji graficznej.

95 programy transakcyjne oferują możliwość oznaczenia różnymi kolorami słupków spadkowych, wzrostowych oraz neutralnych

96 WYKRESY PUNKTOWO - SYMBOLICZNE uwzględniają tylko zmiany cen budowane są jako kolumny x i o odpowiadające określonym wcześniej ruchom cen pozwalają zauważyć wahania w specyficznych okresach zagęszczeń interpretacja ich jest podobna do wykresów słupkowych wyjątek stanowi sposób pomiaru wybicia ceny

97 WYKRESY KAGI Do konstrukcji wykresu używa się trzech rodzajów linii grubej cienkiej poziomej (zwanej linią załamania) ważną rolę odgrywa wielkość odwrócenia (minimalna zmiana ceny) Umożliwia umieszczenie w następnej kolumnie linii odwrotnej informującej o zmianie trendu.

98 WYKRESY KAGI

99 WYKRESY KAGI Wykres przełamania trzech linii (Three Line Break) składa się z prostokątów o różnej wysokości umieszczonych w osobnych kolumnach Każdą kolejną linię dodaje się do wykresu po osiągnięciu kolejnego maksimum lub minimum. W sytuacjach gdy cena zamknięcia jest równa z ceną otwarcia wykres pozostaje bez zmian.

100 WYKRESY KAGI

101 SKALE WYKRESÓW Do tworzenia wykresów giełdowych stosuje się skale: ARYTMETYCZNĄ - ceny oddalone o taką samą jednostkę LOGARYTMICZNĄ - odległości pomiędzy jednostkami cenowymi odpowiadają ich zmianom procentowym

102 WYKRES LOGARYTMICZNY Wykres arytmetyczny dystans pokazuje zmianę absolutną wartości Wykres logarytmiczny pokazuje - dystans zmianę procentowa ceny

103

104

105 WYKRESY Pojedynczego instrumentu Wielu instrumentów oraz spread między ich cenami Sezonowości

106 ŚRENIE RUCHOME

107 ŚREDNIE RUCHOME Średnie ruchome to najstarsze narzędzia analizy technicznej Im dłuższy okres analizy tym mniejszy wpływ na bieżącą cenę im krótszy tym wpływ większy Średnie wygładzają trendy 5 dni, 9, 30, 50 dni, rzadko 200 dni Średnie ruchome pokazują linie wsparcia i oporu Złote skrzyżowanie to przecięcie długich i krótkich średnich ruchomych

108 ŚREDNIE RUCHOME Średnie kroczące to narzędzia do wygładzania danych w celu wykrycia trendu niwelator odchyleń Eliminują krótkoterminową zmienność Do średnich bierze się zwykle środek dnia Często średnie dodatkowo waży się Przecięcie średnich dwóch, trzech Średnie wskazują na kierunek ale nie mierzą siły Nie pokazują stanu wyprzedania lub wykupienia Rodzaje Proste (ta sama waga dla każdej ceny) Ważone (malejąca waga wstecz dla cen) Wykładnicze (daje większą wagę cenom z ostatniego okresu)

109 ŚREDNIA RUCHOMA x n i n n k1 k x i xn xi kolejna wartość średniej arytmetycznej kurs i-tego aktywu k przesunięcie średniej ruchomej

110 ŚREDNIA RUCHOMA generuje dobre sygnały pod warunkiem dobrania odpowiedniego parametru średniej Sygnał kupna (K) zostaje wygenerowany, gdy linia kursu przebija od dołu niemalejącą średnią. Sygnał sprzedaży (S) zostaje wygenerowany, gdy kurs przebija od góry nierosnącą średnią.

111

112 Prosta Expotencjałowa ważona

113

114 ŚREDNIE RUCHOME System dwóch średnich ruchomych długiej i krótkiej R.Donchian (20 dni i 5 dni) Tu max (x dni najwyższe) i min (x dni najniższe); linia pomarańczowa, linia niebieska. System trzech średnich ruchomych długiej, średniej i krótkiej (R.C.Allen 18, 9, 4 dni) System czterech średnich dwie pary, pierwsza identyfikacja trendu, druga szybsze - moment inwestycji Często różnice stosuje się jako oscylatory Czasem stosuje się filtry nakłada się warunek na zmianę wartości aby ignorować przecięcia bez znaczenia

115 ŚREDNIA RUCHOMA Porównuje się kursy dzienne oraz średnie ruchome dla 5 i 15 dni. Zielone punkty sugerują zakup a czerwone sprzedaż waluty Zielone punkty, gdy średnia krótsza wyprzedza średnią dłuższą od dołu (zmiana trendu) Czerwone punkty, gdy krótsza średnia przecina dłuższą średnią od góry (zmiana trendu)

116

117

118 WYKORZYSTANIE ŚREDNICH KOPERTY WSTĘGI BOLLINGERA FIBUNACCI OSCYLATORY

119 DYWERGENCJE Dywergencja kiedy cena osiąga maksimum lub minimum a wskaźnik techniczny np. jakiś oscylator nie Pierwotne podstawy z podejścia DOW a np. różnice między cenami akcji a indeksami transportu lub produkcji Dywergencji można szukać na średnich ruchomych lub na oscylatorach Dywergencje stanowią sygnał zmian Dywergencje mogą mieć charakter seryjny np. pojawiają się trójkątami Trudno stwierdzić czy zmiana trendu następuje po jednej, czy po serii dywergencji Np. dywergencje między średnią przemysłową, czy S&P lub olejem opałowym i ropą etc.

