Czynniki prognostyczne i zalecenia terapeutyczne u chorych z przerzutami nowotworowymi do kręgosłupa
|
|
- Daniel Domański
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Czynniki prognostyczne i zalecenia terapeutyczne u chorych z przerzutami nowotworowymi do kręgosłupa Prognostic factors and therapeutic recommendations in patients with metastasis of the spine Bartłomiej Kopaczewski, Roman Jankowski, Stanisław Nowak z Katedry i Kliniki Neurochirurgii i Neurotraumatologii UM im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu kierownik: prof. dr hab. med. Stanisław Nowak Streszczenie Przerzuty nowotworowe do kręgosłupa są wyrazem znacznego zaawansowania procesu chorobowego, pomimo że u części chorych mogą być pierwszym i jedynym objawem choroby. Obraz kliniczny pozostaje w związku z poziomem uszkodzenia i stopniem ucisku struktur kanału kręgowego. Postępowanie neurochirurgiczne polega na usunięciu zmiany przerzutowej, uwolnieniu z ucisku struktur nerwowych, naczyniowych kanału kręgowego i przywróceniu stabilności kręgosłupa. Systemy oceny klinicznej są pomocne w ocenie zaawansowania procesu nowotworowego, przewidywanego czasu przeżycia i w podjęciu decyzji dotyczącej wyboru sposobu leczenia operacyjnego. Summary Metastasis to the spine are often the first and only manifestation of an ongoing disease process. Symptoms are related to the level and degree of destruction in the spine. The neurosurgical management includes resection of the neoplasmal metastasis, liberation of the neural and vascular structures and regaining stabilization of the spine. Clinical scales are helpful in determining the advance of neoplasmal process, predicted time of life and in making decisions of type of surgicaly procedure. Słowa kluczowe: przerzuty nowotworowe do kręgosłupa, postępowanie, skala Tokuhashi Key words: metastasis of the spine, management, Tokuhashi index Proces nowotworowy jest najczęstszą przyczyną nieurazowej destrukcji kręgosłupa. U około 50% pacjentów z uogólnioną chorobą nowotworową istnieją przerzuty do kręgosłupa. Z ogółu wszystkich przerzutów do kości wykrywanych przyżyciowo 39% przypadków dotyczy kręgosłupa (37). Natomiast w badaniach pośmiertnych w chorobie nowotworowej stwierdza się aż w 70-90% przypadków przerzuty do kręgosłupa (17). Układ kostny jest trzecim, po płucach i wątrobie, co do częstości występowania, miejscem przerzutów nowotworowych (37). Szczyt ich występowania ma miejsce w piątej i szóstej dekadzie życia (4, 17). Przerzut do kręgosłupa może wystąpić w każdym stadium choroby nowotworowej. Mimo, że przerzut do kręgosłupa jest wyrazem znacznego zaawansowania procesu nowotworowego bywa on w 6% do 32% przypadków jedynym i pierwszym objawem choroby nowotworowej ujawniającej się klinicznie lub radiologicznie (27). Raki: sutka, prostaty, płuca i nerki dają najczęściej przerzuty do kręgosłupa (14). Jeżeli przerzut jest drugoplanowym objawem choroby nowotworowej, okres pomiędzy wystąpieniem i leczeniem ogniska pierwotnego, a ujawnieniem się ogniska przerzutowego w kręgosłupie może być różnie długi (18). Nowotwory przerzutowe najczęściej występują w odcinkach piersiowym i lędźwiowym, rzadziej w szyjnym i krzyżowym. Niektóre nowotwory przerzutowe wykazują skłonność do pewnych określonych części kręgosłupa, np.: raki płuca i sutka dają często przerzuty do odcinka piersiowego, natomiast raki nerki, gruczołu krokowego i odbytnicy - do odcinka lędźwiowego kręgosłupa (3, 4, 7). Zniszczenie kręgosłupa występuje wskutek procesu kościogubnego (osteolitycznego) nasad łuków i trzonów kręgów, którego następstwem jest złamanie kompresyjne, całkowite zniszczenie kręgu, zniekształcenie osi kręgosłupa pod postacią angulacji przedniej (1, 13, 19, 25). Na obraz kliniczny mają wpływ czynniki miejscowe wynikające z uszkodzenia rdzenia kręgowego i korzeni nerwowych, kręgosłupa, struktur okołokręgosłupowych oraz ogólne związane z chorobą nowotworową. Przyczyną uszkodzenia rdzenia i korzeni nerwów Neuroskop 2009, nr 11 77
2 rdzeniowych jest ucisk przez fragmenty patologiczne złamanego kręgu lub przez zewnątrztwardówkowe nacieczenie nowotworowe przyjmujące postać zaciskającego mankietu. W guzach bogato unaczynionych dochodzi do uszkodzenia rdzenia kręgowego wskutek krwawienia do przestrzeni zewnątrztwardówkowej. Nowotwór może też doprowadzić do przewlekłego lub ostrego niedokrwienia rdzenia kręgowego w różnych odcinkach, np.: katastrofa naczyniowa w granicznym obszarze unaczynienia rdzenia (segmenty Th3-Th5) prowadzi do nagłego wiotkiego porażenia kończyn dolnych. Do innych przyczyn uszkodzeń rdzenia w chorobie nowotworowej należą: naczyniopochodny obrzęk rdzenia kręgowego, zastój krwi w splotach żylnych kanału kręgowego, jak również bezpośrednie zniszczenie rdzenia kręgowego przez nowotwór lub niestabilność kręgosłupa (10). Zakres wskazań do interwencji operacyjnej obejmuje bóle, ubytkowe objawy neurologiczne, zniszczenie struktur kostnych kręgosłupa, niestabilności, konieczność uzyskania materiału diagnostycznego (otwarta biopsja), brak reakcji nowotworu na radioterapię i nasilenie ubytkowych objawów neurologicznych podczas prowadzenia radioterapii (3, 7, 17, 27, 36, 37). W postępowaniu leczniczym metodą z wyboru jest chirurgiczne, doszczętne usunięcie nowotworu, w miarę możliwości do granicy zdrowych tkanek, uwolnienie z ucisku rdzenia kręgowego i korzeni rdzeniowych (17, 27, 33, 34). Powodzenie leczenia operacyjnego guzów zależy od ich natury histologicznej, zaawansowania choroby nowotworowej kręgosłupa, ciężkości uszkodzenia rdzenia kręgowego i stanu ogólnego chorego (24, 29, 31, 33, 36, 37). Radykalne usunięcie nowotworu ogranicza wiele czynników, do których należą złożona budowa anatomiczna kręgosłupa, bezpośrednie sąsiedztwo ważnych narządów klatki piersiowej, jamy brzusznej czy miednicy (26). Okres przeżycia u chorych z przerzutami nowotworowymi do kręgosłupa jest bardzo krótki. Przyjmuje się, że 80% chorych umiera w przeciągu jednego roku od pojawienia się przerzutu do kręgosłupa (5, 7, 22, 29, 33, 36). Celem pracy jest ocena czynników prognostycznych w oparciu o dane kliniczne i badania obrazowe u chorych z przerzutami nowotworowymi do kręgosłupa, a także próba ustalenia zaleceń dotyczących postępowania terapeutyczno-leczniczego u tych chorych. Leczenie pacjentów z przerzutami nowotworowymi do kręgosłupa powinno być ukierunkowane na poprawę jakości życia chorego poprzez zniesienie bólu i poprawę stanu neurologicznego. W procesie leczenia chorych z przerzutami nowotworowymi do kręgosłupa konieczna jest współpraca wielu lekarzy specjalistów między innymi neurochirurgów, onkologów i radiologów. W postępowaniu tym stosuje się leczenie operacyjne, radioterapię, chemioterapię oraz terapię hormonalną, a najczęściej kombinację tych metod. Decyzja o wyborze danej metody leczenia w dużej mierze zależy od indywidualnego rokowania i przewidywalnego czasu przeżycia danego pacjenta. W ocenie rokowania i czasu przeżycia u chorego z przerzutami nowotworowymi do kręgosłupa bierze się pod uwagę następujące czynniki: stan ogólny i neurologiczny pacjenta, lokalizację guza pierwotnego, liczbę ognisk przerzutowych w obrębie kręgosłupa, stopień uszkodzenia rdzenia kręgowego, a także obecność oraz liczbę przerzutów w narządach wewnętrznych. Opracowane zostały różne skale i klasyfikacje pomocne w wyborze odpowiedniej metody leczenia. Do oceny stanu ogólnego pacjenta z chorobą nowotworową powszechnie wykorzystuje się skalę Karnofsky ego (20), w której pacjent otrzymuje od 0 do 100 punktów. Wg tej skali czas przeżycia, jakość życia wydłuża się u pacjentów ze wzrostem indeksu Karnofsky ego. Wartości powyżej 70pkt dobre rokowanie przemawiają za podjęciem radykalnych operacyjnych metod leczenia, a paliatywne nieoperacyjne metody leczenia powinny być rozważane u pacjentów z indeksem <40pkt. Skalę Karnofsky ego przedstawia tab. 1. W ocenie stanu neurologicznego chorych z uszkodzeniem kręgosłupa wykorzystuje się 5-stopniową skalę (A-E) opracowaną w latach sześćdziesiątych przez Frankel a i wsp. (12). Skala ta powstała pierwotnie z myślą o chorych po urazach kręgosłupa, ale znalazła zastosowanie także w przypadku pacjentów z przerzutami nowotworowymi do kręgosłupa (15). Skalę Frankel a przedstawia tab. 2. Pomocną w ocenie stanu neurologicznego pacjenta, ale tylko w zakresie ruchowym jest ocena siły mięśniowej w skali od 0-5 pkt: 0-porażenie mięśni, 1-widoczne lub wyczuwalne skracanie mięśni w czasie skurczu, 2-czynny ruch w odciążeniu, 3-ruch pokonujący siłę ciążenia, 4-ruch przeciw umiarkowanemu oporowi, 5-norma (ruch przeciw nasilonemu oporowi). Oceny tej dokonuje się obustronnie oceniając 24 mięśnie (max. 240 pkt.) skala CMS (Conventional Motor Score) lub 14 mięśni (max. 140 pkt.) skala NASCIS (National Acute Spinal Cord Injury Score) lub 10 grup mięśniowych (max 100 pkt.) według zaleceń Amerykańskiego Towarzystwa Urazów Kręgosłupa ASIA (American Spinal Injury Association) (6). W latach osiemdziesiątych Harrington zaproponował zalecenia dotyczące postępowania z chorymi z przerzutami nowotworowymi do kręgosłupa. Wyróżnił 5 stopni zaawansowania zmian nowotworowych w kręgosłupie tab. 3 (16). W ocenie Harringtona pacjenci w stopniach 1 i 2 powinni być leczeni nieoperacyjnie (chemioterapią lub 78 Neuroskop 2009, nr 11
