Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie m. Wrocław w 2016 roku

Transkrypt

1 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie m. Wrocław w 2016 roku Wrocław, kwiecień 2017 r. 1

2 Spis treści Wstęp Analiza ogólnej sytuacji na rynku pracy Ranking zawodów deficytowych i nadwyżkowych Analiza umiejętności i uprawnień Analiza rynku edukacyjnego Analiza uczniów ostatnich klas szkół ponadgimnazjalnych Analiza absolwentów szkół ponadgimnazjalnych Badanie kwestionariuszowe przedsiębiorstw Prognoza lokalnego rynku pracy Podsumowanie INFORMACJA SYGNALNA Załącznik 1. Rynek pracy

3 WSTĘP Podstawę prawną do sporządzenia Monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie m. Wrocław w 2016 roku, stanowią zapisy Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (jednolity tekst ustawy: Dz. U. 2016, poz. 645 z późn. zm.). Zgodnie z art. 9, ust. 1. pkt 9 tej ustawy do zadań samorządu powiatu w zakresie polityki rynku pracy należy opracowywanie badań, analiz i sprawozdań, w tym prowadzenie monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych, oraz dokonywanie ocen dotyczących rynku pracy na potrzeby powiatowej rady rynku pracy oraz organów zatrudnienia jest jednym z zadań samorządu powiatu w zakresie polityki rynku pracy. Niniejszy raport został stworzony w oparciu o nowe zalecenia metodyczne przygotowane w ramach projektu Opracowanie nowych zaleceń metodycznych prowadzenia monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych na lokalnym rynku pracy, zamieszczone na stronie internetowej: 1 Zakres przedmiotowy monitoringu dotyczy analizy strony podażowej oraz popytowej rynku pracy, z uwzględnieniem grup zawodów, określonych w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 sierpnia 2014 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz. U. 2014, poz. 1145), a także umiejętności i uprawnień posiadanych przez bezrobotnych oraz tych najbardziej pożądanych przez pracodawców. W raporcie wykorzystano różne źródła danych. Podstawowym źródłem informacji o bezrobotnych i ofertach pracy w przekroju grup zawodów są dane gromadzone przez powiatowe urzędy pracy w systemie Syriusz. Z uwagi na to, że pracodawcy nie mają obowiązku zgłaszania do PUP wolnych stanowisk pracy, w monitoringu wykorzystano dodatkowe źródła informacji o popycie na pracę w postaci wyników badania ofert pracy podmiotów publicznych (zamieszczonych w Biuletynie Informacji Publicznej), ofert pracy upowszechnianych za pośrednictwem portali rekrutacyjnych w Internecie, a także badania dotyczące rynku pracy prowadzone przez GUS (Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności 1 Ostateczna wersja metodologii prowadzenia monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych na lokalnym rynku pracy. OPRACOWANIE NOWYCH ZALECEŃ METODYCZNYCH PROWADZENIA MONITORINGU ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH NA LOKALNYM RYNKU PRACY. Raport opracowany przez Instytut Nauk Społeczno-Ekonomicznych Sp. z o.o., z siedzibą w Łodzi. 3

4 oraz badanie popytu na pracę). Analizę wzbogacono także o wyniki badania kwestionariuszowego przedsiębiorstw na lokalnym rynku pracy. Monitoring obejmuje również analizę danych dotyczących rynku edukacyjnego, pochodzących z Systemu Informacji Oświatowej MEN. Zgodnie z założeniami metodologicznymi badanie w postaci monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych powinno być kluczowym narzędziem wykorzystywanym przy planowaniu i realizacji działań prowadzących do osiągnięcia równowagi na lokalnym rynku pracy 2. Założono bowiem, że będzie ono istotnym źródłem informacji zarówno o rozmiarach i strukturze podaży pracy, jak i o rozmiarach i strukturze popytu na pracę i potrzeb kadrowych pracodawców. Monitoring powinien służyć też koordynacji szkoleń bezrobotnych z potrzebami rynku pracy oraz stanowić podstawę do kształtowania oferty szkolnej edukacyjnej (ze szczególnym uwzględnieniem szkół zawodowych). Podstawowe pojęcia i definicje wykorzystane w Monitoringu Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych proces systematycznego obserwowania zjawisk zachodzących na rynku pracy dotyczących kształtowania się popytu na pracę i podaży zasobów pracy w przekroju terytorialno-zawodowym oraz formułowania na tej podstawie ocen, wniosków oraz prognoz niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania systemów: szkolenia bezrobotnych oraz kształcenia zawodowego. Zawody deficytowe to takie, na które istnieje na rynku pracy wyższe zapotrzebowanie niż liczba bezrobotnych w danym zawodzie. Na potrzeby opracowania rankingu zawodów deficytowych zdefiniowano je jako te, dla których liczba ofert pracy jest wyższa niż liczba bezrobotnych, odsetek długotrwale bezrobotnych jest nieznaczny, a odpływ bezrobotnych przewyższa ich napływ w danym okresie sprawozdawczym. Zawody zrównoważone to takie, na które na rynku pracy występuje zapotrzebowanie zbliżone do liczby bezrobotnych w danym zawodzie. Na potrzeby opracowania rankingu zawodów zrównoważonych zdefiniowano je jako te, dla których liczba ofert pracy jest zbliżona do liczby zarejestrowanych bezrobotnych, odsetek bezrobotnych długotrwale jest 2 Ostateczna wersja metodologii prowadzenia monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych na lokalnym rynku pracy. OPRACOWANIE NOWYCH ZALECEŃ METODYCZNYCH PROWADZENIA MONITORINGU ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH NA LOKALNYM RYNKU PRACY, s

5 nieznaczny, a odpływ bezrobotnych przewyższa ich napływ w danym sprawozdawczym. okresie Zawody nadwyżkowe to takie, na które istnieje na rynku pracy niższe zapotrzebowanie niż liczba bezrobotnych w danym zawodzie. Na potrzeby opracowania rankingu zawodów nadwyżkowych zdefiniowano je jako te, dla których liczba ofert pracy jest niższa niż liczba bezrobotnych, długotrwałe bezrobocie jest relatywnie wysokie, a napływ bezrobotnych przewyższa ich odpływ w danym okresie sprawozdawczym. Zawód zgodnie z Klasyfikacją Zawodów i Specjalności (KZiS) definiowany jest jako przynoszący dochód zbiór zadań (zespół czynności) wyodrębnionych w wyniku społecznego podziału pracy, wykonywanych stale lub z niewielkimi zmianami przez poszczególne osoby i wymagających odpowiednich kwalifikacji (wiedzy i umiejętności), zdobytych w wyniku kształcenia lub praktyki. Zawód może dzielić się na specjalności. Umiejętności określono jako zdolność wykonywania odpowiedniej klasy zadań w ramach zawodu np. obsługa komputera i wykorzystanie Internetu. Uprawnienia to dodatkowe kwalifikacje zawodowe zdobywane w drodze procesu certyfikacji, dodatkowych szkoleń, egzaminów lub często także po udowodnieniu przebycia wymaganej praktyki; przykładem uprawnienia jest prawo jazdy kat. B. Kwalifikacje to układ wiedzy, umiejętności i uprawnień przydatnych do realizacji składowych zadań zawodowych. Lokalny rynek pracy przyjęto, że jest to powiatowy rynek pracy. Oferta pracy to zgłoszenie przez pracodawcę do powiatowego urzędu pracy lub umieszczenie w internetowych serwisach rekrutacyjnych oraz w Biuletynie Informacji Publicznej, co najmniej jednego wolnego miejsca zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w określonym zawodzie lub specjalności w celu znalezienia odpowiedniego pracownika. W niniejszej metodologii przez ofertę pracy rozumie się jedno wolne miejsce pracy lub miejsce aktywizacji zawodowej. Długotrwale bezrobotni - bezrobotni pozostających bez pracy powyżej 12 miesięcy od dnia zarejestrowania się. Bezrobotny absolwent rozumiany jest jako bezrobotny do upływu 12 miesięcy od dnia określonego w dyplomie, świadectwie czy innym dokumencie potwierdzającym ukończenie szkoły lub zaświadczenie o ukończeniu kursu. 5

6 Informacje o wyliczanych miernikach (wzory wskaźników i wyjaśnienie stosowanych zmiennych): Identyfikacja zawodów deficytowych i nadwyżkowych przygotowana została w oparciu o kalkulację trzech, głównych mierników, tj.: 1) Wskaźnika dostępności ofert pracy, 2) Wskaźnika długotrwałego bezrobocia, 3) Wskaźnika płynności bezrobotnych. Do budowy powyższych wskaźników wykorzystano następujące zmienne 3 : średniomiesięczna liczba bezrobotnych w grupie zawodów k w okresie t, średniomiesięczna liczba dostępnych ofert pracy w grupie zawodów k w okresie t, liczba zarejestrowanych bezrobotnych w grupie zawodów k na koniec okresu t, liczba długotrwale bezrobotnych w grupie zawodów k na koniec okresu t, napływ bezrobotnych w grupie zawodów k w okresie t, odpływ bezrobotnych w grupie zawodów k w okresie t. Poniżej prezentowana jest charakterystyka wskaźników, które stosuje się w monitoringu do określania deficytów i nadwyżek. Wskaźnik dostępności ofert pracy Miernik ten informuje o dostępności oferty pracy dla bezrobotnych w danej elementarnej grupie zawodów. Wartość miernika można interpretować jako przeciętną liczbę bezrobotnych przypadających na 1 ofertę pracy. Im wyższa wartość tego wskaźnika, tym dostępność ofert pracy jest niższa i tym samym mniejsza jest szansa na znalezienie zatrudnienia w grupie zawodów k. Wskaźnik oblicza się go według wzoru 4 : Przyjmuje on wartość z przedziału <0,+ ). W przypadku gdy wartość wskaźnika dostępności ofert pracy jest równa 0 oznacza to brak bezrobotnych w elementarnej grupie zawodów k. Dostępność oferty jest bardzo wysoka, a grupa zawodów k jest maksymalnie deficytowa. 3 s s

7 W przypadku, gdy wartość wskaźnika dostępności ofert pracy jest niższa od 1 oznacza to, że przeciętnie każdy bezrobotny z danej elementarnej grupy zawodów ma szansę znaleźć pracę. Liczba dostępnych ofert pracy przewyższa bowiem liczbę bezrobotnych w grupie zawodów k. W przypadku, gdy wartość wskaźnika dostępności ofert pracy jest wyższa od 1 oznacza to, że dostępność ofert pracy jest relatywnie niska, gdyż liczba bezrobotnych przewyższa liczbę ofert pracy w grupie zawodów k. W przypadku, gdy wskaźnikowi dostępności ofert pracy nie można nadać wartości oznacza to sytuację, w której oferty pracy w elementarnej grupie zawodów k nie są dostępne. W rezultacie szansa znalezienia pracy jest zerowa, a elementarna grupa zawodów k jest maksymalnie nadwyżkowa. Wskaźnik długotrwałego bezrobocia miernik ten informuje o tym, jaki odsetek bezrobotnych w elementarnej grupie zawodów k stanowią długotrwale bezrobotni. Im większa wartość wskaźnika tym więcej osób jest długotrwale bezrobotnych w danej grupie zawodów. Wskaźnik oblicza się go według wzoru 5 : Wskaźnik długotrwałego bezrobocia przyjmuje wartość od 0% (sytuacja, w której bezrobotni długotrwale nie występują w elementarnej grupie zawodów k) do 100% (w sytuacji, gdy każdy bezrobotny w elementarnej grupie zawodów k jest długotrwale bezrobotny). Wskaźnik płynności bezrobotnych miernik ten wskazuje na kierunek i natężenie ruchu bezrobotnych w elementarnej grupie zawodów k. Wskaźnik oblicza się go według wzoru 6 : W przypadku, gdy wartość wskaźnika płynności bezrobotnych jest mniejsza od 1 oznacza to, że napływ przewyższa odpływ, co w rezultacie prowadzi do wzrostu liczby bezrobotnych w danej elementarnej grupie zawodów k. 5 s s

8 W przypadku, gdy wartość wskaźnika płynności bezrobotnych jest równa 1 oznacza to, że odpływ jest równy napływowi (oba niezerowe), przez co liczba bezrobotnych w grupie zawodów k nie ulega zmianie. W przypadku, gdy wartość wskaźnika płynności bezrobotnych jest większa od 1 oznacza to, że odpływ jest wyższy od napływu, co w rezultacie prowadzi do spadku liczby bezrobotnych w danej elementarnej grupie zawodów k. Identyfikacja zawodów deficytowych i nadwyżkowych w oparciu o wytyczne zawarte w Ostatecznej wersji metodologii prowadzenia metodologii prowadzenia monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych na lokalnym rynku pracy następuje poprzez nałożenie dodatkowych warunków na wcześniej wyliczone mierniki. W przyjętej metodologii zakłada się, iż zawody deficytowe charakteryzują się większą liczbą dostępnych ofert pracy niż wynosi średni stan bezrobotnych w danym okresie sprawozdawczym. Dodatkowo wskazane jest, aby w takim zawodzie odsetek długotrwale bezrobotnych nie przekraczał mediany, a odpływ z bezrobotnych powinien przewyższać ich napływ w danym okresie sprawozdawczym. Zawody maksymalnie deficytowe wyróżniają się brakiem bezrobotnych, tj. wskaźnik dostępności ofert pracy wynosi zero. Przyjęto, że zawody zrównoważone odznaczają się zbliżoną liczbą bezrobotnych i dostępnych ofert pracy w danym okresie sprawozdawczym. Dodatkowo wskazane jest, aby w takim zawodzie odsetek długotrwale bezrobotnych nie przekraczał mediany, a odpływ bezrobotnych w danym okresie sprawozdawczym powinien przewyższać ich napływ bądź być równy napływowi bezrobotnych. Z kolei zawody nadwyżkowe odznaczają się przewagą liczebną bezrobotnych nad dostępnymi ofertami pracy, bezrobociem długotrwałym powyżej mediany oraz niskim odpływem netto (wyższy napływ niż odpływ) bezrobotnych w danym okresie sprawozdawczym. Zawody maksymalnie nadwyżkowe to takie, dla których nie ma żadnych ofert pracy, tj. wskaźnik dostępności ofert pracy nie przyjmuje żadnych wartości (mianownik tego wskaźnika przyjmuje wartość zero). 8

9 Tabela. Identyfikacja zawodów deficytowych i nadwyżkowych w oparciu o wartości trzech wskaźników: wskaźnika dostępności ofert pracy, wskaźnika długotrwałego bezrobocia oraz wskaźnika płynności bezrobotnych Zawody deficytowe zrównoważone Wskaźnik dostępności ofert pracy Wskaźnik długotrwałego bezrobocia lub brak wartości lub brak wartości Wskaźnik płynności bezrobotnych lub brak wartości lub brak wartości nadwyżkowe lub brak wartości Źródło: Ostatecznej wersji metodologii prowadzenia metodologii prowadzenia monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych na lokalnym rynku pracy s

10 1. ANALIZA OGÓLNEJ SYTUACJI NA RYNKU PRACY Liczba bezrobotnych i stopa bezrobocia Zarówno liczba bezrobotnych jak i stopa bezrobocia w m. Wrocławiu w drugiej dekadzie XXI wieku wskazywała na stopniową poprawę sytuacji na tym powiatowym rynku pracy (tab. A i rys. A). Podobne tendencje wystąpiły też na dolnośląskim i krajowym rynku pracy, ale z mniejszym nasileniem, zwłaszcza w skali krajowej. Tabela A. Liczba bezrobotnych i stopa bezrobocia w m. Wrocław na tle woj. dolnośląskiego i Polski w latach (stan na koniec roku) Wyszczególnienie Liczba bezrobotnych we Wrocławiu, 19,0 18,6 14,3 11,9 10,2 w tys. Stopa bezrobocia we Wrocławiu, 5,7 5,5 4,1 3,3 2,8 w % Stopa bezrobocia w woj. 13,5 13,1 10,4 8,5 7,3 dolnośląskim, w % Stopa bezrobocia w Polsce, w % 13,4 13,4 11,4 9,7 8,3 Źródło: Liczba bezrobotnych zarejestrowanych oraz stopa bezrobocia według województw, podregionów i powiatów, Stan w końcu grudnia 2016 r.; Bank Danych Lokalnych na stronie GUS [ ] W badanym okresie w latach liczba bezrobotnych we Wrocławiu stopniowo się zmniejszała. W 2013 roku, w porównaniu do roku poprzedniego, zmniejszyła się o 2,1%, w 2014 roku o 23,1%, w 2015 roku o 16,8%, natomiast w 2016 roku o 14,3%. Z kolei stopa bezrobocia na lokalnym rynku m. Wrocławia zmniejszała się odpowiednio z 5,7% w 2012 roku do 5,5% w 2013 roku, do 4,1% w 2014 roku, do 3,4% w 2015 roku oraz do 2,8% w 2016 roku. W całym badanym okresie liczba bezrobotnych zmniejszyła się we Wrocławiu o 46,3%, a stopa bezrobocia z 5,7% do 2,8%, czyli o ponad połowę. Tempo spadku stopy bezrobocia było zbliżone do woj. dolnośląskiego (z 13,5% do 7,3%), ale wyraźnie większe względem średniej dla Polski (spadek z 13,4% do 8,3%, czyli o około 2/5). Pozytywne zmiany bezrobocia na wielkomiejskim wrocławskim rynku pracy w latach zaowocowały utrwaleniem wysokiej lokaty tego rynku w układzie lokalnym 10