120 MOVING AVERAGE DIFFERENTIALS Różnice w średnich ruchomych np. różnica średniej z ostatnich 4 dni w stosunku do średniej z poprzedzających 4 dni Te dwie linie odejmuje się i to pokazuje oscylację wokół wartości = 0 i sygnalizuje zmianę momentu, kiedy przekracza linię 0 Gdy powyżej 0 moment pozytywny, gdy poniżej moment negatywny

121

122 TRENDY

123 TREND Zawsze dokonuje transakcji zgodnie z kierunkiem trendu, Nigdy nie walcz z trendem, Trend jest Twoim sprzymierzeńcem Kierunek wyznaczają szczyty i dołki Trend główny, średni i krótki (DOW) Linie oporu (góra) i wsparcia (dół)

124 POJĘCIE TRENDU Trend linia przebiegająca regularnie, zmiany zachodzące mają charakter ewolucyjny a nie rewolucyjny

125 ZASADA: NIDGY NIE WALCZ Z TRENDEM Market is never wrong TRENDY

126

127 Don t forget old support and resistance levels ANALIZA TRENDU Szczyty, nazywane są poziomem wsparcia a ich istota określa wysokość kursu walutowego, przy którym zainteresowanie ze strony kupujących jest na tyle silne, aby przezwyciężyć presję sprzedających i w rezultacie powstrzymać spadek. Dna - linia oporu, która stanowi poziom cen, gdzie z kolei presja ze strony sprzedających jest silniejsza od popytu, co powoduje cofnięcie się poziomu kursów walutowych

128 Jap. It is what all eyes see and what all fingers point to IDENTYFIKACJA TRENDU wzrostowy spadkowy Przełamanie trendu Head and shoulders Rosenberg 1996

129 TREND ROSNĄCY

130 TREND MALEJACY

131 LINIA WSPARCIA

132 LINIA OPORU

133 KANAŁ TRENDOWY Kanał trendowy to granice w których poruszają się ceny w czasie Zidentyfikowanie kanału trendowego umożliwia: określenie tendencji określenie punktów będących sygnałami kupna i sprzedaży

134 WSKAŹNIKI ANALIZY TECHNICZNJ Bardziej zaawansowana technika to filtrowanie trendu Średnia ruchoma (średnia krocząca) - wskaźnik uzyskany w efekcie uśrednienia wartości szeregu pierwotnego - wygładzanie szeregu kursów - określenie kierunku trendu jak i rozpoznanie sygnałów jego odwrócenia. Główną wadą zastosowania średniej kroczącej jest jej opóźnienie w stosunku do ruchu cen. (średnia ruchoma arytmetyczna (prosta), średnia ruchoma ważona oraz średnia ruchoma wykładnicza) Filtr dziennego zakresu kursów walutowych Filtr procentowy (kwotowy) Filtr czasowy

135 Be a trend follower not a trend predictor Waiting for the right moment is virtous and essential ANALIZA TRENDU trend wzrostowy, oznaczający sytuację, gdy seria kształtujących go szczytów i den położona jest coraz wyżej, trend spadkowy gdy szczyty i dna układają się stopniowo coraz niżej, trend boczny, zwany trendem horyzontalnym, konsolidacja lub brakiem trendu, oznacza ułożenie szczytów i minimów na zbliżonym poziomie trendy główne (trendy podstawe), trendy wtórne (średniookresowe) oraz trendy krótkookresowe

136 Szukanie rozwiązania przy pomocy jednego wskaźnika to jak rozwiązanie problemu przez odnalezienie świętego Graal a ANALIZA TRENDU Trend jest definiowany w kontekście czasu Średnie kroczące pozwalają stwierdzić, czy trend jest rosnący, malejący czy boczny Szukanie punktów wybicia z kanału trendu

137 IZOLOWANIE TRENDÓW kurs GŁÓWNYCH Filtr trendu Short term Long term czas Badania wykazały, że średnia ruchoma dawała 75% rekomendacji ze stratą a 25% z zyskiem

138 ANALIZA TRENDU 9 dniowa średnia krocząca 4 dniowa Średnia krocząca 18 dniowa średnia krocząca TREND SPADKOWY TREND BOCZNY TREND BOCZNY

139 KANAŁ TRENDOWY Kanał trendu to granice, w których poruszają się ceny w czasie Zidentyfikowanie kanału trendu umożliwia: określenie tendencji określenie punktów będących sygnałami kupna i sprzedaży

140 ZNIŻKUJACY KANAŁ TRENDOWY

141 HORYZONTALNY KANAŁ TRENDOWY

142 WACHLARZ Przełamanie 3 linii oznacza najczęściej odwrócenie linii trendu

143 KANAŁ TRENDU

144 LUKI CENOWE Luki cenowe to obszary na wykresie, w których nie dokonano żadnych transakcji Luka wyczerpania Luka ucieczki Luka startu

145 TRENDY KRZYWE PARABOLICZNE

146 KRZYWE PARABOLICZNE Formuła Welles Wilder Narzędzie do gry z trendem Wzór zawiera element czasu Krzywe paraboliczne pokazują moment odwrócenia trendu (moment stop) Stop & Reverse zatrzymaj się i odwróć pozycję Trzeba wybrać punkt rozpoczęcia analizy

147 PTPS: SAR STOP AND REVERSAL POINT (SYSTEM PARABOLICZNY) Pozycja jest odwracana, gdy cena sięga linii obrony Przyspieszanie linii trendu po wstępnym wolnym okresie Kiedy trend zaczyna się punkty SAR poruszają się z małymi przyrostami, gdy trend stabilizuje się punkty SAR są odsunięte dalej od siebie. To wynika z acceleration factor AF. Zaczyna się on od 0,02 i rośnie co Δ= 0,02 do ekstremum cenowego SAR jutro=sar dziś+af(najwyższy kurs dziś SAR dziś) Ten system zakłada, że inwestorzy stosują stop loss

148

149

150 BLOOMBERG TRENDER Wykorzystuje dzienne zmiany zakresu cen i używa Average True Range oraz nowe szczyty i dna. Odnosi się Expotential Moving Average, Mid Point oraz Standard Deviation. Efektem są wskaźniki trendu podobne do średniej ruchomej lub Donchian Channels. Zielona wskazuje wsparcie, czerwona opór. Gdy kurs łamie opór to sygnał zakupu Zmiana trendu, gdy ceny przetną wsparcie lub opór