3 Tabela 1. Skala Karnofsky ego r. Punkty Kryteria Kategorie 100 aktywnoœć prawid³owa zdolny do pracy i normalnej aktywności, 90 aktywność prawidłowa, nie wymaga specjalnej opieki nieznaczne objawy choroby 80 aktywność poniżej przeciętnej, pojedyncze objawy choroby 70 samodzielny, niezdolny niezdolny do pracy do kontynuowania normalnej aktywności zaspokaja większość swych potrzeb 60 wymaga sporadycznej pomocy samodzielnie 50 wymaga znacznej pomocy i częstej wymaga zróżnicowanej pomocy opieki medycznej 40 niepełnosprawny, niezdolny do samodzielnej opieki wymaga specjalistycznej opieki wymaga opieki prowadzonej w placówkach 30 niepełnosprawny w stopniu znaczącym, służby zdrowia hospitalizowany szybka progresja choroby 20 niepełnosprawny w stopniu znaczącym, hospitalizowany wymaga intensywnej opieki 10 stan agonalny 0 zgon Tabela 2. Skala Frankel a r. A B C D E całkowite uszkodzenie struktur nerwowych brak funkcji ruchowej i czuciowej częściowe uszkodzenie, brak funkcji ruchowej z zachowanym czuciem częściowe uszkodzenie, siła mięśniowa poniżej III o wg Lovette a z zachowanym czuciem częściowe uszkodzenie, siła mięśniowa poniżej V o wg Lovette a z zachowanym czuciem bez cech uszkodzenia struktur nerwowych brak objawów ubytkowych Tabela 3. Skala Harrington a r. 1 bez ubytkowych objawów neurologicznych 2 zmiana ograniczona do struktur kostnych bez współistniejącego złamania patologicznego kręgu i niestabilności kręgosłupa 3 znaczące deficyty neurologiczne (ruchowe lub czuciowe) bez zmian w strukturach kostnych 4 złamania patologiczne kręgów z towarzyszącym bólem bez deficytu neurologicznego spowodowanego uciskiem mechanicznym 5 złamania patologiczne kręgu albo niestabilność kręgosłupa oraz znaczące deficyty neurologiczne terapią hormonalną), a przy braku efektu należy u nich zastosować radioterapię. W przypadku pacjentów w stopniu 3 należy zacząć od radioterapii, a następnie zastosować chemioterapię. W stopniach 4 i 5 wskazane jest leczenie operacyjne. W tej klasyfikacji Harrington nie uwzględnił stanu ogólnego chorego, pierwotnej lokalizacji guza ani obecności przerzutów w innych narządach. Inną klasyfikację biorącą pod uwagę stan immunologiczny pacjenta zaproponowali w latach 80-tych De Wald i wsp. (9) podobnie jak w skali Harringtona wyróżnia się 5 Neuroskop 2009, nr 11 79
4 stopni. Skalę De Wald a przedstawia tab. 4. Skala według De Wald a ocenia stopień zaawansowania choroby nowotworowej na podstawie stanu immunologicznego chorego, stopnia uszkodzenia struktur kostnych kręgosłupa i elementów nerwowych kanału kręgowego. Klinicznymi kryteriami dla rozpoznania immunosupresji są obniżenie poziomu krwinek białych poniżej 1000/uL, a płytek krwi poniżej 80x10 3 /ul. Leczenie operacyjne należy rozważyć gdy ponad 50% masy (objętości) trzonu kręgowego uległo zniszczeniu lub gdy zajęte procesem nowotworowym jest jedna lub obie nasady łuku kręgowego nawet jeśli nie doszło do złamania patologicznego trzonu kręgowego. Sytuacja taka stwarza bowiem zagrożenie wystąpienia ucisku na rdzeń kręgowy. W 1990 roku Tokuhashi i wsp. opracowali prognostyczną skalę umożliwiającą dobór odpowiedniej metody leczenia u pacjentów z przerzutami nowotworowymi do kręgosłupa w zależności od prognozowanego czasu przeżycia, który opiera się na ocenie 6 parametrów tj. stanu ogólnego chorych na podstawie indeksu Karnofsky ego, pierwotnej lokalizacji guza, liczby ognisk przerzutowych poza kręgosłupem, obecności przerzutów do narządów wewnętrznych, liczby nacieczonych trzonów kręgowych i objawów uszkodzenia rdzenia kręgowego (31). Każdy parametr otrzymuje od 0 do 2 punktów, maksymalna ilość wynosi 12 punktów. Skalę Tokuhashi przedstawia tab. 5. Na podstawie ocenianych parametrów Tokuhasi i wsp. zaproponowali podział pacjentów na 3 grupy, z uwagi na prognozowany czas przeżycia: poniżej 5 pkt. przeżycie poniżej 3 miesięcy, od 6 do 8 pkt. do 12 miesięcy, powyżej 9 pkt. powyżej 12 miesięcy. U chorych z prognozowanym czasem przeżycia poniżej 3 miesięcy (grupa 1) należy odstąpić od leczenia operacyjnego i wybrać procedury zachowawcze. Chorzy z prognozowanym czasem przeżycia powyżej 3 miesięcy (grupa 2 i 3) wymagają leczenia operacyjnego. Enakoua i wsp. (11) udowodnili przydatność skali Tokuhashi w ocenie rokowania u pacjentów z przerzutami do kręgosłupa i zaproponowali jej modyfikację, a mianowicie przyznanie 0 punktów zamiast 1 w przypadku przerzutów nieustalonego pochodzenia. Ponadto wykazali, że skala Tokuhashi może być wykorzystywana do analiz retrospektywnie. W 2000 i 2005 roku Tokuhashi zmodyfikował swoją skalę prognostyczną. Zmiany dotyczyły parametru oceniającego lokalizację pierwotną guza, zmieniono zakres punktacji z 0-2 do 0-5 tak, że maksymalnie chory może uzyskać 15 punktów (30, 32). Modyfikację skali Tokuhashi w odniesieniu do pierwotnej lokalizacji nowotworu przedstawia tab. 6. Na podstawie tej modyfikacji Tokuhasi zaproponował nowy podział pacjentów na 3 grupy; z uwagi na prognozowany czas przeżycia: poniżej 8 pkt. poniżej 6 miesięcy, 9-11 pkt. powyżej 6 miesięcy, powyżej 12 pkt. powyżej 12 miesięcy. U chorych z prognozowanym czasem przeżycia do 6 miesięcy (grupa 1) należy odstąpić od leczenia operacyjnego i wybrać procedury zachowawcze. Chorzy z prognozowanym czasem przeżycia powyżej 6 miesięcy (grupa 2) wymagają leczenia operacyjnego paliatywnego (uwolnienie z ucisku struktur nerwowych). U chorych z prognozowanym czasem przeżycia powyżej 12 miesięcy należy rozważyć operacyjne leczenie radykalne (usunięcie przerzutu nowotworowego, uwolnienie z ucisku rdzenia kręgowego i zapewnienie stabilizacji kręgosłupa). Ulmar i wsp. oceniali skalę Tokuhashi (przed i po modyfikacji) i wykazali słabą korelację między progno- Tabela 4. Skala De Wald a r. I II III IV V 80 prawid³owy stan immunologiczny subiektywne objawy neurologiczne umiarkowany ból zniszczenie struktur kostnych bez zniekształcenia osi kręgosłupa prawid³owy stan immunologiczny ból złamanie patologiczne kręgu z nieznacznym zniekształceniem osi kręgosłupa objawy immunosupresji ból złamanie patologiczne kręgu z nieznacznym zniekształceniem osi kręgosłupa prawid³owy stan immunologiczny ubytkowe objawy neurologiczne złamanie patologiczne kręgu ze znacznym zniekształceniem osi kręgosłupa objawy uogólnionej immunosupresji zespół całkowitego poprzecznego uszkodzenia rdzenia złamanie patologiczne kręgu ze znacznym zniekształceniem osi kręgosłupa Neuroskop 2009, nr 11