11 w procentach i regionalnym. W 2016 roku stopa bezrobocia w m. Wrocławiu była bowiem ponad 2,5 razy mniejsza od średniej dla woj. dolnośląskiego i prawie trzykrotnie mniejsza od średniej krajowej lata m. Wrocław woj. dolnośląskie Polska Rysunek A. Stopa bezrobocia w m. Wrocław na tle woj. dolnośląskiego i Polski w latach Struktura bezrobotnych według wielkich grup zawodów W powiecie m. Wrocław w 2016 roku zarejestrowało się bezrobotnych z przygotowaniem zawodowym (tabela B). W porównaniu z rokiem 2015 (18063 bezrobotnych) było ich o 18,6% mniej. W strukturze napływu bezrobotnych według wielkich grup zawodów najwyższym udziałem charakteryzowała wielka grupa 2 Specjaliści (29,4% ogólnego napływu bezrobotnych z zawodem). Kolejne miejsca (z dużym udziałem) zajmowały trzy grupy wielkie: grupa 5 Pracownicy usług i sprzedawcy (16,5%), grupa 7 Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy (16,3%) oraz grupa 3 Technicy i inny średni personel (14,9%). Napływ bezrobotnych z kwalifikacjami zawodowymi w wymienionych czterech grupach wielkich stanowił 77,1% ogólnego napływu bezrobotnych z zawodem. 11

12 W analizowanej strukturze wyróżnić należy ponadto trzy inne wielkie grupy zawodów o średnich udziałach, nie przekraczających 10%: grupę 9 Pracownicy wykonujący prace proste (8,9%), grupę 4 Pracownicy biurowi (7,1%) oraz grupę 8 Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń (4,7%). Pozostałe trzy wielkie grupy zawodów: 0 Siły zbrojne, 6 Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy oraz 1 Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy charakteryzowały się udziałami na poziomie od 0,02% (0 Siły zbrojne 3 bezrobotnych), przez 0,4% (6 Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy), do 1,7% (1 Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy). Z analizy napływu bezrobotnych w układzie zawodów nierobotniczych (wielkie grupy 1, 2, 3 i 4) oraz robotniczych (wielkie grupy 6, 7, 8, i 9), z wyłączeniem grupy 5 mieszanej (łączącej zarówno zawody o charakterze robotniczym, jak i nierobotniczym) wynika, że w badanym roku w napływie bezrobotnych wystąpiła przewaga bezrobotnych reprezentujących zawody nierobotnicze nad robotniczymi. Udział bezrobotnych w zawodach nierobotniczych w łącznym napływie do bezrobocia wynosił bowiem 53,1%, podczas gdy udział bezrobotnych w zawodach robotniczych tylko 30,4%. Udział grupy 5 mieszanej wyniósł 16,5%. Taka przewaga zawodów nierobotniczych jest charakterystyczna dla wielkomiejskiego rynku pracy zdominowanego przez sektor usługowy. W powiecie m. Wrocław na koniec 2016 roku w rejestrach urzędu pracy pozostawało 9271 bezrobotnych posiadających zawód (tabela B). W porównaniu z rokiem 2015 (10766) było ich o 13,9% mniej. Struktura zasobu bezrobotnych w układzie wielkich grup zawodowych według stanu na koniec 2016 r. ukształtowała się pod wpływem napływów do zasobu i odpływów z zasobu bezrobotnych w analizowanym roku oraz stanu zasobów na koniec poprzedniego roku. W rozpatrywanej strukturze najwyższym udziałem, wynoszącym 25,7%, charakteryzowała się wielka grupa 2 Specjaliści. Kolejne miejsca w tej strukturze zajmowały trzy grupy wielkie: 7 Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy (17,9%), grupa 5 Pracownicy usług i sprzedawcy (17,2%) oraz grupa 3 Technicy i inny średni personel (16,4%). Wymienione cztery wielkie grupy zawodów stanowiły łącznie 77,2% całkowitego zasobu bezrobotnych z kwalifikacjami zawodowymi. Mniejszym udziałem charakteryzowały się trzy kolejne grupy wielkie: grupa 9 Pracownicy wykonujący prace proste (8,3%), grupa 4 Pracownicy biurowi (6,9%) oraz grupa 8 Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń (4,9%), a najmniejszym trzy ostatnie grupy: grupa 1 Przedstawiciele władz publicznych, 12

13 wyżsi urzędnicy i kierownicy (2,2%), grupa 6 Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy (0,5%). W grupie 0 Siły zbrojne na koniec roku nie było zarejestrowanych bezrobotnych. Struktura zasobu bezrobotnych w układzie wielkich grup zawodowych w 2016 roku była bardzo zbliżona do analogicznej struktury napływu bezrobotnych. Różnice pomiędzy tymi strukturami pod względem udziałów wielkich grup zawodów były w przypadku większości tych grup niewielkie i z reguły nie przekraczały 2 punktów procentowych. Największe różnice w tym porównaniu dotyczyły udziałów wielkiej grupy 2 Specjaliści (udział w zasobie bezrobotnych niższy od udziału w napływie o 3,6 pkt. proc.), a także wielkich grup 7 Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy oraz 3 Technicy i inny średni personel (różnica odpowiednio 1,6 oraz 1,5 pkt. proc. na korzyść zasobu). Uwzględniając ogólny podział wielkich grup zawodowych na zawody robotnicze i nierobotnicze należy zaznaczyć, że w strukturze zasobów bezrobotnych na koniec 2016 roku wystąpiła znaczna przewaga zawodów nierobotniczych (51,2%) nad robotniczymi (31,6%). Niewiele różniła się ona w porównaniu z przewagą zawodów nierobotniczych nad robotniczymi w strukturze napływu do bezrobocia. 13

14 Tabela B. Bezrobotni i oferty pracy według wielkich grup zawodów w powiecie m. Wrocław w 2016 r. Kod grupy zawodów Wielkie grupy zawodów Bezrobotni ogółem Bezrobotni Napływ Odpływ Stan na długotrwale (stan na koniec roku koniec roku) Wskaźnik płynności bezrobotnych Wskaźnik długotrwałego bezrobocia Napływ ofert pracy Średniomiesięczna liczba bezrobotnych Średniomiesięczna liczba ofert pracy 0 SIŁY ZBROJNE ,33 0 0,42 0,00 Wskaźnik dostępności ofert pracy 1 PRZEDSTAWICIELE WŁADZ PUBLICZNYCH, ,03 47, ,42 145,33 1,48 WYŻSI URZĘDNICY I KIEROWNICY 2 SPECJALIŚCI ,07 40, , ,33 0,78 3 TECHNICY I INNY ŚREDNI PERSONEL ,16 48, ,75 635,83 2,65 4 PRACOWNICY BIUROWI ,13 46, , ,58 0,35 5 PRACOWNICY USŁUG I SPRZEDAWCY ,09 49, , ,33 1,13 6 ROLNICY, OGRODNICY, LEŚNICY I RYBACY ,18 53, ,08 21,50 2,47 7 ROBOTNICY PRZEMYSŁOWI I RZEMIEŚLNICY ,14 53, , ,67 1,45 8 OPERATORZY I MONTERZY MASZYN ,12 47, , ,67 0,47 I URZĄDZEO 9 PRACOWNICY WYKONUJĄCY PRACE ,15 52, , ,25 0,57 PROSTE Razem X X X X X 14

15 Wskaźnik płynności bezrobotnych w układzie wielkich grup zawodów Wartości wskaźnika płynności bezrobotnych, wskazującego na kierunek i natężenie ruchu bezrobotnych w 2016 roku, były w przekroju wielkich grup zawodów w niewielkim stopniu zróżnicowane. Mieściły się one bowiem w przedziale od 1,03 do 1,33 (porównywalnie do roku 2015 przedział od 1,07 do 1,25). Oznacza to, że różnice pomiędzy wielkością napływów do bezrobocia i odpływów z bezrobocia były nieduże. Ponadto wszystkie grupy zawodów charakteryzowały się wartością wskaźnika płynności powyżej jedności, co świadczy o przewadze odpływu z zasobu bezrobocia nad napływem do zasobu, a w efekcie o zmniejszeniu zasobu. Najwyższą wartość wskaźnika płynności bezrobotnych z zawodem osiągnęła wielka grupa 0 Siły zbrojne (1,33), a mniejsze wartości sześć kolejnych grup: grupa 6 Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy (1,18), grupa 3 Technicy i inny średni personel (1,16), grupa 9 Pracownicy wykonujący prace proste (1,15), grupa 7 Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy (1,14), grupa 4 Pracownicy biurowi (1,13) oraz grupa 8 Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń (1,12). Pozostałe trzy grupy wielkie cechowała mniejsza przewaga odpływu nad napływem bezrobotnych: grupę 5 Pracownicy usług i sprzedawcy (1,09), grupę 2 Specjaliści (1,07) oraz najmniejsza przewaga grupę 1 Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy (1,03). Analizując płynność bezrobotnych w podziale na zawody robotnicze i nierobotnicze można zauważyć generalnie większą płynność (elastyczność podażowej strony rynku pracy) w grupach zawodów robotniczych niż nierobotniczych. Oprócz wskaźnika płynności bezrobotnych można analizować bezwzględną różnicę między odpływem a napływem bezrobotnych. Pod tym względem wyróżniają się grupy zawodów z dużą skalą bezrobocia, takie jak: grupa 3 Technicy i inny średni personel (różnica wynosząca 347 bezrobotnych), grupa 7 Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy (339 osób), grupa 2 Specjaliści (306 osób), grupa 5 Pracownicy usług i sprzedawcy (229 osób) oraz grupa 9 Pracownicy przy pracach prostych (197 osób). 15

16 Wskaźnik długotrwałego bezrobocia w układzie wielkich grup zawodów Czas pozostawania bez pracy jest jedną z ważniejszych cech bezrobocia, wykorzystywaną do oceny sytuacji na rynku pracy, określania charakteru i rodzaju bezrobocia, jego przyczyn i skutków oraz ukierunkowania działań w obszarze polityki rynku pracy. Przedmiotem szczególnego zainteresowania w tym obszarze jest bezrobocie długotrwałe, obejmujące osoby bezrobotne pozostające bez pracy dłużej niż 12 miesięcy. Ten typ bezrobocia uznawany jest za wyjątkowo niekorzystny z uwagi na szereg negatywnych skutków, jakie wywołuje ono w różnych sferach życia (biologicznej, psychicznej, ekonomicznej, kulturowej i politycznej), zarówno w wymiarze indywidualnym, jak i zbiorowym. W powiecie m. Wrocław na koniec 2016 roku ogólna liczba długotrwale bezrobotnych z kwalifikacjami zawodowymi wynosiła 4416 osób, czyli 47,6% ogółu bezrobotnych z zawodem (tabela B). W porównaniu w poprzednim rokiem udział ten był o 2,1 punktu procentowego niższy (5352 osób długotrwale bezrobotnych, czyli 49,7% ogółu bezrobotnych w 2015 roku). W poszczególnych wielkich grupach zawodów ta liczba zawierała się w przedziale od 0 do 971 osób, przy czym najmniejszą liczebnością takich bezrobotnych charakteryzowała się wielkiej grupa 0 Siły zbrojne, zaś największą wielka grupa 2 Specjaliści. Bardzo duża liczba długotrwale bezrobotnych występowała też w trzech kolejnych wielkich grupach: w grupie 7 Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy (884 osoby), w grupie 5 Pracownicy usług i sprzedawcy (781 osób) oraz w grupie 3 Technicy i inny średni personel (741 osób). Znacznie mniejsze ilości długotrwale bezrobotnych cechowały trzy grupy wielkie: grupę 9 Pracownicy wykonujący prace proste (404 osoby), grupę 4 Pracownicy biurowi (299 osób) i grupę 8 Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń (215 osób). W pozostałych grupach wielkich liczba długotrwale bezrobotnych była mniejsza od 100: w grupie 1 Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy (96 osób), w grupie 6 Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy (25 osób) oraz w grupie 0 Siły zbrojne (0 osób). Wartości wskaźnika długotrwałego bezrobocia, informującego o tym, jaki odsetek bezrobotnych w wielkiej grupie zawodów stanowią długotrwale bezrobotni, były mniej zróżnicowane i mieściły się w przedziale od 40,68% do 53,35%. Najwyższym odsetkiem bezrobotnych długotrwale (53,35%) charakteryzowała się wielka grupa 7 Robotnicy 16

17 przemysłowi i rzemieślnicy. Wartość analizowanego wskaźnika powyżej 50% cechowała jeszcze dwie grupy wielkie: grupę 6 Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy (53,19%) oraz grupę 9 Pracownicy wykonujący prace proste (52,26%). W pozostałych grupach zawodów wskaźnik długotrwałego bezrobocia był niższy od 50%. Mniej niż połowa zasobu bezrobotnych miała charakter długookresowy w sześciu grupach: 2 Specjaliści (40,68%), 4 Pracownicy biurowi (46,79%), 8 Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń (47,36%), 1 Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy (47,52%), 3 Technicy i inny średni personel (48,72%) oraz 5 Pracownicy usług i sprzedawcy (49,09%). Należy zauważyć, że analizowany wskaźnik długotrwałego bezrobocia przyjmował niższe od 50% wartości dla wielkich grup zawodów o charakterze nierobotniczym, zaś wyższe w przypadku wielkich grup zawodów o charakterze robotniczym. Wskazuje to na mniejsze zagrożenie długotrwałym bezrobociem w zawodach nierobotniczych w porównaniu do robotniczych. Wyjątek od tej prawidłowości stanowiła jedna grupa zawodów robotniczych: 8 Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń (47,36%). Struktura ofert pracy według wielkich grup zawodów W powiecie m. Wrocław oszacowany napływ ofert pracy (uwzględniający zgłoszenia ofert pracy w powiatowym urzędzie pracy, OHP, oferty EURES i zgłoszenia internetowe ofert pracy) w 2016 roku wyniósł ofert pracy (tabela B). W porównaniu do napływu bezrobotnych w tym okresie był prawie sześciokrotnie większy (14699 bezrobotnych z zawodem). W odniesieniu do poprzedniego roku napływ ofert pracy był o 28,9% większy (59222 ofert pracy w 2015 roku). W strukturze napływu ofert pracy według wielkich grup zawodów dominującym udziałem, wynoszącym ponad 1/3 ogółu ofert pracy, charakteryzowała się grupa 2 Specjaliści (34,4%). W analizowanej strukturze można ponadto wskazać na jeszcze cztery wielkie grupy zawodowe z udziałem przekraczającym poziom 10%: grupę 9 Pracownicy wykonujący prace proste (15,4%), grupę 7 Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy (12,7%), grupę 4 Pracownicy biurowi (11,0%) oraz grupę 5 Pracownicy usług i sprzedawcy 17

18 (10,5%). Pięć wyżej wskazanych wielkich grup zawodów skupiło łącznie 84,1% wszystkich zgłoszonych w 2016 roku ofert pracy w powiecie m. Wrocław. Udziały pozostałych grup wielkich w analizowanej strukturze napływu ofert pracy nie przekraczały 10%. Odsetek ofert zgłoszonych w grupie 8 Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń wynosił 7,8%, w grupie 3 Technicy i inny średni personel 6,3%, w grupie 1 Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy 1,5%, natomiast w grupie 6 Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy 0,3% ogólnego napływu ofert dla osób z kwalifikacjami zawodowymi. Z analizy podziału zgłoszonych ofert pracy na zawody robotnicze (grupy 6, 7, 8 i 9) i nierobotnicze (grupy 1, 2, 3 i 4), z wyłączeniem grupy 5 mieszanej wynika, że w 2016 roku wystąpiła znaczna liczebna przewaga ofert pracy w zawodach nierobotniczych nad ofertami w zawodach robotniczych (53,2% wobec 36,3% wszystkich zgłoszonych ofert), co odpowiada specyfice wielkomiejskiego rynku pracy, zdominowanego przez firmy o charakterze usługowym. Warto zwrócić uwagę na to, iż przewaga w napływie ofert pracy w zawodach nierobotniczych nad robotniczymi w porównaniu do 2015 roku znacznie zmalała (w roku poprzednim: 59,4% wobec 28,7% wszystkich zgłoszonych ofert). Przewaga ofert pracy w zawodach nierobotniczych nad robotniczymi ta była zbliżona do podobnego podziału napływu i zasobu bezrobotnych w badanym okresie (53,1% wobec 30,4% w napływie bezrobotnych oraz 51,2% wobec 31,6% w zasobie bezrobotnych). Wielka grupa 5 Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy miała swój udział wynoszący 10,5% ogólnego napływu ofert pracy. Wskaźnik dostępności ofert pracy według wielkich grup zawodów Wartości wskaźnika dostępności ofert pracy, informującego o przeciętnej liczbie bezrobotnych przypadającej na 1 ofertę pracy w danej wielkiej grupie zawodów, były mało zróżnicowane w 2016 roku i mieściły się w przedziale od 0,35 do 2,65 bezrobotnych na jedną ofertę pracy (tabela B). W odniesieniu do roku poprzedniego przedział ten był mniejszy (od 1,09 do 12,23 bezrobotnych na 1 ofertę pracy w roku 2015). Należy przy tym zauważyć, że w przypadku większości wielkich grup zawodów (bowiem pięciu takich grup) w badanym 18