151 BLOOMBERG TRENDER Najpierw kalkuluje się Expotential Moving Average (M P) i Expotential Moving Average (TR) do tego dodaje się lub odejmuje połowę Expotential Moving Average(TR) do Expotantial Moving Average(MP) = Adjusted Modpoint Trender kalkuluje odchylenie standardowe i dodaje +- 1S do ADjusted Modpoint

152

153 BLOOMBERG TRENDER W efekcie pokazuje się wsparcie i opór Jeżeli na tym samym wykresie zrobi się 3 trendery krótki, średni i długi to pokazują się punkty zwrotne trendu

154

155 HURST EXPONENT GRAPH KAOS (CHAOS) używa historycznych cen do predykcji cen przyszłych przyjmując, że ceny zmieniają się dłużej niż wynika to z losowości kroczącej Pokazuje 3 wykresy: ceny, Hurst exponent, skumulowany zysk z inwestycji w instrument sygnał zakupu zielony, sprzedaży czerwony Tu odrzuca się teorię random walk i efektywności rynków E.Fama, że stare ceny nie mogą być podstawą do wnioskowania o przyszłych cenach i bazuje się na wykazywanych statystycznie anomaliach przeczących teorii rynków efektywnych Teoria Chaosu która mówi, że rynki są dynamiczne, a więc przyszłe zmiany cen mogą wynikać z dynamiki z przeszłości Gdyby teoria portfolio była prawadziwa to Hurst Exponent powinien wynosić 0,5 jednak ruchy cen są trwalsze w czasie

156 HURST EXPONENT GRAPH Hurst exponent graph mierzy trwałość i nietrwałość ruchów cen w czasie, a więc prognozuje ceny z persistence trendu Trend patrzy wstecz ale persitence (non-linear) w przód May Ch.Nonlinear pricing:theory&aplications,wiley, X ( t) ah( at) 1/ ah X ( at) gdy random walk gdy wyżyżs czynnik skalujacy proces X ( t) przyspieszany seria H 0,5 persistent gdy mniej antypersistent przez czynnik a

157

158

159 KELTNER BAND Oscylator - Chester Keltner podobnie jak Bollinger bada odchylenia od średniej (envelope) Gdy cena odchyla się od średniej oczekuje się powrotu Górna granica to 10 dni średnia ruchoma + 10 dni średnia ruchoma różnicy najwyższy najniższy kurs Dolna granica to 10 dni średnia ruchoma - 10 dni średnia ruchoma różnicy najwyższy najniższy kurs

160

161 PASMO BOLLINGER John Bollinger band pokazuje punkty wsparcia i oporu ze zmienności cen akcji (odchylenie standardowe), czyli liczy odchylenia standardowe od średniej ruchomej (zwykle 2 odchylenie standardowe) czyli 95%, że kurs zostanie w paśmie Gdy mniejsza zmienność pasmo jest węższe, gdy większa pasmo szersze Zwykle dwa odchylenia standardowe a średnia ruchoma dla 20 dni Często używane z Relative Strength Index RSI lub Moving Convergence/Divergence J.Bollinger sugerował, że duża zmiana ceny poprzedzana jest przez okres bardzo małej zmienności

162 kupuj sprzedaj

163

164 PRZYKŁADOWY CZAS WYBICIA Z KANAŁU RYNEK DNI RYNEK DNI KAKAO 18 SOJA 57 KUKURYDZ A 38 PSZENICA 22 CUKIER 40 WIEPRZOWI NA BAWEŁNA 70 OLEJ SOJOWY SREBRO 4 WOŁOWINA 13 MIEDŹ 29 SKLEJKA

165 ACCUMULATION DISTRIBUTION OSCILLATOR ADO używa analizy zmian RSI - relative strenght index, do określenia kierunku Dodaje do dystansu open to high low to close, dzieli się przez 2 i mnoży przez 100 Zmiany między 100 a 0. Kierunek dół lub góra pokazuje wcześniej możliwą zmianę trendu Gdy wartość średnia to trendu boczny

166 AUTOREGRESJA Wsparcie lub opór kalkuluje się dodając i odejmując dwa odchylenia standardowe (95% prawdopodobieństwa w rozkładzie normalnym) Gdy cena przebija limity indykacja zmiany trendu np. ponad +2 S oznacza wzrost popytu przy niedostatecznej podaży

167

168 WSKAŹNIKI ANALIZY TECHNICZNEJ & OSCYLATORY

169 WSKAŹNIKI ANALIZY TECHNICZNEJ Oscylator - matematycznie określona miara impetu rynkowego, a więc tempa, w jakim rynek przyspiesza bądź zwalnia, będąca pomocną w określaniu z wyprzedzeniem przyszłych zmian kursów walutowych i identyfikacji punktów zwrotnych na rynku. Pokazuje nie na wartość kursu ale na jego zmianę a więc może mieć wartości dodatnie i ujemne Moment czyli sygnał to przejście przez oś 0 Oscylatory mają charakter pomocniczy Zastosowania kiedy osiągają skrajne wartości rynek wykupiony (góra) lub wyprzedany (dół) Kiedy dywergencja, czyli rozbieżność między oscylatorem a ruchem cen Przecięcie poziomu 0

170

171 OSCYLATORY Wyróżnia się wskaźnik siły względnej RSI (ang. relative strenght index), oscylator MACD (ang. moving average convergence divergence), wskaźnik zmian ROC (ang. rate of change), oraz momentum

172 RSI (Relative Strength Index) (wskaźnik relatywnej siły) Nazywany wskaźnikiem wewnętrznej siły akcji. Pokazuje stan rynku z punktu widzenia sił popytu i podaży. Wzmocnieniem sygnałów jest wzajemne położenie linii wskaźnika i linii sygnałowej RSI 100 średni wzrost kursu z k dni RS= średni spadek kursu z k dni RS

173 RSI Sygnał kupna (K) zostaje wygenerowany przy wzroście wskaźnika ponad poziom wysprzedania. Sygnał sprzedaży (S) zostaje wygenerowany przy spadku wskaźnika poniżej poziomu wykupienia.