5 Tabela 5. Skala Tokuhashi r. stan ogólny (wg. Karnofsky ego) ciężki (10-40 pkt.) 0 średni (50-70 pkt.) 1 dobry ( pkt.) 2 pierwotna lokalizacja guza płuca, żołądek 0 nerki, wątroba, macica, inne, nieznane pochodzenie guza, 1 tarczyca, prostata, sutek, odbytnica 2 liczba ognisk przerzutowych poza kręgosłupem przerzuty do narządów wewnętrznych nie do usunięcia 0 do usunięcia 1 brak 2 liczba ognisk przerzutowych w trzonach kręgowych uszkodzenie rdzenia kręgowego całkowite 0 częściowe 1 brak 2 Tabela 6. Modyfikacja skali prognostycznej wg. Tokuhashi r. płuca, żołądek, trzustka, przełyk, pęcherz moczowy, kostniakomięsak 0 wątroba, pęcherzyk żółciowy, pierwotna lokalizacja nowotworu nieznane pochodzenie guza 1 inne 2 macica, nerki 3 odbytnica 4 tarczyca, prostata, sutek 5 zowanym, a rzeczywistym czasem przeżycia. Dlatego zaproponowali odmienną interpretację tej skali: po podsumowaniu punktów podzielili pacjentów na dwie, a nie trzy grupy; z uwagi na prognozowany czas przeżycia: poniżej 9 pkt. poniżej 12 miesięcy i powyżej 9 pkt. powyżej 12 miesięcy. Dodatkowo pacjenci z powyższych dwóch grup zostali zakwalifikowani do leczenia operacyjnego, Ulmar i wsp. zaproponowali następujący schemat postępowania: pierwsza grupa (gorsze rokowanie) - dostęp tylny i dekompresja struktur nerwowych kanału kręgowego ze stabilizacją tylną; druga grupa (lepsze rokowanie) oprócz dojścia tylnego dodatkowo dojście przednie z rekonstrukcją trzonu kręgu (35). W 2001 roku Tomita zaproponował nową skalę opartą tylko na 3 parametrach biologicznych: stopniu złośliwości guza pierwotnego, który warunkuje ekspansywność destrukcyjną ognisk przerzutowych, obecnością ognisk przerzutowych w narządach wewnętrznych i szkielecie kostnym (33). Skala wg Tomity nie uwzględnia stanu ogólnego i neurologicznego pacjenta. Skalę przedstawia tab. 7. Na podstawie tych kryteriów Tomita i wsp. zaproponowali następujący algorytm postępowania: 1. od 2 do 3 pkt. leczenie operacyjne miejscowe wycięcie zmiany naciekowej z marginesem onkologicznym, rokowanie dobre 2. od 4 do 5 pkt. leczenie operacyjne miejscowe lub rozległe wycięcie zmiany przerzutowej z marginesem onkologicznym: operacja radykalna (uwolnienie z ucisku struktur nerwowych i naczyniowych kanału kręgowego ze stabilizacją wewnętrzną) 3. od 6 do 7 pkt. paliatywne leczenie operacyjne uwolnienie z ucisku struktur nerwowych, prognozowany krótki okres przeżycia rokowanie złe Neuroskop 2009, nr 11 81
6 Tabela 7. Skala Tomita r. stopień złośliwości nowotworu powolny wzrost (z tarczycy, sutka) 1 umiarkowany wzrost (z nerki, macicy) 2 szybki wzrost (z płuc, żołądka) 4 przerzuty do narządów wewnętrznych nieobecne 0 możliwe do leczenia 2 brak możliwości leczenia 4 przerzuty do szkieletu kostnego pojedyncze 1 (w tym do kręgosłupa) mnogie 2 4. od 8 do 10 pkt. leczenie wyłącznie objawowe, rokowanie złe. W aspekcie neurochirurgicznym istotna jest ocena stabilności kręgosłupa. Koncepcję 3-kolumnową budowy kręgosłupa zaproponował Denis w 1984 roku (8). Przednia kolumna obejmuje więzadło podłużne przednie, przednią połowę trzonu kręgowego, krążka międzykręgowego i pierścienia włóknistego. Kolumna środkowa to tylna część trzonu kręgowego, krążka międzykręgowego, pierścienia włóknistego i więzadło podłużne tylne. Tylną kolumnę tworzą: nasady łuków kręgowych, łuk kręgowy, wyrostki poprzeczne, stawowe, wyrostek kolczysty i więzadła tylne kręgosłupa (nadkolcowe, międzykolcowe, żółte i międzypoprzeczne) i torebki stawowe. Niestabilność kręgosłupa stwierdza się w przypadku uszkodzenia dwóch kolumn. Klasyfikacja niestabilności kręgosłupa wg Denisa została opracowana z myślą o chorych po urazach kręgosłupa, znajduje zastosowanie również w przypadku przerzutów nowotworowych do kręgosłupa (23). W 1988 roku Kostiuk (21) opracował radiologiczną ocenę stabilności kręgosłupa w odniesieniu do zmian nowotworowych w oparciu o koncepcję 2-kolumnową. Przednia kolumna to trzon kręgu który jest podzielony na 4 kwadranty: przedni, tylny oraz prawy i lewy. Tylną kolumnę stanowią nasady łuków kręgowych, łuki kręgowe i wyrostki kręgu. Tylna kolumna została podzielona na prawą i lewą część. Niestabilność stwierdza się gdy zmiana nowotworowa obejmuje powyżej 2 z 6 części kręgu. W latach dziewięćdziesiątych Asdourian i wsp. (2) na podstawie przeprowadzonego badania rezonansu magnetycznego u chorych z przerzutami do kręgosłupa z raka piersi wprowadzili system stopniowania zmian następujących w trzonach kręgowych przy przerzutach nowotworowych prowadzących do deformacji kręgosłupa (ryc. 1). 1. typ IA: wczesne ognisko przerzutowe w trzonie kręgu 2. typ IB: całkowite zajęcie szpiku kostnego w trzonie kręgu przez tkankę nowotworową przy zachowanej wysokości trzonu 82 Neuroskop 2009, nr typ IIA: złamanie górnej blaszki granicznej trzonu kręgu z wpukleniem krążka międzykręgowego do trzonu kręgowego 4. typ IIB: złamanie górnej i dolnej blaszki granicznej z wnikaniem krążków międzykręgowych do trzonu kręgowego, postępująca deformacja trzonu kręgowego powoduje sklinowacenie trzonu kręgu (obraz trójkąta, znak delta) na przekroju strzałkowym 5. typ IIIA: przedstawia zapadnięcie trzonów kręgowych z nasileniem miejscowej kifozy, stenozą kanału kręgowego 6. typ IIIB: dotyczy odcinka szyjnego i lędźwiowego kręgosłupa, dochodzi do kompresji trzonu z symetrycznym zapadnięciem się trzonu kręgowego i stenozą kanału kręgowego 7. typ IV: dochodzi do deformacji osi długiej kręgosłupa, podwichnięcie lub przemieszczenie się kręgów na skutek złamania i zajęcia nowotworem wszystkich 3 kolumn kręgosłupa. W typie IA i IB przerzut nowotworowy do kręgosłupa nie powoduje niestabilności. Typy II lub III wskazują na obecną niestabilność osiową, zwłaszcza w sytuacji towarzyszącego nacieku nowotworowego na tylne elementy kręgów. Typ IV wskazuje na znaczną deformację i postępującą niestabilność przemieszczeniową (translacyjną). W przypadku zmian o charakterze typu IA lub IB stosuje się leczenie nieoperacyjne (radioterapię, chemioterapię lub terapię hormonalną), a w przypadku ucisku na rdzeń kręgowy i niewrażliwość guza na napromieniowanie zaleca się leczenie operacyjne. W typie II lub III w związku z niestabilnością osiową niezależnie od obecności ucisku na rdzeń kręgowy wykonuje się stabilizację operacyjną. W przypadku zmian o charakterze typu IV ucisk na rdzeń kręgowy spowodowany jest bezpośrednim uciskiem rdzenia przez guz i fragmenty zniszczonego kręgu. W tych przypadkach należy uwolnić rdzeń kręgowy z ucisku i wykonać stabilizację wewnętrzną kręgosłupa. W 2001 roku Tomita na podstawie badań MR opierając się na budowie anatomicznej kręgu opracował
7 Rycina 1. Skala Asdourian a. Typ A dotyczy odcinka piersiowego, typ B odcinka szyjnego i lędźwiowego kręgosłupa (2) tzw. klasyfikację chirurgiczną. Kręgi podzielił na 5 stref: trzon; nasada łuku do wyrostków stawowych; wyrostki poprzeczne, łuk kręgowy, wyrostek kolczysty; przestrzeń nadoponowa; przestrzeń przykręgosłupowa (ryc. 2). Sklasyfikował w 3 typy guzów przerzutowych kręgosłupa. Typ A (T1, T2, T3) stanowią tzw. wewnątrzkompartmentowe nacieki nowotworowe ograniczone wyłącznie do zmian w strukturze kostnej. Typ 1 (T1) zmiana naciekowa zajmuje jedną strefę kompartmentu kostnego tj. 1 lub 2 lub 3. Typ 2 (T2) zmiana naciekowa zajmuje dwie strefy 1 i 2 lub 2 i 3. Typ 3 (T3) naciek nowotworowy zajmuje wszystkie trzy strefy kompartmentu kostnego. Typ B (T4, T5, T6) zewnątrzkompartmentowe zmiany naciekowe przekraczające granicę kości i naciekające odpowiednio strefy: kanału kręgowego 4 (T4), przykręgosłupową 5 (T5). Przy zajęciu obu tych przestrzeni naciekając dodatkowo otaczające kręgi T6. Ostatni typ M (T7) stanowią wielopoziomowe zmiany w kręgach i kanale kręgowym (33, 34). Postępowanie jest następujące: w typie 1 (T1) zalecana jest interwencja operacyjna z dostępu przedniego korporektomia/wertebrektomia lub z dostępu tylnego laminektomia. W typie 2 (T2) korporektomia lub laminektomia albo spondylektomia. W typach 3 i 4 (T3, T4) spondylektomia z dojścia przedniego lub tylnego Rycina 2. Klasyfikacja chirurgiczna przerzutów nowotworowych w kręgosłupie wg Tomity (33). Neuroskop 2009, nr 11 83
