Seminarium Bolońskie Uniwersytet Warszawski, Warszawa, 27 maja 2013 r. Ewa Chmielecka Ekspertka Bolońska

Transkrypt

1 Dlaczego szkoła ł wyższa ż powinna włączać LLL do swej strategii? Seminarium Bolońskie Uniwersytet Warszawski, Warszawa, 27 maja 2013 r. Ewa Chmielecka Ekspertka Bolońska

2 Plan prezentacji Uwagi wstępne Perspektywa LLL LWL W kontekście ram kwalifikacji Europejska i krajowa Kilka przykładów Wnioski dla uczelni

3 Uwagi wstępne: Zmiana tematu wiodącego seminariów bolońskich ń z KRK Na LLL LWL, inernacjonalizację ję i dywersyfikację y uczelni z KRK w tle, jako narzędziami tych procesów Wyzwania: Dyskusja na temat zmian w modelu uniwersytetu: przejścia od uniwersytetu badawczego do uczelni trzeciej misji. Pokonanie przekonania, że jakość kształcenia ma tylko jeden wymiar/znaczenie i patrz wyżejż Wsparcie dla rozwijającej się dywersyfikacji uczelni Wsparcie dla potrzeb społeczeństwa wiedzy

4 Ramy Kwalifikacji a LLL Ramy pozostają ważne w kontekście LLL ramy kwalifikacji są podstawowym narzędziem realizacji uczenia się przez całe życie (EQF) Ramy dały uczelniom możliwość większego zróżnicowania programowego Ramy pozwalają na uzyskiwanie kwalifikacji cząstkowych Zatem nadal jest w mocy pytanie: Jakwykorzystać ramy kwalifikacji do budowy strategii LLL Jak wykorzystać ramy kwalifikacji do budowy strategii LLL w uczelni?

5 Uczenie się przez całe życie (LLL) i w różnych rolach (LWL) PL Pierwsze skojarzenia znaczeniowe: kształcenie ustawiczne dla różnych grup wiekowych i zawodowych Ograniczone zastosowanie dla szkół wyższych Przeważnie traktowane jako działalność poboczna w stosunku do kształcenia prowadzącego do dyplomów Podstawowe formy obecne w szkołach wyższych w Polsce: Studia podyplomowe Uniwersytety trzeciego wieku Uniwersytety dziecięce Szkolenia i inne usługi

6 Uczenie się (LLL+LWL) Perspektywa europejska Europejski obszar uczenia się przez całe życie* proces uczenia się ę rozpatrywany y przede wszystkim z punktu widzenia osoby uczącej się, a nie instytucji i osób prowadzących kształcenie równorzędność uczenia się w różnych formach, miejscach i okresach życia możliwość poddania się procedurze walidacji osiągniętych efektów uczenia się - niezależnie od formy uczenia się *Making a European area of lifelong learning a reality, Komunikat Komisji Europejskiej, COM(2001) 678, listopad 2001 Narzędziem tej polityki są (między innymi) Europejskie Ramy Kwalifikacji.

7 Uczenie się (LLL+LWL) Perspektywa europejska szkolnictwo wyższe Komunikaty Bolońskie od komunikatu z Pragi w 2001 roku LLL uznawany za kluczowy element budowy EOSzW w kontekstach: równości i spójności społecznej, innowacyjności/ społeczeństwa wiedzy, zwiększenia skolaryzacji i innych. EUA Karta LLL dla uniwersytetów (2008) Działalność EUCEN European University Continuing Education Network (nowa nazwa: The European Association for University Lifelong Learning) RPL i jego agendy Prague Communiqué (2001) Lifelong learning is an essential element of the European Higher Education Area. In the future Europe, built upon a knowledge-based society and economy, lifelong learning strategies are necessary to face the challenges of competitiveness and the use of new technologies and to improve social cohesion, equal opportunities and the quality of life.

8 EUA Charter on LLL for Universities zobowiązania ze strony uczelni zobowiązania ą ze strony rządówą oczekiwane - umożliwiające uczelniom realizację ich zobowiązań odniesienie do EUA Charter on LLL - w komunikacie ministrów (Leuven, 2009

9 Zobowiązania ze strony uczelni Embeddingconcepts ofwidening access andlifelong learning in their institutional strategies. Providing education and learning to a diversified student population. Adapting study programmes to ensure that they are designed to widen participation and attract returning adult learners. Providing appropriate guidance and counselling services. Recognising prior learning. Embracing lifelong learning in quality culture. Strengthening the relationship between research, teaching and innovation in a perspective oflifelong learning. Consolidating reforms to promote a flexible and creative learning environment for all students. Developing partnerships at local, regional, national and international level to provide attractive and relevant programmes. Acting as role models of lifelong learning institutions.