19 okresie wartości analizowanego wskaźnika ukształtowały się na poziomie wyższym od 1, co oznacza relatywnie niską dostępność ofert pracy, spowodowaną tym, że liczba bezrobotnych przewyższała w badanym roku liczbę ofert pracy. Natomiast w przypadku czterech wielkich grup zawodów wartości analizowanego wskaźnika były niższe od 1, co oznacza relatywnie wysoką dostępność ofert pracy, spowodowaną tym, że liczba dostępnych ofert pracy przewyższała w analizowanym okresie liczbę bezrobotnych. W 2015 roku wszystkie wielkie grupy zawodów charakteryzowały się nadwyżką podaży nad popytem na pracę. W zbiorze zawodów o relatywnie niskiej dostępności ofert pracy (tj. ze wskaźnikiem dostępności ofert pracy wyższym od 1) najwyższą przeciętną liczbą bezrobotnych przypadającą na 1 ofertę pracy, wynoszącą bowiem 2,65, charakteryzowała się wielka grupa 3 Technicy i inny średni personel. Na drugim miejscu pod tym względem uplasowała się wielka grupa 6 Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy, w przypadku której wskaźnik dostępności ofert pracy wyniósł 2,47 bezrobotnych na 1 ofertę pracy. Niższą nadwyżką podaży nad popytem na pracę charakteryzowały się kolejne trzy wielkie grupy zawodów: grupa 1 Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy (1,48 bezrobotnych na 1 ofertę pracy), grupa 7 Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy (1,45 bezrobotnych na 1 ofertę pracy) oraz grupa 5 Pracownicy usług i sprzedawcy (1,13 bezrobotnych na 1 ofertę pracy). Z kolei w zbiorze zawodów o relatywnie wysokiej dostępności ofert pracy (tj. ze wskaźnikiem dostępności ofert pracy niższym od 1), najniższą przeciętną liczbą bezrobotnych przypadającą na 1 ofertę pracy, wynoszącą bowiem 0,35, charakteryzowała się wielka grupa 4 Pracownicy biurowi. Na drugim miejscu pod tym względem uplasowała się wielka grupa 8 Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń, w przypadku której wskaźnik dostępności ofert pracy wyniósł 0,47 bezrobotnych na 1 ofertę pracy, a na kolejnym wielka grupa 9 Pracownicy wykonujący prace proste (0,57 bezrobotnych na 1 ofertę pracy). Najwyższym wskaźnikiem dostępności ofert pracy w tym zbiorze grup zawodowych, wynoszącym 0,78 bezrobotnych na 1 ofertę pracy, charakteryzowała się wielka grupa 2 Specjaliści. 19

20 Elementarne grupy zawodów z największą liczbą bezrobotnych w ujęciu napływowym i zasobowym W powiecie m. Wrocław napływ do bezrobocia w 2016 roku dotyczył 380 elementarnych grup zawodów, czyli 85,4% ogółu elementarnych grup zawodowych, wyróżnionych w klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy. W charakterystyce napływu do bezrobocia w przekroju elementarnych grup zawodów w powiecie m. Wrocławiu w 2016 roku uwaga została zwrócona przede wszystkim na grupy zawodowe najliczniej reprezentowane przez bezrobotnych. Szczegółowej analizie poddano zatem tylko te elementarne grupy zawodów, których udział w ogólnym napływie bezrobotnych był wyższy niż 1%. Warunek ten spełniły 24 elementarne grupy zawodowe (tabela C), w których skala napływu mieściła się w granicach od 158 do 1088 bezrobotnych. Razem utworzyły one swoisty ranking najliczniej reprezentowanych elementarnych grup zawodowych w strumieniu bezrobotnych. Wyróżnione grupy objęły łącznie 6331 nowo zarejestrowanych, czyli 43,07%, wszystkich nowo zarejestrowanych bezrobotnych w 2016 roku. Tabela C. Ranking elementarnych grup zawodów według malejącej liczby bezrobotnych w ujęciu napływowym w powiecie m. Wrocław w 2016 r. Lp. Kod grupy zawodów Elementarna grupa zawodów Liczba bezrobotnych w napływie Udział w całości napływu Sprzedawcy sklepowi (ekspedienci) ,40% Specjaliści do spraw zarządzania i organizacji 393 2,67% Pracownicy obsługi biurowej 328 2,23% Pomoce i sprzątaczki biurowe, hotelowe i pokrewne 327 2,22% Średni personel do spraw statystyki i dziedzin pokrewnych 317 2,16% Technicy mechanicy 293 1,99% Magazynierzy i pokrewni 291 1,98% Specjaliści do spraw administracji i rozwoju 290 1,97% Ślusarze i pokrewni 259 1,76% Ekonomiści 229 1,56% Kucharze 224 1,52% Elektromechanicy i elektromonterzy 209 1,42% Mechanicy pojazdów samochodowych 196 1,33% Robotnicy wykonujący prace proste w budownictwie 190 1,29% ogólnym Specjaliści do spraw reklamy i marketingu 186 1,27% 20

21 Ustawiacze i operatorzy obrabiarek do metali i pokrewni 183 1,24% Specjaliści z dziedziny prawa gdzie indziej 178 1,21% niesklasyfikowani Gospodarze budynków 177 1,20% Piekarze, cukiernicy i pokrewni 171 1,16% Nauczyciele gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych (z 163 1,11% wyjątkiem nauczycieli kształcenia zawodowego) Pracownicy wykonujący prace proste gdzie indziej 162 1,10% niesklasyfikowani Specjaliści nauczania i wychowania gdzie indziej 161 1,10% niesklasyfikowani Filolodzy i tłumacze 158 1,07% Murarze i pokrewni 158 1,07% Z prezentowanego w tabeli C zestawienia wynika, że na obszarze m. Wrocławia w 2016 roku najwyższym napływem bezrobotnych, wynoszącym 1088 osób, oraz udziałem 7,40% w całkowitym strumieniu bezrobotnych charakteryzowała się grupa elementarna 5223 Sprzedawcy sklepowi (ekspedienci). Podobnie było w roku poprzednim grupa ta osiągnęła wówczas udział 7,60% w napływie bezrobotnych (1373 osoby). W następnej kolejności w analizowanym rankingu elementarnych grup zawodowych najliczniej reprezentowanych przez bezrobotnych wystąpiły cztery grupy zawodowe, charakteryzujące się udziałem zarejestrowanych bezrobotnych na poziomie od 2,16% do 2,67% (od 317 do 393 osób). Były to następujące grupy elementarne: grupa 2421 Specjaliści do spraw zarządzania i organizacji (2,67%), grupa 4110 Pracownicy obsługi biurowej (2,23%), grupa 9112 Pomoce i sprzątaczki biurowe, hotelowe i pokrewne (2,22%) oraz grupa 3314 Średni personel do spraw statystyki i dziedzin pokrewnych (2,16%). Pięć wyżej wyróżnionych grup elementarnych, z największym napływem do bezrobocia, skupiło łącznie 2453 bezrobotnych i objęło 16,69% całego strumienia napływu bezrobotnych. Pozostałe 19 elementarnych grup zawodów w prezentowanym zestawieniu charakteryzował napływ na poziomie od 158 do 293 bezrobotnych oraz udział w strukturze całego napływu w przedziale od 1,07% do 1,99%. W zbiorze wyróżnionych 24 elementarnych grup zawodowych o najwyższych udziałach w ogólnym napływie do bezrobocia reprezentowana była większość wielkich grup zawodowych (poza grupami: 1, 6 i 8). Najwięcej, czyli 8, grup elementarnych reprezentowało wielką grupę 2 Specjaliści, a dużo (6 grup elementarnych) pochodziło z grupy 7 21

22 Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy. Reprezentacje innych wielkich grup zawodów były mniejsze: grupy 5 Pracownicy usług i sprzedawcy oraz grupy 9 Pracownicy wykonujący prace proste po 3 grupy elementarne, natomiast grupy 3 Technicy i inny średni personel oraz grupy 4 pracownicy biurowi po 2 grupy elementarne. Zasób bezrobotnych w powiecie m. Wrocław na koniec 2016 roku dotyczył 358 elementarnych grup zawodów, czyli 80,4% ogółu elementarnych grup zawodowych wyróżnionych w klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy. Struktura tego zasobu ukształtowała się pod wpływem napływów do zasobu i odpływów z zasobu bezrobotnych w tym roku oraz stanu zasobu na koniec roku poprzedniego. W charakterystyce zasobu bezrobotnych w przekroju elementarnych grup zawodów zwrócona została uwaga przede wszystkim na te grupy zawodowe, które były najliczniej reprezentowane przez bezrobotnych. Szczegółowej analizie poddano zatem tylko te elementarne grupy zawodów, których udział w analizowanym zasobie był wyższy niż 1% (tabela D). Warunek ten spełniło 21 elementarnych grup zawodowych, w których skala zasobu mieściła się w granicach od 94 do 804 bezrobotnych. Razem utworzyły one swoisty ranking najliczniej reprezentowanych elementarnych grup zawodowych w zasobie bezrobotnych w powiecie m. Wrocław w 2016 roku. Wyróżnione grupy objęły łącznie 3921 zarejestrowanych bezrobotnych, zaś ich udział w ogólnym zasobie bezrobotnych wyniósł 42,29%. Tabela D. Ranking elementarnych grup zawodów według malejącej liczby bezrobotnych w ujęciu zasobowym (stan na koniec roku) w powiecie m. Wrocław w 2016 r. Lp. Kod grupy zawodów Elementarna grupa zawodów Liczba bezrobotnych na koniec roku Udział w całości zasobu Sprzedawcy sklepowi (ekspedienci) 804 8,67% Średni personel do spraw statystyki i dziedzin pokrewnych 256 2,76% Pomoce i sprzątaczki biurowe, hotelowe i pokrewne 226 2,44% Pracownicy obsługi biurowej 204 2,20% Technicy mechanicy 203 2,19% Ślusarze i pokrewni 202 2,18% Specjaliści do spraw zarządzania i organizacji 196 2,11% 22

23 Magazynierzy i pokrewni 165 1,78% Ekonomiści 158 1,70% Gospodarze budynków 150 1,62% Elektromechanicy i elektromonterzy 148 1,60% Specjaliści do spraw administracji i rozwoju 145 1,56% Murarze i pokrewni 140 1,51% Specjaliści do spraw reklamy i marketingu 139 1,50% Ustawiacze i operatorzy obrabiarek do metali i pokrewni 133 1,43% Mechanicy pojazdów samochodowych 124 1,34% Robotnicy wykonujący prace proste w budownictwie 123 1,33% ogólnym Kucharze 111 1,20% Krawcy, kuśnierze, kapelusznicy i pokrewni 102 1,10% Specjaliści z dziedziny prawa gdzie indziej 98 1,06% niesklasyfikowani Technicy budownictwa 94 1,01% Z prezentowanego w tabeli D zestawienia wynika, że według stanu na koniec 2016 roku najwyższym zasobem bezrobotnych, wynoszącym 804 osoby, i najwyższym udziałem w ogólnej liczbie zarejestrowanych bezrobotnych, wynoszącym 8,67%, charakteryzowała się grupa elementarna 5223 Sprzedawcy sklepowi (ekspedienci). Podobnie było w roku poprzednim grupa ta osiągnęła wówczas udział 8,55% w zasobie bezrobotnych (920 osób). W następnej kolejności w analizowanym rankingu elementarnych grup zawodowych najliczniej reprezentowanych przez bezrobotnych wystąpiło sześć grup elementarnych, charakteryzujących się liczbą w przedziale od 196 do 256 osób oraz udziałem w całkowitym zasobie w przedziale od 2,11% do 2,76%. Były to następujące grupy elementarne: grupa 3314 Średni personel do spraw statystyki i dziedzin pokrewnych (2,76%), grupa 9112 Pomoce i sprzątaczki biurowe, hotelowe i pokrewne (2,44%), grupa 4110 Pracownicy obsługi biurowej (2,20%), grupa 3115 Technicy mechanicy (2,19%), grupa 7222 Ślusarze i pokrewni (2,18%) oraz grupa Specjaliści do spraw zarządzania i organizacji (2,11%). Siedem wyżej wyróżnionych grup elementarnych, o największych zasobach bezrobotnych, skupiło łącznie 2091 zarejestrowanych osób bez pracy i objęło 22,55% ogólnego zasobu bezrobotnych. 23

24 W pozostałych 14 elementarnych grupach zawodów w prezentowanym zestawieniu zasób bezrobotnych był niższy i zawierał się w przedziale od 94 do 165 osób, a udział w całkowitym zasobie bezrobotnych mieścił się w przedziale od 1,01% do 1,78%. W zbiorze wyróżnionych 21 elementarnych grup zawodowych o najwyższych udziałach w ogólnym zasobie zarejestrowanych osób bez pracy reprezentowana była większość wielkich grup zawodowych (poza grupami: 1, 6 i 8). Najwięcej, czyli 6 grup elementarnych, reprezentowało wielką grupę 7 Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy, a dużo (5 grup elementarnych) pochodziło z grupy 2 Specjaliści. Reprezentacje innych wielkich grup zawodów były mniejsze: grupy 3 Technicy i inny średni personel oraz grupy 5 Pracownicy usług i sprzedawcy po 3 grupy elementarne, natomiast grupy 4 Pracownicy biurowi oraz grupy 9 Pracownicy wykonujący prace proste po 2 grupy elementarne. Wskaźnik długotrwałego bezrobocia w układzie elementarnych grup zawodów Czas pozostawania bez pracy jest jedną z ważniejszych cech bezrobocia, wykorzystywaną do oceny sytuacji na rynku pracy, określania charakteru i rodzaju bezrobocia, jego przyczyn i skutków oraz ukierunkowania działań w obszarze polityki rynku pracy. Przedmiotem szczególnego zainteresowania w tym obszarze jest bezrobocie długotrwałe, obejmujące osoby bezrobotne pozostające bez pracy dłużej niż 12 miesięcy. Ten typ bezrobocia uznawany jest za wyjątkowo niekorzystny z uwagi na szereg negatywnych skutków, jakie wywołuje ono w różnych sferach życia (biologicznej, psychicznej, ekonomicznej, kulturowej czy politycznej), zarówno w wymiarze indywidualnym, jak i zbiorowym. W powiecie m. Wrocław na koniec 2016 roku wartości wskaźnika długotrwałego bezrobocia (informującego o tym, jaki odsetek bezrobotnych w grupie zawodów stanowią długotrwale bezrobotni) w układzie elementarnych grup zawodów mieściły się w przedziale od 0% do 100%. W tabeli E prezentowana jest lista tych elementarnych grup zawodowych, 24

25 w przypadku których wszyscy zarejestrowani bezrobotni pozostawali bez pracy długotrwale, a zatem charakteryzujących się wskaźnikiem długotrwałego bezrobocia wynoszącym 100%. Takich elementarnych grup zawodowych w 2016 roku było 38 (o 10 więcej niż w roku 2015). Tabela E. Ranking elementarnych grup zawodów według malejącego wskaźnika długotrwałego bezrobocia w powiecie m. Wrocław w 2016 r. (maksymalne wartości) Lp. Kod grupy zawodów Elementarna grupa zawodów Wskaźnik długotrwałego bezrobocia Przedstawiciele władz publicznych 100, Kierownicy do spraw badao i rozwoju 100, Kierownicy w górnictwie 100, Kierownicy w instytucjach opieki zdrowotnej 100, Kierownicy do spraw sportu, rekreacji i rozrywki 100, Nauczyciele kształcenia zawodowego 100, Prezenterzy radiowi, telewizyjni i pokrewni 100, Twórcy i artyści gdzie indziej niesklasyfikowani 100, Pośrednicy handlowi 100, Sekretarze medyczni i pokrewni 100, Funkcjonariusze celni i ochrony granic 100, Urzędnicy paostwowi do spraw nadzoru gdzie indziej 100,00 niesklasyfikowani Średni personel z dziedziny prawa i pokrewny 100, Sportowcy i dżokeje 100, Aktorzy cyrkowi i pokrewni 100, Pracownicy obsługi płacowej 100, Planiści produkcyjni 100, Pracownicy obsługi technicznej biur, hoteli i innych obiektów 100, Pracownicy zakładów pogrzebowych 100, Opiekunowie dziecięcy 100, Strażacy 100, Sadownicy 100, Robotnicy budowy dróg 100, Robotnicy robót stanu surowego i pokrewni gdzie indziej 100,00 niesklasyfikowani Monterzy izolacji 100, Szlifierze narzędzi i polerowacze metali 100, Mechanicy statków powietrznych i pokrewni 100, Ceramicy i pokrewni 100, Rękodzielnicy wyrobów z drewna i pokrewnych materiałów 100, Robotnicy w produkcji wyrobów mleczarskich 100, Operatorzy maszyn przędzalniczych i pokrewni 100, Operatorzy maszyn do wyprawiania futer i skór 100,00 25

26 Operatorzy maszyn do produkcji obuwia i pokrewni 100, Operatorzy urządzeo do produkcji wyrobów szklanych i 100,00 ceramicznych Marynarze i pokrewni (z wyłączeniem sił zbrojnych) 100, Pomoce domowe i sprzątaczki 100, Prowadzący pojazdy ciągnięte przez zwierzęta 100, Ładowacze nieczystości 100,00 W zbiorze wyróżnionych 38 elementarnych grup zawodowych o najwyższych wartościach wskaźnika długotrwałego bezrobocia reprezentowane były wszystkie wielkie grupy zawodowe. Najwięcej, czyli 8 grup elementarnych, reprezentowało wielką grupę 7 Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy, dużo (7 grup elementarnych) wielką grupę 3 Technicy i inny średni personel, a mniej (po 5 grup elementarnych) kolejne grupy wielkie: 1 Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy oraz 8 Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń. Z wielkiej grupy 5 Pracownicy usług i sprzedawcy pochodziły 4 grupy elementarne charakteryzujące się stuprocentowym długotrwałym bezrobociem, natomiast wielkie grupy 2 Specjaliści oraz 9 Pracownicy wykonujący prace proste miały w tym zbiorze tylko 3 reprezentantów w postaci elementarnych grup zawodowych. Najmniej było reprezentantów wielkiej grupy 4 Pracownicy biurowi (2 grupy elementarne) oraz 6 Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy (1 grupa elementarna). Wskaźnik płynności bezrobotnych w układzie elementarnych grup zawodów Wartości wskaźnika płynności bezrobotnych, wskazującego na kierunek i natężenie ruchu bezrobotnych w 2016 roku, były w przekroju elementarnych grup zawodów znacznie zróżnicowane, gdyż zawierały się w przedziale od 0,00 do 5,00 (podobnie jak w 2015 roku). W przypadku 222 elementarnych grup zawodów (229 w 2015 roku) odpływ z bezrobocia przewyższał napływ, wskutek czego wartości wskaźnika płynności bezrobotnych były wyższe od 1. Oznacza to spadek zasobu bezrobotnych w tych grupach w 2016 roku. Z kolei w przypadku 65 innych elementarnych grup zawodowych (66 w 2015 roku) odpływy z bezrobocia były równe napływom do bezrobocia i analizowany wskaźnik 26