8 przeprowadzona jedno- lub dwuetapowo. W typie 5 (T5) - w przypadku dokładnej lokalizacji guza przy dobrym stanie ogólnym pacjenta i dobrym rokowaniu można wykonać spondylektomię. W typie 6 i 7 (T6, T7) - zalecane jest leczenie nieoperacyjne, objawowe. W 1997 roku Taneichi i wsp. opublikowali wyniki dotyczące analizy badań radiologicznych u 100 pacjentów z przerzutami osteolitycznymi do kręgosłupa piersiowego i lędźwiowego, na podstawie której opracowali kryteria rozpoznania zagrażającego złamania patologicznego kręgu powodującego niestabilność kręgosłupa (28). W segmentach od Th1 do Th10 są to: zajęcie 50-60% trzonu kręgowego bez zniszczenia pozostałych struktur kostno-więzadłowych lub zajęcie 25-30% trzonu kręgowego wraz ze zniszczeniem stawu żebrowo-poprzecznego. W segmentach od Th10 do L5 zajęcie 35-40% trzonu kręgowego lub w 20-25% wraz ze zniszczeniem tylnych elementów aparatu kostnowięzadłowego. Podsumowanie Wybór metody leczenia pacjentów z przerzutami nowotworowymi do kręgosłupa uzależniony jest od stanu ogólnego i neurologicznego chorego, charakteru nowotworu pierwotnego, wrażliwości na radio-, chemio- i hormonoterapię. Ponadto należy ocenić zaawansowanie choroby nowotworowej (ogniska w narządach wewnętrznych i szkielecie kostnym), umiejscowienie guza w kręgosłupie i kanale kręgowym, stopień stabilności kręgosłupa. Przedstawione skale i systemy kwalifikacji mogą być pomocne w podjęciu decyzji w wyborze sposobu leczenia operacyjnego, jak również w ocenie przewidywanego okresu przeżycia. Piśmiennictwo: 1. Asdourian P.L.: Metastatic disease of the spine. W: The Textbook of Spinal Surgery. Red.: K.H. Bridwell., R.L. De Wald, 2nd ed., Lippincott Raven Publishers, Phila delphia 1997, Asdourian P.L., Mardjetko S., Rausching W., Johnsson H. Jr, Hammerberg K.W., DeWald R.L.: An evaluation of spinal cord deformity in metastatic breast cancer. J. Spinal Disord. 1990, 3, Bauer H.C.F., Wedin R.: Survival after surgery for spinal and extradural metastases. Prognostication in 241 patients. Acta Orthop. Scand. 1995, 66, Beuth W., Bierwagen M., Kasprzak H.A., Malukiewicz W., Budzbon J., Goszczyński W., Kowalewski W., Zaborowski A., Śniegocki M.: Postępy w diagnostyce i leczeniu nowo tworów. Neur. Neurochir. Pol. 1998, 32, Bilsky M.H., P. Boland, E. Lis., Raizer J.J., Healey J.H.: Single stage posterolateral approach for spondylectomy, epidural decompression, and circumferential fusion of spinal metastases. Spine 2000, 25, Bracken M.B., Shepard M.J., Hellenbard K.G.: Methylprednisolone and neurological function 1 year after spinal cord injury: results of the National Acute Spinal Cord Injury Study. J. Neurosurg. 1985, 63, Neuroskop 2009, nr Cybulski G.R., Stone J.L., Opesanmi O.: Spinal cord decompression via a modified costo transversectomy approach combined with posterior instrumentation for management of meta static neoplasms of the thoracic spine. Surg. Neurol. 1991, 35, Denis F.: Spinal instability as defined by the three-column spine concept in acute spinal trauma. Clin. Orthop. 1984, 189, De Wald R.L., Bridwell K.H., Prodromas C., Rodts M.F.: Reconstructive spinal surgery as palliation for metastatic malignancies of the spine. Spine 1985, 10, Dommisse G.F. The blood supply of the spinal cord. A critical vascular zone in spinal surgery. J. Bone Joint Surg. 1974, 56 (B), Enkaoua EA., Doursounian L., Chatellier G.: Vertebral Metastases. A critical appreciation of the prognostic Tokuhashi score in a series of 71 cases. Spine 1997, 22, Frankel H.L., Hancock D.O., Hyslop C.: The value of postural reduction in the initial managment of closed injuries of the spine with paraplegia and tetraplegia. Part I. Paraplegia 1969, 7, Galasko C.S.B.: Spinal instability secondary to metastatic cancer. J. Bone Joint Surg. 1991, 73 (B), Galasko C.S.B., Norris H.E., Crank S.: Spinal instability secondary to metastatic cancer. J. Bone Joint Surg. 2000, 82 (A), Harrington K.D.: The use of methylmethacrylate for vertebral-body replacement and anterior stabilization of pathological fracture-dislocation of the spine due to metastatic malignant disease. J. Bone Joint Surg. 1981, 63(A), Harrigton K.D.: Metastatic disease of the spine. J. Bone Joint Surg. 1986, 68(A), Harrington K.D.: Anterior decompression and stabilization of the spine as a treatment of vertebral collapse and spinal cord compression from metastatic malignancy. Clin. Orthop. 1988, 233, Jankowski R., Nowak S., Żukiel R., Blok T., Paprzycki W., Szymaś J.: Leczenie operacyjne przerzutów nowotworowych do kręgosłupa z wykorzystaniem stabilizacji wewnętrznej. Neurol. Neurochir. Pol. 2008, 42, 4, Jonsson B., Sjostrom L.Olerud C., Andreasson I., Bring J., Rausching W.: Outcome after limited posterior surgery for thoracic and lumbar spine metastases. Eur. Spine J. 1996, 5, Karnofsky D.A., Burchenal J.H., Armistead G.C.: Triethylene Melamine in the treatment of neoplastic disease. Arch. Intern. Med. 1951, 87, Kostiuk J.P., Errico T.J., Gleason T.F.: Spinal stabilization of vertebral column tumors. Spine 1988, 13, Lesoin F., Rousseaux M., Lozes G., Villette L., Clarisse J., Pruvo J.P., Jomin M.: Posterolateral approach to tumours of the dorsolumbar spine. Acta Neurochir. 1986, 81, O Connor M.I., Currier B.L.: Metastatic disease of the spine. Orthopedics 1992, 15, Onimus M., Papin P., Gangloff S.: Result of surgical treatment of spinal thoracic and lumbar metastases. Eur. Spine J. 1996, 5, Rompe J.D.: Decompression / stabilization of the metastatic spine. Cotrel-Dubousset instrumentation in 50 patients. Acta Orthop. Scand. 1993, 64, Steck J.C., Dietze D.D., Fessler R.G.: Posterolateral approach to intradural extramedul lary thoracic tumors. J. Neurosurg. 1994, 81, Sundaresan N., Steinberger A.A., Moore F., Sachedv V.P., Krol G., Hough L., Kelliher K.: Indications and results of combined anterior - posterior approaches for spine tumor surgery. J. Neurosurg. 1996, 85,
9 28. Taneichi H., Kaneda K., Takeda N.: Risk factors and propability of vertebral collapse in metastates of the thoracic and lumbar spine. Spine 1997, 22, Tatsui H., Onomura T., Morishita S., Oketa M., Inoue T.: Survival rates of patient with metastatic spinal cancer after scintigraphic detection of abnormal radioactive accumulation. Spine 1996, 18, Tokuhashi Y.: Lester to the editor. Spine 2000, 25, Tokuhashi Y., Matsuzaki H., Toriyama S., Kawano H., Ohsaka S.: Scoring system for the preoperative evaluation of metastatic spine tumor prognosis. Spine 1990, 15, Tokuhashi Y., Oda H., Oshima M.: A revised scoring system for preoparative evaluation of metastatic spine tumor prognosis. Spine 2005, 30, Tomita K., Kawahara N., Kobayashi T., Yoshida A., Murakami H., Akamaru T.: Srgical strategy for spinal metastases. Spine 2001, 26, Tomita T., Toribatake Y., Kawanara N., Ohnari H., Kobe H.: Total en bloc spondy lectomy and circumspinal decompression for solitary spinal metastasis. Paraplegia 1994, 32, Ulmar B., Richter M., Cakir B., Muche R., Puhl W., Huch K.: The Tokuhashi Score: Significant predictive value for the life expectancy of patients with breast cancer with spinal metastases. Spine 2005, 30, Weigel B., Maghsudi M., Neumann C., Kretschmer R., Muller F.J., Nerlich M.: Surgical management of symptomatic spinal metastases. Postoperative outcome and quality of life. Spine 1999, 21, Wise J.J., Fischgrund J.S., Herkowitz H.N., Montgomery D., Kurz L.T.: Complication, survival rates, and risk factors of surgery for metastatic disease of the spine. Spine 1999, 24, Adres do korespondencji: Katedra i Klinika Neurochirurgii i Neurotraumatologii UM im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu ul. Przybyszewskiego 49, Poznań Neuroskop 2009, nr 11 85
Walery Sienkiel, Arkadiusz Bielecki Roman Mierzwa, Sławomir Majcher. Korporektomia jako skuteczny zabieg operacyjny w patologii kręgosłupa
Spondyloimplantologia zaawansowanego leczenia kręgosłupa systemem DERO Walery Sienkiel, Arkadiusz Bielecki Roman Mierzwa, Sławomir Majcher Oddział Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu, Szpital Wojewódzki
Bardziej szczegółowoBADANIA RADIOLOGICZNE, TOMOGRAFIA KOMPUTEROWA, REZONANS MAGNETYCZNY W DIAGNOSTYCE
BADANIA RADIOLOGICZNE, TOMOGRAFIA KOMPUTEROWA, REZONANS MAGNETYCZNY W DIAGNOSTYCE SZPICZAKA MNOGIEGO Bartosz Białczyk Ośrodek Diagnostyki, Terapii i Telemedycyny KSS im. Jana Pawła II Szpiczak mnogi multiple
Bardziej szczegółowoWytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011
Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011 Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki,
Bardziej szczegółowoUrologiczne leczenie paliatywne zaawansowanych raków nerki. Dr n. med. Roman Sosnowski Klinika Nowotworów Układu Moczowego, COI, Warszawa
Urologiczne leczenie paliatywne zaawansowanych raków nerki Dr n. med. Roman Sosnowski Klinika Nowotworów Układu Moczowego, COI, Warszawa Nefrektomia Nefrektomia jest metodą umożliwiającą całkowite wyleczenie
Bardziej szczegółowoRokowanie i wyniki leczenia chorych z przerzutami nowotworowymi do kręgosłupa analiza kliniczna.