10 Uczenie się (LLL+LWL) Perspektywa polska Dokument Perspektywa uczenia się przez całe życie Roboczo przyjęty przez Komitet Rady Ministrów 18 marca 2011 r. Nie będzie osobną strategią, ale zostanie podłączony do Strategii Rozwoju Kapitału Ludzkiego jako aneks dlatego nazwa Perspektywa Założenia do 2020 r.: ok.. 49 % osób w wieku ik będzie di miało ł wykształcenie ł wyższe ż lub równorzędną kwalifikację Co najmniej 19% osób w wieku będzie uczestniczyć w LLL.

11 Strategia rozwoju szkolnictwa wyższego; KRASP, 2009 Działalność edukacyjna uczelni cele strategiczne CS1: Dostosowanie systemu kształcenia do zmieniających się potrzeb społecznych CO1.1: Upowszechnienie uczenia się przez całe życie Wspieranie przez państwo idei LLL, m.in. poprzez p... Pełnienie przez uczelnie roli integratorów procesu uczenia się przez całe życie w różnych warunkach i okolicznościach (LWL),... Zapewnienie otwartości i drożności systemu szkolnictwa wyższego, m.in. poprzez odpowiednią d i konstrukcję k Krajowych Ram Kwalifikacji,... Dostosowanie systemu kształcenia w uczelniach do poszerzającego się kręgu potencjalnych odbiorców,... Oferowanie przez uczelnie możliwości kształcenia zindywidualizowanego,... Wypracowanie koncepcji funkcjonowania jednostek edukacyjnych typu uniwersytet otwarty...

12 MNiSzW 2013 P j kt ł ż ń jkt t i i t Projekt założeń projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw ( ) Celem proponowanej regulacji jest przede wszystkim ułatwienie dostępu do studiów wyższych osobom dojrzałym w ramach uczenia się przez całe życie:... nowa regulacja, polegająca na potwierdzaniu przez uczelnię efektów uczenia się uzyskanych drogą inną niż formalną, czyli przez wykonywanie pracy, uczestnictwo w kursach i szkoleniach, samodoskonalenie, wolontariat itd.

13 Uczenie się przez całe życie (LLL) i w różnych rolach (LWL) PL Programy dyplomowe i tożsamość uczelni a Programy LLL/LWL i trzecia misja uniwersytetu Potrzeby społeczeństwa wiedzy Potrzeby społeczeństwa demokratycznego Potrzeby społeczne: krajowe i lokalne Aktualne i przyszłe Bezrobocie i kryzys Potrzeby indywidualne i strategie życiowe nowych interesariuszy Przygotowanie do zmiany innowacyjność, zmiana społeczna, inne Zatrudnialność Zainteresowania indywidualne źródła dochodów uczelni inne

14 LLL w Polsce i Unii Europejskiej W Unii Europejskiej w 2011 roku wśród osób w wieku lata dokształcało się 8.9 % Rekordzistami w tej dziedzinie są Skandynawowie: w Danii ponad 32%, w Szwecji 25% w Finlandii prawie 24% W Polsce mniej niż 5 % Źródło: Eurostat 2011

15 Uczenie się przez całe życie (LLL) i w różnych rolach (LWL) Nowi interesariusze Czynniki rozwoju LLL LWL Demografia Wykształcenie społeczeństwa Inne potrzeby społeczne Kim jestll learner i dlaczego jestważny dla Kim jest LL learner i dlaczego jest ważny dla uczelni?

16 Uczenie się przez całe życie jako odpowiedź na zachodzące zmiany demograficzne Zachodzące zmiany demograficzne prowadzą do zmiany struktury wieku populacji coraz więcej pracowników będzie miało 45 i więcej lat Rozwój kapitału ludzkiego powinien uwzględniać nie tylko rosnący udział młodych osób z wyższym wykształceniem Zróżnicowanie aktywności edukacyjnej osób w różnym wieku może prowadzić do nierówności w zakresie kapitału ludzkiego Polityka uczenia się przez całe życie powinna uwzględniać uczenie się dorosłych i aktywność edukacyjną w każdym wieku