174 RELATIVE STRENGTH INDEX Indeks siły względnej oscylator (waha się od 0-100) RSI pokazuje historyczną relację cena/zysk bierze się ceny zamknięcia oraz yields trochę jest to jak analiza czynnika dla futures prices (opr. Welles Wilder 1978) Liczy się ile razy poruszał się od średniej w górę i od średniej w dół np. W ciągu 14 dni 10 w górę 4 w dół RSI mierzy szybkość kierunkowej zmiany cen, szybki wzrost w górę może sugerować nadmiar zakupu (RSI>70%), gdy RSI<30% sugeruje nadmiar sprzedania Powyższe daje sygnał do sprzedaży lub zakupu RSI RS srednia w góre { srednia w dol sredni wzrost w gorenp14dni sredni spadek14dni RS}

175

176 RELATIVE STRENGTH INDICATOR Wykresy mogą być tygodniowe dla długich trendów lub Dzienne: Relative Strength RS= (średnia 14 dni closes up)/(średnia 14 dni closes down)

177 sprzedaj 70 kupuj Załamanie ruchu 30

178 RELATIVE STRENGTH ANALYSIS Analiza zachowania akcji w stosunku do benchmarku np S&P-500 Czy akcje przebijają indeks, czy leżą poniżej indeksu Linia trendu pokazuje wsparcie i opór F

179

180

181 STOCHASTIC George Lane 50-te- Oscylator stochastyczny bada relacje nadwyżki zakupu do nadwyżki podaży pozwala identyfikować swing w kursach TASC GRAPH mierzy szybkość zmiany cen dla identyfikacji nadmiaru zakupu lub sprzedaży Są dwie linie %K (raw stochastic) oraz %D (średnia ruchoma ze średnich ruchomych) Analizuje różnicę w średnich ruchomych np. 4 dni (last close i low price z N dni) =K% K%=[(close)-(low z N)]/[(high z N)-(low z N)] D% wygładza trend dla ilości w danym okresie DS.% średnia ruchoma z D% DSS% średnia ruchoma z DS.% 70% lub 80% (%K) oznaczać będzie overbought, 20% lub 30% (%D) oversold

182 %K Przecięcie lewostronne K% szybciej niż D% Przecięcie prawostronne K% wolniej niż D% Kolano silny rynek Łokieć słaby rynek Szczypce zapowiedź Przecięcia D% z K% Hak zagięcie K% Poprzedzające przecięcie

183 STOCHASTIC 70 30

184 WILIAMS %R Należy do rodziny oscylatorów stochastycznych WLPR = Larry Wiliams %R służy badani nadmiaru sprzedaży lub kupna - oscylator Kalkuluje różnicę między ostatnią ceną closing a najwyższą z najwyższych relatywnie do rozpiętości cen w okresie R zmienia się od -100 do 0 Nadmiar zakupu gdy >-20 Nadmiar sprzedaży gdy <-80 Prównanie Williams %R z ceną daje też możliwość identyfikacji zmiany momentu Williams % R ( najwyzsza cena wokresie dzis closin g)* 100 ( najwyzsza cena wokresie najniżajn cena wokresie)

185 WILLIAMS %R

186 MOVING AVERAGE CONVERGENCE/DIVERGENCE Opracował Gerald Appel MACD indicator/oscylator mierzy ekspotencjałowo ochylenia cen w krótkim okresie lub tzw. Strukturalne zmiany w trendzie 2 linie zestawiane z 3 ekspotencjałowych średnich ruchomych Pierwsza różnica ekspotencjałowych średnich ruchomych dla 26 i 12 dni Druga powstaje ze średniej ruchomej ekspotencjałowej 9 dni (linia sygnałowa) minus linia pierwsza Wartość wykładników 0,15, 0,075 0,2 (9dni) Przecięcia są wskazaniami do transakcji

187 MACD (Moving Average Convergence Divergence) (zbieżność i rozbieżność średnich ruchomych) Jest jednym z najczęściej używanych wskaźników. Jego popularność wynika z możliwości wykorzystania wskaźnika zarówno w okresie stabilizacji jak i wzrostów czy spadków cen. Wskaźnik - rosnący powyżej zera świadczy o rynku wzrostowym. - malejący poniżej zera świadczy o rynku malejącym MACD x k 1 xk 2 lub MACD x k 1 x k 2 x x x k1, k 2 ne xne x n x n x średnie wykładnicze n 1 2 k 2 k wielodniowa średnia wykładnicza wielodniowa średnia arytmetyczna x cena akcji na n-tej sesji n

188 MACD Za linię równowagi dla MACD przyjmuje się poziom zerowy. Sygnał kupna (K) zostaje wygenerowany, gdy MACD przebija od dołu niemalejącą linię sygnałową. Sygnał sprzedaży (S) zostaje wygenerowany, gdy MACD przebija od góry nierosnącą linię sygnałową.