Klinika Neurochirurgii i Neurotraumatologii Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Kierownik Kliniki: Prof. zw. dr hab. Stanisław Nowak Lek. med. Bartłomiej Kopaczewski Rokowanie
Bardziej szczegółowoDaniel Zarzycki, Maciej Tęsiorowski Ewa Lipik, Bogdan Bakalarek, Wojciech Kącki. Zasady stabilizacji kręgosłupa po korporektomiach
Spondyloimplantologia zaawansowanego leczenia kręgosłupa systemem DERO Daniel Zarzycki, Maciej Tęsiorowski Ewa Lipik, Bogdan Bakalarek, Wojciech Kącki Katedra i Klinika Ortopedii i Rehabilitacji, Collegium
Bardziej szczegółowoWrodzone wady wewnątrzkanałowe
Wrodzone wady wewnątrzkanałowe Występują one w przebiegu wad tworzenia się tzw. struny grzbietowej ( rozwoju kręgosłupa i rdzenia). Określane są inaczej terminem dysrafii. Wady te przyjmują postać: rozszczepu
Bardziej szczegółowoSzpiczak mnogi możliwości leczenia chirurgicznego
Szpiczak mnogi możliwości leczenia chirurgicznego Adam Pala Oddział Schorzeń i Urazów Kręgosłupa Wojewódzki Szpital Chirurgii Urazowej Piekary Śląskie MOŻLIWOŚCI TERAPEUTYCZNE W SZPICZAKU MNOGIM - radioterapia,
Bardziej szczegółowoPersonalizacja leczenia rozsianego raka nerki.
RAFAŁ STEC Personalizacja leczenia rozsianego raka nerki. Warszawa, 13 października 2018 roku Opis przypadku nr 1. Rozpoznanie Data rozpoznania: 07.11.2007 r. Pacjent: 65 lat, K Dane na temat guza: - Stopień
Bardziej szczegółowoNiestabilność kręgosłupa
Niestabilność kręgosłupa Niestabilność kręgosłupa jest to nadmierna ruchomość kręgosłupa wykraczająca poza fizjologiczne zakresy ruchu, wywołująca dolegliwości bólowe lub objawy neurologiczne, również
Bardziej szczegółowoGuzy tylnej jamy czaszki w materiale Oddziału Neurochirurgii Dziecięcej w Poznaniu
Guzy tylnej jamy czaszki w materiale Oddziału Neurochirurgii Dziecięcej w Poznaniu Tumors of posterior fossa in material of Pediatric Neurologial Surgery in Poznań Krzysztof Jarmusz, Katarzyna Nowakowska,
Bardziej szczegółowoStabilizacja DERO w nowotworach kręgosłupa
SYSTEM DERO: ROZWÓJ TECHNIK OPERACYJNEGO LECZENIA KRĘGOSŁUPA Paweł Baranowski 1 Stabilizacja DERO w nowotworach kręgosłupa Streszczenie: W przedstawionym artykule omawiana jest taktyka postępowania leczniczego
Bardziej szczegółowoZBYT PÓŹNE WYKRYWANIE RAKA NERKI ROLA LEKARZA PIERWSZEGO KONTAKTU
ZBYT PÓŹNE WYKRYWANIE RAKA NERKI ROLA LEKARZA PIERWSZEGO KONTAKTU 14 czerwca 2012 r dr n. med. Piotr Tomczak Klinika Onkologii U.M. Poznań Epidemiologia raka nerki RCC stanowi 2 3% nowotworów złośliwych
Bardziej szczegółowoRoman Jankowski, Stanisław Nowak Ryszard Żukiel, Tomasz Blok. Sposoby stabilizacji wewnętrznej kręgosłupa uszkodzonego przerzutem nowotworowym
Spondyloimplantologia zaawansowanego leczenia kręgosłupa systemem DERO Roman Jankowski, Stanisław Nowak Ryszard Żukiel, Tomasz Blok Katedra i Klinika Neurochirurgii AM im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
Bardziej szczegółowoUrazowe złamania kręgosłupa - zaopatrzenie przy pomocy wertebroplastyki - opis przypadków
Urazowe złamania kręgosłupa - zaopatrzenie przy pomocy wertebroplastyki - opis przypadków Spinal injuries - treatment by vertebroplasty - two cases report Bartłomiej Kopaczewski, Stanisław Nowak z Katedry
Bardziej szczegółowoRadioterapia radykalna i paliatywna w szpiczaku plazmocytowym. Dr n. med. Katarzyna Pudełek
Radioterapia radykalna i paliatywna w szpiczaku plazmocytowym Dr n. med. Katarzyna Pudełek Rola radioterapii w szpiczaku plazmocytowym Radykalna radioterapia szpiczaka odosobnionego kostnego i pozakostnego
Bardziej szczegółowoPrzykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji
PROGRAM POPRAWY WCZESNEGO WYKRYWANIA I DIAGNOZOWANIA NOWOTWORÓW U DZIECI W PIĘCIU WOJEWÓDZTWACH POLSKI Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji
Bardziej szczegółowoS T R E S Z C Z E N I E
STRESZCZENIE Cel pracy: Celem pracy jest ocena wyników leczenia napromienianiem chorych z rozpoznaniem raka szyjki macicy w Świętokrzyskim Centrum Onkologii, porównanie wyników leczenia chorych napromienianych
Bardziej szczegółowoCHIRURGICZNE LECZENIE GUZÓW NEUROENDOKRYNNYCH (NET) UKŁADU POKARMOWEGO:
Andrzej W. SZAWŁOWSKI CHIRURGICZNE LECZENIE GUZÓW NEUROENDOKRYNNYCH (NET) UKŁADU POKARMOWEGO: Żołądka Jelit Trzustki GEP z Kliniki Nowotworów Górnego Odcinka Układu Pokarmowego -Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie
Bardziej szczegółowotyp 3, sporadyczny; Techniki Obrazowe
Guz neuroendokrynny żołądka typ 3, sporadyczny; Techniki Obrazowe Mariusz I.Furmanek CSK MSWiA i CMKP Warszawa Ocena wyjściowa, metody strukturalne WHO 2 (rak wysoko zróżnicowany); Endoskopia i/lub EUS;
Bardziej szczegółowoRadioterapia w leczeniu raka pęcherza moczowego - zalecenia
Radioterapia w leczeniu raka pęcherza moczowego - zalecenia Radioterapia w leczeniu raka pęcherza moczowego może być stosowana łącznie z leczeniem operacyjnym chemioterapią. Na podstawie literatury anglojęzycznej
Bardziej szczegółowoAutor: Artur Balasa. Klinika Neurochirurgii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
ŁÓDŹ,06-09 WRZEŚNIA 2017 ROKU Tytuł : Dostęp boczny w leczeniu operacyjnym nawrotowej radikulopatii szyjnej u chorych po wcześniejszej discektomii z zespoleniem przednim. Opis dwóch przypadków. Autor:
Bardziej szczegółowoniedostatecznego rozwój części kręgu (półkręg, kręg klinowy, kręg motyli) nieprawidłowego zrostu między kręgami (płytka lub blok kręgowy)
Kifozy wrodzone Błędy w rozwoju kręgosłupa w okresie wewnątrzmacicznym prowadzą do powstawania wad wrodzonych kręgosłupa. Istnienie wady w obrębie kręgosłupa nie jest równoznaczne z powstaniem deformacji
Bardziej szczegółowoZłamania urazowe kręgosłupa
Złamania urazowe kręgosłupa Złamania kręgosłupa często prowadzą do porażeń czy niedowładów kończyn i wskutek tego dramatycznie mogą zmienić dalsze życie chorego. Skutkami tych neurologicznych uszkodzeń
Bardziej szczegółowoPropozycje nowego sposobu kontraktowania świadczeń z grup H51 i H52.
załącznik nr 1 Propozycje nowego sposobu kontraktowania świadczeń z grup H51 i H5. Poniżej zostają przedstawione propozycje sposobu kontraktowania świadczeń Propozycja - Utworzenie nowych grup W tej propozycji
Bardziej szczegółowoZespoły bólowe kręgosłupa
Zespoły bólowe kręgosłupa W około 70-80% przypadków pierwszego spotkania pacjenta i lekarza nie daje ustalić się dokładnie przyczyny bólów kręgosłupa. Świadczy to o złożoności tego problemu. Mimo tego
Bardziej szczegółowoprzerzutu czerniaka z³oœliwego do krêgos³upa.