17 Dlaczego perspektywa uczenia się przez całe życie jest ważna? Rynek pracy się zmienia: Najpopularniejsze zawody dzisiaj nie istniały jeszcze kilka lat temu Technologie zmieniają się ę coraz szybciej wykonywanie y tego samego zawodu wymaga ciągłego aktualizacji posiadanej wiedzy i umiejętności Wiedza i umiejętności nabyte w trakcie nauki stają się nieaktualne Dorośli przez uczestnictwo w LLL mogą uzupełnić braki umiejętności w relacji do tych potrzebnych na rynku pracy Często wykonywana praca odbiega od formalnego wykształcenia

18 Czynniki demograficzne źródło: A. Chłoń Domińczak, wystąpienie na zgromadzeniu założycieli FRP, wrzesień Zmiana liczby osób w wieku produkcyjnym lat lat lat lat

19 Poziom wykształcenia ł źródło: A. Chłoń Domińczak,2012, za Eurostat, Labour Force Survey UE 27 Polska

20 Uczestnictwo dorosłych w uczeniu się formalnym i pozaformalnym w 2011 r. źródło: A. Chłoń Domińczak,2012, za Eurostat, Labour Force Survey 90,00 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 00 0,0 EU 27 SE CH LU NL DK PT NO MT FR AT DE EE IT CZ SK CY BE SI HU ES LT LV PL BG ISCED 0 2 ISCED 3 4 ISCED 5 6

21 Uczestnictwo dorosłych w uczeniu się formalnym i pozaformalnym w 2011 r. według wieku źródło: A. Chłoń Domińczak,2012, za Eurostat, Labour Force Survey 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,00 0,

22 Wiek i wykształcenie połączone źródło: A. Chłoń Domińczak,2012, za Eurostat, Labour Force Survey Uczestnictwo w różnych formach uczenia się w 2011 r. Aktywność edukacyjna spada z wiekiem, zarówno wśród pracujących, jak i bezrobotnych Nawet wśród osób z wyższym wykształceniem widać spadek aktywności edukacyjnej wśród osób powyżej 55 roku życia Osoby młode z niższym wykształceniem kompensują braki na wczesnym etapie kariery zawodowej, ale potem ich uczestnictwo w LLL spada

23 Potrzeba przejścia z działań na rzecz równowagi praca rodzina do praca rodzina LLL Uczenie się przez całe ł życie jest ważne dla rozwoju kapitału ł ludzkiego w kontekście zmian demograficznych Osoby młode, lepiej wykształcone stanowią relatywnie niewielką (i malejącą) część zasobów pracy Potrzeba ukierunkowanej polityki LLL, obejmującej również starsze grupy wieku i osoby o różnym poziomie wykształcenia Uczestnictwo w LLL jest ważne z perspektywy wydłużania aktywności zawodowej

24 Kim jest LL learner wnioski LL learner dziś to często osoba z wyższym wykształceniem, szukająca oferty dalszego uczenia się na uczelni Wdrażanie PRK i RPL stanowić będzie nowy impuls dla uczestnictwa w LLL Należy pamiętać że decyzje o uczestnictwie w uczeniu się Należy pamiętać, że decyzje o uczestnictwie w uczeniu się podejmują zarówno uczący się, jak i ich pracodawcy

25 Uczenie się przez całe życie (LLL) i w różnych rolach (LWL) LL learner cd. Rosnący stopień skolaryzacji w Polsce ponad 50% maturzystów kontynuuje edukację w szkołach wyższych Która uczelnia zabiega o to, aby absolwenci chcieli wrócić? jak ze studenta zrobić LL learnera? Kuszenie przyszłą ofertą? Kuszenie oferta już ż dił działającą? dodatkowe elementy studiów? Elastyczność i otwartość programów? Absolwenci jako główna grupa kandydatów na kształcenie w systemie LLL? Co im zaoferujemy? Studia podyplomowe? Inne formy? Jakie? Na którym poziomie ram mieści się nasza oferta? Po czyjej stronie inicjatywa? Odpowiedź na potrzeby i/lub uświadamianie potrzeb? Inne

26 Uczelnia jako integrator integrator w LLL Co integruje integrator integrator? Interesy / potrzeby uczelni i jej otoczenia Interesy/potrzeby rynku pracy i oferty uczelni Interesy / potrzeby uczelni i jej jjjednostek interesy/potrzeby klientów (indywidualnych i zbiorowych) i jednostek / pracowników uczelni Strategie życiowe kandydatów na studia i pracowników uczelni A ponadto: Prowadzi RPL w jego wszystkich wymiarach: rozpoznania kompetencji, doradztwa edukacyjnego, uznania kwalifikacji, Zarabia pieniądze Zdejmuje z pracowników uczelni troskę o dobre dopasowanie tego, do potrafią do potrzeb otoczenia i czyni to w skali uczelni Konsoliduje rozproszone jednostki uczelni we wspólnych działaniach Inne funkcje Marmieładow: bo człowiek musi móc dokądś pójść