189 MOVING AVERAGE CONVERGENCE/DIVERGENCE

190 REX OSCYLATOR Mierzy zachowanie rynku w pobliżu otwarcia rozstęp najwyższych i najniższych wartości tego samego słupka Najwyższa wartość minus zamknięcie Duża rozbieżność wskazuje na słabość wskaźników (i rynku) REX to jest średnia ruchoma n okresów TVB True Value Bar wskazuje jak zdrowy jest rynek. Wskaźnik może pokazywać jak buduje się przełamanie trendu TVB= (close-low)+(close-open)-(high-close,lub: =3*close-(Low+Open+High)

191

192 WSKAŹNIKI ZMIENNOŚCI Wiele wskaźników pokazuje zmienność nawet takie jak RSI, DMI,CSI, krzywe paraboliczne etc. Podstawą jest badanie zakresu zmiany np. Wilder True Range Maksimum- minimum Wczorajsze zamknięcie dziś maksimum Wczorajsze zamknięcie dziś minimum Po uśrednieniu z kilku dni Average True Range

193 WSKAŹNIK RUCHU KIERUNKOWEGO - DI J.Welles Wilder Jr New Concepts in Technical Trading Systems, 1978 DI dla trendu wzrostowego maksimum cenowe dziś > od maksimum cenowego wczoraj DI - dla trendu spadkowego, gdy cena dziś jest niższa od najniższej wczoraj Directional movement DM wartości +DM i DM są uśredniane i dzielone przez wartość prawdziwego zakresu zmiany +DM T1 T2 -DM

194 DIRECTIONAL MOVEMENT INDICATOR DMI WSKAŹNIK KIERUNKU Twórca J.Welles Wilder współczynnik mierzy kierunkowe zmiany cen. Zakłada się, że wzrost jest wtedy, gdy kurs z dziś jest wyższy niż kurs z minionych dni. I odwrotnie z trendem w dół. TR DMI DM Dla DMI DM ( srednia z DM dla N dni wstecz) ( srednia z True Range) najwiek sza wartosc z najwyzszy k urs dnia roznica najwyzszy dzis a k urs zamk nieciawczoraj roznica najnizszy dzis a zamk nieciewczoraj pozytywny ruch k ierunk owy : ( srednia z DM dla N dni wstecz) ( srednia z True Range) : najnizszy k urs dnia

195 DIRECTIONAL MOVEMENT INDICATOR DMI WSKAŹNIK KIERUNKU Wilder, J,Wells:New concepts in Technical Trading Systems, Greensboro, Trend Research,1978 W uproszczeniu Wilder sugeruje: kupować, gdy linia indeksu +DMI zielony przecina w górę indeks DMI czerwony Sprzedawać, gdy +DMI zielony przecina od dołu czerwony Average directional movement index ADXR mierzy siłę trendu a nie kierunek (poziom wyższy od 15 oznacza wystepowanie trendu) Oblicza się dwa wskaźniki: sumy DIsum oraz różnice DIróż DX=(DIróż / DIsum )*100 ADX to linia średniej 14 dni z +DMI minus DMI ADX ponad 20 sugeruje trend poniżej zmianę

196 DMI

197 AVERAGE TRUE RANGE Oscylator Welles Wilder: Bierze pod uwagę największą z 3 wartości: Najwyższa minus najniższa Najwyższa dziś minus wczorajsze zamknięcie Najniższa dziś minus wczorajsze zamknięcie ATR jest potęgową średnią. Bada szczyty i dna Wilder proponował średnią 14 dni dziś się stosuje 2 do 9 dni system dla krótkiego okresu Dobrze wyrażać w % zmiany

198

199 FEAR & GREED To jest Average True Range oraz nowe szczyty i dna dla danych dni w stosunku do poprzedniego dnia. Ten oscylator wskazuje zmienność cen wspomagającą okresy byka i niedźwiedzia. Dyskontuje nowe informacje napływające od zamknięcia wczoraj do otwarcia dziś Czyli spread średniej ruchomej True Range dni w górę oraz True Range dni w dół Zielony (greed) wskazuje, że byki kontrolują, a czerwony (fear), że niedźwiedzie Litera A oznacza ALERT zmiana sentymentu Analiza dłuższa to 7-10 dni, krótka 2-4 dni

200

201 FEAR & GREED Kupuj, gdy czerwony zamienia się w zielony odwrotnie sygnał sprzedaży Odwrócenie trendu, gdy FEAR jest najniżej a cena bieżąca wyżej i odwrotna zmiana dla zielonego GREED Gdy FEAR lub GREED wystrzela najwyżej to sygnał zmiany trendu

202 COMMODITY CHANNEL INDEX Indeks kanałowy (Donald Lambert 1980) Wiąże wskaźnik z teorią cykli Oscylator CCI mierzy odchylenie kursu od średniej ceny sygnały odchylenia Oscyluje +-100, ponad 100 nadmiar kupna poniżej -100 nadmiar sprzedaży Złożone liczenie (cena najwyższa, najniższa, zamknięcia /3), później średnie odchylenie od wartości kroczącej, dalej mnożona przez stałą Lamberta, dzielona przez różnicę zwykłej średniej i 3 cen z dziś Stała Lamberta powoduje, że 70-80% oscyluje między

203

204 WSKAŹNIK ZMIAN RATE OF CHANGE - ROC Podobny wskaźnik do impetu ROC=100*Pt/Pt-n Poziom 100 wyznacza poziom referencyjny Sygnały przecięcia trendu z linią 100

205 RATE OF CHANGE - ROC Stopa zmiany kursu pokazuje zmiany, które wyławiają momenty zmiany kierunku przyrostu lub spadku kursu wskazując na kupno lub sprzedaż Inny wariant (Bloomberg) ROC=(close dziś-close*ilość dni wstecz/close*ilość dni wstecz)*100 Wartość dodatnia wskaźnika oznacza wzrost kursu, negatywna spadek (absolutne wartości)

206 ROC (Rate of change) wskaźnik szybkości zmian Jest miarą tempa ewolucji kursu akcji ROC x xn n k % Ma co najmniej dwa zastosowania: wyznacza poziom wykupienia i wyprzedaży umożliwia badanie dynamiki wzrostu (spadku) kursów xn xn k cena akcji na n-tej sesji cena akcji na sesji o k wcześniejszej od n

207 ROC obok MACD najczęściej używany wskaźnik analizy technicznej. Do analizy tego wskaźnika Konieczne jest wyznaczenie poziomów: wykupienia i wysprzedania Poziomy te powinny być tak wyznaczone, aby w obszarze między nimi znajdowało się ok.90% przebiegu wskaźnika. Górne ograniczenie obszaru - poziom wykupienia, Dolne ograniczenie obszaru poziom wysprzedania.