Przerzuty czerniaka z³oœliwego do krêgos³upa Spinal metastases of melanoma malignum Roman Jankowski 1, Ryszard ukiel 1, Janusz Szymaœ 2 1 z Katedry i Kliniki Neurochirurgii i Neurotraumatologii A.M. kierownik
Bardziej szczegółowoWCZESNE OBJAWY CHOROBY NOWOTWOROWEJ U DZIECI
WCZESNE OBJAWY CHOROBY NOWOTWOROWEJ U DZIECI Elżbieta Adamkiewicz-Drożyńska Katedra i Klinika Pediatrii, Hematologii i Onkologii Początki choroby nowotworowej u dzieci Kumulacja wielu zmian genetycznych
Bardziej szczegółowoNowotwory złośliwe skóry. Katedra Onkologii AM w Poznaniu
Nowotwory złośliwe skóry Katedra Onkologii AM w Poznaniu Nowotwory złośliwe skóry Raki: rak podstawnokomórkowy rak kolczystokomórkowy rak płakonabłonkowy Czerniak Nowotwory złośliwe skóryrak podstawnokomórkowy
Bardziej szczegółowowww.spine.org.pl Ograniczenie dostępności w leczeniu operacyjnym schorzeo kręgosłupa
www.spine.org.pl Ograniczenie dostępności w leczeniu operacyjnym schorzeo kręgosłupa Dr hab. n. med. Wojciech Kloc, prof. UWM Prezydent Polskiego Towarzystwa Chirurgów Kręgosłupa Rozporządzenie Ministra
Bardziej szczegółowoDaniel Zarzycki, Bogusław Bakalarek, Barbara Jasiewicz 1. Wyniki leczenia operacyjnego kręgozmyków z zastosowaniem stabilizacji transpedikularnej
SYSTEM DERO: ROZWÓJ TECHNIK OPERACYJNEGO LECZENIA KRĘGOSŁUPA Daniel Zarzycki, Bogusław Bakalarek, Barbara Jasiewicz 1 Wyniki leczenia operacyjnego kręgozmyków z zastosowaniem stabilizacji transpedikularnej
Bardziej szczegółowoZałożenia i cele. Ogromny postęp, który dokonał się w dziedzinie chirurgii rekonstrukcyjnej w ostatnich dekadach, sprawił, że stało się możliwe
Założenia i cele. Ogromny postęp, który dokonał się w dziedzinie chirurgii rekonstrukcyjnej w ostatnich dekadach, sprawił, że stało się możliwe zaopatrywanie rozległych ubytków poresekcyjnych praktycznie
Bardziej szczegółowoLECZENIE WYSOKO ZRÓŻNICOWANEGO NOWOTWORU NEUROENDOKRYNNEGO TRZUSTKI (ICD-10 C25.4)
Załącznik B.53..docx LECZENIE WYSOKO ZRÓŻNICOWANEGO NOWOTWORU NEUROENDOKRYNNEGO TRZUSTKI (ICD-10 C25.4) ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Leczenie wysoko zróżnicowanego nowotworu neuroendokrynnego
Bardziej szczegółowoMETODYKA BADAŃ MR / ANATOMIA MR KRĘGOSŁUPA I KANAŁU KRĘGOWEGO
KURS Rezonans magnetyczny w neuroradiologii Wrocław 21-22.04.2017 METODYKA BADAŃ MR / ANATOMIA MR KRĘGOSŁUPA I KANAŁU KRĘGOWEGO Marek SĄSIADEK Zakład Radiologii Ogólnej i Zabiegowej i Neuroradiologii Katedra
Bardziej szczegółowoLECZENIE WYSOKO ZRÓŻNICOWANEGO NOWOTWORU NEUROENDOKRYNNEGO TRZUSTKI (ICD-10 C25.4)
Załącznik B.53. LECZENIE WYSOKO ZRÓŻNICOWANEGO NOWOTWORU NEUROENDOKRYNNEGO TRZUSTKI (ICD-10 C25.4) ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Leczenie wysoko zróżnicowanego nowotworu neuroendokrynnego
Bardziej szczegółowoCZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA NAJCZĘSTSZE NOWOTWORY OBJAWY, ROZPOZNAWANIE I LECZENIE
CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA ROZDZIA 4 NAJCZĘSTSZE NOWOTWORY OBJAWY, ROZPOZNAWANIE I LECZENIE Arkadiusz Jeziorski W Polsce do lekarzy onkologów zgłasza się rocznie ponad 130 tysięcy nowych pacjentów; około 80 tysięcy
Bardziej szczegółowoPrzerzut raka żołądka do migdałka podniebiennego
Dariusz Kaczmarczyk Przerzut raka żołądka do migdałka podniebiennego Klinika Chirurgii Nowotworów Głowy i Szyi Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Kierownik: Prof. dr hab. med. Alina Morawiec Sztandera Opis
Bardziej szczegółowoZłamania kręgosłupa u dzieci i młodzieży
Projekt LT-PL-1R-042 Poprawa opieki zdrowotnej nad dziećmi w regionie przygranicznym Litwy i Polski (Interreg V-A Litwa-Polska) Złamania kręgosłupa u dzieci i młodzieży Prof. dr hab. med. Janusz Popko
Bardziej szczegółowoKręgozmyk. Typowy obraz kręgozmyku L5-S1. Czerwoną linią zaznaczona wielkość przesunięcia. Inne choroby mylone z kręgozmykiem:
Kręgozmyk Kręgozmyk (inaczej - spondylolisteza) jest to forma przewlekłej niestabilności kręgosłupa. Polega ona na przesunięciu (podwichnięciu) kręgów względem siebie (wyższy kręg ulega podwichnięciu do
Bardziej szczegółowoRAK PŁUCA A CHOROBY WSPÓŁISTNIEJĄCE
Beata Brajer-Luftmann Katedra i Klinika Pulmonologii, Alergologii i Onkologii Pulmonologicznej UM w Poznaniu TPT 30.11.2013r. Najczęstszy nowotwór na świecie (ok. 1,2 mln zachorowań i ok. 1,1ml zgonów)
Bardziej szczegółowoSkale i wskaźniki jakości leczenia w OIT
Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Katarzyna Rutkowska Szpital Kliniczny Nr 1 w Zabrzu Wyniki leczenia (clinical outcome) śmiertelność (survival) sprawność funkcjonowania (functional outcome) jakość
Bardziej szczegółowoWTÓRNE OPERACJE CYTOREDUKCYJNE - ZASADY KWALIFIKACJI
WTÓRNE OPERACJE CYTOREDUKCYJNE - ZASADY KWALIFIKACJI Paweł Basta Klinika Ginekologii i Onkologii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie Uniwersyteckie Centrum Leczenia Chorób Piersi I Katedra Chirurgii Ogólnej
Bardziej szczegółowoDyskopatia & co dalej? Henryk Dyczek 2010
Dyskopatia & co dalej? Henryk Dyczek 2010 Definicja - 1 Dyskopatia szerokie pojęcie obejmujące schorzenia krążka międzykręgowego. W większości przypadków jest to pierwszy z etapów choroby zwyrodnieniowej
Bardziej szczegółowoOśrodki medyczne wykonujące procedury diagnostyczno-terapeutyczne powinny mieć następujące możliwości:
REKOMENDACJE KONSULTANTA KRAJOWEGO W DZIEDZINIE CHIRURGII ONKOLOGICZNEJ ORAZ POLSKIEGO TOWARZYSTWA CHIRURGII ONKOLOGICZNEJ W ZAKRESIE DIAGNOSTYKI I LECZENIA CHORYCH NA RAKA JELITA GRUBEGO REKOMENDACJE
Bardziej szczegółowoSpiS TreśCi chirurgia narządowa 51. nowotwory układu pokarmowego VII
Spis treści CHIRURGIA NARZĄDOWA... 1005 51. Nowotwory układu pokarmowego... 1007 51.1. Nowotwory przełyku Andrzej W. Szawłowski... 1007 51.1.1. Wstęp... 1007 51.1.2. Patologia... 1008 51.1.3. Rozpoznanie...
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2012/2013 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla II, III, IV, V i VI roku
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2012/2013 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla II, III, IV, V i VI roku 1. NAZWA PRZEDMIOTU : "Neurochirurgia - symulacja medyczna"
Bardziej szczegółowoUSTAWA o Państwowym Ratownictwie Medycznym Rozdział 4a
Jacek Nowakowski USTAWA o Państwowym Ratownictwie Medycznym Rozdział 4a Centra urazowe Art. 39a. W centrum urazowym świadczenia zdrowotne, o których mowa w art. 39c ust. 1, są udzielane pacjentowi urazowemu
Bardziej szczegółowoStabilizacja krótkoodcinkowa w leczeniu schorzeń i urazów kręgosłupa -w materiale własnym
SYSTEM DERO: ROZWÓJ TECHNIK OPERACYJNEGO LECZENIA KRĘGOSŁUPA Adamski Ryszard, Tura Krzysztof 1 Stabilizacja krótkoodcinkowa w leczeniu schorzeń i urazów kręgosłupa -w materiale własnym Wstęp Streszczenie:
Bardziej szczegółowoOddział IV - procedury lecznicze
Oddział IV - procedury lecznicze W naszym oddziale stale wprowadzamy nowe techniki operacyjne i nowe rozwiązania techniczne. Poniżej nieco informacji o niektórych z stosowanych metod operacyjnych. W leczeniu
Bardziej szczegółowoPOŁĄCZENIA KRĘGOSŁUPA
POŁĄCZENIA KRĘGOSŁUPA KRĘGOSŁUP (columna vertebralis) Kręgosłup nie jest sztywnym słupem kostnym składa się z kręgów zrośniętych ze sobą w odcinkach krzyżowym i guzicznym oraz ruchomych połączeo w części
Bardziej szczegółowoPodstawy diagnostyki onkologicznej. Podstawy diagnostyki onkologicznej. Marcin Stępie. pień
Marcin Stępie pień Katedra Onkologii i Klinika Onkologii Ginekologicznej AM Wrocław, Dolnośląskie Centrum Onkologii we Wrocławiu. Cele diagnostyki rozpoznanie choroby nowotworowej; ocena zaawansowania
Bardziej szczegółowoTerapeutyczne Programy Zdrowotne 2010 Leczenie raka nerki Załącznik nr 42 do zarządzenia Nr 8/2010/DGL Prezesa NFZ z dnia 20 stycznia 2010 roku
Załącznik nr 42 do zarządzenia Nr 8/2010/DGL Prezesa NFZ z dnia 20 stycznia 2010 roku Nazwa programu: LECZENIE RAKA NERKI ICD-10 C 64 Dziedzina medycyny: Nowotwór złośliwy nerki za wyjątkiem miedniczki
Bardziej szczegółowoProgram nauczania neurochirurgii na Wydziale Lekarskim PAM.