27 LLL LWL uniwersytet w czasie kryzysu Szkocja, maj 2009 University it of the West of Scotland Centrum LLL + Centrum doradztwa i edukacji dla osób z problemami na rynku pracy (fundusze rządowe na zwalczanie bezrobocia) Projekt VALEX wspólnie ze szkocką KRK zapewnienia łatwiejszego powrotu do kształcenia formalnego osób o różnych kompetencjach Aktywnie wykorzystujący KRK i RPL Cel główny oferty: oczywiście employabilty, ale poprzez: kształtowanie reflective practitioners Uczenie mechanizmów dostosowywana się do zmiany: krytycyzmu i kreatywności, Inne generyczne, tranzytywne umiejętności nie przyuczanie do zawodu czy miejsca pracy. Wynik dla uczelni: Ok 5 krotny wzrost łączny liczby uczącychsię na wszystkich formach edukacji Ok. 5 krotny wzrost łączny liczby uczących się na wszystkich formach edukacji Silne centrum RPL Hasła: nie zmuszajmy do uczenia się rzeczy, które słuchacze doskonale znają nie należy budzić nadmiernych nadziei kandydatom to oferta nie dla wszystkich to jest szkolnictwo wyższe! Podobnie w Caledonian University w Glasgow.

28 LLL LWL Uniwersytet Wiedeński Pretenduje z uzasadnieniem i do miana uniwersytetu bd badawczego, członek ł EUCEN Co może zaoferować taki uniwersytet w ramach LLL? Czy da się to pogodzić z misją uniwersytetu badawczego? Propozycje: związki z otoczeniem emanacja kultury wysokiej uczelnia rozpoznawalnym ośrodkiem życia kulturalnego Wiednia Kursy oferowane politykom Kursy (na zamówienie) dla urzędników centralnego szczebla Inne interesariusze ze świata nauki światowe letnie szkoły metodologii nauk Krajowe centrum doskonalenia kadr dydaktycznych dla szkół wyższych Inne

29 LLL LWL: szkoła zawodowa w Graz Członek ł EUCEN LLL jako podstawa strategii działania uczelni 3 jednostki uczelni zarządzające edukacją dla różnych grup celowych Założenia: ł ż oferta dla każdego wieku, ik każdej sytuacji życiowej, i j stałe ł badanie bd i kreowanie potrzeb edukacyjnych głównie lokalnych Trzy główne grupy interesariuszy: (i) z kłopotami na rynku pracy; (ii) pracodawcy; (iii) samorozwój. Oferta przykłady: y Doradztwo centrum informacji o możliwościach edukacyjnych (oczywiście związane zwrotnie z ofertą uczelni, ale nie tylko). Dla odbiorcy indywidualnego i zbiorowego. Otwarte zajęcia poświęcone rozumieniu obywatelskości lokalnej, inne (współfinansowane przez samorząd lokalny) Programy pogłębiające kompetencje zawodowe na zamówienie, ale i kreowane przez uczelnie po własnym rozpoznaniu potrzeb Programy nakierowane na samorozwój np. do niepracujących zawodowo kobiet (zdrowie, życie rodzinne ) Otwarcie oferty dyplomowej na cząstkowe uczestnictwo osób z zewnątrz Wiele innych. Komentarz pracownicy centrum: uczelnia najintensywniej żyje w czasie wakacji. Uwaga: oferta zawsze na poziomie 6 7 EQF właściwym dla szkolnictwa wyższego!

30 LLL a jakość kształcenia Możliwość udostępniania i studentom t krótszych kót hi łatwiejszych ścieżek uczenia się/ certyfikatów uczelnianych 5 ty poziom a jakość Odsiew jako otwarcie nowej oferty kształcenia a nie wyrzucenie ze studiów. Uczelnia powinna czuć się rzetelna: nie wydawać dyplomów ciągniętych za uszy uruchamiać ścieżki kształcenia alternatywnego (niekoniecznie dyplomowego / pełnej kwalifikacji) Kwalifikacje cząstkowe wewnętrzne świadectwa uczelni. KRK dają możliwości przypisywania takich świadectw do poziomów, gwarantując drożność.