208 ROC

209

210 RELATIVE PERCENT GRAF Pokazuje zmiany procentowe tempa wzrostu

211

212 MOMENTUM Wskaźnik Momentum bada zmianę netto ceny w różnych punktach wykresu Pomarańczowa linia liczy cenę zamknięcia dziś i 10 dni wstecz To konfrontuje się z 5 dniową średnią ruchomą linii Momentum Ich przecięcie jest sygnałem, albo sentymentu byka, albo niedźwiedzia

213

214 OSCYLATOR ŚREDNICH Przecięcie poziomu zera jest równoznaczne z przecięciem się odpowiednich średnich. OS x n x k x k W praktyce sygnały te są spóźnione. Linie sygnałowe oznaczają linie wykupienia i wysprzedania. xn xk średnia okresowe średnia okresowe k > n

215 OSCYLATOR CHAIKIN Oscylator Marc Chaikin oscylator średnich ruchomych wskaźnik akumulacja/dystrybucja bada relację wolumenów i cen Założenie - wzrost wolumenów potwierdza trend Krzywa CHKO =ADL= {[(close-low)-(high-close)]*volume}/(highlow) Chaikin oscylator=(3 dniowa średnia ruchoma ADL) (10 dniowa średnia ruchoma ADL) Marc Chaikin interpretował zmiana, gdy zmieniała się relacja cena wolumen Akumulacja gdy przekraczano punkt średni i dystrybucja, gdy dana akcja schodziła poniżej punktu średniego Wzrost wolumenu sprzyjał wzrostowi cen, a spadek spadkowi Kupować, gdy cena przebija 14 dniową średnią}

216 Tu słupki wolumenów dla akcji Dla kursów walut brak

217 f

218 ON BALANCE VOLUME Joe Granville teoria wolumeny mierzą aktywność i wskazują na sentyment rynku Duży wolumen zakończony wzrostem oznacza byka Duży wolumen zakończony spadkiem oznacza byka Konstrukcja wskaźnika, gdy dzień kończy się wzrostem wolumeny kumuluje się, gdy spadkiem wolumen się odejmuje

219 OBV (On Balance Volume) (wskaźnik bilansu, siła bilansu, równowaga wolumenu) Wadą OBV jest brak informacji o popycie i podaży popartych siłą nabywczą w momencie gdy rynek jest zrównoważony Obrót z każdej sesji giełdowej jest kumulowany na plus lub minus w zależności od tego czy cena akcji wzrosła czy spadła

220 VOLUME Interpretacje: Wzrost wolumenu i cen = silny wzrost Wzrost wolumenu i spadek cen = silny spadek Spadek wolumenu i wzrost cen = słaby wzrost Spadek wolumenu i cen = słabe wycofywanie

221

222 VOLUME Histogram aktualnego wolumenu w porównaniu ze średnim wolumenem z ostatnich x lat Zielone większe wolumeny, czerwone mniejsze od średniego

223

224 BLOOMBERG

225

226

227

228

229

230 DEMARK INDICATORS

231

232 DEMARK WSKAŹNIKI Tom DeMark szukał metod momentu zmiany trendu spadkowego i antycypacji zmiany Najpopularniejsze TD Sequential, miał sygnalizować koniec trendu Jest około 25 wskaźników TD

233

234 SUPPORT & RESISTANCE

235

236 PIVOT GRAPH PIVG wskazuje na opór i wsparcie Używany przez handlujących futures Bada się punkty PIVOT i relację, gdzie jest rynek w stosuku do tych punktów resistance & support (R1,R2..S1,S2)

237

238 OPPENING RANGE Wskaźnik, który pokazuje budowanie się popytu i podaży Dwie linie Zielona najwyższe punkty z pierwszych 5 słupków danego dnia Czerwona najniższe punkty z pierwszych 5 słupków danego dnia Co dziesięć minut przesuwa linie po nowych transakcjach

239

240 SEASONALITY

241

242

243 FINANCIAL RATIOS

244

245

246

247

248

249

250 ICHIMOKU LUB CLOUD CHART

251 ICHIMOKU Tajemnica Zachodniej analizy technicznej preferowana przez Azjatów Azjatyckie podejście Kung Fu pokazuje różne style Biały Żuraw, Pijana Małpa etc Ichimoku to jak stanie na szczycie góry i obserwowanie rynku lecz zamiast ciosów używa się średnich ruchomych i przesunięć Kupuj, gdy cena jest ponad chmurami a słońce świeci jasno Sprzedawaj, gdy cena nie ma wsparcia gór i pada deszcz Ichimoku = Spojrzenie człowieka z gór opisał w 1969 Goichi Hosoda w podręczniku ale teoria była już znana

252 ICHIMOKU Basowe sygnały kupuj/sprzedaj 7 linii: Czerwona conversion line =(highest high+lowest low)/2 ostatnie 9 dni Zółta base line = (highest high +lowest low)/2 ostatnie 26 Szara lagging span = closing price 26 dnie wcześniej Pomarańczowa leading span 1 = (base line + conversion line)/2 na 26 dni naprzód Zielona leading span 2 =(highest high + lowest low)/2 przesunięte 26 dni naprzód Cloud Powierzchnia niebieska Proce wykres świecowy

253 ICHIMOKU CHARTS Tworzy wykres z 26 dni w przeszłości i 26 dni przyszłych wokół ceny bieżącej Wykresy Ichimoku są kombinacją indykatorów trendu Linia konwersji, gdy różowa przecina żółtą Lagging span, gdy szara przecina linię ceny Gdy linia ceny przecina Cloud (niebieską)

254

255 ICHIMOKU CONVERSION LINE przekraczana od góry przez BASE LINE kupuj odwrotnie sprzedaj LAGGING SPAN > CLOSING PRICE kupuj CLOUD gdy LEADING SPAN 1 jest ponad LEADING SPAN 2 to jest sygnał wzrostu runku, odwrotnie spadku Do tego wykres świecowy oraz figury DOJI, HAMMER, STAR etc