27 płynności przyjął wartość 1, co oznacza stabilizację zasobu bezrobotnych w tym roku. Ponadto wystąpiło 78 elementarnych grup zawodowych (81 w 2015 roku), w których odpływ bezrobotnych był mniejszy od ich napływu, a wskaźnik płynności bezrobotnych był mniejszy od 1, ale większy od zera. W tym przypadku zasób bezrobotnych zwiększył się w porównaniu do roku poprzedniego. Niewiele (15 grup elementarnych) cechował zerowy poziom wskaźnika płynności bezrobotnych (8 takich grup w 2015 roku), wskutek zerowego odpływu bezrobotnych przy dodatnim napływie. Spowodowało to również wzrost zasobu bezrobotnych. Zestawienie w tabeli F prezentuje elementarne grupy zawodów, które w 2016 roku charakteryzowały się najwyższymi wskaźnikami płynności bezrobotnych, mieszczącymi się w przedziale od 2,00 do 5,00 (30 grup elementarnych). Najwyższa płynność bezrobotnych w 2016 roku cechowała grupę 9214 Robotnicy wykonujący prace proste w ogrodnictwie i sadownictwie. Odpływ bezrobotnych był tutaj pięciokrotnie wyższy od napływu do bezrobocia. W kolejnych dwóch grupach elementarnych odpływ bezrobotnych był czterokrotnie większy od napływu: w grupie 3332 Organizatorzy konferencji i imprez oraz w grupie 7321 Pracownicy przy pracach przygotowawczych do druku. Następne cztery elementarne grupy zawodowe charakteryzowały się odpływem bezrobotnych przewyższającym napływ trzykrotnie. Były to grupy: 2352 Nauczyciele szkół specjalnych, 3359 Urzędnicy państwowi do spraw nadzoru gdzie indziej niesklasyfikowani, 4213 Pracownicy lombardów i instytucji pożyczkowych oraz 4322 Planiści produkcyjni. W kolejnych 6 grupach elementarnych odpływ bezrobotnych był ponad dwukrotnie większy od napływu (w przedziale od 2,11 do 2,50), a w pozostałych 17 grupach dwukrotnie większy. Tabela F. Ranking elementarnych grup zawodów według malejącego wskaźnika płynności bezrobotnych w powiecie m. Wrocław w 2016 r. (maksymalne wartości) Lp. Kod grupy zawodów Elementarna grupa zawodów Wskaźnik płynności bezrobotnych Robotnicy wykonujący prace proste w ogrodnictwie i 5,00 sadownictwie Organizatorzy konferencji i imprez 4, Pracownicy przy pracach przygotowawczych do druku 4, Nauczyciele szkół specjalnych 3,00 27

28 Urzędnicy paostwowi do spraw nadzoru gdzie indziej 3,00 niesklasyfikowani Pracownicy lombardów i instytucji pożyczkowych 3, Planiści produkcyjni 3, Operatorzy sieci i systemów komputerowych 2, Rękodzielnicy wyrobów z tkanin, skóry i pokrewnych materiałów 2, Operatorzy maszyn i urządzeo do produkcji wyrobów 2,50 chemicznych Archiwiści i muzealnicy 2, Robotnicy przetwórstwa surowców roślinnych 2, Dyżurni ruchu, manewrowi i pokrewni 2, Żołnierze szeregowi 2, Audiofonolodzy i logopedzi 2, Optometryści 2, Mistrzowie produkcji w przemyśle przetwórczym 2, Mistrzowie produkcji w budownictwie 2, Technicy nauk biologicznych (z wyłączeniem nauk medycznych) 2, Dealerzy i maklerzy aktywów finansowych 2, Urzędnicy do spraw podatków 2, Pracownicy zakładów pogrzebowych 2, Instruktorzy nauki jazdy 2, Sprzedawcy na targowiskach i bazarach 2, Pomocniczy personel medyczny 2, Monterzy izolacji 2, Ceramicy i pokrewni 2, Operatorzy maszyn i urządzeo do obróbki drewna 2, Operatorzy urządzeo pakujących, znakujących i urządzeo do 2,00 napełniania butelek Sortowacze odpadów 2,00 Dane w tabeli G prezentują elementarne grupy zawodów, które w 2016 roku charakteryzowały się najniższymi wartościami wskaźnika płynności bezrobotnych. W zestawieniu tym znalazło się 15 elementarnych grup zawodowych, dla których wartość analizowanego wskaźnika wyniosła zero. W ich przypadku przy dodatnim napływie bezrobotnych zasób bezrobocia zwiększył się w porównaniu do roku poprzedniego. 28

29 Tabela G. Ranking elementarnych grup zawodów według rosnącego wskaźnika płynności bezrobotnych w powiecie m. Wrocław w 2016 r. (minimalne wartości) Lp. Kod grupy Elementarna grupa zawodów Wskaźnik płynności zawodów bezrobotnych Lekarze weterynarii specjaliści 0, Lekarze dentyści specjaliści (ze specjalizacją II stopnia lub 0,00 tytułem specjalisty) Urzędnicy do spraw świadczeo społecznych 0, Urzędnicy organów udzielających licencji 0, Funkcjonariusze służby więziennej 0, Aktorzy cyrkowi i pokrewni 0, Ankieterzy 0, Demonstratorzy wyrobów 0, Rolnicy produkcji roślinnej i zwierzęcej pracujący na własne 0,00 potrzeby Monterzy instrumentów muzycznych 0, Robotnicy przygotowujący drewno i pokrewni 0, Robotnicy zwalczania szkodników i chwastów 0, Operatorzy maszyn i urządzeo do przeróbki mechanicznej kopalin 0, Operatorzy maszyn do wyprawiania futer i skór 0, Operatorzy maszyn do produkcji wyrobów włókienniczych, futrzarskich i skórzanych gdzie indziej niesklasyfikowani 0,00 Wskaźnik niedopasowania struktury ofert pracy według wielkich grup zawodów Wskaźnik niedopasowania struktury ofert pracy ma na celu wskazanie grup zawodów niedoreprezentowanych albo nadreprezentowanych w zgłoszeniach ofert pracy do CBOP (Centralnej Bazy Ofert Pracy), czyli do powiatowych urzędów pracy, a także EURES i OHP, w porównaniu do struktury ofert pracy zamieszczanych na komercyjnych portalach internetowych. W pierwszym kroku ustala się strukturę ofert pracy według grup zawodów, odrębnie dla obydwu źródeł informacji o popycie na pracę, a w następnym dokonuje porównania ze sobą obydwu wskaźników strukturalnych według tych grup. Wskaźnik niedopasowania struktury ofert pracy oblicza się jako iloraz wskaźnika struktury ofert pracy rejestrowanych w CBOP i wskaźnika struktury ofert pracy zgłaszanych w Internecie. Przyjmuje on wartości z przedziału <0,+ ). Wartości tego wskaźnika niższe od 1, charakterystyczne są dla grup zawodów, w których ofert pracy są niedoreprezentowane w CBOP. Oznacza to, że pracodawcy częściej oferują pracę za pośrednictwem portali internetowych dla tych zawodów. Z kolei wartości analizowanego wskaźnika wyższe od 1 29

30 oznaczają grupę zawodów, w której oferty pracy są nadreprezentowane w CBOP. Taka sytuacja występuje, gdy pracodawcy częściej poszukują pracowników za pośrednictwem CBOP niż w Internecie. W powiecie m. Wrocław w 2016 roku wartości wskaźnika niedopasowania struktury ofert pracy w układzie wielkich grup zawodów wahały się w przedziale od 0,12 do 6,69 (tabela 1). W porównaniu do roku poprzedniego, w którym przedział ten był szerszy (od 0,15 do 21,79), w roku 2016 niedopasowanie struktury ofert pracy w układzie wielkich grup zawodów było mniejsze. W przypadku pięciu wielkich grup zawodów wartości wskaźnika niedopasowania struktury ofert pracy były wyższe od 1, zaś w przypadku trzech innych grup przyjęły wartości poniżej 1. Dla jednej grupy wielkiej (6 Rolnicy, leśnicy, ogrodnicy i rybacy) nie obliczono tego wskaźnika, ponieważ nie było pełnego punktu odniesienia, czyli ofert pracy w Internecie. W analizowanym zestawieniu wystąpiła zatem przewaga liczebna (pięciu) wielkich grup zawodów, w których oferty pracy były nadreprezentowane w CBOP, nad liczebnością grup (trzech), w których ofert pracy były niedoreprezentowane w CBOP. Tabela 1. Wielkie grupy zawodów według wskaźnika niedopasowania struktury ofert pracy w powiecie m. Wrocław w 2016 r. Kod grupy zawodów Nazwa wielkiej grupy zawodów Liczba ofert pracy Wskaźnik struktury wg źródeł Wskaźnik struktury wg grup w poszczególnych źródłach CBOP Internet (PUP +OHP +EURES) CBOP (PUP +OHP +EURES) Internet Razem CBOP (PUP +OHP +EURES) Internet 0 SIŁY ZBROJNE x x 0,00% 0,00% Wskaźnik niedopasowania struktury ofert pracy 1 PRZEDSTAWICIELE WŁADZ PUBLICZNYCH, WYŻSI URZĘDNICY I KIEROWNICY ,24% 81,76% 0,50% 2,63% 0,19 2 SPECJALIŚCI ,03% 87,97% 7,63% 66,08% 0,12 3 TECHNICY I INNY ŚREDNI ,35% 54,65% 5,27% 7,51% 0,70 PERSONEL 4 PRACOWNICY BIUROWI ,02% 21,98% 15,90% 5,30% 3,00 5 PRACOWNICY USŁUG I SPRZEDAWCY 6 ROLNICY, OGRODNICY, LEŚNICY I RYBACY ,21% 28,79% 13,83% 6,61% 2, ,00% 0,00% 0,57% 0,00% 30

31 7 ROBOTNICY PRZEMYSŁOWI I RZEMIEŚLNICY ,61% 18,39% 19,15% 5,11% 3,75 8 OPERATORZY I MONTERZY MASZYN I URZĄDZEO ,51% 17,49% 11,93% 2,99% 3,99 9 PRACOWNICY WYKONUJĄCY PRACE PROSTE ,79% 11,21% 25,22% 3,77% 6,69 Ogółem W zbiorze wielkich grup zawodowych, w których oferty pracy były nadreprezentowane w CBOP (ze wskaźnikiem niedopasowania struktury ofert pracy wyższym od 1), najwyższym wskaźnikiem niedopasowania struktury ofert pracy, wynoszącym 6,69, charakteryzowała się wielka grupa 9 Pracownicy wykonujący prace proste. Wartość analizowanego wskaźnika w tym przypadku można skomentować w taki sposób, iż udział ofert pracy z tej grupy zawodów w ogólnej liczbie ofert pracy rejestrowanych w CBOP był niemal siedmiokrotnie wyższy niż w strukturze ofert pracy zgłaszanych w Internecie. Na kolejnych pozycjach pod tym względem uplasowały się trzy wielkie grupy: grupa 8 Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń (wskaźnik równy 3,99), grupa 7 Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy (ze wskaźnikiem równym 3,75) oraz grupa 4 Pracownicy biurowi (wskaźnik równy 3,00). Oznacza to trzykrotnie, a nawet blisko czterokrotnie większy udział ofert pracy zgłoszonych do CBOP niż w Internecie w tych trzech grupach wielkich. Większość z wymienionych powyżej grup (poza wielką grupą 4 Pracownicy biurowi) reprezentuje zawody robotnicze, zatem te zawody są nadreprezentowane w CBOP. Nadmiernie reprezentowana była też mieszana grupa 5 Pracownicy usług i sprzedawcy ze wskaźnikiem w wysokości 2,09 (ponad dwukrotnie). Z kolei zawody nierobotnicze są niedoreprezentowane w CBOP, o czym świadczą niższe od jedności wartości wskaźnika niedopasowania struktury ofert pracy. Wynosiły one bowiem 0,12 dla grupy 2 Specjaliści, 0,19 dla grupy 1 Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy oraz 0,70 dla grupy 3 Technicy i inny średni personel. Oznacza to wielokrotnie mniejszy udział ofert pracy zgłoszonych do CBOP niż w Internecie w tych grupach zawodowych: ponad ośmioipółkrotnie w grupie 2 Specjaliści, ponad pięciokrotnie w grupie 1 Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy oraz niemal półtorakrotnie w grupie 3 Technicy i inny średni personel. 31

32 2. RANKING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH Rankingi zawodów deficytowych i nadwyżkowych stanowią najważniejszy element monitoringu. Celem konstrukcji rankingów jest zidentyfikowanie grup zawodów charakteryzujących się deficytem, równowagą bądź nadwyżką na badanym rynku pracy. Analiza tych rankingów, prowadzona w czasie, posłuży do wskazania kierunków i natężenia zmian zachodzących w strukturze zawodowej rynku pracy oraz do podjęcia działań prowadzących do zrównoważenia podaży i popytu na pracę. Konstrukcja rankingu opiera się na zestawieniu popytowej i podażowej strony rynku pracy. Należy przy tym podkreślić, że do charakterystyki strony podażowej rynku pracy przyjęto dane o bezrobotnych pochodzące z rejestrów powiatowego urzędu pracy. Natomiast popyt na rynku pracy określono jako liczbę wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej. Z uwagi na to, że pracodawcy nie mają obowiązku zgłaszania wolnych miejsc pracy w urzędach pracy, w analizie popytu na pracę, poza danymi o ofertach pracy zgłoszonych w urzędzie pracy, uwzględnia się także oferty pracy z podmiotów publicznych (zamieszczane w BIP) oraz oferty pracy publikowane w internetowych serwisach rekrutacyjnych. Biorąc pod uwagę powyższe ustalenia dotyczące zakresu źródeł informacji, rankingi zawodów deficytowych i nadwyżkowych są konstruowane w oparciu o następujące dane 7 : 1) o liczbie zarejestrowanych bezrobotnych i ofertach pracy (wolnych miejscach pracy i miejscach aktywizacji zawodowej) z systemu Syriusz, 2) o liczbie ofert pracy w Internecie, gromadzone przez WUP, 3) o liczbie ofert pracy z podmiotów publicznych (BIP), gromadzone przez WUP. Zgodnie z przyjętymi założeniami metodologicznymi identyfikacja zawodów deficytowych i nadwyżkowych dokonana została w oparciu o kalkulację trzech, głównych mierników: wskaźnika dostępności ofert pracy, wskaźnika długotrwałego bezrobocia, wskaźnika płynności bezrobotnych. 7 Ostateczna wersja metodologii prowadzenia monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych na lokalnym rynku pracy. OPRACOWANIE NOWYCH ZALECEŃ METODYCZNYCH PROWADZENIA MONITORINGU ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH NA LOKALNYM RYNKU PRACY, s

33 Konstrukcje tych wskaźników oraz ich wyjaśnienie przedstawiono we wstępie do niniejszego opracowania. Ranking elementarnych grup zawodów deficytowych W przyjętej metodologii zakłada się, że zawody deficytowe charakteryzują się większą liczbą dostępnych ofert pracy, niż wynosi średni stan bezrobotnych w danym okresie sprawozdawczym. Zatem wskaźnik dostępności ma wartość mniejszą od 0,9. Dodatkowo przyjęto, aby w takim zawodzie odsetek długotrwale bezrobotnych nie przekraczał mediany (Me), a odpływ bezrobotnych przewyższał ich napływ (bądź był równy napływowi) w danym okresie sprawozdawczym. Zawody maksymalnie deficytowe wyróżniają się brakiem bezrobotnych, zatem wskaźnik dostępności ofert pracy w tym przypadku wynosi zero. W powiecie m. Wrocław w 2016 roku wystąpiły 53 elementarne grupy zawodów deficytowych, w tym 5 grup charakteryzujących się maksymalnym deficytem (tabela 2). W porównaniu w poprzednim rokiem było ich o 21 więcej (32 grupy zawodów deficytowych, w tym 3 cechujące się maksymalnym deficytem w 2015 roku). Tabela 2. Ranking elementarnych grup zawodów deficytowych w powiecie m. Wrocław w 2016 r. MAKSYMALNY DEFICYT* Lp. Kod Elementarna grupa zawodów Liczba dostępnych ofert pracy Odsetek ofert subsydiowanych w CBOP (PUP+OHP+EURES) (%) Odsetek miejsc aktywizacji zawodowej (%) Kierowcy motocykli 52 0,00 0, Rybacy i zbieracze pracujący na 13 0,00 0,00 własne potrzeby Uliczni sprzedawcy żywności 5 0,00 0, Strzałowi i pokrewni 1 0,00 0, Operatorzy urządzeo do obróbki powierzchniowej metali i nakładania powłok 1 0,00 33