31 LLL w strategii uczelni dobre rady EUCEN: Rób to! nie czekaj na definicje i LLL, nie przejmuj jsię rozbieżnościami ż ś i ipolityk! Nie bój się rozwiązań niekonwencjonalnych! Określ tożsamość uczelni (użyj U mappingu) Określ strategiczne cele edukacyjne twej uczelni także w kontekście: personal development better skills New opprtunities second chance twych potencjalnych interesariuszy Przemyśl relację pomiędzy edukacją dyplomową a LLL złam bariery pomiędzy nimi, jeśli potrzeba Przekonaj jkd kadrę do uczenia w trybie LLL Otwórz ofertę dyplomową na innych słuchaczy tam, gdzie to możliwe Utwórz możliwości uznawania dokonań spoza edukacji formalnej (RPL) wykorzystaj to! Wyceniaj wszystkie kursy w ECTS, zapewnij drożność, gdzie to możliwe inne

32 LLL w strategii uczelni dobre rady EUCEN: Przemyśl relację pomiędzy uczelnią a jej jjotoczeniem: Określ kierunki rozwoju twego otoczenia, przemyśl co może go wesprzeć W szczególności jakie są potrzeby związane z rozwojem kapitału ludzkiego Na rynku pracy Dla wsparcia społeczeństwa obywatelskiego Indywidualnych potrzeb grup zaniedbanych (emeryci, emigranci.) Szukajpowiązań z innymi sektorami edukacji Szukaj powiązań z rynkiem pracy ale prowadź własne jego analizy Określ grupy celowe i sposób pozyskiwania potencjalnych interesariuszy Otwórz przyjazne centra doradztwa d ( integrator ) (i Wykorzystaj narzędzia zarządzania HR do rekrutacji kandydatów Związuj studentów/absolwentów z uczelnią, kształć ich w systemie LLL Zastosuj kreatywnie ramy kwalifikacji Rozpowszechniaj wiedzę o RPL..

33 RPL Recogniton of Prior Learning Nazwa polska? patrz propozycje zmian ustawowych Zmiany w nowelizacji do nowelizacji ustawy PSW z 2011 r. wprowadzają możliwość prowadzenia RPL przez uczelnie Są dobre praktyki patrz europejska sieć RPL Czego możemy oczekiwać? Czego powinniśmy się obawiać? Do 2018 r. każdy kraj UE przedstawi raport o wdrożeniu walidacji efektów uczenia się zdobytych poza edukacja formalną (patrz Rekomendacja PE z listopada 2012). Fazy i formy raportowania EQF AG. Czy uda się ę nam to zrobić rzetelnie?

34 Automatyczne uznawanie kwalifikacji Pierwsze kroki zagranicznych Patrz subsidiary text of RECOMMENDATION ON THE USE OF QUALIFICATIONS FRAMEWORKS IN THE RECOGNITION OF FOREIGN QUALIFICATIONS KONFERENCJA KONWENCJI LIZBOŃSKIEJ W SPLICIE W CZERWCU 2013 Warunki: Wdrożona w pełni krajowa rama kwalifikacji Wdrożony w pełni system zapewniania jakości Wdrożony RPL Perspektywa?

35 Podsumowanie Kształcenie ł związane z realizacją idei i LLL szansa na rozwój (przetrwanie?) uczelni w warunkach niżu demograficznego możliwego, stopniowego wysychania tradycyjnych źródeł przychodu sprzyjających uwarunkowań związanych ze wzrostem poziomu wykształcenia społeczeństwa Nie ma uniwersalnej strategii realizacji idei LLL (tak jak nie ma uniwersalnej misji i strategii rozwoju uczelni), ale LLL powinno czym prędzej znaleźć należne miejsce w strategii rozwoju uczelni

36 Przedstawione tu idee są oparte m.in. na doświadczeniach autorki zdobytych w trakcie prac i dyskusji prowadzonych przez Zespół Ekspertów Bolońskich, EQF Advisory Group i innych. Szczególnie inspirujące i dla ostatecznego kształtu ł prezentacji okazały ł się materiały, wystąpienia i komentarze prof. Andrzeja Kraśniewskiego oraz dr Tomasza Saryusza Wolskiego. Stanowią one częściową lub całkowitą treść niektórych prezentowanych tu przezroczy. Szczególnepodziękowania dla dragnieszki Chłoń Domińczakza Szczególne podziękowania dla dr Agnieszki Chłoń Domińczak za przygotowanie demograficznej części tej prezentacji.

37 Dziękuję za uwagę!