256 McCLELLAN OSCILLATOR Stworzony przez Sherman McClellan różnica między rosnącą i malejącą ilością emitowanych akcji danej spółki Pokazuje ilość akcji w celu określenia siły lub słabości akcji Silny byk to dużo akcji i mały ruch cen w górę Słabnący byk to mała ilość akcji ale duży wzrost ceny wrażenie silnego wzrostu

257

258 MONEY FLOW Bazuje na teorii, że cena rośnie z napływem pieniędzy Bada się: Góra= cena * wolumen oraz napływ pieniądza Dół= cena * wolumen minus napływ pieniądza

259

260 IMPET Prosty wskaźnik prosty, daje wskazanie trendu ale i szybkości wykupienia lub wyprzedzenia rynku Cena dziś minus cena zamknięcia przed n-dni Pokazuje linię trochę jak oscylator po obu stronach zera (przecięcie linii zera od dołu lub z góry) M=Pt-Pt-n Mniejsze różnice cen oznaczają zwolnienie impetu, większe oznaczają siłę trendu

261 KOPERTY - MOVING AVERAGE ENVELOPES Najprostsza to średnia ruchoma otoczona wstęgami odchylającymi się o określony procent (np. średnia 10 dni +- 5% Analizuje oczekiwany zakres kursu bazując na volatility Czyli procent ponad i poniżej średniej ruchomej to tworzy kopertę Teoria nadpobudliwi gracze przekraczają nadmiernie granice, później następuje odwrót Analizuje się miejsce wybicia z koperty

262

263

264 FORMACJE

265 FORMACJE Formacja to pewien wzorzec, którego wyszukiwanie i interpretacja należy do klasycznych narzędzi analizy. Formacje zapowiadające odwrócenie trendu - formacja głowy i ramion, formacje podwójnych i potrójnych szczytów i den, formacja V oraz formacja spodka. Formacji zapowiadające kontynuację trendu - formacja trójkąta, formacja prostokąta, formacja chorągiewki, formacja flagi oraz formacja klina.

266 CHARTY-WZORY-FIGURY Flaga Fan wachlarz - łączy się najwyższe i najniższe punkty przełamanie zagięcie linii trendu (SPODECZEK) kanał trendu formacje oporu i oparcia (support & resistance)

267 CHARTY-WZORY-FIGURY Potrójne szczyty Potrójne dna Podwójne szczyty Podwójne dna Trójkąty

268 GŁOWA I RAMIONA Stosowana przy podjęciu decyzji sprzedaży Czas formowania od kilku tygodni do kilku miesięcy Sygnałem sprzedaży jest wybicie w dół przez linię szyi Wielkość ruchu cen po wybiciu z formacji (mierzona od punktu wybicia W ) powinna być co najmniej równa wysokości głowy ponad linię szyi

269 GŁOWA I RAMIONA (Taktyka gry) Jeśli posiadasz akcje sprzedaj, jeśli cena spadnie przynajmniej 3% poniżej linii szyi

270 ODWRÓCONA GŁOWA I RAMIONA Stosowana przy podjęciu decyzji kupna Czas formowania od kilku tygodni do kilku miesięcy Sygnałem kupna jest wybicie w górę przez linię szyi Wielkość ruchu cen po wybiciu z formacji (ponad punkt wybicia W ) powinna być co najmniej równa wysokości głowy mierzonej od linii szyi

271 ODWRÓCONA GŁOWA I RAMIONA (Taktyka gry) Jeśli posiadasz akcje: sprzedaj na wybiciu w górę i odkup jak poniżej Jeśli nie posiadasz akcji: kupuj, na korekcie po wybiciu w górę (potwierdzonym wzrostem wolumenu) na jednym z poniższych poziomów: 40% korekta ruchu od dna prawego ramienia (P) do szczytu po wybiciu Max Linia wyznaczona przez dna głowy (G i prawego ramienia (P) linia szyi (w zależności, który zostanie osiągnięty wcześniej )

272 FORMACJA LITERY V i OWRÓCONEJ LITERY V Najprostszy rodzaj formacji Są często składowymi innych formacji Bardzo ryzykowne do interpretacji Formacja V może zapowiadać wzrost notowań gdy prawe ramię przebije linie oporu Odwrócone V może oznaczać spadek notowań gdy prawa noga przebija linię wsparcia

273 FORMACJA PODWÓJNEGO SZCZYTU I PODWÓJNEGO DNA gdy kurs po wspięciu się w formacji M na drugi wierzchołek spada poniżej linii wsparcia (miedzy wierzchołkami) to jest to sygnał sprzedaży jeżeli po osiągnięciu drugiego dna kurs wzrośnie przebijając o 3% linie oporu poprowadzona na poziomie szczytu formacji W jest to sygnał kupna akcji.

274 FORMACJA W występuje w końcowej fazie długo- lub średnioterminowej zniżki Stosowana do podjęcia decyzji kupna Czas formowania kilka tygodni Sygnałem kupna jest wybicie ponad maksymalny poziom pomiędzy dnami (2) Czasami po wybiciu następuje korekta w dół (oznaczona kolorem zielonym).

275 FORMACJA W (Taktyka gry) Jeśli posiadasz akcje: sprzedaj na wybiciu w górę i odkup akcje na korekcie po wybiciu jeśli nastąpi przebicie w dół poziomu dna (D) sprzedaj natychmiast Jeśli nie posiadasz akcji: kupuj dopiero po wybiciu w górę (potwierdzonym wzrostem wolumenu obrotów)

276 FORMACJA M występuje w końcowej fazie długo- lub średnioterminowej zwyżki Stosowana przy podjęciu decyzji sprzedaży Czas formowania kilka tygodni Sygnałem kupna jest spadek poniżej minimalnego poziomu pomiędzy szczytami Sygnał sprzedaży zostaje wygenerowany po przebiciu w dół minimum cenowego(2) pomiędzy szczytami

277 FORMACJA M (Taktyka gry) Jeśli posiadasz akcje - sprzedaj natychmiast po przebiciu poziomu dna pomiędzy szczytami (Min)

278 FORMACJA BAZY I SPODECZKA Stosowana przy podjęciu decyzji kupna Czas formowania od kilku tygodni do kilku miesięcy Sygnałem kupna jest wybicie ponad górne ograniczenie formacji Im dłużej kształtuje się baza, tym większy powinien być ruch cen, po wybiciu.