34 DEFICYT Lp. Kod Elementarna grupa zawodów Średniomiesięczna liczba bezrobotnych Administratorzy systemów komputerowych Specjaliści do spraw baz danych i sieci komputerowych gdzie indziej niesklasyfikowani Specjaliści do spraw sprzedaży z dziedziny technologii teleinformatycznych Specjaliści do spraw rozwoju systemów informatycznych Operatorzy urządzeo pakujących, znakujących i urządzeo do napełniania butelek Średniomiesięczna liczba dostępnych ofert pracy Wskaźnik dostępności ofert pracy Wskaźnik długotrwałego bezrobocia Wskaźnik płynności bezrobotnych Odsetek ofert subsydiowanych w CBOP (PUP+OHP +EURES) (%) Odsetek miejsc aktywizacji zawodowej (%) 1,08 95,33 0,01 0,00 1,00 4,65 4,65 1,08 68,75 0,02 0,00 1,00 0,00 0,00 0,25 13,08 0,02 0,00 0,00 5,58 209,08 0,03 50,00 1,00 0,00 0,00 0,08 2,92 0,03 2,00 2,86 2, Sortowacze odpadów 0,92 17,00 0,05 2,00 0,00 0, Specjaliści do spraw 23,50 347,75 0,07 44,44 1,15 6,67 6,67 księgowości i rachunkowości Kierowcy operatorzy 13,33 161,08 0,08 25,00 1,04 0,00 0,00 wózków jezdniowych Analitycy systemów 26,58 293,33 0,09 42,11 1,27 2,68 1,34 komputerowych i programiści gdzie indziej niesklasyfikowani Specjaliści do spraw 22,58 229,25 0,10 31,82 1,07 6,32 5,17 zarządzania zasobami ludzkimi Kontrolerzy (sterowniczy) 1,75 17,67 0,10 0,00 1,00 1,09 1,09 procesów przemysłowych gdzie indziej niesklasyfikowani Doradcy finansowi i 6,25 60,00 0,10 40,00 1,11 12,50 12,50 inwestycyjni Optometryści 0,25 2,25 0,11 2,00 0,00 0, Magazynierzy i pokrewni 174, ,75 0,11 46,67 1,02 0,94 0, Pracownicy centrów obsługi telefonicznej (pracownicy call center) Pielęgniarki z tytułem specjalisty Pracownicy przygotowujący posiłki typu fast food 11,83 95,25 0,12 36,36 1,05 0,93 0,93 0,17 1,25 0,13 1,00 0,00 0,00 8,58 56,00 0,15 20,00 1,08 3,69 3,19 34

35 Przewodnicy turystyczni i 3,17 20,00 0,16 50,00 1,67 0,00 piloci wycieczek Robotnicy wykonujący 2,17 13,42 0,16 50,00 5,00 28,33 28,33 prace proste w ogrodnictwie i sadownictwie Ręczni pakowacze i 41,75 233,08 0,18 40,00 1,08 0,11 0,05 znakowacze Lektorzy języków obcych 2,33 12,17 0,19 0,00 1,00 0,00 0, Pracownicy sprzedaży i 52,17 255,00 0,20 25,00 1,20 15,85 5,28 pokrewni gdzie indziej niesklasyfikowani Specjaliści do spraw 10,08 35,75 0,28 23,08 1,00 2,83 1,89 rynku nieruchomości Czyściciele pojazdów 2,50 8,58 0,29 33,33 1,00 1,49 0, Monterzy sprzętu 8,42 28,42 0,30 11,11 1,27 0,00 0,00 elektrycznego Sprzedawcy na 0,67 2,17 0,31 2,00 0,00 0,00 targowiskach i bazarach Robotnicy wykonujący 82,17 258,17 0,32 43,08 1,15 0,43 0,11 prace proste w przemyśle gdzie indziej niesklasyfikowani Kasjerzy i sprzedawcy 94,08 287,58 0,33 47,19 1,03 1,00 0,67 biletów Operatorzy maszyn i 18,17 54,92 0,33 44,44 1,00 0,31 0,31 urządzeo do produkcji i przetwórstwa metali Elektrycy budowlani i 44,58 122,58 0,36 39,02 1,11 0,32 0,16 pokrewni Operatorzy maszyn i 1,42 3,67 0,39 0,00 2,00 4,55 0,00 urządzeo do obróbki drewna Sprzedawcy (konsultanci) 11,83 29,08 0,41 37,50 1,28 7,08 7,08 w centrach sprzedaży telefonicznej / internetowej Listonosze i pokrewni 19,00 45,17 0,42 50,00 1,62 0,56 0, Przedstawiciele handlowi 86,67 204,92 0,42 42,31 1,21 2,37 1, Pracownicy przy pracach 2,58 5,92 0,44 50,00 4,00 0,00 0,00 przygotowawczych do druku Inżynierowie elektrycy 18,83 40,67 0,46 40,00 1,00 6,52 2, Inżynierowie 9,17 15,92 0,58 40,00 1,25 0,00 0,00 telekomunikacji Agenci i administratorzy 3,58 6,00 0,60 0,00 1,00 33,33 11,11 nieruchomości Inżynierowie elektronicy 20,08 32,83 0,61 21,05 1,00 21,05 10, Pracownicy lombardów i 0,58 0,92 0,64 3,00 45,45 0,00 instytucji pożyczkowych Operatorzy urządzeo do 2,92 4,42 0,66 1,67 40,00 0,00 rejestracji i transmisji obrazu i dźwięku Inżynierowie do spraw 36,67 51,75 0,71 36,36 1,06 7,69 3,85 35

36 przemysłu i produkcji Pracownicy działów kadr 3,50 4,58 0,76 50,00 1,20 11,63 11, Operatorzy urządzeo do spalania odpadów, uzdatniania wody i pokrewni Kierownicy do spraw produkcji przemysłowej Technicy archiwiści i pokrewni Robotnicy wykonujący prace proste w budownictwie ogólnym Kasjerzy bankowi i pokrewni 1,00 1,25 0,80 1,67 0,00 0,00 4,33 5,25 0,83 33,33 1,20 0,00 0,00 2,58 3,00 0,86 50,00 1,50 4,55 4,55 142,33 160,92 0,88 46,34 1,06 0,40 0,07 38,17 42,67 0,89 39,39 1,20 2,94 0,00 W rankingu 5 elementarnych grup zawodów maksymalnie deficytowych grupy te uszeregowano od największej średniomiesięcznej liczby dostępnych ofert pracy (przy równoczesnej liczbie bezrobotnych równej zero). Jak wynika z prezentowanego zestawienia średniomiesięczna liczba dostępnych ofert pracy zawierała się w przedziale od 1 do 52 ofert pracy. Na pierwszym miejscu znalazła się grupa 8321 Kierowcy motocykli (52 oferty pracy). Na dwóch kolejnych miejscach uplasowały się grupy elementarne: 6340 Rybacy i zbieracze pracujący na własne potrzeby oraz 5212 Uliczni sprzedawcy żywności, dla których średniomiesięczna liczba dostępnych ofert pracy wyniosła odpowiednio 13 i 5. Najmniejszą średniomiesięczną liczbą dostępnych ofert pracy w tym zestawieniu charakteryzowały się dwie elementarne grupy zawodowe: 7542 Strzałowi i pokrewni oraz 8122 Operatorzy urządzeń do obróbki powierzchniowej metali i nakładania powłok (po 1 ofercie pracy). W zestawianiu elementarnych grup zawodów maksymalnie deficytowych znalazły się aż 4 grupy należące do zawodów robotniczych i jedna uznawana za grupę mieszaną. Należy jednak zwrócić uwagę, że wielkomiejski rynek Wrocławia cechuje bogata struktura zawodowa popytu na pracę z przewagą na rzecz zawodów nierobotniczych. Na tym tle liczba elementarnych grup zawodów maksymalnie deficytowych może być za niska, a wysoki deficyt w zawodach robotniczych może mieć przypadkowy charakter. W żadnej z powyższych grup nie odnotowano subsydiowanych ofert pracy. 36

37 Wielokrotnie liczniejszy był zbiór zawodów deficytowych, dla których zgłoszonym ofertom pracy odpowiadali bezrobotni z kwalifikacjami zawodowymi. Taki zbiór liczył w 2016 roku 48 elementarnych grup zawodów (o 19 więcej niż w roku 2015 było ich wówczas 29), a skala deficytu, wyrażona za pomocą wskaźnika dostępności ofert pracy, zawierała się w przedziale od 0,01 do 0,89 bezrobotnego na 1 ofertę pracy (odpowiednio w przedziale od 100 do 1,12 ofert pracy na 1 bezrobotnego). Zatem rozstęp deficytu między skrajnymi grupami elementarnymi w rankingu był prawie 90-krotny (tabela 2), podobnie jak w poprzednim roku (skala deficytu w przedziale 0,01 do 0,82 bezrobotnego na 1 ofertę pracy, odpowiednio w przedziale od 100 do 1,22 ofert pracy na 1 bezrobotnego). Elementarne grupy zawodów deficytowych reprezentowały prawie wszystkie grupy wielkie, za wyjątkiem grupy 6 Rolnicy, leśnicy, ogrodnicy i rybacy. Najwięcej, czyli 16 grup elementarnych, reprezentowało wielką grupę 2 Specjaliści, po 7 grup elementarnych należało do wielkich grup: 4 Pracownicy biurowi oraz 9 Pracownicy wykonujący prace proste. Reprezentacje innych wielkich grup zawodów były mniejsze: grupy 3 Technicy i inny średni personel, grupy 5 Pracownicy usług i sprzedawcy oraz grupy 8 Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń po 5 grup elementarnych. Najmniej było reprezentantów wielkich grup: 7 Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy (2 grupy elementarne) oraz 1 Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy (1 grupa elementarna). W podziale na zawody robotnicze i nierobotnicze znaczną (ponad dwukrotną) przewagę pod względem liczebności miały grupy zawodów nierobotniczych na robotniczymi (29 wobec 14 grup elementarnych), co koresponduje z wielkomiejskim charakterem rynku pracy m. Wrocławia. Koresponduje z tym także maksymalny poziom deficytu dla grupy elementarnej: 2522 Administratorzy systemów komputerowych (wskaźnik dostępności 0,01 bezrobotnego na 1 ofertę pracy, a jego odwrotność 100 ofert pracy na 1 bezrobotnego). Kolejne dwie grupy zawodów z wysokim deficytem: 2529 Specjaliści do spraw baz danych i sieci komputerowych gdzie indziej niesklasyfikowani oraz 2434 Specjaliści do spraw sprzedaży z dziedziny technologii teleinformatycznych reprezentują też zawody nierobotnicze (wskaźnik dostępności 0,02 bezrobotnego na 1 ofertę pracy, a jego odwrotność 50 ofert pracy na 1 bezrobotnego). W najwyższym przedziale deficytu 0,01-0,10 ( bezrobotnych na 1 ofertę pracy) znalazło się łącznie 12 grup elementarnych, w tym aż 9 grup zawodów nierobotniczych i 3 grupy zawodów robotniczych. 37

38 Na pozostałych miejscach w rankingu 48 grup zawodów deficytowych według malejącego deficytu nie było już takich prawidłowości. Występowały bowiem przemiennie grupy zawodów robotniczych i nierobotniczych, a skala deficytu stopniowo się zmniejszała. Z przedstawionego rankingu elementarnych grup zawodów deficytowych wynika, że w większości grup (36) skala deficytu była jednocyfrowa, a niewielka w ponad połowie tych grup (26) do 3,57 ofert pracy na 1 bezrobotnego. Zdecydowana większość (ponad 2/3) grup zawodów deficytowych (33 grupy) charakteryzowała się pewnym zakresem subsydiowania ofert pracy. Odsetek ofert subsydiowanych był zróżnicowany, gdyż zawierał się w przedziale od 0,11% do 45,45%. Generalnie większy poziom dofinansowania dotyczył grup zawodów nierobotniczych w porównaniu do robotniczych. Ranking elementarnych grup zawodów zrównoważonych W metodologii przyjęto, że zawody zrównoważone odznaczają się zbliżoną liczbą bezrobotnych i dostępnych ofert pracy w danym okresie sprawozdawczym. Zatem wskaźnik dostępności ofert ma wartość w przedziale od 0,9 do 1,1. Dodatkowo wskazane jest, aby w takim zawodzie odsetek długotrwale bezrobotnych nie przekraczał mediany (Me), a odpływ bezrobotnych przewyższał ich napływ (bądź był równy napływowi) w danym okresie sprawozdawczym. Ranking elementarnych grup zawodów zrównoważonych (ze wskaźnikiem dostępności ofert pracy w przedziale od 0,93 do 1,09 bezrobotnych na 1 ofertę pracy (odpowiednio od 1,08 do 0,92 oferty pracy na 1 bezrobotnego) zawierał w 2016 roku 12 grup elementarnych (tabela 3), o 5 więcej niż w poprzednim roku (było ich wówczas 7). Wśród nich 7 grup reprezentowały zawody nierobotnicze, 3 robotnicze, a 2 zawody z grupy mieszanej (5 pracownicy usług i sprzedawcy). Zdecydowana większość grup zawodów zrównoważonych (7 grup) charakteryzowała się pewnym zakresem subsydiowania ofert pracy. Odsetek ofert subsydiowanych zawierał się w przedziale od 0,25% do 16,67%. 38

39 Tabela 3. Ranking elementarnych grup zawodów zrównoważonych w powiecie m. Wrocław w 2016 r. RÓWNOWAGA Lp. Kod Elementarna grupa zawodów Średniomiesięczna liczba bezrobotnych Monterzy i konserwatorzy instalacji klimatyzacyjnych i chłodniczych Specjaliści do spraw szkoleo zawodowych i rozwoju kadr Średniomiesięczna liczba dostępnych ofert pracy Wskaźnik dostępności ofert pracy Odsetek ofert subsydiowanych w CBOP (PUP+OHP +EURES) (%) Odsetek miejsc aktywizacji zawodowej (%) 12,50 13,50 0,93 1,52 0,00 6,83 7,25 0,94 16,67 8, Kierownicy biura 3,75 3,92 0,96 12,50 0, Specjaliści do spraw 186,83 194,50 0,96 13,86 8,91 zarządzania i organizacji Kierownicy do spraw 2,42 2,42 1,00 0,00 0,00 zarządzania zasobami ludzkimi Praktykujący 2,67 2,67 1,00 0,00 0,00 niekonwencjonalne lub komplementarne metody terapii Pomocniczy personel medyczny 1,08 1,08 1,00 0,00 0, Hodowcy zwierząt 1,25 1,25 1,00 0,00 0,00 gospodarskich i domowych Cieśle i stolarze budowlani 39,58 39,50 1,00 0,25 0, Kucharze 117,67 112,58 1,05 4,82 1, Pośrednicy pracy i zatrudnienia 2,00 1,83 1,09 0,00 0, Specjaliści do spraw reklamy i marketingu 148,67 136,25 1,09 10,86 9,38 Ranking elementarnych grup zawodów nadwyżkowych W przyjętej metodologii zakłada się, że zawody nadwyżkowe charakteryzują się większą liczbą bezrobotnych niż dostępnych ofert pracy w danym okresie sprawozdawczym. Wskaźnik dostępności ofert pracy jest wyższy od 1,1. Dodatkowo przyjęto, aby w takim zawodzie odsetek długotrwale bezrobotnych przekraczał medianę (Me), a napływ bezrobotnych przewyższał odpływ bezrobotnych w danym okresie sprawozdawczym. Zawody maksymalnie nadwyżkowe wyróżniają się brakiem ofert pracy, zatem wskaźnik dostępności ofert pracy nie może być dla nich obliczony. W powiecie m. Wrocław w 2016 roku wystąpiło 10 elementarnych grup zawodów nadwyżkowych, w tym 1 grupa charakteryzująca się maksymalną nadwyżką (tabela 4). 39

40 W porównaniu z poprzednim rokiem było ich o 12 mniej (22 grupy zawodów nadwyżkowych, w tym 4 cechujące się maksymalną nadwyżką w 2015 roku). Maksymalną nadwyżką charakteryzowała się tylko jedna elementarna grupa zawodowa: 3117 Technicy górnictwa, metalurgii i pokrewni (reprezentująca zawody nierobotnicze) ze średniomiesięczną liczbą bezrobotnych równą 5. O wiele liczniejszy był zbiór zawodów nadwyżkowych, dla których zgłoszonym ofertom pracy odpowiadali bezrobotni z kwalifikacjami zawodowymi. Taki zbiór liczył w 2016 roku 9 elementarnych grup zawodów, o 9 mniej niż w roku 2015 było ich wówczas 18, a także ponad pięciokrotnie mniej w porównaniu do analogicznego zbioru zawodów deficytowych (48). Skala nadwyżki, wyrażona za pomocą wskaźnika dostępności ofert pracy, zawierała się w przedziale od 1,10 do 111,50 bezrobotnych na 1 ofertę pracy. Zatem rozstęp nadwyżki między skrajnymi grupami elementarnymi w rankingu był ponad stukrotny (tabela 4), mniejszy niż w poprzednim roku (był wówczas prawie 150-krotny w związku ze skalą nadwyżki przedziale od 1,22 do 182,50 bezrobotnych na 1 ofertę pracy). Tabela 4. Ranking elementarnych grup zawodów nadwyżkowych w powiecie m. Wrocław w 2016 r. MAKSYMALNA NADWYŻKA Lp. Kod Elementarna grupa zawodów Liczba bezrobotnych Technicy górnictwa, metalurgii i pokrewni 5 NADWYŻKA Lp. Kod Elementarna grupa zawodów Średniomiesięczna liczba bezrobotnych Średniomiesięczna liczba dostępnych ofert pracy Wskaźnik dostępności ofert pracy Wskaźnik długotrwałego bezrobocia Wskaźnik płynności bezrobotnych Odsetek ofert subsydiowanych w CBOP (PUP+OHP +EURES) (%) Odsetek miejsc aktywizacji zawodowej (%) Technicy analityki 18,58 0,17 111,50 77,78 0,91 0,00 0,00 medycznej Pracownicy biur 3,33 0,17 20,00 75,00 0,50 50,00 50,00 informacji Inżynierowie chemicy i 34,42 2,25 15,30 61,11 0,95 0,00 0,00 pokrewni Elektromechanicy i 152,17 53,92 2,82 52,70 1,00 0,84 0,42 elektromonterzy Pośrednicy usług 12,33 5,17 2,39 53,85 0,81 0,00 0,00 biznesowych gdzie indziej niesklasyfikowani Robotnicy obróbki 3,08 1,67 1,85 66,67 0,67 0,00 0,00 40