Program nauczania neurochirurgii na Wydziale Lekarskim PAM. Zajęcia z neurochirurgii odbywają się na VI roku studiów na Wydziale Lekarskim PAM. Program i obejmuje 18 godzin w tym 10 godzin ćwiczeń i 8
Bardziej szczegółowoSpis treści. Ogólne zasady osteosyntezy. 1 Podstawy zespoleń kostnych. Słowo wstępne... VII J. SCHATZKER... 3
IX Słowo wstępne........................................................................ VII Część I Ogólne zasady osteosyntezy 1 Podstawy zespoleń kostnych J. SCHATZKER....................................................................
Bardziej szczegółowoEpidemiologia i klasyfikacja urazów rdzenia kręgowego
Epidemiologia i klasyfikacja urazów rdzenia kręgowego prof. Marek Harat Klinika Neurochirurgii 10 Wojskowego Szpitala Klinicznego w Bydgoszczy Polska Szkoła Neurochirurgii 2017 Częstość występowania urazów
Bardziej szczegółowoEtiopatogeneza: Leczenie kręgozmyków z dużym ześlizgiem
Leczenie kręgozmyków z dużym ześlizgiem Physiotherapy & Medicine www.pandm.org Definicja: Kręgozmyk prawdziwy jest to wada chorobowa polegająca na ześlizgu kręgów w obrębie kręgoszczeliny na poziomie L5-
Bardziej szczegółowoul. Belgradzka 52, 02-795 Warszawa-Ursynów tel. kom. +48 794 207 077 www.fizjoport.pl
Coraz większa liczba pacjentów zgłasza się do fizjoterapeutów z problemami bólowymi w obrębie kręgosłupa. Często postawiona diagnoza dyskopatia, wywołuje niepokój o własne zdrowie i wątpliwości w jaki
Bardziej szczegółowoPostępy w Gastroenterologii. Poznań 2013. Janusz Milewski, Klinika Gastroenterologii CSK MSW.
Postępy w Gastroenterologii. Poznań 2013. Janusz Milewski, Klinika Gastroenterologii CSK MSW. Rak trzustki na drugim miejscu pośród nowotworów w gastroenterologii. Na 9 miejscu pod względem lokalizacji
Bardziej szczegółowoWYKAZ ŚWIADCZEŃ W POSZCZEGÓLNYCH KOMÓRKACH ORGANIZACYJNYCH SZPITALA ODDZIAŁ CHIRURGII URAZOWO-ORTOPEDYCZNEJ
WYKAZ ŚWIADCZEŃ W POSZCZEGÓLNYCH KOMÓRKACH ORGANIZACYJNYCH SZPITALA ODDZIAŁ CHIRURGII URAZOWO-ORTOPEDYCZNEJ Kod usługi Nazwa usługi A01 ZABIEGI WEWNĄTRZCZASZKOWE Z POWODU POWAŻNEGO 5.51.01.0001001 URAZU
Bardziej szczegółowoStopa cukrzycowa. Dr med. Anna Korzon-Burakowska Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii AMG Kierownik prof.dr hab. med. B.
Stopa cukrzycowa Dr med. Anna Korzon-Burakowska Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii AMG Kierownik prof.dr hab. med. B. Wyrzykowski Stopa cukrzycowa - definicja Infekcja, owrzodzenie lub destrukcja
Bardziej szczegółowoInformacje dla pacjenta
Informacje dla pacjenta Minimalnie inwazyjne techniki w chirurgii kręgosłupa lędźwiowego z dostępu tylnego Aesculap Spine Minimalnie inwazyjne techniki w chirurgii kręgosłupa lędźwiowego Anatomia kręgosłupa
Bardziej szczegółowoZalecenia PTFM dotyczące prowadzenia kontroli ułożenia pacjentów leczonych wiązkami zewnętrznymi. Część III - Struktury anatomiczne
Polish Journal of Medical Physics and Engineering 2015;21(1):27-31 doi: 10.1515/pjmpe-2015-0003 Zalecenia Polskiego Towarzystwa Fizyki Medycznej Zalecenia PTFM dotyczące prowadzenia kontroli ułożenia pacjentów
Bardziej szczegółowoDziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1097 Poz. 42 Załącznik C.35. IRINOTECANUM
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1097 Poz. 42 Załącznik C.35. IRINOTECANUM 1. IRINOTECANUM C15 RAK PRZEŁYKU 2. IRINOTECANUM C15.0 SZYJNA CZĘŚĆ PRZEŁYKU 3. IRINOTECANUM C15.1 PIERSIOWA CZĘŚĆ PRZEŁYKU
Bardziej szczegółowoNeurogenne zwichnięcie stawu biodrowego u chorych z mózgowym porażeniem dziecięcym
Neurogenne zwichnięcie stawu biodrowego u chorych z mózgowym porażeniem dziecięcym Marek Jóźwiak Klinika Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu Neurogenne
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 3 lipca 2018 r. Poz. 52
Warszawa, dnia 3 lipca 2018 r. Poz. 52 OBWIESZCZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 2 lipca 2018 r. w sprawie mierników oceny prowadzenia diagnostyki onkologicznej i leczenia onkologicznego Na podstawie art.
Bardziej szczegółowoLp. Zakres świadczonych usług i procedur Uwagi
Choroby układu nerwowego 1 Zabiegi zwalczające ból i na układzie współczulnym * X 2 Choroby nerwów obwodowych X 3 Choroby mięśni X 4 Zaburzenia równowagi X 5 Guzy mózgu i rdzenia kręgowego < 4 dni X 6
Bardziej szczegółowoZaopatrzenie ortopedyczne
Zaopatrzenie ortopedyczne ZAOPATRZENIE KOŃCZYNY GÓRNEJ Sprężynowa szyna odwodząca staw ramienny (szyna podpiera staw ramienny wraz z ramieniem i ręką) Wskazania W ostrych zespołach bólowych i urazach barku.
Bardziej szczegółowoRola zespołów wielodyscyplinarnych w leczeniu nowotworów przewodu pokarmowego
Rola zespołów wielodyscyplinarnych w leczeniu nowotworów przewodu pokarmowego Lucjan Wyrwicz Klinika Gastroenterologii Onkologicznej Centrum Onkologii Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie w Warszawie Multi-disciplinary
Bardziej szczegółowoZaawansowany. Zaliczenie pierwszego semestru z anatomii i z patologii
1 Kierunek: PILĘGNIARSTWO Nazwa przedmiotu Chirurgia i pielęgniarstwo chirurgiczne Kod przedmiotu Poziom przedmiotu Rok studiów Semestr Liczba punktów Metody nauczania Język wykładowy Imię i nazwisko wykładowcy
Bardziej szczegółowoOdrębności diagnostyki i leczenia raka piersi u młodych kobiet
Odrębności diagnostyki i leczenia raka piersi u młodych kobiet Barbara Radecka Opolskie Centrum Onkologii Amadeo Modigliani (1884-1920) 1 Młode chore Kto to taki??? Daniel Gerhartz (1965-) 2 3 Grupy wiekowe
Bardziej szczegółowoNARODOWY PROGRAM ZWALCZANIA CHORÓB NOWOTWOROWYCH
Załącznik nr 1 opis programu MINISTERSTWO ZDROWIA DEPARTAMENT POLITYKI ZDROWOTNEJ Nazwa programu: NARODOWY PROGRAM ZWALCZANIA CHORÓB NOWOTWOROWYCH Nazwa zadania: OGRANICZENIE NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI U DZIECI
Bardziej szczegółowoPrzedoperacyjna embolizacja guzów kręgosłupa
Postępy Nauk Medycznych, t. XXVIII, nr 2, 2015 Borgis *Klaudia Karska, Katarzyna Wojtal, Monika Miazga, Michał Sojka, Krzysztof Pyra, Tomasz Roman, Magdalena Jarząbek, Małgorzata Szczerbo-Trojanowska Przedoperacyjna
Bardziej szczegółowoZŁOŚLIWE GUZY KOŚCI ZGK Złośliwe guzy kości rozwijają się ze zmienionych nowotworowo pierwotnych komórek kości oraz komórek pochodzących z innych tkanek i narządów. Do rozwoju przerzutów nowotworowych
Bardziej szczegółowoIRINOTECANUM. Załącznik C.35.a. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA
Załącznik C.35.a. IRINOTECANUM Lp 1. IRINO TECANUM C15 RAK PRZEŁYKU 2. IRINO TECANUM C15.0 SZYJNA CZĘŚĆ PRZEŁYKU 3. IRINO TECANUM C15.1 PIERSIOWA CZĘŚĆ PRZEŁYKU 4. IRINO TECANUM C15.2 BRZUSZNA CZĘŚĆ PRZEŁYKU
Bardziej szczegółowoProf. dr hab. n. med. Anna Walecka Szczecin Zakład Diagnostyki Obrazowej i Radiologii Interwencyjnej PUM R E C E N Z J A
Prof. dr hab. n. med. Anna Walecka Szczecin 05.03.2018 Zakład Diagnostyki Obrazowej i Radiologii Interwencyjnej PUM R E C E N Z J A Rozprawy doktorskiej lek. med. Darii Dziechcińskiej - Połetek pt. Obrazowanie
Bardziej szczegółowoPrzeznasadowa stabilizacja kręgosłupa w leczeniu kręgozmyków
SYSTEM DERO: ROZWÓJ TECHNIK OPERACYJNEGO LECZENIA KRĘGOSŁUPA Andrzej Pucher 1, Piotr Stryczyński 2 Przeznasadowa stabilizacja kręgosłupa w leczeniu kręgozmyków Streszczenie. Przedstawiliśmy wyniki leczenia
Bardziej szczegółowoPytania na zaliczenie II-gie poprawkowe z anatomii prawidłowej człowieka dla studentów Oddziału Stomatologicznego
Pytania na zaliczenie II-gie poprawkowe z anatomii prawidłowej człowieka dla studentów Oddziału Stomatologicznego KOŃCZYNA GÓRNA Kości i ich połączenia 1. Stałe i niestałe składniki stawów 1. Połączenia
Bardziej szczegółowoCykl kształcenia 2013-2016
203-206 SYLABUS Nazwa Fizjoterapia kliniczna w chirurgii, onkologii i medycynie paliatywnej. Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot Wydział Medyczny, Instytut Fizjoterapii Kod Studia Kierunek studiów Poziom
Bardziej szczegółowoCentrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie ul. Wawelska 15B, Warszawa, Polska
C ertyfikat N r: 2 5 8 756-2018-AQ-POL-RvA Data pierws zej c ertyfikacji: 0 6 kwietnia 2 012 Ważnoś ć c ertyfikatu: 2 7 maja 2 0 1 9-0 5 kwietnia 2 021 Niniejszym potwierdza się, że system zarządzania
Bardziej szczegółowoCzy wiemy jak u chorych na raka gruczołu krokowego optymalnie stosować leczenie systemowe w skojarzeniu z leczeniem miejscowym?