279 FORMACJA BAZY I SPODECZKA (Taktyka gry) Jeśli posiadasz akcje sprzedaj na wybiciu w górę i odkup akcje na korekcie po wybiciu jeśli nastąpi wybicie w dół sprzedaj natychmiast Jeśli nie posiadasz akcji kupuj dopiero po wybiciu w górę (potwierdzonym wzrostem wolumenu obrotów) na korekcie po wybiciu

280 FORMACJA ODWRÓCONEGO SPODECZKA jedna z rzadziej występujących formacji Stosowana przy podjęciu decyzji sprzedaży Czas formowania kilka miesięcy Sygnał sprzedaży przebicie dolnego ograniczenia formacji; poziom ten jest określony przez lewą cześć spodka wykształconą przy stosunkowo niskich obrotach

281 FORMACJA ODWRÓCONEGO SPODECZKA (Taktyka gry) Jeśli posiadasz akcje: jeśli nastąpi wybicie w dół z formacji sprzedaj natychmiast

282 TRÓJKĄT ZWYŻKUJĄCY Stosowany przy podjęciu decyzji kupna Czas formowania od kilku tygodni do kilku miesięcy Sygnałem kuna jest wybicie ponad górną krawędź; wybicie powinno nastąpić nie później niż 25% przed jego końcem licząc od początku formacji (P) tj. pierwszego punktu zwrotnego do przecięcia ramion trójkąta (K). Wielkość wzrostu cen po wybiciu z trójkąta powinna być co najmniej równa wysokości formacji mierzonej w drugim punkcie zwrotnym

283 TRÓJKĄT ZWYŻKUJĄCY Stosowany przy podjęciu decyzji kupna Czas formowania od kilku tygodni do kilku miesięcy Sygnałem kuna jest wybicie ponad górną krawędź; wybicie powinno nastąpić nie później niż 25% przed jego końcem licząc od początku formacji (P) tj. pierwszego punktu zwrotnego do przecięcia ramion trójkąta (K). Wielkość wzrostu cen po wybiciu z trójkąta powinna być co najmniej równa wysokości formacji mierzonej w drugim punkcie zwrotnym

284 TRÓJKĄT ZWYŻKUJĄCY (Taktyka gry) Jeśli posiadasz akcje: przy wybiciu w górę sprzedaj na wybiciu i odkup akcje na korekcie (potwierdzonym wzrostem wolumenu obrotów) jeśli nastąpi wybicie w dół z formacji uważaj na inne sygnały sprzedaży i jeśli wystąpią sprzedaj natychmiast Jeśli nie posiadasz akcji: kupuj dopiero na korekcie po wybiciu w górę (potwierdzonym wzrostem wolumenu obrotów) Uwaga: Bardzo ważne jest, żeby wybicie nastąpiło w określonym czasie (nie później niż 25% przed końcem trójkąta, najlepiej w okolicach 2/3 długości formacji)

285 FORMACJA TRÓJKATA ZNIŻKUJĄCEGO Stosowany przy podjęciu decyzji sprzedaży Czas formowania od kilku tygodni do kilku miesięcy Sygnał sprzedaży jest przebicie dolnej krawędzi; wybicie powinno nastąpić nie później niż25% przed jego końcem licząc od początku formacji (P) tj. pierwszego punktu zwrotnego do przecięcia ramion trójkąta (K). Wielkość spadku po wybiciu z trójkąta powinna być co najmniej równa wysokości formacji mierzonej w drugim punkcie zwrotnym

286 FORMACJA TRÓJKATA ZNIŻKUJĄCEGO (Taktyka gry) Jeśli posiadasz akcje sprzedaj natychmiast jeśli nastąpi wybicie w dół z formacji

287 FORMACJE ZAPOWIADAJĄCE KONTYNUACJĘ TRENDU Do tej grupy formacji zalicza się formacje: Klina Flagi Chorągiewki Diamentu

288 KLIN ZWYŻKUJĄCY Stosowany przy podjęcie decyzji sprzedaży Czas formowania 1-3 miesiące Sygnałem sprzedaży jest wybicie w dół przez dolną krawędź Wybicie z klina (W) powinno nastąpić nie wcześniej niż 30% przed jego końcem (początek i koniec określają: pierwszy punkt - P zwrotny oraz wierzchołek - K)

289 KLIN ZWYŻKUJĄCY (Taktyka gry) Jeśli posiadasz akcje - sprzedaj po wybiciu w dół

290 KLIN ZNIŻKUJĄCY Stosowany przy podjęciu decyzji kupna Czas formowania 1-3 miesiące Sygnałem kupna jest przebicie górnej krawędzi klina; wybicie z klina (W) powinno nastąpić nie wcześniej niż 30% przed jego końcem (początek i koniec określają: pierwszy punkt - P zwrotny oraz wierzchołek - K) Powinno to być potwierdzone przez wyraźny wzrost wolumenu obrotów.

291 KLIN ZNIŻKUJĄCY (Taktyka gry) Jeśli posiadasz akcje: sprzedaj na wybiciu w górę i odkup akcje na korekcie po wybiciu Jeśli nie posiadasz akcji: kupuj dopiero na korekcie po wybiciu w górę (potwierdzonym wzrostem wolumenu obrotów i w odpowiednim czasie) Poziom bezpieczeństwa można wyznaczyć na wysokości wierzchołka klina.