41 kamienia Obuwnicy i pokrewni 5,08 2,75 1,85 66,67 0,83 11,11 11, Inżynierowie mechanicy 69,42 39,50 1,76 50,72 0,98 0,00 0, Operatorzy maszyn do produkcji wyrobów papierniczych 4,50 4,08 1,10 75,00 0,67 0,00 0,00 Elementarne grupy zawodów nadwyżkowych reprezentowały większość grup wielkich, za wyjątkiem czterech: grupy 1 Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy, grupy 5 Pracownicy usług i sprzedawcy, grupy 6 Rolnicy, leśnicy, ogrodnicy i rybacy oraz grupy 9 Pracownicy wykonujący prace proste. Najwięcej grup elementarnych w układzie wielkich grup zawodowych reprezentowało wielką grupę 7 Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy (3 grupy elementarne), mniej grupy 2 Specjaliści oraz 3 Technicy i inny średni personel (po 2 grupy elementarne), a najmniej grupy 4 pracownicy biurowi, a także 8 Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń (po 1 grupie elementarnej). W podziale na zawody robotnicze i nierobotnicze wystąpiła minimalna przewaga zawodów nierobotniczych 5 grup elementarnych wobec 4 grup elementarnych reprezentujących zawody robotnicze. Należy jednak podkreślić, że maksymalny poziom nadwyżki w 2016 roku cechował grupę zawodów nierobotniczych: 3212 Technicy analityki medycznej i wynosił 111,50 bezrobotnych na 1 ofertę pracy. Na kolejnych dwóch pozycjach uplasowały się także zawody nierobotnicze: na miejscu drugim grupa 4225 Pracownicy biur informacji (20 bezrobotnych na 1 ofertę pracy), a na trzecim grupa 2145 Inżynierowie chemicy i pokrewni (15 bezrobotnych na 1 ofertę pracy). Wiąże się to z wielkomiejskim charakterem rynku pracy m. Wrocławia, zdominowanym poprzez oferty pracy w zawodach nierobotniczych. Na pozostałych 6 miejscach w rankingu 9 grup zawodów nadwyżkowych według malejącej nadwyżki występowały przemiennie grupy zawodów nierobotniczych i robotniczych, a skala nadwyżki była o wiele niższa i mniej zróżnicowana, mieściła się w przedziale 2,82-1,10 bezrobotnych na 1 ofertę pracy. 41

42 Mniej niż 1/3 grup zawodów nadwyżkowych (3 grupy), a więc znacznie mniej niż deficytowych (2/3), charakteryzowała się pewnym zakresem subsydiowania ofert pracy. Odsetek ofert subsydiowanych zawierał się w przedziale od 0,84% do 50,0%. Większy poziom dofinansowania dotyczył grup zawodów nierobotniczych w porównaniu do robotniczych. 42

43 3. ANALIZA UMIEJĘTNOŚCI I UPRAWNIEŃ Umiejętności i uprawnienia stanowią ważny element kwalifikacji zawodowych, gdyż wskazują na praktyczne aspekty kapitału ludzkiego, decydujące o przydatności zawodowej pracowników. Analiza umiejętności i uprawnień poszukiwanych przez pracodawców, a podanych przez nich w ofertach pracy, w porównaniu do posiadanych przez bezrobotnych pozwoli na wskazanie niedopasowań w strukturze kwalifikacyjno-zawodowej.. Z analizy ofert pracy w układzie wielkich grup zawodowych dla m. Wrocławia wynika, że wymagania pracodawców w tym zakresie dotyczyły głównie tzw. miękkich elementów kwalifikacji, takich jak komunikacja ustna/komunikatywność oraz planowanie i organizacja pracy własnej (tabela 5), a także umiejętności zaliczanej do twardych obsługi komputera i wykorzystania Internetu. Te trzy umiejętności (lub co najmniej dwie z nich) występowały w ofertach pracy prawie we wszystkich wielkich grupach zawodowych, za wyjątkiem grupy 6 rolnicy, leśnicy, ogrodnicy i rybacy, w której pracodawcy nie deklarowali żadnych wymaganych kwalifikacji oraz grupy 1 Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy, w przypadku której z wyżej wymienionych kwalifikacji w ofertach pracy pojawiła się tylko komunikacja ustna/komunikatywność. Do powszechnie deklarowanych przez pracodawców umiejętności należały także znajomość języków obcych, współpraca w zespole oraz sprawność psychofizyczna i psychomotoryczna (pojawiły się w przypadku ofert pracy z czterech wielkich grup zawodowych). Tabela 5. Umiejętności i uprawnienia według wielkich grup zawodów w powiecie m. Wrocław w 2016 r. Kod grupy zawodów Wielka grupa zawodów 1 PRZEDSTAWICIELE WŁADZ PUBLICZNYCH, WYŻSI URZĘDNICY I KIEROWNICY STRONA PODAŻOWA RYNKU PRACY Umiejętności posiadane przez bezrobotnych Odsetek bezrobotnych (%)* STRONA POPYTOWA RYNKU PRACY Umiejętności wymagane w ofertach pracy Zarządzanie ludźmi/ przywództwo Komunikacja ustna/ komunikatywnośd Znajomośd języków obcych Sprawnośd psychofizyczna i psychomotoryczna Odsetek ofert pracy (%)** 51,99 32,78 19,21 14,57 43

44 Wywieranie wpływu 14,24 2 SPECJALIŚCI Komunikacja ustna/ 26,26 komunikatywnośd Wyszukiwanie informacji, 21,84 analiza i wyciąganie wniosków Znajomośd języków 17,22 obcych Planowanie i organizacja 10,01 pracy własnej Obsługa komputera i 5,82 wykorzystanie internetu 3 TECHNICY I INNY Komunikacja ustna/ 21,49 ŚREDNI PERSONEL komunikatywnośd Obsługa komputera i 18,91 wykorzystanie internetu Planowanie i organizacja 18,30 pracy własnej Przedsiębiorczośd, 9,32 inicjatywnośd, kreatywnośd Obsługa, montaż i 7,29 naprawa urządzeo technicznych 4 PRACOWNICY Znajomośd języków 14,86 BIUROWI obcych Komunikacja ustna/ 12,83 komunikatywnośd Wyszukiwanie informacji, 11,83 analiza i wyciąganie wniosków Planowanie i organizacja 9,77 pracy własnej Obsługa komputera i 3,78 wykorzystanie internetu 5 PRACOWNICY USŁUG I Komunikacja ustna/ 11,75 SPRZEDAWCY komunikatywnośd Wywieranie wpływu 9,68 7 ROBOTNICY PRZEMYSŁOWI I RZEMIEŚLNICY 8 OPERATORZY I MONTERZY MASZYN I Znajomośd języków 7,90 obcych Współpraca w zespole 6,54 Planowanie i organizacja 5,24 pracy własnej Współpraca w zespole 39,74 Sprawnośd psychofizyczna i psychomotoryczna Obsługa, montaż i naprawa urządzeo technicznych Planowanie i organizacja pracy własnej Komunikacja ustna/ komunikatywnośd Sprawnośd psychofizyczna i psychomotoryczna 9,08 4,17 3,23 3,03 7,64 44

45 URZĄDZEO Współpraca w zespole 5,28 9 PRACOWNICY WYKONUJĄCY PRACE PROSTE Wykonywanie obliczeo 3,01 Obsługa komputera i 3,01 wykorzystanie internetu Komunikacja ustna/ 3,01 komunikatywnośd Obsługa komputera i 3,59 wykorzystanie internetu Współpraca w zespole 3,51 Sprawnośd psychofizyczna i psychomotoryczna Planowanie i organizacja pracy własnej Obsługa, montaż i naprawa urządzeo technicznych 2,71 2,31 1,20 Analizując wymagania kwalifikacyjne pracodawców należy zwrócić uwagę na małą liczebność wskazanych przez nich kategorii umiejętności i uprawnień (w przypadku większości wielkich grup zawodów), a także na stosunkowo niski udział w całości napływu ofert pracy tych ofert, w których te umiejętności i uprawnienia były wskazywane. Odsetek ofert pracy, w których wskazywano na wymagania dotyczące komunikacji ustnej/komunikatywności, wahał się w przedziale od 3,01% (w przypadku napływu ofert pracy w wielkiej grupie 8 Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń) do 32,78% (w przypadku napływu ofert pracy w ramach wielkiej grupy 1 Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy). Z kolei odsetek ofert pracy, w których sformułowano wymagania dotyczące planowania i organizacji pracy własnej, mieścił się w przedziale od 2,31% (w przypadku grupy 9 Pracownicy wykonujący prace proste) do 18,30% (w przypadku napływu ofert pracy w grupie 3 Technicy i inny średni personel). Wymagania w zakresie obsługi komputera i wykorzystania Internetu dotyczyły odsetka ofert pracy mieszczącego się w granicach od 3,01% (w przypadku grupy 8 Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń) do 18,91% (w przypadku grupy 3 Technicy i inny średni personel) całości napływu ofert pracy w danej grupie zawodów. Odsetek ofert pracy, w którym pojawiły się wymagania dotyczące znajomości języków obcych wahał się pomiędzy 7,90% (w przypadku grupy 5 Pracownicy usług i sprzedawcy), a 19,21% (w przypadku grupy 1 Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy). Odsetek ofert pracy, w których wskazywano na wymagania dotyczące współpracy w zespole, wahał się w przedziale od 3,51% (w przypadku grupy 9 Pracownicy wykonujący prace proste) do 45

46 39,74% (w przypadku grupy 7 Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy). Natomiast wymagania odnoszące się do sprawności psychofizycznej i psychomotorycznej dotyczyły odsetka ofert pracy mieszczącego się w granicach od 2,71% (w przypadku grupy 9 Pracownicy wykonujący prace proste) do 14,57% (w przypadku napływu ofert pracy w ramach wielkiej grupy 1 Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy). Niskie wartości wymagań pracodawców w zakresie umiejętności i uprawnień kandydatów do pracy sugerują przypuszczenie o nieadekwatności wyników badań do rzeczywistości i dlatego nie mogą mieć praktycznego znaczenia dla sformułowania wskazań dotyczących kierunków i zakresu przygotowania zawodowego w edukacji szkolnej i ustawicznej. Podobne wnioski nasuwają się z powodu ograniczenia oraz uogólnienia struktury tych wymagań. Jedną z przyczyn takiego wyniku badania może być za wysoki poziom ogólności zawodowego podziału ofert pracy (najwyższy poziom klasyfikacji wielkie grupy zawodowe). Twarde elementy kwalifikacji cechuje większa specyfika związana z rodzajem pracy i zajmowanego stanowiska, która ujawnia się na najniższym poziomie struktury zawodowej, ujętej w Klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy. Jeśli chodzi o stronę podażową rynku pracy nie zostały wyłonione uprawnienia posiadane przez bezrobotnych. Taki stan charakterystyki bezrobotnych uniemożliwia więc porównanie popytu z podażą pracy według umiejętności i uprawnień zawodowych na rynku m. Wrocławia. Wyjaśnienia braku informacji o cechach jakościowych podaży należy poszukiwać na etapie rejestracji bezrobotnych i poszukujących pracy. Wydaje się, że większe trudności może sprawiać identyfikacja miękkich niż twardych elementów kwalifikacji zawodowych tych dwu grup osób. W analizie cech kwalifikacyjnych strony podażowej rynku pracy uwaga zwrócona została m.in. na identyfikację cech ilościowych kategorii bezrobotnych bez zawodu. Brak przygotowania zawodowego, w powiązaniu z niskim poziomem wykształcenia zasobów pracy, wywołać może szereg negatywnych skutków zarówno w wymiarze jednostkowym, jak i społecznym. Stan ten jest niekorzystny dla poszukującego pracy, gdyż ogranicza jego szanse na rynku pracy i może istotnie utrudnić, a wręcz uniemożliwić, pozyskanie stabilnego zatrudnienia i miejsca pracy. Duże zasoby bezrobotnych bez przygotowania zawodowego 46

47 stanowią barierę kwalifikacyjno-zawodową zaspokojenia potrzeb kadrowych przedsiębiorstw i w rezultacie wpływać mogą ograniczająco na rozwój całej gospodarki. Stanowią też istotne wyzwanie dla polityki rynku pracy. Niski poziom wykształcenia bezrobotnych i brak wyuczonego zawodu wśród tych osób są czynnikami ograniczającymi skuteczność aktywnych programów polityki rynku pracy i w efekcie mogą przyczyniać się do wzrostu długotrwałego bezrobocia. Z przeprowadzonych na potrzeby niniejszego monitoringu badań wynika, że w powiecie m. Wrocław na koniec 2016 roku w ogólnym zasobie bezrobotnych pozostawało 906 bezrobotnych bez zawodu (tabela 6). W porównaniu z poprzednim rokiem było ich o 90 mniej (996 bezrobotnych bez zawodu w 2015 roku). Odsetek tej grupy w całym zasobie bezrobotnych wyniósł 8,92% (w roku 2015 udział ten był mniejszy i wynosił 8,47%). Najwięcej bezrobotnych bez przygotowania zawodowego 94 osoby, czyli 61,81% ogółu bezrobotnych bez zawodu legitymowało się najniższym poziomem wykształcenia gimnazjalnym i niższym. Udział bezrobotnych bez zawodu z tym poziomem wykształcenia w ogólnej liczbie bezrobotnych z wykształceniem gimnazjalnym i niższym wyniósł 24,54%. Tabela 6. Bezrobotni bez zawodu w powiecie m. Wrocław w 2016 r. Wyszczególnienie Bezrobotni ogółem w tym bezrobotni bez zawodu Odsetek bezrobotnych bez zawodu (%)* Ogółem ,92% Udział w ogóle bezrobotnych bez zawodu (%) wg poziomu wykształcenia: gimnazjalne i poniżej ,54% 61,81% zasadnicze zawodowe ,58% 4,75% średnie ogólnokształcące ,97% 21,08% policealne i średnie ,93% 7,40% zawodowe wyższe ,58% 4,97% wg typu ukooczonej szkoły: zasadnicza szkoła ,26% 0,77% zawodowa szkoła przysposabiająca do pracy technikum ,09% 1,77% liceum ogólnokształcące ,00% 6,29% liceum profilowane ,67% 0,99% technikum uzupełniające 1 0 0,00% 0,00% 47

48 liceum uzupełniające ,11% 0,11% szkoła policealna ,93% 0,77% wyższa ,11% 3,09% *Odsetek bezrobotnych wyliczany jest jako stosunek bezrobotnych bez zawodu wg stanu w koocu okresu sprawozdawczego do ogółu bezrobotnych w ramach danej analizowanej kategorii. Na drugim miejscu pod względem udziału w strukturze zasobu bezrobotnych bez zawodu, znalazły się osoby legitymujące się wykształceniem średnim ogólnokształcącym. Osób takich było 191, zaś ich udział w ogólnej liczbie bezrobotnych bez zawodu wyniósł 21,08%. Grupa ta stanowiła jednocześnie 17,97% ogółu bezrobotnych z wykształceniem średnim ogólnokształcącym. W ogólnym zasobie bezrobotnych bez zawodu znacznie mniejsze były liczebności i udziały osób reprezentujących pozostałe poziomy wykształcenia. Grupa bezrobotnych z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym liczyła 67 osób, jej udział w ogólnej liczbie bezrobotnych bez zawodu wyniósł 7,40%, natomiast w ogóle osób z tym wykształceniem 2,93%. Grupa osób z wykształceniem wyższym oraz grupa osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym liczyły odpowiednio 45 i 43 osoby, a charakteryzowały się udziałami w analizowanej strukturze bezrobotnych bez zawodu wynoszącymi 4,97% oraz 4,75%. Odsetek osób bez zawodu w wyróżnionych grupach wykształcenia bezrobotnych wyniósł odpowiednio 1,58% i 2,58%. W analizie bezrobotnych bez zawodu pominięto dane według typu ukończonej szkoły (tabela 6) z powodu niskiej wartości poznawczej tych danych. 48

49 4. ANALIZA RYNKU EDUKACYJNEGO Analiza rynku edukacyjnego ma stanowić uzupełnienie wnioskowania o deficycie bądź nadwyżce zawodów na lokalnym rynku pracy. Ma ona posłużyć w głównej mierze do określenia kierunków szkoleń dla bezrobotnych oraz korekty poziomu i struktury treści kształcenia zawodowego na poziomie ponadgimnazjalnym. Na poziomie lokalnych rynków pracy obejmuje ona analizę uczniów ostatnich klas szkół ponadgimnazjalnych oraz analizę sytuacji absolwentów szkół ponadgimnazjalnych na tych rynkach. Analiza uczniów ostatnich klas szkół ponadgimnazjalnych ma umożliwić określenie potencjalnego zasobu siły roboczej młodzieży wchodzącej na rynek pracy, a także wskazać na potencjalne zmiany w zdiagnozowanych na wcześniejszych etapach badania nadwyżkach lub deficytach zasobów pracy według zawodów. Źródło informacji dla tego typu analiz, prowadzonych dla lokalnych rynków pracy, stanowią dane pochodzące z systemu Informacji Oświatowej MEN o liczbie uczniów ostatnich klas szkół ponadgimnazjalnych według zawodów i specjalności. Drugą część wnioskowania na temat rynku edukacyjnego na poziomie powiatowym stanowią wyniki analizy sytuacji na rynku pracy absolwentów szkół ponadgimnazjalnych. Celem tej części jest wskazanie, w jakim stopniu kompetencje i wiedza, uzyskane w trakcie nauki, zabezpieczają absolwentów przed długotrwałym pozostawaniem w rejestrach urzędów pracy jako osoby bezrobotne. Analiza ta ma tym samym pozwolić na sformułowanie wniosków dla usprawnienia systemu kształcenia ponadgimnazjalnego. Prowadzi się ją w oparciu o następujące dane: liczbę bezrobotnych absolwentów 8 według ostatnio ukończonej szkoły (nazwa i typ szkoły ponadgimnazjalnej) oraz bezrobotnych i absolwentów wg zawodu i specjalności z systemu Syriusz, liczbę uczniów ostatnich klas, w tym uczniów którzy zdali egzamin maturalny z Systemu Informacji Oświatowej MEN, liczbę absolwentów szkół ponadgimnazjalnych według zawodu i specjalności oraz ukończonej szkoły (nazwa i typ szkoły) z Systemu Informacji Oświatowej MEN, 8 W niniejszej analizie za bezrobotnego absolwenta uważa się osobę, która w okresie do upływu 12 miesięcy od dnia określonego w dyplomie, świadectwie czy innym dokumencie potwierdzającym ukończenie szkoły lub zaświadczenie o ukończeniu kursu pozostaje w rejestrze powiatowego urzędu pracy. 49