Czy wiemy jak u chorych na raka gruczołu krokowego optymalnie stosować leczenie systemowe w skojarzeniu z leczeniem miejscowym? Piotr Potemski Klinika Chemioterapii Nowotworów Katedry Onkologii Uniwersytet
Bardziej szczegółowoRak gruczołu krokowego - diagnostyka morfologiczna. Zrozumieć PSA
Rak gruczołu krokowego - diagnostyka morfologiczna. Zrozumieć PSA Krzysztof Bardadin Katedra i Zakład Patomorfologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego 2 lipiec 2015 Polacy nie gęsi i swój język mają.
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia.2018 r. w sprawie Krajowego Rejestru Nowotworów
ROZPORZĄDZENIE Projekt z dnia 20.02.2018 r. MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia.2018 r. w sprawie Krajowego Rejestru Nowotworów Na podstawie art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie informacji
Bardziej szczegółowoSpis treści tomu 2. Deformacje i malformacje kręgosłupa
VI Spis treści tomu 2 Deformacje i malformacje kręgosłupa 23 Skolioza idiopatyczna Mathias Haefeli, Kan Min Epidemiologia.............................. 647 Patogeneza................................. 649
Bardziej szczegółowoNiestabilne złamania miednicy, są ciężkimi urazami narządu ruchu. Śmiertelność według literatury wynosi od 8,6-31%. Physiotherapy & Medicine www.pandm.org Dalszy przebieg choroby urazowej u pacjentów,
Bardziej szczegółowoCzynniki ryzyka przerwania ciągłości torebki
GDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY Praca na stopień doktora nauk medycznych wykonana w Katedrze i Klinice Otolaryngologii Kierownik: prof. dr hab. med. Czesław Stankiewicz Krzysztof Kiciński Czynniki ryzyka
Bardziej szczegółowoNowotwory kobiece narządu płciowego: diagnostyka i terapia
Nowotwory kobiece narządu płciowego: diagnostyka i terapia Zachorowania i zgony na nowotwory złośliwe narzadu płciowego u kobiet w Polsce w latach 1987, 1996, 3 i szacunkowe na 1 r. 1987 1996 3 1 Zachorowania
Bardziej szczegółowoOcena czynników rokowniczych w raku płaskonabłonkowym przełyku w materiale Kliniki Chirurgii Onkologicznej AM w Gdańsku doniesienie wstępne
Ocena czynników rokowniczych w raku płaskonabłonkowym przełyku w materiale Kliniki Chirurgii Onkologicznej AM w Gdańsku doniesienie wstępne Świerblewski M. 1, Kopacz A. 1, Jastrzębski T. 1 1 Katedra i
Bardziej szczegółowoLeczenie i przeżycia 5-letnie dolnośląskich kobiet chorych na nowotwory złośliwe piersi z lat 2004-2008
Leczenie i przeżycia 5-letnie dolnośląskich kobiet chorych na nowotwory złośliwe piersi z lat 2004-2008 W latach 2004-2008 w Dolnośląskim Rejestrze Nowotworów zarejestrowaliśmy 6.125 zachorowań na inwazyjne
Bardziej szczegółowoTABELA NORM USZCZERBKU NA ZDROWIU EDU PLUS
Załącznik nr do Ogólnych Warunków Ubezpieczenia Edu Plus zatwierdzonych uchwałą 0/04/03/204 Zarządu InterRisk TU S.A. Vienna Insurance Group z dnia 04.03.204 r. I. USZKODZENIA GŁOWY. ZŁAMANIE KOŚCI POKRYWY
Bardziej szczegółowoLECZENIE NIEDROBNOKOMÓRKOWEGO RAKA PŁUCA Z ZASTOSOWANIEM AFATYNIBU (ICD-10 C 34)
Załącznik B.63. LECZENIE NIEDROBNOKOMÓRKOWEGO RAKA PŁUCA Z ZASTOSOWANIEM AFATYNIBU (ICD-10 C 34) ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Kryteria kwalifikacji 1) rozpoznanie histologiczne lub cytologiczne raka gruczołowego
Bardziej szczegółowoEfektywna kontrola chorych po leczeniu nowotworów jąder
Efektywna kontrola chorych po leczeniu nowotworów jąder Marzena Wełnicka-Jaśkiewicz Klinika Onkologii i Radioterapii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego Efektywna kontrola ścisła obserwacja po leczeniu
Bardziej szczegółowoRak gruczołu krokowego - materiały informacyjne dla pacjentów. Pytania i odpowiedzi które warto znać.
W TROSCE O PACJENTA CHOREGO NA RAKA GRUCZOŁU KROKOWEGO Ogólnopolski program edukacyjny Rak gruczołu krokowego - materiały informacyjne dla pacjentów. Pytania i odpowiedzi które warto znać. Program realizowany
Bardziej szczegółowoDiagnostyka węzłów chłonnych (Lymph nodes assessment) Joanna Anioł
Diagnostyka węzłów chłonnych (Lymph nodes assessment) Joanna Anioł Joanna Anioł Wykształcenie: wyższe Studia na Wydziale Lekarskim Collegium Medium UJ w Krakowie 1989 1995 Kształcenie podyplomowe: Specjalizacja
Bardziej szczegółowoLECZENIE ZAAWANSOWANEGO RAKA JELITA GRUBEGO (ICD-10 C 18 C 20)
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 511 Poz. 42 Załącznik B.4. LECZENIE ZAAWANSOWANEGO RAKA JELITA GRUBEGO (ICD-10 C 18 C 20) ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Leczenie zaawansowanego
Bardziej szczegółowoJarosław B. Ćwikła. Wydział Nauk Medycznych Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Nowe algorytmy oceny odpowiedzi na leczenie w badaniach strukturalnych, dużo dalej niż klasyczne kryteria RECIST Jarosław B. Ćwikła Wydział Nauk Medycznych Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Radiologiczna
Bardziej szczegółowoEPIDEMIOLOGIA. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne
EPIDEMIOLOGIA NOWOTWORÓW ZŁOŚLIWYCH EPIDEMIOLOGIA prof. dr hab. med. Jan Kornafel Katedra Onkologii i Klinika Onkologii Ginekologicznej AM we Wrocławiu Mierniki epidemiologiczne Mierniki epidemiologiczne
Bardziej szczegółowoSpis treści. 1. Rehabilitacja w chirurgii zagadnienia ogólne... 13 Marek Woźniewski, Jerzy Kołodziej, Maciej Mraz
Spis treści 1. Rehabilitacja w chirurgii zagadnienia ogólne... 13 Marek Woźniewski, Jerzy Kołodziej, Maciej Mraz 1.1. Wstęp.... 13 Marek Woźniewski, Jerzy Kołodziej 1.2. Znaczenie rehabilitacji w chirurgii...
Bardziej szczegółowoWARSZAWSCY LEKARZE ZASTOSOWALI NOWĄ METODĘ LECZENIA RAKA JAJNIKA
WARSZAWSCY LEKARZE ZASTOSOWALI NOWĄ METODĘ LECZENIA RAKA JAJNIKA..,WWW.MONEY.PL ( 00:00:00) www.money.pl/archiwum/wiadomosci_agencyjne/pap/artykul/warszawscy;lekarze;zastosowali;nowa;metode;leczenia;raka;j
Bardziej szczegółowo7 Rehabilitacja. w neurochirurgii. 7.1. Anatomia topograficzna. Włodzimierz Jarmundowicz, Małgorzata Mraz
7 Rehabilitacja w neurochirurgii Włodzimierz Jarmundowicz, Małgorzata Mraz Przedmiotem zainteresowania neurochirurgii są choroby i uszkodzenia urazowe tak ważnych i szczególnie wrażliwych struktur, jakimi
Bardziej szczegółowo