50 liczbę absolwentów szkół ponadgimnazjalnych, którzy zdali egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe, według zawodu i specjalności oraz ukończonej szkoły (nazwa i typ szkoły) z Systemu Informacji Oświatowej MEN. Analiza absolwentów szkół ponadgimnazjalnych opiera się na: zestawieniu liczby bezrobotnych absolwentów zarejestrowanych w urzędzie pracy z łączną liczbą absolwentów, z uwzględnieniem posiadanego zawodu/specjalności (w agregacji do elementarnej grupy zawodów), ostatnio ukończonej szkoły (nazwa i typ szkoły) wskaźnik frakcji bezrobotnych wśród absolwentów, zestawieniu liczby bezrobotnych absolwentów zarejestrowanych w urzędzie pracy z łączną liczbą bezrobotnych, z uwzględnieniem posiadanego zawodu/specjalności (w agregacji do elementarnej grupy zawodów) wskaźnik frakcji absolwentów wśród bezrobotnych, oszacowanie faktycznej frakcji absolwentów wchodzących na rynek pracy (dotyczy tylko absolwentów szkół ponadgimnazjalnych). Miernikiem służącym do identyfikacji elementarnych grup zawodów/kierunków nauki i szkół, w których absolwenci mają trudności ze znalezieniem pracy jest wskaźnik frakcji bezrobotnych wśród absolwentów. Oblicza się go jako iloraz/stosunek liczby bezrobotnych absolwentów według elementarnych grup zawodów/kierunku nauki/typu szkoły/nazwy szkoły (według stanu na koniec okresu) do liczby absolwentów szkół ponadgimnazjalnych według elementarnych grup zawodów/kierunku nauki/typu szkoły/nazwy szkoły (według stanu za poprzedni rok szkolny). Powyższy wskaźnik informuje, jaki odsetek absolwentów w elementarnej grupie zawodów/kierunku nauki/szkoły stanowią bezrobotni absolwenci w elementarnej grupie zawodów/ kierunku nauki/szkoły. Miernik przyjmuje wartości od 0% (oznacza brak bezrobotnych wśród absolwentów według wybranej specyfikacji) do 100% (sytuacja, w której każdy absolwent w elementarnej grupie zawodów/kierunku nauki/szkoły jest zarejestrowany jako bezrobotny). Im niższe wartości przyjmuje ten wskaźnik, tym daną grupę elementarną zawodów/ kierunek nauki/szkołę można uznać za bardziej dostosowaną do potrzeb lokalnego rynku pracy, gdyż jej absolwenci znajdują zatrudnienie w ciągu 6 lub 11 miesięcy od ukończenia szkoły. W kolejnych okresach badawczych można również za pomocą tego wskaźnika sprawdzić, czy w miarę upływu czasu sytuacja absolwentów poprawia się, pogarsza się albo nie ulega zmianie. Efektem takiej analizy może być również 50

51 ranking szkół z informacją na temat liczby absolwentów i odsetka bezrobotnych absolwentów po 6 i 11 miesiącach od ukończenia szkoły Analiza uczniów ostatnich klas szkół ponadgimnazjalnych Analiza rozmiarów kształcenia w szkolnictwie ponadgimnazjalnym w powiecie m. Wrocław w 2016 r. wykazała, że w badanym roku w ostatnich klasach szkół tego typu wystąpiły tylko trzy przypadki elementarnych grup zawodów, które zostały wcześniej określone jako deficytowe, a dwa jako nadwyżkowe (tabela 7). W roku 2015 było ich jeszcze mniej, bowiem po jednym przypadku wśród elementarnych grup zawodów określonych jako deficytowe oraz nadwyżkowe. W zbiorze zawodów deficytowych były trzy takie grupy: 3521 Operatorzy urządzeń do rejestracji i transmisji obrazu i dźwięku (46 uczniów), 7411 Elektrycy budowlani i pokrewni (22 uczniów) oraz 4414 Technicy archiwiści i pokrewni (8 uczniów). Wśród zawodów nadwyżkowych były dwie takie grupy: 5321 Pomocniczy personel medyczny (206 uczniów) i 5120 Kucharze (111 uczniów). Tabela 7. Uczniowie ostatnich klas szkół ponadgimnazjalnych według elementarnych grup zawodów deficytowych, zrównoważonych oraz nadwyżkowych w m. Wrocławiu w 2016 r. Elementarna grupa zawodów deficytowych Liczba uczniów ostatnich Kod Nazwa klas szkół ponadgimnazjalnych 1321 Kierownicy do spraw produkcji przemysłowej Inżynierowie do spraw przemysłu i produkcji Inżynierowie elektrycy Inżynierowie elektronicy Inżynierowie telekomunikacji Pielęgniarki z tytułem specjalisty Optometryści Lektorzy języków obcych Specjaliści do spraw księgowości i rachunkowości Doradcy finansowi i inwestycyjni Specjaliści do spraw zarządzania zasobami ludzkimi Specjaliści do spraw sprzedaży z dziedziny technologii 0 teleinformatycznych 2440 Specjaliści do spraw rynku nieruchomości 0 51

52 2512 Specjaliści do spraw rozwoju systemów informatycznych Analitycy systemów komputerowych i programiści gdzie indziej 0 niesklasyfikowani 2522 Administratorzy systemów komputerowych Specjaliści do spraw baz danych i sieci komputerowych gdzie 0 indziej niesklasyfikowani 3132 Operatorzy urządzeo do spalania odpadów, uzdatniania wody i 0 pokrewni 3139 Kontrolerzy (sterowniczy) procesów przemysłowych gdzie indziej 0 niesklasyfikowani 3322 Przedstawiciele handlowi Agenci i administratorzy nieruchomości Operatorzy urządzeo do rejestracji i transmisji obrazu i dźwięku Kasjerzy bankowi i pokrewni Pracownicy lombardów i instytucji pożyczkowych Pracownicy centrów obsługi telefonicznej (pracownicy call center) Magazynierzy i pokrewni Listonosze i pokrewni Technicy archiwiści i pokrewni Pracownicy działów kadr Przewodnicy turystyczni i piloci wycieczek Sprzedawcy na targowiskach i bazarach Uliczni sprzedawcy żywności Kasjerzy i sprzedawcy biletów Sprzedawcy (konsultanci) w centrach sprzedaży telefonicznej / 0 internetowej 5249 Pracownicy sprzedaży i pokrewni gdzie indziej niesklasyfikowani Rybacy i zbieracze pracujący na własne potrzeby Pracownicy przy pracach przygotowawczych do druku Elektrycy budowlani i pokrewni Strzałowi i pokrewni Operatorzy maszyn i urządzeo do produkcji i przetwórstwa metali Operatorzy urządzeo do obróbki powierzchniowej metali i 0 nakładania powłok 8172 Operatorzy maszyn i urządzeo do obróbki drewna Operatorzy urządzeo pakujących, znakujących i urządzeo do 0 napełniania butelek 8212 Monterzy sprzętu elektrycznego Kierowcy motocykli Kierowcy operatorzy wózków jezdniowych Czyściciele pojazdów Robotnicy wykonujący prace proste w ogrodnictwie i 0 sadownictwie 9313 Robotnicy wykonujący prace proste w budownictwie ogólnym Ręczni pakowacze i znakowacze Robotnicy wykonujący prace proste w przemyśle gdzie indziej 0 niesklasyfikowani 9411 Pracownicy przygotowujący posiłki typu fast food Sortowacze odpadów 0 52

53 Elementarna grupa zawodów zrównoważonych Liczba uczniów ostatnich Kod Nazwa klas szkół ponadgimnazjalnych 2144 Inżynierowie mechanicy Inżynierowie chemicy i pokrewni Technicy górnictwa, metalurgii i pokrewni Technicy analityki medycznej Pośrednicy usług biznesowych gdzie indziej niesklasyfikowani Pracownicy biur informacji Robotnicy obróbki kamienia Elektromechanicy i elektromonterzy Obuwnicy i pokrewni Operatorzy maszyn do produkcji wyrobów papierniczych 0 Elementarna grupa zawodów nadwyżkowych Liczba uczniów ostatnich Kod Nazwa klas szkół ponadgimnazjalnych 1212 Kierownicy do spraw zarządzania zasobami ludzkimi Specjaliści do spraw zarządzania i organizacji Specjaliści do spraw szkoleo zawodowych i rozwoju kadr Specjaliści do spraw reklamy i marketingu Praktykujący niekonwencjonalne lub komplementarne metody 0 terapii 3333 Pośrednicy pracy i zatrudnienia Kierownicy biura Kucharze Pomocniczy personel medyczny Hodowcy zwierząt gospodarskich i domowych Cieśle i stolarze budowlani Monterzy i konserwatorzy instalacji klimatyzacyjnych i chłodniczych 0 W świetle powyższych danych należy stwierdzić, że napływ absolwentów szkół ponadgimnazjalnych z roku szkolnego 2015/2016 nie miał istotnego wpływu na zmniejszenie deficytu ani nadwyżki siły roboczej na rynku pracy m. Wrocławia w 2016 roku. Należy jednak zwrócić uwagę na dwa aspekty prowadzonej analizy. W zbiorze danych o strukturze edukacji szkolnej pominięto bowiem szkoły wyższe, podczas gdy zawody wymagające wyższego wykształcenia występują w obydwu w zbiorach: deficytowych i nadwyżkowych elementarnych grup zawodowych. Ponadto w wielu zawodach nadwyżkowych i deficytowych nie kształci się w szkołach ponadgimnazjalnych, gdyż wymagane kwalifikacje uzyskuje się w formach edukacji pozaszkolnej (zwłaszcza w zawodach robotniczych). 53

54 4.2. Analiza absolwentów szkół ponadgimnazjalnych Analiza sytuacji absolwentów szkół ponadgimnazjalnych na rynku pracy w powiecie m. Wrocław w 2016 r. przeprowadzona została w układzie typów szkół ponadgimnazjalnych (tabela 8). Zestawienie liczby bezrobotnych absolwentów zarejestrowanych w powiatowym urzędzie pracy z łączną liczbą absolwentów z poprzedniego roku szkolnego, z uwzględnieniem typu ukończonej szkoły, pozwoliło na obliczenie wskaźnika frakcji bezrobotnych wśród absolwentów w dwu wariantach: według stanu na koniec grudnia roku poprzedniego (2015 roku) oraz według stanu na koniec maja 2016 roku. Wskaźniki w obydwu wariantach różniły się pod względem wartości i generalnie wykazywały tendencję malejącą w czasie (niższe wartości na koniec maja 2016 roku w porównaniu do wartości koniec grudnia 2015 roku), za wyjątkiem szkoły policealnej. Oznacza to stopniowe ograniczenie bezrobocia absolwentów większości szkół ponadgimnazjalnych we Wrocławiu. Tabela 8. Liczba absolwentów oraz bezrobotnych absolwentów według typu szkoły w m. Wrocław w 2016 r. Typ szkoły Liczba absolwentów w roku szkolnym poprzedzającym rok sprawozdawczy ogółem posiadający tytuł zawodowy* Liczba bezrobotnych absolwentów stan na koniec grudnia roku poprzedniego stan na koniec maja roku sprawozdawczego Wskaźnik frakcji bezrobotnych absolwentów wśród absolwentów (%) stan na koniec grudnia roku poprzedniego stan na koniec maja roku sprawozdawczego zasadnicza szkoła zawodowa ,63% 4,33% szkoła przysposabiająca do pracy technikum ,63% 0,79% liceum ogólnokształcące ,42% 0,21% liceum profilowane 0 0 liceum uzupełniające szkoła policealna ,49% 1,66% * Liczba absolwentów, którzy zdali egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe. Spośród zamieszczonych w tabeli 8 danych dotyczących absolwentów czterech typów szkół (zasadniczej zawodowej, technikum, liceum ogólnokształcącego i szkoły policealnej) najniższym wskaźnikiem frakcji bezrobotnych absolwentów według stanu na koniec grudnia 2015 roku charakteryzowało się liceum ogólnokształcące (0,42%), nieco wyższym szkoła 54

55 policealna (1,49%), jeszcze wyższym technikum (3,63%), a najwyższym zasadnicza szkoła zawodowa (5,63%). W świetle tych danych znacznie większe trudności z podjęciem pracy w 2015 roku (w okresie 6 miesięcy od ukończenia szkoły) mieli absolwenci zasadniczych szkół zawodowych w porównaniu do absolwentów ze średnim wykształceniem zawodowym. Powyższe dysproporcje pogłębiły się w okresie do końca maja 2016 roku (11 miesięcy od ukończenia szkoły), zwłaszcza w przypadku absolwentów technikum. Wskaźnik frakcji tych bezrobotnych absolwentów zmniejszył się bowiem ponad czterokrotnie (z 3,63% do 0,79%). Natomiast w dwu pozostałych typach szkół: zasadniczej zawodowej i liceum ogólnokształcącym zmniejszył się nieznacznie (odpowiednio z 5,63% do 4,33% oraz z 0,42% do 0,21%), a w trzecim: szkole policealnej nawet wzrósł z 1,49% do 1,66%. Uwzględniając hipotetyczny zakres wartości wskaźnika frakcji bezrobotnych absolwentów w przedziale od 0% do 100% należy ocenić jego poziom dla absolwentów szkół ponadgimnazjalnych m. Wrocławia jako bardzo niski. Jednak w porównaniu z poprzednim rokiem bezrobocie wśród absolwentów było wyższe (w zestawieniu za rok 2015 udział bezrobotnych absolwentów pod koniec roku poprzedniego wahał się w przedziale 0,33% w przypadku liceum ogólnokształcącego do 3,31% w przypadku zasadniczej szkoły zawodowej, natomiast według stanu na koniec maja 2015 r. od 0,41% w przypadku technikum do 2,76% w przypadku zasadniczej szkoły zawodowej). 55

56 5. BADANIE KWESTIONARIUSZOWE PRZEDSIĘBIORSTW Zgodnie z założeniami metodologicznymi 9 analiza zatrudnienia w oparciu o badanie kwestionariuszowe przedsiębiorstw powinna umożliwić otrzymanie pełniejszego obrazu kierunków i natężenia dotychczasowych zmian w rozmiarach i strukturze kwalifikacyjnozawodowej popytu na pracę na lokalnym rynku pracy (ujęcie diagnostyczne). Ponadto wyniki tego badania powinny stanowić podstawę do rozpoznania planowanych, w rocznym horyzoncie czasowym, kierunków zmian skali i struktury zatrudnienia w przedsiębiorstwach (ujęcie prognostyczne). Zakłada się, że badanie będzie realizowane raz w roku wśród podmiotów gospodarczych działających na terenie danego powiatu. Kwestionariusz ankiety wraz z instrukcją znajduje się w załączniku nr 1 zaleceń metodycznych do prowadzenia monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych 10. Z kolei szczegółowy opis przygotowania, przeprowadzenia oraz opracowania wyników badania, wraz z wyjaśnieniem zasad doboru próby oraz przedstawieniem konstrukcji zastosowanych wskaźników, znajduje się na stronach tychże zaleceń metodycznych. Opis sposobu doboru próby (zgodnie z opisem zawartym w metodologii) 11 Badaniem powinny zostać objęte podmioty gospodarcze funkcjonujące na lokalnym rynku pracy, zatrudniające przynajmniej jednego pracownika. Optymalnym rozwiązaniem w przypadku badania kwestionariuszowego przedsiębiorstw jest zastosowanie Bazy Jednostek Statystycznych (BJS) jako operatu losowania. BJS to baza danych, której podstawą jest rejestr REGON, jednak w odróżnieniu od niego baza ta jest aktualizowana w oparciu o wyniki badań statystycznych oraz o informacje pochodzące ze źródeł administracyjnych. Jednakże, w przypadku nieotrzymania przez urzędy pracy Bazy Jednostek Statystycznych, zaleca się użycie bazy REGON jako operatu losowania do badania. Zaleca się, aby wielkość próby do badania została wyznaczona w oparciu o poniższy wzór, pozwalający na określenie wielkości próby badawczej przy populacji skończonej 12 : 9 Ostateczna wersja metodologii prowadzenia monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych na lokalnym rynku pracy. OPRACOWANIE NOWYCH ZALECEŃ METODYCZNYCH PROWADZENIA MONITORINGU ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH NA LOKALNYM RYNKU PRACY, s Tamże, s Tamże, s Tamże, s

57 gdzie: P oszacowana proporcja w populacji, e dopuszczalny błąd (zaleca się, aby błąd był nie większy niż 10%), n wielkość próby, N wielkość populacji, Z wartość Z wynikająca z przyjętego poziomu ufności (zakłada się przyjęcie 95% poziomu ufności, dla którego wartość Z = 1,96). Szczególnie istotny, z punktu widzenia określania wielkości próby, jest parametr P, który umożliwia określenie wielkości badanego zjawiska w populacji. W przypadku badania kwestionariuszowego zakładów pracy zaleca się przyjęcie ww. parametru na poziomie 0,5, gdyż umożliwia to określenie tzw. maksymalnego błędu badania. W przypadku dopuszczalnego błędu badania (e) należy podać wartość od 0 do 1 jako procent zakładanego błędu. Przykładowo, jeśli przyjmiemy błąd w wysokości 0,1, czyli 10% i przeprowadzimy badanie kwestionariuszowe to, gdy odpowiedź na dane pytanie zaznaczy 20% respondentów, prawdziwy odsetek odpowiedzi na nie może się różnić o +/-10 pkt. proc. Zakłada się, że wybrana próba cechować się będzie reprezentatywnością na poziomie klas wielkości przedsiębiorstw, wyrażoną liczbą zatrudnionych (do 9 osób, od 10 do 49 osób, od 50 do 249 osób oraz 250 osób i więcej). Określenie minimalnej liczby wywiadów dla poszczególnych klas wielkości przedsiębiorstw powinno zostać oparte o wskaźniki struktury, wyliczane jako procentowy udział danej klasy wielkości firmy w populacji. W badaniu rekomenduje się przyjęcie próby warstwowo-losowej, przy czym dąży się do tego, aby do próby wchodziły jednostki, które uczestniczyły w poprzednich edycjach badania. Procedura losowania polega na tym, że najpierw dzielimy populację na podgrupy, zależne od klasy wielkości przedsiębiorstwa, a następnie losujemy z każdej warstwy jednostki zbiorowości do badania. Jedną z istotniejszych kwestii przy stosowaniu wybranego schematu losowania jest tzw. alokacja próby, czyli rozmieszczenie elementów próby w poszczególnych warstwach. W opisywanym badaniu rekomenduje się zastosowanie proporcjonalnej alokacji próby, która 57

58 wyróżnia się tym, że każda warstwa ma reprezentację proporcjonalną do swego udziału w populacji, zgodnie z wzorem 13 : gdzie: liczebność próby w h-tej warstwie, n liczebność całej próby, liczebność h-tej warstwy, N liczebność całej populacji. Zaleca się przyjmowanie procentowego udziału w ogólnej liczbie podmiotów w populacji z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku, zgodnie z zasadami matematycznymi. Jednakże ze względu na wyliczanie ww. wielkości z wykorzystaniem elektronicznej techniki zaokrągleń mogą występować niezgodności matematyczne. Ponadto, w przypadku dużych przedsiębiorstw (zatrudniających 250 i więcej osób), zaleca się ich nadreprezentowanie w strukturze próby, tzn. zaokrąglanie w górę, do pełnych jedności, wyliczonej alokacji w próbie ( ), nawet jeśli spowoduje to konieczność zmiany wielkości próby wyznaczonej poprzednio ze wzoru (czyli w sytuacji, w której suma liczby przedsiębiorstw wyznaczona według proporcjonalnej alokacji próby w warstwie będzie wyższa niż zakładana pierwotnie, należy przyjąć do badania próbę uzyskaną na tym etapie). Wzór i skrócona interpretacja wskaźnika zatrudnienia netto (zgodnie z opisem zawartym w zaleceniach metodycznych) 14 Podstawową miarą wykorzystywaną do diagnozowania i oceny zmian w poziomie i strukturze zatrudnienia w badanych podmiotach gospodarki narodowej jest wskaźnik zatrudnienia netto. Budowany jest on w oparciu o warianty odpowiedzi znajdujące się w pytaniach odnoszących się do bieżącej sytuacji przedsiębiorstw na rynku pracy. W celu ułatwienia prezentacji mierników przyjęto przystępny sposób ich konstrukcji, zarówno w warstwie obliczeniowej, jak i interpretacyjnej. W przypadku, gdy respondenci mają do wyboru cztery odpowiedzi na wyszczególnione w kwestionariuszu pytania: zwiększyło się, nie zmieniło się, zmniejszyło się, nie dotyczy / trudno powiedzieć to pierwszym krokiem jest przekształcenie uzyskanej liczby wskazań poszczególnych opcji na odsetki. 13 Tamże, s Tamże, s

59 Wskaźnik zatrudnienia netto, z punktu widzenia badania przedsiębiorstw, jest obliczany jako różnica frakcji odpowiedzi pozytywnych i negatywnych (po uwzględnieniu wag), według wzoru 15 : gdzie P liczba odpowiedzi pozytywnych, N liczba odpowiedzi negatywnych, S liczba obserwacji (łączna liczba przedsiębiorstw w próbie), i numer obserwacji, i = 1,,S, waga próby dla i-tej obserwacji, waga rozmiaru dla i-tej obserwacji, wskazanie pozytywne dla i-tej obserwacji, wskazanie negatywne dla i-tej obserwacji, suma wszystkich wskazań dla i-tej obserwacji. Saldo odpowiedzi na dane pytanie diagnostyczne w okresie badawczym przyjmuje wartości od -100 do 100. Wartości ujemne oznaczają pogorszenie sytuacji w przedsiębiorstwie. Im niższa wartość prezentowanych indeksów tym wyższy odsetek firm deklaruje niekorzystne zmiany w obszarze zatrudnienia. Przykładowo wartość -100 uzyskiwana jest w przypadku, kiedy 100% firm biorących udział w badaniu sygnalizuje w danym pytaniu redukcję poziomu zatrudnienia. Ujemna wartość wskaźnika, jednak różna od -100, świadczy o tym, że odsetek firm deklarujących redukcję liczby pracujących przewyższa odsetek przedsiębiorstw potwierdzających rozszerzenie zasobów kadrowych. Natomiast wartości dodatnie wyliczanych indeksów oznaczają poprawę sytuacji firm na lokalnym rynku pracy. Im wyższa wartość wskaźnika, tym wyższy odsetek przedsiębiorstw deklaruje korzystne zmiany w obrębie zatrudnienia. Przykładowo, wartość 100 dla indeksu zatrudnienia oznacza, że wszystkie badane przedsiębiorstwa potwierdzają wzrost liczby pracujących w badanym okresie. Dodatnia wartość indeksu (różna od 100) oznacza zatem, że odsetek firm deklarujących zwiększenie zatrudnienia przewyższył frakcję przedsiębiorstw sygnalizujących redukcję poziomu omawianej kategorii. Wartość miernika równa 0 oznacza, że odsetek firm deklarujących poprawę sytuacji jest równy odsetkowi firm sygnalizujących jej pogorszenie. Wartość ta możliwa jest również do uzyskania w sytuacji, w której wszystkie firmy deklarują brak zmian w obszarze zatrudnienia. 15 Tamże, s

60 Liczba i struktura przebadanych przedsiębiorstw W ramach badania kwestionariuszowego przedsiębiorstw w powiecie m. Wrocław w 2016 roku przebadano łącznie 95 przedsiębiorstw. W układzie klas wielkości przedsiębiorstw największy udział w strukturze badanych, wynoszący 52,19%, miały firmy najmniejsze, zatrudniające do 9 pracowników. Udziały pozostałych kategorii wielkościowych firm były niższe i wynosiły: 35,45% w przypadku podmiotów zatrudniających od 10 do 49 osób oraz 9,52% w przypadku firm zatrudniających od 50 do 249 osób (rys. 1). Najmniejszy udział w strukturze badanych przedsiębiorstw miały firmy największe, zatrudniające powyżej 250 osób, a wynosił on 2,84%. Rysunek 1. Struktura badanych przedsiębiorstw pod względem liczby zatrudnionych pracowników 60

61 Struktura badanych podmiotów według rodzaju działalności W układzie uwzględniającym rodzaj działalności gospodarczej 16, w strukturze przebadanych przedsiębiorstw najwięcej podmiotów (39,32%) prowadziło działalność w zakresie różnych usług w ramach sekcji: M, N, O, P, Q, R, S, T i U według Polskiej Klasyfikacji Działalności. Usługi te dotyczyły m. in. działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej, działalności w zakresie usług administrowania i działalności wspierającej, administracji publicznej i obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, edukacji, opieki zdrowotnej i pomocy społecznej oraz działalności związanej z kulturą, rozrywką i rekreacją (rys. 2). Na drugim miejscu w analizowanej strukturze, z udziałem wynoszącym 32,75%, znalazły się podmioty prowadzące działalność w sekcjach usługowych: G, H, I i J (handel, naprawa pojazdów samochodowych, transport i gospodarka magazynowa, zakwaterowanie i gastronomia, informacja i komunikacja). Rysunek 2. Struktura badanych przedsiębiorstw według rodzaju działalności Około co piąty przebadany podmiot gospodarczy (21,31%) prowadził działalność zaliczaną do przemysłu i budownictwa (w ramach sekcji: B, C, D, E i F). Najmniejszy odsetek badanych (6,62%) reprezentował usługi zaliczane do sekcji K i L (w zakresie działalności finansowej i ubezpieczeniowej oraz związanej z obsługą rynku nieruchomości). W wielkomiejskiej strukturze badanych podmiotów nie było działalności w zakresie rolnictwa, leśnictwa, łowiectwa i rybactwa (sekcja A). 16 Według Polskiej Klasyfikacji Działalności Gospodarczej (PKD 2007). Zob. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 2007 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD). Dz. U. 2007, nr 251, poz

62 Kierunki zmian zatrudnienia w badanych podmiotach gospodarki narodowej w 2016 r. Kierunki zmian zatrudnienia w badanych podmiotach gospodarki m. Wrocławia w 2016 roku były zróżnicowane (rys. 3). Najczęściej pracodawcy wskazywali brak zmian liczby pracowników (48,39% badanych). Na zwiększenie zatrudnienia wskazało aż 44,98% podmiotów, a niewiele na zmniejszenie zatrudnienia (6,62%). Oznacza to pewną poprawę sytuacji na wielkomiejskim rynku pracy Wrocławia po stronie popytu na pracę w 2016 roku i potwierdza wyniki analizy przeprowadzonej na podstawie danych statystycznych dotyczących ofert pracy zgłoszonych do CBOP (oferty zgłoszone do powiatowego urzędu pracy, OHP oraz oferty EURES) i w Internecie. Rysunek 3. Odsetek przedsiębiorstw deklarujących zmiany w zatrudnieniu w 2016 roku Pod względem skali wzrostu zatrudnienia dominowały zakłady pracy deklarujące przeciętny indeks tego wzrostu w przedziale 11-20%, była to niemal 1/5 badanych (19,25%). Jednak na następnej pozycji pod względem wzrostu zatrudnienia znalazły się firmy deklarujące wzrost zatrudnienia na najwyższym poziomie ponad 30% (11,44%). Wśród pracodawców deklarujących najniższy indeks tego wzrostu, w przedziale 1-10%, znalazło się blisko 10% badanych (9,68%). Najmniej jednostek badanych, w których zatrudnienie wzrosło, deklarowało poziom tego wzrostu w przedziale 21-30% (4,61%). 62

63 Wskaźnik zatrudnienia netto według wielkich grup zawodów w 2016 r. Wskaźnik zatrudnienia netto, obrazujący relacje pozytywnych i negatywnych zmian zatrudnienia w badanych podmiotach gospodarczych, dla zdecydowanej większości wielkich grup zawodowych przyjął wartości dodatnie (rys. 4). Oznacza to przewagę wzrostowych tendencji zatrudnienia nad spadkowymi w tych grupach zawodowych. Wyjątek stanowiły trzy grupy wielkie: 0 Siły zbrojne, 1 Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy oraz 6 rolnicy, leśnicy, ogrodnicy i rybacy, dla których miał wartość zerową. Może oznaczać to zarówno brak tendencji wzrostowych i spadkowych w badanych podmiotach, jak również zrównanie takich tendencji w tych podmiotach. Wśród grup wielkich z dodatnim wskaźnikiem zatrudnienia netto pod względem jego poziomu wyróżniało się pięć grup: 2 Specjaliści, 3 technicy i inny średni personel, 7 Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy, 9 Pracownicy wykonujący prace proste oraz 4 pracownicy biurowi. Charakteryzowały się one zbliżoną wartością około punktów procentowych przewagi odsetka pracodawców deklarujących w 2016 roku wzrost zatrudnienia nad odsetkiem pracodawców stwierdzających w tym roku spadek zatrudnienia. Mniejsza nadwyżka tendencji wzrostowej nad spadkową cechowała grupę 5 Pracownicy usług i sprzedawcy blisko 9 punktów procentowych, a najmniejsza grupę 8 Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń około 6 punktów procentowych. W podziale na zawody robotnicze i nierobotnicze duża przewaga tendencji wzrostowych nad spadkowymi rozłożyła się minimalnie na korzyść zawodów nierobotniczych. 63

64 Rysunek 4. Wskaźnik zatrudnienia netto według wielkich grup zawodów w 2016 roku 64

65 Problemy z pozyskiwaniem nowych pracowników Problemy z pozyskiwaniem nowych pracowników w różnym stopniu dotykają badanych pracodawców (rys. 5). Ponad 40% z nich nie stwierdza takich problemów (43,25%), a tylko 15,90% zauważa takie problemy. W negatywnych odpowiedziach badanych jednostek gospodarczych przeważa wariant łagodniejszy raczej nie nad wariantem zdecydowanie nie (37,78% wobec 5,47%), podobnie jak w pozytywnych: raczej tak nad zdecydowanie tak (8,85% wobec 7,05%). Bardzo wysoki jest odsetek odpowiedzi trudno powiedzieć (36,35%), uzupełniony wariantem nie dotyczy (4,50%), co utrudnia jednoznaczną ocenę sytuacji pracodawców na lokalnym rynku. W świetle powyższych wyników badania można jednak stwierdzić, że pracodawcy m. Wrocławia stosunkowo słabo odczuwali w 2016 roku problemy z pozyskiwaniem pracowników. Jednocześnie należy podkreślić, że bardzo mała próba badawcza zrealizowana na wielkomiejskim rynku pracy m. Wrocławia (95 podmiotów) może budzić wątpliwości, czy wyniki badania są adekwatne do rzeczywistości. Rysunek 5. Struktura odpowiedzi przedsiębiorstw deklarujących problemy z pozyskiwaniem nowych pracowników w 2016 roku 65

66 Sposoby poszukiwania nowych pracowników w badanych podmiotach gospodarki narodowej Badani pracodawcy wykorzystują wiele sposobów poszukiwania nowych pracowników (rys.6). Do najczęściej stosowanych należą dwa sposoby: ogłoszenia w Internecie (34,98% odpowiedzi) oraz polecenie znajomych (22,59% odpowiedzi). Dwa kolejne miejsca zajmują: analiza ofert osób przychodzących do firmy (10,21%) oraz ogłoszenia w powiatowych urzędach pracy (9,37%). Kilkuprocentowe udziały mają w tym zestawieniu: ogłoszenia w prasie, praktyki i staże, tzw. inne sposoby oraz ogłoszenia przed zakładem pracy. Dominacja Internetu w poszukiwaniu pracowników jest uwarunkowana upowszechnieniem technologii informatycznych, natomiast wysoka częstość wykorzystania polecenia znajomych jest charakterystyczna dla małych firm, które zdominowały strukturę gospodarki według wielkości. Rysunek 6. Struktura odpowiedzi przedsiębiorstw dotyczących sposobu poszukiwania nowych pracowników 66

67 6. PROGNOZA LOKALNEGO RYNKU PRACY Kierunki prognozowanych zmian zatrudnienia w badanych podmiotach gospodarki narodowej Kierunki prognozowanych na 2017 rok zmian zatrudnienia w badanych podmiotach gospodarki m. Wrocławia były zróżnicowane (rys. 7.). Najczęściej pracodawcy wskazywali przewidywany brak zmian liczby pracowników w przyszłym roku (59,03% badanych). Na zwiększenie zatrudnienia wskazało łącznie aż 39,75% podmiotów, a niewiele na zmniejszenie zatrudnienia (1,22%). Oznacza to prognozę pewnej poprawy sytuacji na wielkomiejskim rynku pracy Wrocławia po stronie popytu na pracę w 2017 roku w porównaniu do roku poprzedniego i kontynuację pozytywnych tendencji zatrudnieniowych z 2016 roku. Rysunek 7. Odsetek przedsiębiorstw przewidujących zmiany w zatrudnieniu w 2017 roku Pod względem skali przewidywanego wzrostu zatrudnienia dominowały zakłady pracy prognozujące pozytywne zmiany na poziomie 11-20% (20,08%). Na następnej pozycji pod względem prognozowanego wzrostu zatrudnienia znalazły się firmy sygnalizujące najwyższy spodziewany indeks tego wzrostu, wynoszący ponad 30% (9,23%). Wśród pracodawców deklarujących najniższy prognozowany indeks wzrostu zatrudnienia, wynoszący 1-10%, znalazło się 7,90%. Najmniej jednostek objętych badaniem, w których przewidywany jest wzrost zatrudnienia, deklarowało poziom tego wzrostu w przedziale 21-30% (2,44%). 67

68 Prognozowany wskaźnik zatrudnienia netto według wielkich grup zawodów Prognozowany wskaźnik zatrudnienia netto, obrazujący relacje pozytywnych i negatywnych zmian zatrudnienia w badanych podmiotach gospodarczych, dla zdecydowanej większości wielkich grup zawodowych przyjął wartości dodatnie (rys. 8). Oznacza to przewagę wzrostowych tendencji zatrudnienia nad spadkowymi w tych grupach zawodowych. Wyjątek stanowiły trzy grupy wielkie: 0 Siły zbrojne, 1 Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy oraz 6 rolnicy, leśnicy, ogrodnicy i rybacy, dla których miał wartość zerową. Może oznaczać to zarówno brak przewidywanych tendencji wzrostowych i spadkowych w badanych podmiotach, jak również zrównanie takich tendencji w tych podmiotach. Rysunek 8. Prognozowany wskaźnik zatrudnienia netto dla wielkich grup zawodów w 2017 roku Wśród grup wielkich z dodatnim, prognozowanym wskaźnikiem zatrudnienia netto pod względem jego poziomu wyróżniało się pięć grup: 7 Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy, 9 Pracownicy wykonujący prace proste, 2 Specjaliści, 4 pracownicy biurowi oraz 5 pracownicy usług i sprzedawcy. Charakteryzowały się one zbliżoną wartością około punktów procentowych odsetka pracodawców przewidujących w 2017 roku wzrost zatrudnienia nad odsetkiem pracodawców spodziewających się w tym roku spadku zatrudnienia. 68